Baxt (badia) [Lobar Azizxoʻjayeva]

Baxt (badia) [Lobar Azizxoʻjayeva]

Sevgan yigiti tomonidan navbatdagi ishqiy maktubi ham javobsiz qolgan dugonam chuqur oh tortib stolga boshini qoʻyadi: — Uf-f… Naqadar baxtsizman-a… Demak baxt muhabbatda ekan-da? — Oʻylab qolaman men. Nahotki baxt deganlari faqatgina sevishdan iborat boʻlsa? Astagina yonimda oʻtirgan «gʻamboda»ni turtaman: — Nilu, baxt nima oʻzi? — A?! — Baxt… — Sen sevgan odam seni ham sevsa, shu baxt-da… Nahot? Baxt tushunchasi shunchalar joʻnmi? Uyda qoʻgʻirchogʻining sochlarini goh u yoqqa, goh bu yoqqa tarab oʻtirgan besh yashar jiyanchamni gapga soldim. — Lola, baxt nima oʻzi? Jiyancham avval menga hayron boʻlib qaradi, keyin burro-burro tilda gapira boshladi. — Kecha adamla ichmiy keldila, keyin manga ko-otta oʻyinchoq opkeldila! Hammamiz urishmiy, xuysand boʻyib oʻtiydik. Agar bugun manga va’da qilgan shokoladlarini opkesala, man baxtli boʻlaydi-im… O-o, ana sizga baxt… Demak goʻdak uchun baxt tushunchasi shunday. E’tirozga hojat yoʻq. Ogʻilxonada mingʻirlab qoʻshiq aytgancha sigir sogʻayotgan yangamning qoshiga bordim. Bechora yangam… Olti yil avval kelin boʻlib tushganlarida qanchalar suluv, qanchalar goʻzal edilar-a… Oppoq, nozikkina qoʻllarida qoʻsh-qoʻsh tillo uzuklar yogʻdu sochardi. Lablarida tabassum, koʻzlarida muhabbat bor edi. Bugun-chi? Eh-he, sal noboproq chiqib qolgan akamning xurmacha qiliqlariga chidayverib ne ahvolga tushib qolibdilar-a… Yuzlariga ajin ham oralaganday boʻlibdi… — Ha, Saodatoy, nega tikilib qoldingiz? — Yanga, baxt degani nima oʻzi? — I-e, tinchlikmi? — yangam mahzungina jilmaydilar. Ularning jilmayishi kulgudan koʻra yigʻiga koʻproq oʻxshab ketdi. — Oʻzim… — Ja-a odamidan soʻradingiz-ku… — yangam chuqur xoʻrsingancha sut toʻla chelakni olib hovliga chiqdilar. — Yaxshimi, yomonmi boshimda erim, qoʻynimda farzandim bor. Ayol uchun baxt oilasining tinchligi, farzandlarining kamolida, Saodatoy… Akangiz bir kungina ichmay kelsa, tinchgina bir dasturxon atrofida oʻtirsak, bir ogʻiz shirin soʻz… Yangam soʻzini oxiriga yetkaza olmadi, darvoza kuch bilan tepilganidan daranglab ketdi. — Nodi-i! Onangni… qattasan!!! Yangam ranglari boʻzargancha sut chelakni shosha-pisha koʻtarib darvozaxonaga yugurdilar. O-o, pastki qovoqlari salgina koʻkarib qolganini endi payqadim… Bechora yangam… Demak baxt soʻzining ma’nosiga yana yeta olmadik… Kech tushgach, xumori chiqquncha yangamni boʻralab soʻkkan akam, oxiri charchadi chogʻi, hovlidagi soʻriga choʻzilib qoldi. Chiqmagan jondan umid, balki baxt neligini mana shu nodongina akam bilar? — Aka, choy iching. — Opke! Akam piyolani yutib yuborguday choyni simiradi. — Tinch yuribsanmi? Anu qassobni oʻgʻli ortingdan yuribdi deb eshitdim?! — Yoʻgʻ-e, aka… — Oʻzingga qara, saniyam, uniyam soʻyib tashiyman… — Aka-a… — Nima?! — Baxt nima oʻzi? — Toming joyidami? — akam beoʻxshov hiringladi. Ogʻzidan gupillab aroq hidi keldi. — Shuniyam bilmaysanmi? Choʻntagingda yarimtaga yetarlik puling boʻlsa, uyga kelganingda shallaqi xotining «qatteydiz, qatta yuribsiz, u yoʻq-bu yoʻq» deb boshingni qotirmasa… Baxt degani shu-da! Menda baxt nima qilsin?! Baxt boylarda boʻladi, tushundingmi? Ahvolimga qara! Tengdoshlarim allambalo mashinalarda yuribdi, qasrlarda yashashyapti! Chunki otasi bosib qoʻygan! Meni-chi? Nimam bor? Na pulim, na obroʻyim… E, onasini… Akamning baxt haqida kayf aralash soʻqigan falsafasidan koʻnglim aynidi. Bilolmadim, uning ogʻzidan kelayotgan badboʻy hiddan koʻnglim aynadimi, yoki soʻzlaridan? Hozirgina yangam bilan akamning orasiga tushib ajratib qoʻygan, janjal tinchigach koʻngli bir oz tinchib xonasiga kirib ketgan onamning qoshiga bordim. — Ha, bolam, tuzukmisan? Qani bu yoqqa oʻtir-chi? Men onamning mehr anqib turgan tizzalariga bosh qoʻydim. Onam-a… Bir yorugʻ kun koʻrmay oʻtayaptilar bu dunyodan. Onani yaratmasin ekan. Bolalarini katta qilib, uy-joyli qilguncha yarim jonini ado qiladi. Bolalarining oilasini tinchligini oʻylab qolgan jonining ham boshiga yetadi. Bu-ku mayli-ya, nabiralarining toʻyiga atab sandiq toʻlatib yurishlariga nima deysiz. Yuzdagi har bir ajin har bir dardan nishona deyishadi. Onamning yuziga termulgancha undagi son-sanoqsiz ajinlarni sanamoqchi boʻlaman. Yoʻq, sanab adogʻiga yetolmayman. Nahot shuncha dardlari boʻlsa?! — Ona, baxt degani nima? Onam «qoʻy, bolam!» degandek qoʻl silkiydilar. Qistayvergach, arang til yoradilar: — Ha, bolam-a… Senlarning kamolingni, oʻzlaringdan tinib-tinchib ketganlaringni koʻrsam baxtliman-da… Opang oʻgʻil toʻyi qilib bering, qaynonam olaqarash qilayapti deydi. Ungayam qiyin, ikki ovsinning oldida tili qisiq boʻlib qolishini istamaydi. Ataganim bor, uchma-uch yetib qoladi… Kecha katta akang kelib oʻgʻlimning kontrakt pulini toʻlay olmayapman, uch kun ichida topib berish kerak, deb dardini yordi. Tishimni kavagida asrab yurganlarimni berib yubordim. Mayli, oʻgʻli oʻqimishli, oʻqishni tashlab yuborsa boʻlmaydi. Kenja akang-ku, ado qildi meni… Ichmagan kuni yoʻq, uning dastidan koʻchada bosh koʻtarib yurolmay qoldim. Yangang bechora bor dardini ichiga yutadi. Akangning bu yurishidan sening ham baxting ochila qolmadi, qizim… Yoshing yigirma beshga chiqdi. Seniyam tinib-tinchiganingni koʻrsam-u, bu dunyodan armonsiz ketardim… Boʻgʻzimga soqqaday tosh tiqilib qoldi. Sirgʻalibgina xonamga chiqib ketdim… Tongda ishga ketayotib koʻchamizdagi Shermat jinnini koʻrib qoldim. Shermat jinni yoshi qirqlarga borib qolgan kishi. Aytishlaricha, uyiga qoʻshilib yoshgina xotini, ikki bolasi yonib ketgach telbaga aylanib qolgan ekan. Shermat jinnining hech kimga zarari tegmaydi. Uzun tolhivichni ot qilib minib oladi-da, koʻchalarni changitib yugurib yuraveradi. Bolalarning ermagi u… Mana, yugurib yonimga kelib, qizgʻish tilini chiqarib meni mayna qildi. — Qalaysan, Sodat-podat? Kirlanib, soqollari tikanakdek oʻsib ketgan yuzlariga achinib qaradim. Shu rapidadek qorayib ketgan yuzida kishini hayratga solar darajada toza koʻzlari porlab turardi. Xuddi goʻdaklarnikidek begʻubor koʻzlar… — Shermat aka, baxt degani nima? — Shermat bir zum «ot»idan tushdi-da, osmonda argʻimchoq solib uchayotgan turnalarga ishora qildi. — Huv-v, ana baxt! Uchi-ib ketdi… Bala-andga! U uzo-oqda! Unga hech kim yetolmaydi! Yetolmaydi!!! — Shermat jinni yana «ot»iga mindi-da, turnalarning ortidan baqirgancha yelib ketdi… Baxt haqida men eshitgan eng tuzuk javob shu boʻldi. Chinakam baxtga hech kim yetolmaydi… U uzo-oqda…

Muallif: Lobar Azizxoʻjayeva