Sohil boʻylab chopayotgan Esberg... [Xuan Karlos Onetti]

Sohil boʻylab chopayotgan Esberg... [Xuan Karlos Onetti]

Yaxshiyam, kechga tomon kun isib ketdi, bulutlar ortidan chiqay -chiqay deb turgan quyosh nurlari birdan koʻchalarga va uylarning ustiga tamanno bilan toʻkila boshladi; axir ular xuddi shu soatlarda yangi bandargoh va kemalar yaqinidagi manzilda daydib yurishgan, narigi toʻlqintoʻsardan bu toʻlqintoʻsar boʻylab yoki prefektura qarshisidagi doʻkonchadan har xil shrinliklar doʻkonchasi tomon sayr qilib kelishayotgan boʻlardi. Oyogʻida poshnasiz boshmoq, yassi shlyapa ostidan bir tutam sariq sochlari koʻrinib turgan vazmin Kirsten aftoda qiyofada boʻlardi. Past boʻyli yuzlari iztirobdan oqarib ketgan asabiy Montes esa goh Kirstenning yuziga bir pas ma’no oʻqmoqchidek tikilar, goh oʻzi ham bilmagan holda arqonlarni qirgʻoqqa uloqtirayotgan matroslarga adovat bilan tikilib, kemalarning nomini oʻqir edi. Uning moʻylovining uchini jahl bilan tishlagancha, shaharning betashvish hayotidan yana ham toʻlishib-yoʻgʻonlashgan Kirstenni toʻgʻri dengiz shovullab yotgan, oʻzini tutib turish noqulay boʻlgan katta nam xarsang bilan kemaning qora tunukasi orasidagi koʻm-koʻk tor yoʻlakda daf’atan turtib yuborish istagidan oʻzini qanday saqlab turganini men hozir xayolan tasavvur qilayapman. Men ularni oʻsha yerda ekanligini bilardim; chunki tush payti Kirsten Montesning izidan idoraga kelgandi va ularning xiyobon tomon yoʻl olishganini koʻrgandim; Kirstenning aft-angori bugun ham xuddi yomgʻir savalab tashlagandek gezarib-qoʻpchib turardi, uning chehrasi ayozda qolgan haykalning yoki yomgʻir ostida koʻzlarini yummasdan uxlayotgan kishining yuzidek koʻkazak edi. Kirstenning yuzini sepkil bosgan, undan doimo yertoʻla va baliqchilar toʻrining hidi anqirdi: balki bu butun vujudiga singib ketgan molxona va qaymoqning isidir; bularning bari uni hamon tashlab ketolmayotgan olisdagi vatanining hidi deb oʻylardim men. Boshqa paytlari ular portga kechasi yoki subhidamda chiqishardi. Sayr qilib yurisharkan, Montes kemalarning quloqni qomatga keltiradigan chinqiriqlari orasida xotinining erkakcha boshmogʻi toshyoʻlda qanday xazin tovushda shipillayotganini eshitib qolardi, shunda shoʻrlik, nomusdan yerga kirib ketguday yoki qandaydir shafqatsiz bir kuch oʻzini tilka- pora qilib tun qoʻyniga uloqtirib yuborganday boʻlardi. Bizning mahalliy gazetalarda shu oyda joʻnab ketadigan kemalar haqidagi e’lonlar muntazam bosilib turilardi va men qasam ichib aytishim mumkinki, sirena chalinib yakorlar koʻtarildi deguncha Montes hamisha oʻsha yerda hoziru nozir edi, u toki , kema portdan koʻrinmay qolguncha, haykalday qotib turardi: ba’zida goʻyo yomgʻir ostida qolganu, u esa balchiq yuziga qalqib chiqmagan paytda anhor tubida oʻsadigan gul juda goʻzal koʻringani kabi hali umidsizlik soya solishga ulgurmagan deyarli chiroyli, katta-katta koʻzlarini yumishni ham unutib uxlab yotgandek yoki oʻzini oʻzi ovutayotgandek qotib qolgan, kema izidan xayolan Ovrupaga joʻnab ketayotgan xotinining etdor yuziga, garchi hech qanday javob olmasa ham, savol va iltijo bilan tikilib-tikilib qoʻyardi. Meni shilib ketishga harakat qilgan, shanba va yakshanba kunlari telefondan tushgan foydani mendan yashirib, yolgʻiz oʻzi oʻynab, omadini sinab koʻrmoqchi boʻlgan va natijada toʻlay olmas darajada yutqazib qoʻygach, Montesning oʻzi bosh egib kelib hammasini aytib bergan kunidan beri ularning qismatidan xaardor va lekin hamon mohiyatiga yetolmas edim. Uning bu nojoʻya xatti-harakatining tub sababi bilan qiziqqanim ham yoʻq, biroq u hammasini aytib berish istagiga tushgan va shu sababli, ayni daqiqada, omad va doʻstlarga, ha, aynan ularga hamisha hayrixox boʻlishi kerakligi haqida oʻylagan koʻyi uni eshitishga jazm qilgan edim, asosan esa, unga zugʻum qilmaslikka tirishgandim, chunki oxir oqibatda bu muttaham meni shilib ketishga urinmaganda ham choʻntagimdan uch ming peso havoga uchib ketgan boʻlardi. Men uning pastkash odam, qasamxoʻr doʻst va uchiga chiqqan qip-qizil oʻgʻri ekanligiga oʻzida hech qanday shubha qolmaguncha, oʻzim biladigan jamiki taxqirli soʻzlar tugamaguncha ogʻzimga siqqanicha soʻkkan va yana hatto uning oʻzi ham bunga qoʻshilishga, qachon va qanday holatda boʻlmasin agar talab qilsam, xohlagan kishining oldida tasdiqlashga tayyor ekanligiga ishonmagunimcha hamda koʻnglimdagi alam tarqamaguncha uni xaqorat qilgan edim. Alalxusus, xuddi shu dushanbadan boshlab, men qanday fikr bildirmay toʻgʻridan- toʻgʻri ham emas, har qanday suhbatda, har qanday sharoitda, oʻrtaga qanday kinoyali luqma tashlamay - har doim u yaramas, shu daqiqadayoq mening gaplarimning magʻzini chaqib olar, moʻylovining uchlarini pir-pir uchirgancha meni tushunganini va mening haq ekanligimni bildirib, mahramona tabassum qilib qoʻyadigan odat chiqargandi. Biz u bilan bu haqda hech qachon kelishib olmagandik, biroq hozirgacha shu hol davom etib kelardi. Men unga bir ogʻiz ham gapirmay uning uchun uch ming peso toʻlab yuborgan va toki unga yordam berish kerakmi yoki qonun boʻyicha jazolashmi degan biron qarorga kelgunimcha koʻzimdan narida boʻlib turishni soʻragandim; soʻng uni chaqirib olib, oradagi gapni esdan chiqarganimni, taklifni qabul qilishimni, oyiga ikki yuz pesoga ishlab berishi mumkinligini, biroq oʻziga bir tiyin ham bermasligimni bildirgandim. Bir yil-bir yarim yilda u boʻynidagi qarzdan qutuladi, soʻng toʻrt tamoni ham qibla; menga desa duch kelgan birinchi shoxgayoq oʻzini ossin. Albatta, u mening qoʻl ostimda ishlagani yoʻq; poygadagi yutuqlarni kuzatib borishni unga yuklash xavfli boʻlib qolgach, Montesning xizmatidan endi foydalanishim mumkin emas edi. Avvalgi bitimimizga muvofiq, uni oʻz ishxonamda, faqat odamlarni xotirjam qabul qilish imkoniga ega boʻlish va telefon orqali muzokaralarni yetkazib turish uchungina ushlab turgandim; endi esa u idorasi menikiga qoʻshni boʻlgan, mening ba’zi ishlardagi sherigim Serrona qoʻlida ishlay boshladi. Serrona, albatta, unga moyana toʻlar, toʻgʻrirogʻi menga toʻlar, uni esa, biri shaharning u chekkasida, biri boshqa burchagida boʻlgan goh bojxonaga, goh omborxonaga kun uzogʻi bilan tinim bermay yugurtirgani-yugurtirgan edi. Men xizmatkorlarimdan qaysi biridir, xuddi otchopardagi kassaning qulfsiz tuynugidek, ishonchsiz va besubut kishi sifatida nom qozonishini sira istamasdim, shu sababli, bu haqda hech kim hech narsa bilmay qoʻya qolgandi. Bu voqealarning barini, yoki deyarli birini, u aftidan, yuzi murdaday koʻkarib, sovuq ter tomchilaridan peshonasi va burnining qirralari xunuk yaltirab, xuddi talangan itday ayanchli qiyofada mening oldimga kirib kelgan oʻsha dushanba kuniyoq ma’lum qilib boʻlgan edi. Qolgan tafsilotlarni esa u keyinchalik, bizning ba’zi-ba’zida boʻlib turadigan suhbatlarimizda aytib bergan boʻlishi kerak. Garchi shunday boʻlishiga oʻzimiz ham unchalik ishonmasakda, salqin va musaffo havo bizga omad hamda doʻstlarimiz bilan birga boʻladigan ajoyib sarguzashtlar, gʻaroyib koʻngilxushliklar olib keladi deb, umid qilgan bu yilgi qish – quruq sovuq bilan toʻsatdan boshlangandi; koʻchalarda va uylarning moʻrilarida ayoz jazava bilan uvillab yurardi: ehtimol, hamma narsa aynan shundan boshlangandir. Ayozli oqshomlarning birida Montes uyiga qaytadi va xotinini tunuka plita oldida tutab yotgan olovdan koʻz uzmay oʻtirgan holatda uchratadi. Bu menga unchalik muhim voqea boʻlib tuyulmagan boʻlsada, u aynan shunday deb bir necha bor takrorlagan edi. Kirsten mahzuna qiyofada boʻlgan, biroq nechun koʻz yosh qilganining sababini aytishni xohlamagan, butun tun va yana butun hafta davomida shu holatda yuravergan. Kirsten – toʻla, durkun va albatta badani ham momiqdek edi. U boshiga musibat tushgan va behad koʻp sitam chekkan kishidek churq etmay yuravergan va oʻzicha nima boʻlganini ham Montesga aytmagan. U yer sharining barcha mamlakatlaridagi barcha ayollari kabi «yoʻq, menga hech narsa boʻlgani yoʻq» deb javob beravergan. Soʻng u Daniyadan keltirilgan - qirollar, ministrlar, sigirlar, tepaliklar va boshqa har xil manzaralar tasvirlangan suratlarni butun uyga ilib tashlagan. Shunda ham u avvalgiday, hech qanday gʻayritabiiy narsa yuz bermaganini ta’kidlayvergan, bu toʻnka Montes esa, goh u narsadan, goh bu narsadan gumon qilavergan, biroq uzoq vaqtgacha xotinining nima uchun gʻamgin ekanligini aniqlay olmagan. Soʻng Daniyadan xatlar kela boshlagan; Montes esa, bironta soʻziga ham tushunmagan, nihoyat Kirstenning oʻzi qaysidir uzoq qarindoshiga xat yozganini va endi undan javob olayotganini, biroq kelayotgan xabarlar unchalik quvonarli emasligini Montesga tushuntirgan. Shunda Montes hazillashgandek, maboda u yoqqa ketging kelmayaptimi, deb soʻragan, Kirsten qat’iy qilib, yoʻq, deb javob bergan xuddi shu kechadan yoki keyingi kechalardan boshlab Montes uyqusizlik balosiga yoʻliqqan. Kirsten uning yelkalaridan silkigancha hech qayoqqa ketmasligini qatiyat bilan takrorlayvergan, u asabiy holda sigareta tutatganicha bu voqeani oʻqilishi ogʻir kitobni oʻqiyotganday qilib aytib bergandi. Olis Daniya haqidagi xochning surati bor bayrogʻi va oʻrmon orqali cherkovga olib boradigan yoʻl haqidagi hikoyalarini bosh qimirlatib, ma’qullagancha tinglab oʻtiravergan. Shuncha gaplardan keyingina - Kirstenning Amerikada oʻzi bilan qanchalik baxtli ekanligini tushungachgina Montes xotirjam uyquga ketgan. Bir muncha vaqt xat kelib ketib turgan va bir kuni kechqurun oʻringa yotishganda, Kirsten chiroqni oʻchirib, tuyqusdan; «Agar sen gapimni boʻlmasang, senga bir narsa aytib beraman, faqat bir ogʻiz ham gapirmay eshit»,- degan. U «Albatta-albatta»,-deb gʻoʻngʻillagan; Montes dovdirab qolib, kuldonni choyshabning qatiga toʻkib yuborgan va hamma narsaga tayyor qiyofada, xotinining yoniga choʻzilgan. Biroq xotini u kutgandek boshqa erkak haqida hatto eslamagan ham, xuddi xozirgina yigʻlashdan toʻxtagandek, past, xirilloq tovushda, ular velosepidlarini tashqarida qarovsiz qoldirishi, cherkovga yoki boshqa biron yoqqa joʻnashganda eshiklarni ochiq holda tashlab ketishi, chunki Daniyada bironta ham oʻgʻri yoʻqligi, u yerdagi daraxtlar boshqa mamlakatlarnikiga qaraganda balandroq oʻsishi hamda, koʻproq yashashi, va har bir daraxtning oʻziga xos hidi boʻlishi haqida, hatto oʻrmonda boshqa daraxtlarning hidlarii bilan aralashib ketgan taqdirda ham qanday hid qaysi daraxtning hidi ekanini bemalol ajratish mumkinligi toʻgʻrisida, odamlarni tongda dengiz qushlarining sayrogʻi uygʻotishi, uzoqlardan esa ovchilarning miltiq tovushlari kelib turishi, bahor ham bu yerlarda qorning ostida uzoq yashirinib yotib, soʻng xuddi togʻdan kelayotgan sel kabi, birdan bostirib kelishi va hamma narsani oʻziga mahliyo qilib qoʻyishi, shunda odamlar faqat chuvoqli kunlar haqidagina gaplasha boshlashi toʻgʻrisida hikoya qilib bergan. Daniyaga, baliqchilar posyolkasiga bahor, xuddi semiz gʻozga oʻxshab lapanglab kirib keladi degan. Va Kirsten «Esbirges, xrised kysten[1]» deb takrorlagan, garchi, nima deyilganiga tushunmasa ham xuddi mana shu soʻz Montesni, ayniqsa, hayajonga solgan: u menga xotinining tovushida ibodat paytidagidek, muqaddas bir ehtiromni anglab, yigʻlab yuborishiga oz qolgani toʻgʻrisida gapirib bergan edi. Kirsten bu soʻzni qayta va qayta takrorlagan. Bu sirli soʻzlar Montesni mahliyo qilib qoʻygan va unda xotiniga nisbatan oʻzining imkoniyatiga qaraganda yirikroq va kuchliroq achinish hissini uygʻotgan; u xotinini, gʻirt yetim qizni himoya qilgandek himoya qilishni, dalda va taskin berishni istagan: hamma balo shunda ediki, bu oʻzga tildagi xitob Kirsten hayotining oʻziga mutlaqo noma’lum qismidan eshitilgandek boʻlgani uchun ham uni oʻziga rom qilib qoʻygan. Mana shu tundan boshlab uning qalbida gʻayritabiiy muruvvat tuygʻusi paydo boʻlgan; xuddi Kirsten ogʻir kasaldan kundan-kun holdan toyyayotganday, tuzalib ketishiga hech qanday umid yoʻqday bu shafqat soat sayin ulgʻayib borgan. Hayotining ma’lum qismini oʻz izmiga boʻysundiradigan, oʻzining ham koʻnglini chogʻ, tilini uzun qiladigan, uzoq yillar koʻnglini yupatib yuradigan katta bir jasorat koʻrsatish kerak degan fikrga kelgan. U Kirstenning Daniyaga joʻnab ketishi uchun pul toʻplashga kirishgan. U ma’lumotnomalarni, bu ishga toʻla qaror qilmay va buning uchun ikki ming peso zarurligini bilmay turiboq, toʻgʻrilay boshlagan. Ammo qaerdan olishi mumkinligini ham oʻylamay ikki ming peso topish ehtiyoji unga hech orom bermay qoʻygan. Aftidan, shunday boʻlgan, ammo oʻziga nima boʻlganini oʻzi ham tushunmagan. Ikki ming peso topib, bu haqda Kirstenga serfayz shanba oqshomlarining birida, qimmatbaho restoranda oliy navli vinoning soʻnggi qadahini koʻtara turib aytmoqchi boʻlgan! Buni aytar ekan, u xotinining yuzi xushta’m taomdan va oʻtkir vinodan bilinar-bilinmas qizarib turganini koʻradi, avvaliga Kirsten unga ishonmaydi; shunchaki toʻqib-bichayapti deb oʻylaydi, soʻng asta-sekin uni ham zavq va hayajon egallaydi, koʻzlaridan minnatdor yoshlari sim-sim toʻkiladi va nihoyat u Montesning sovgʻasini olishdan bosh tortadi. «Menga parvo qilma, hammasi oʻtib ketadi,»-deydi u, Montes esa toki xotini oʻz sovgʻasini qabul qilmaguncha qatiyat bilan taklif qilaveradi va yana u Kirsten bilan bir umr ajrashmoqchi emasligiga, toki qaytib kelguncha, uni shu yerda sadoqat ila mahtal boʻlib kutib turishiga ishontiradi. Boshqa bir kechasi uyqusi uchib u ikki ming peso topishning har xil yoʻllarini oʻylar ekan, Skopellenning xilvat burchagida oʻtadigan boʻlajak shanba oqshomini xayolan tasavvur qilgan; u oʻzini jiddiy tutib, koʻzlarida suhbatni sirli tabassum bilan boshlaydi, yoʻq, avval, xotinidan qaysi kuni uzoq safarga chiqsa xosiyatli boʻlishini soʻraydi; Kirstendan oldinroq uxlab qolgan boshqa bir kechasi esa uning tushiga xotinining tushi kiradi va tushida ham Kirsten unga Daniya haqida hikoya qilib beradi. Aslida, bu Daniya emas edi; bu - Kirsten tugʻilgan, dastlab ona tilida chuldirashni oʻrgangan, ilk bor erkak bilan raqsga tushgan, barcha yaqinlaridan koʻz oʻngida birin-ketin ajralgan olis mamlakatning bir parchasi, ulkan yer sharining bir hovuchi edi. Aziz va qadrdon narsasini yoʻqotib qoʻyib, soʻng bir umr unitishi mumkin boʻlmagandek, bu Kirsten abadiy yoʻqotgan muqaddas joylar edi. Xotini Daniya toʻgʻrisida boshqa voqealarni ham gapirib berar, lekin asosan oʻsha bittasini koʻp takrorlardi va Montes xotinini qachonlardir yurgan yam-yashil yoʻllarni, baland-baland daraxtlarni, bagʻri keng, shafoatli odamlarni, turli uy hayvonlarini yaqqol koʻrib turganday boʻlardi. Loʻppigina Kirsten oʻzi bilmagan holda uni devorga siqib qoʻyib, yelkasiga boshini qoʻygancha, pichirlab, hikoya qilavergan; tinglayotgan kishini biroz zeriktiradigan, goʻyo olis yillar qa’ridan eshitilayotgandek vujudining toʻridan otilib chiqayotgan mungli tovush bilan eng zarur soʻzlarni chertib-chertib gapirar ekan, Montes xotinining burun uchlari qanday shalpayib qolganini, koʻzlari ingichka ajinlar hosil qilib, qanday qisilayotganini, seret engagining qanday titrayotganini aniq his qilib turgan. Shunda Montes beixtiyor, bankdan olinadigan qarz yoki bironta sudxoʻr haqida va hatto pulni unga men berib turishim mumkinligi toʻgʻrisida ham oʻylagan. Shanba yoki yakshanbada mening idoramda Xasinto bilan birga Palerma yoki La-Platadan telefon orqali kelayotgan xabarlarni qabul qilib oʻtirar ekan, u Kirstenning safari haqida yana xayolga berilgan. Kunlar lanjlik bilan oʻtayotgan edi, foyda ming pesoga zoʻrgʻa yetardi, ba’zan esa qandaydir oʻpkasi katta qimorboz paydo boʻlib qolar, shunda daromad besh mingdan, ba’zan undan ham oshib tushardi. Montes menga poyganing har bir aylanib kelishi oldidan oʻyinning borishi toʻgʻrisida telefon orqali axborot berib turishi shart edi: agar oʻyin qandaydir xavfli tus olsa - ba’zan shunday boʻlib turardi - men Veles, Martina yoki Vaskodagi yetakchi oʻyinlar hisobiga sirgʻalib chiqishga harakat qilardim. Xuddi mana shu daqiqalarda Montesning xayoliga menga bildirmasdan uch-toʻrt yirik hisobdagi oʻyinlarni yashirib, minglab pattalarni oʻz hisobiga oʻtkazib, agar jur’ati yetishsa, yo xotinining sayohati uchun, yoki peshonaga tegadigan oʻq uchun oʻynab koʻrsamchi degan shum fikr kelib qolgan. Agar u oʻzida jasorat topa olsa, bu ishni qilmoqchi boʻlgan: axir Xasinto har bir qoʻngʻiroqda qancha patta oʻynalganini qaerdan bilib oʻtiribdi? Montes menga bu haqda bir oy oʻylab yurganini gapirib bergandi. Menimcha, u rost gapirgan edi, aftidan, bunga oʻxshash kimsalar oʻgʻirlik qilishdan oldin uzoq ikkilanadilar, azob chekadilar, oʻylayverib, oʻzlarini adoi-tamom qiladilar, har bir telefon qoʻngʻirogʻi oldidan jiqqa terga botgancha asablari qaltirab turadilar. Agar u aldayotgan boʻlsa, men bud-shudimni tikib, hech ikkilanmay qasam ichishim mumkin: agar u bu ishga oʻz-oʻzidan, kutilmaganda kirishgan boʻlsa, agar oʻz kuchi va qudratiga ishonib, toʻsatdan qaror qilgan va keyinchalik «Men aytgan edim-ku, oʻshanday kunda ham juda oz patta sotilgandi,» deb shubha bildirgan, biroq oʻsha paytda hech narsani sezmay qolgan, hayvondan ham battar Xasintoning koʻz oldida meni xotirjamgina shilib ketishga harakat qilgan boʻlsa, jonimni oʻrtaga qoʻyib qasam ichishim mumkin. Men ishonch bilan aytishim mumkinki, hozir yutushi mumkinligini his qilib, uning yuragi qinidan chiqib ketguday boʻlib ura boshlagan; biroq u joʻjani kuzda sanab qoʻygan edi. Shunday qilib, u uch ming pesoga yetadigan oʻyinni boshlab yuborgan va toʻsatdan bu oʻyinda yutib chiqishga ishonmay qoʻygan, badanidan chim-chim ter oqa boshlagan, oʻz hisobini qayta-qayta tekshirib koʻrgan va odamdan koʻra koʻproq ipak koʻylak kiygan maymunga oʻxshaydigan Xasintoga shubha aralash tikilib-tikilib turgan; oqshom payti mashinalar bilan liqqa toʻladigan koʻchani derazadan kuzatgancha, oyogʻi kuygan tovuqday idorada timirskilanib yurgan. U yutqiza boshlaganini, boshqalar yutugʻi har qoʻngʻiroqda yuz pesodan oshib borayotganini anglagan paytda, mana shunday holatda boʻlgan: uni jiqqa ter - nihoyat oʻzida idoraga qaytishga kuch topib, menga hammasini aytib berishga ahd qilgan oʻsha dushanba kuni ham badanida hidi saqlanib qolgan qoʻrquvning sovuq va badboʻy qora ter butun vujudini qoplab olgandi. Kirstenga bu narsalarni u hali meni shilib ketmasidan oldinroq aytgan; u xotiniga yaqin kunlarda oʻzlari uchun juda muhim, juda ajoyib nimadir sodir boʻladi - men senga atab, hatto tushingga ham kirmagan gʻaroyib sovgʻa tayyorlayapman, faqat u qoʻl bilan ushlasa boʻladigan shunchaki oddiy buyum emas, degan. Shuning uchun ham hammasi boy berilgandan soʻng, u xotiniga halokat haqida gapirib berish juda ham zarurligini his etgan: biroq u buni Skopellining xilvat burchagida, oʻtkir xorij arogʻi toʻla qadahni koʻtara turib emas, oʻzlarining yemakxonasida, qashshoq dasturxon ustida aytishga majbur boʻlgan: u metall naycha orqali xoʻrillatib mate soʻavergan, Kirsten esa, unga yon tomoni bilan oʻgirilib, yuzida qizgʻish shu’lalar oʻynoqlagancha, temir plitadagi olov qanday miltillayotganini kuzatib oʻtiravergan. Ular qanchalik obi-diyda qilganlaridan xabarim yoʻq: ertasiga Montes menga qarzini oʻzining maoshi bilan uzishi mumkinligini aytdi: Kirsten esa oʻziga ish topishga majbur boʻldi. Voqeaning keyingi qismi oradan bir oz vaqt oʻtgach, ishiga hech bir aloqasi boʻlmagan paytlarda ham Kirsten uydan indamay chiqib ketishni odat qilgandan soʻng boshlangan; agar ular biron joyda uchrashishni kelishsalar, Kirsten hamisha kechikib kelgan, ba’zan esa yarim kechasi oʻrnidan turib; kiyinib, biron ogʻiz ham gapirmay, qayoqqadir joʻnab qolgan. Unga biron nima deyishga, umuman, u bilan gaplashib olishga masalani ochiq-oydin koʻndalang qoʻyishga Montesda jur’at yetishmagan; chunki ular faqat Kirstenning moyanasi hisobigagina kun kechirishardi, Montesning Serrona koʻlidagi ishi uchun ba’zida men qoʻyib beradigan bir stakan vinodan boshqa sariq chaqa ham toʻlashmas edi. Shunday qilib, Montes oʻzining axmoqona fe’l-atvori bilan, ha, asosan, axmoqona fe’l-atvori bilan, ustiga ustak meni shilib ketmoqchi boʻlgan kundan buyon saqlanib qolgan va aftidan, uni endi bir umr tark etmaydigan jizzaki kayfiyati bilan xotiniga zugʻum qilmaslik uchun tilini tishlashga majbur boʻlgan. Shubha Montesni tiriklay komiga tortavergan, u toki bir kuni Kirstenning izidan xufyona kuzatib bormaguncha, uning tosh yoʻlni vazmin qadam tovushlari bilan toʻldirib, portga qarab ketayotganini va u yerda xotinining kuzatuvchilar bilan birga va shuningdek, ulardan alohida, joʻnab ketayotgan kemalar izidan termulgancha, xuddi bandargohga zanjirlanganday qotib turganini koʻrmaguncha, turli xil mudhish gumonlarga boravergan. Kirstenning Daniya haqidagi tungi hikoyasidek bu yerda ham hech qanday begona erkak boʻlmagan. Bu marta Montes xotini bilan gaplashib olishga jur’at etgan va Kirsten hammasini unga ochiq soʻzlab bergan; Montes yana bir narsani - menimcha, unchalik ahamiyati yoʻq narsani - ya’ni Kirsten unga bu narsalarni na gʻussa, na gʻazab , na xijolat bilan emas, odatdagi ohangda gapirib berganini menga alohida ta’kidlagandi, goʻyo unga ishonmayotganday, qayta -qayta takrorlagandi. Kirsten unga Ovropaga joʻnab ketayotgan kemani kuzatib qolish uchun, vaqt qay mahal boʻlmasin, baribir, portga kelib turganini aytib bergan. Montes uning bu xatti-harakatidan qoʻrqib ketgan va oxiri koʻngilsizlik bilan tugashi mumkin boʻlgan bu odatga qarshi kurashishga qaror qilgan: bu yerga kelib turishi - uyda oʻtirganidan koʻra ming karra battarroq ekanligiga xotinini ishontirmoqchi boʻlgan; biroq Kirsten oʻzini hamishagidek jiddiy tutib qat’iyat bilan bu yerda koʻngli bir oz boʻlsa ham yupanishini, shuning uchun portga, albatta, yana kelishini, joʻnab ketayotgan kemalarni qoʻl silkib, toki, koʻzlari ogʻrib qolguncha izidan termulib yoki shunchaki kuzatib qolishini, buni xohlagan va ilojini topgan har qanday vaziyatda qilaverishini aytgan. Va oxir-oqibatda, Montes Kirstenni doimo bandargohga kuzatib borishga qaror qilgan; xuddi mening oldimda oʻz qarzini oʻtayotgandek, shu yoʻl bilan, xotinining oldida ham oʻz burchini oʻtamoqchi boʻlgan. Mana endi, har shanba oqshomi kechasimi, yoki tush paytimi, havo ochiqmi yoki Kirstenning gezarib ketgan yuziday serbulutlimi, yomgʻirlimi, baribir, ular portga qarab yoʻl olishardi va kema joʻnagunga qadar turli shakldagi jamodonlar koʻtargan, issiq paltolar kiygan, qoʻllarida gul va koʻz yoshlaridan nam boʻlgan roʻmolchalar tutgan odamlar orasida bir koʻrinib, bir koʻrinmay, xiyobon ichida sayr qilib yurishardi; yurakni orziqtiradigan sirena qiyqirigʻidan soʻng, kema sekin joʻnab keta boshlardi; toki tinkalari qurib, holdan toyib qolgunlaricha ular qimirlashga ham qoʻrqib, toshdek qotib turishar va har biri oʻz-oʻzicha chuqur va sirli xayollarga gʻarq boʻlgan kuyi, ayni daqiqada, oʻzlari ham bilmagan holda, ikkalasi ham bir paytda, qalblarini allaqachon oʻziniki qilib ulgurgan va endi bir umr ularni oʻz changalida olib yuradigan vatan sogʻinchi va yolgʻizlikning beshafqat panjalari haqida oʻylashib, bir-birining yelkalaridan mahkam quchgancha ketayotgan kema izidan jimgina qarab turishardi. ↑ «Sohil boʻylab chopayotgan Esberg» degan ma’noni beradi. (Daniya tilida)

Muallif: Xuan Karlos Onetti