Siyosiy hollar [Abdurauf Fitrat]

Siyosiy hollar [Abdurauf Fitrat]

Musibat ustina musibat! Rusiyaning hozirgi holini ochiq tasvir etmak uchun mundan yarasharoq[1] soʻz yoʻqdir. Oʻzgarishdan[2] soʻng Rusiyaning har tarafindan ochliqlar, yongʻinlar, talonlar, oʻlumlar, oʻldurmalar boʻlub turgʻan chogʻda birda chiqib qolgʻan gʻolibiya magʻlubligʻi bilan buning ustigʻa tortilmas bir yuk boʻlub choʻkgan Rigʻo[3] ketishini koʻzda olsak va bunlar orqasindan bosib kelgan Boltiq magʻlubligini oʻylasak, Rusiyani musibat ustinda musibat bosayotibdir. Rusiya amrinda emdigi tuyoklarin ostinda yotibdir deyargʻa bizni majbur qilur. Voqea Rigʻo kabi chidamli bir qoʻrgʻonning uch kunda ketmasi Boltiqdagi kimsalarning chopibgʻina anglamasi, yolgʻuz ishtahalarni emas, oʻz istiqbollaridan ruslarning oʻzlarini dahi ma’yus qilur, rus kuchindagi e’timod[4] va e’tiborlarni tubindan churutur hodisalardan edi. Ortiq ruslarning oxirlari qolgʻan boʻlsa, butun-butun muttafiqlarigʻa[5] qolgʻan edi. Ruslar «ehtimolki, muttafiqlarimiz oʻz maydonlarina orqasi aysimas[6] yurushlar qilib, bizni oʻzigagina undururlar» deb oʻylay edilar. Rus siyosiylari shunday bir umid bilan urunib turmoqda ekan, birdan Italiya qoʻshuni buzuldi. Olmonlar Italiya uzra temur yumruqlarini undirdilar[7] va Italiya qoʻshuni oʻz boshini olib, Olp togʻlari orqasiga chiqorgʻa majbur boʻladi. Olmonlar, yoʻllari uzra Italiya qoʻshunindan ming boʻyla kuchliroq bir mone’[8] boʻlgʻan Olp togʻlarin oshib, Italiya sahrolarigʻa indilar. Ortiq Italiya oʻlkasining har yoniga olmon qoʻshuni uchun yoʻllar ochildi... Italiyaning bu qoʻrqunch magʻlubligʻi yolgʻiz italyonlar uchun emas, ruslar uchun daxi buyuk bir musibat boʻldi. Chunki yongʻinlarinda, badbaxtlik loyqalarinda botib qolgʻan Italiyaning qoʻlindan ololmagʻan muttafiqlar qoʻshunindan Rusiya uchun koʻmak koʻzlayikning ma’nosiz bir edugini yangidan isbot qilib berdi. Buning natijasinda Rusiyada yangi bir balo bosh koʻtardi, bolshevik balosi! Bolsheviklar ikkinchi yoʻla qoʻzgʻaldilar. Bu qoʻzgʻalishlari birinchisi kabi boʻlmadi. Bu daf'a buyuk ish qurdilar. Petrogʻradni olib, Kerenskiyni Rusiyaning sodiq bolalarini oxtarib topib, toʻplab keturmak uchun maydonlarigʻacha ketargʻa majbur etdilar. Soʻng xabarlarga koʻra, Kerenskiy tevarakdan toʻplab keturdigi qoʻshun bilan bolsheviklarni yengmish va Petrogʻradni unlarning qoʻlindan yangidan olmishdir. Olmish, ammo bolshevik balosi boshqa bir tarafdan bosh koʻtardi: Toshkandda toʻrt kunlik qonli bir urushmadan soʻng, u yerni kerenskiychilardan boʻshatdi. Ehtimolki, Kerenskiyning Petrogʻraddagi gʻolibligʻi Toshkand magʻlubligʻini e’tibordai tushurar; ehtimolki, Kerenskiy Petrogʻrad ishini tuzatgandan keyin Toshkandni daxi yanadan olur. Lekin shunlargina bilan bolshevik kuchining yoʻq boʻlurini umid etmak toʻgʻri emas. Bolsheviklarning ikkinchi chiqishlari bilan birinchi chiqishlari orasidagi ayirbodni koʻrgan kimsalar uchinchi bir chiqishning qanday boʻlurini onglab olsalar kerak. Biz turkistoniylar uchun har holda kerenskiychilar bilan bolsheviklar orasindagʻi kurashning bitib ketmadigini koʻzda tutib, oʻz yoʻllarimizni shunga koʻra tayin etmak kerakdir. Bilamizki, hozirda kurashib turgan bu oygi firqaning har biri hurriyatchidir. Ikkisining ham bizga zararli tushunchalari oxirda yoʻqdir. Zero, bunlardan birontasi istibdod tarafdori emasdir. Telbalik qilib chopibgʻina bunlardan birini yoqlamoq foydali boʻlib chiqmas. Rusiyada istibdod tarafdorlari chiqmaguncha musulmon kuchini sarf etmak xatodir. Hurriyatchi ikki partiya orasinda boʻlaturgʻan urushlargʻa qotishmoq, bunlardan birini yoqlab oʻzgasidan yuz qaytarmoq ehtiyotsizliqdir. Bunlarning ham bizning soʻzimiz shu boʻlgʻulidirki: biz musulmonlar sizning hech biringizdan nafrat qilmaymiz. Bizning milliy vataniy haqlarimizni gʻasb etmak fikriga tushmaguncha biz hech biringizga dushman boʻlmaymiz. Mana hozirda turkistoniylar uchun xatarsiz yoʻl shu yoʻldir. («Hurriyat», 1917 yil, 49-son) ↑ yarasharoq - yarashiqliroq. ↑ oʻzgarish - Oktyabr inqilobi. ↑ Rigʻo - Riga shahri. Rusiyaning Boltiqboʻyini egallash ilinjidagi janglardagi muvaffaqiyatsizligi nazarda tutiladi. ↑ e’timod - yupanch, tayanch. ↑ muttafiq - birlashgan, ittifoqchi. ↑ orqasi aysimas - natijasiz. ↑ Birinchi jahon urushidagi Olmoniya va Italiya qoʻshinlarining oʻzaro kurashlari nazarda tutilgan. Italyan qoʻshinlari Alp togʻlarini oshib oʻtishi bilan oʻz ichki mudofaasidan uzoqlashib ketadi. Olmoniyaning Italiya ichkarisiga yoʻl ochishi voqealari nazarda tutilmoqda. ↑ mone’ - toʻsiq.

Muallif: Abdurauf Fitrat