Erika (hikoya) [Elke Haydenrayh]

Erika (hikoya) [Elke Haydenrayh]

Yoxud hayotning sirli ma’nosi Butun yil davomida xuddi telbalardek ishladim va oʻzimni Rojdestvo bayramidan oldin boʻm-boʻsh, kuyib kul boʻlgan misoli, xuddi kimdir qattiq kaltaklagandek his qilardim. Koʻp pul ishlab topganimga qaramasdan bu yil men uchun qoʻrqinchli boʻldi. Goʻyo yashashni unutdim shu yilda...Doʻstlarimni ham unutib qoʻygandim, ta’tilga ham chiqmadim, yoʻl- yoʻlakay ovqatlanadigan odat chiqardim, salat, pitstsa yoki uydaligimda bir-ikkita tuxum qovurib televizor oldida oʻtirib olib yeb olardim. Ba’zida bir necha kun hech narsa tanovvul qilmasdan faqatgina vino, kofe va choy ichib, xuddi suvga tushgan mushukdek shalpayib yotardim. Menga kelgan xatlarni hatto ochib oʻqimasdim, telefonim jiringlaganida, goʻshakni koʻtarish malol kelardi, orzusiz, jonsiz bir odam edim. Rojdestvo bayramidan bir necha kun oldin navbatdagi 16 soatlik ish kunidan keyin uyga qaytib, ust-boshimni gilamga tashlab, zoʻrgʻa nafas olayotganimda toʻsatdan telefon jiringlab qoldi. Bu xuddi tiriklikning tashqaridan menga anglatishi mumkin boʻlgan eng soʻnggi ishorasidek edi. «Ha» dedim, biroq ohangim xuddi «Yordam bering!» degandek edi. Bu Frants edi, u menga Lugano shahridan qoʻngʻiroq qilayotgandi. Frants bilan men bir necha yil burun bir qancha vaqt birga yashadik, keyin esa xuddi hech narsa boʻlmagandek ajralishdik va ikkalamiz ham oilali boʻldik. Taqdir taqozosi bilan ikkalamizning ham turmushimiz boʻlmadi, u Luganoda yashab qoldi, men esa Berlinda. Frants Luganoda muxandis boʻlib ishlay boshladi, biz bir-birimizga otkritkalar joʻnatib turdik. Ba’zan uning onasini uchratib qolardim, u goʻyo meni koʻrganidan xursanddek va bizni birga boʻlishimizni istagandek edi. U menga oʻgʻli haqida biroz gapirib bergandek boʻlardi, biroq onalar oʻz farzandlari haqida hamma narsalarni ham bilaverishmaydi. U menga faqatgina Frantsning ahvoli yaxshi ekanligi, yaxshigina pul topayotgani, biroq oʻzi hali Luganoda boʻlmaganligini aytib berdi. «Salom, Betti,» dedi Frants telefonda menga Luganodan qoʻngʻiroq qilib. Meni «Betti» deb chaqiradigan yagona odam ham u edi. Ismim Elizabet, ammo asl ismim bilan faqat onam chaqiradi. Otam Liza deb, maktabdagilar Elli, erim esa Lilli deb atardi. Ba’zida oʻzim ham asl ismim nima ekanligini bilmay chalkashib qolaman va oʻzimni oʻzim ikkinchi ismim Veronika deb atayman. Faqat Frants uchungina men Betti boʻlib qolgandim... Chuqur nafas olib, etigimni yecharkanman «Eh, Frants» dedim. — Ovozing yaxshi emas,- dedi u. -Tinchlikmi? — Oʻlganman, deb oʻylagan edim. Chimdilab koʻr-chi?! — Buning uchun yaqinroq kelishing kerak,- dedi Frants, - aynan shuning uchun qoʻngʻiroq qilayapman aslida... Koʻzlarimni yumdimda, ikkalamiz birga yashagan boloxonadagi uyimizni esladim. Frants kichraytirilgan sahna qurgan edi, sahnaning oʻzida bizning ikkita ogʻmaxon (gʻalla oʻsimliklariga zarar yetkazuvchi inlarda yashaydigan kemiruvchi hayvon) Kayn va Abel yashashardi. Ular sahnaning kichkina balkonidan chiqib kelishardi. Plastinka qoʻyib Donna Anna ariyasini maroq bilan eshitar va koʻp spirtli ichimlik ichardik. Oʻsha uychamizda ikkalamiz oʻz ishlarimizni bajarardik ham. U oʻzining sahna uchun tayyorlangan rasmlari ustida ishlar, men esa gazeta uchun maqolalar tayyorlardim. Ish davomida shunchalik koʻp turli xildagi spirtli ichimliklarni, masalan archa urugʻi solingan aroq, vino, tekilla ichar edikki, hozir men nuqul, oʻsha paytlarda qanday qilib oʻrnimizdan turganimiz haqida oʻylayman, kim, qachon boʻshagan shishalarni tashlab kelgan, mushugimiz haqida gʻamxoʻrlik qilishga qachon vaqt topganmiz oʻshanda, bilmayman. Ogʻmaxonlardan biri keyinchalik kresloning charm qoplamasi va suyanchigʻi orasida tiqilib qolib oʻlib qolibdi, biz uni sasiy boshlaganidan keyingina sezib qoldik. Oʻshanda biz hatto nonushtaga ham aroq ichishni boshlagan kezlarimiz edi. Shu voqeadan ta’sirlanib, uyda tartib- qoida oʻrnatmoqchi boʻldik. Vino soat 16 dan keyin, aroq soat 20 dan keyin, tekilla esa 10 dan keyin. Biroq bu tartib ham uzoq davom etmadi. — Rojdestvo bayramiga menikiga Luganoga kelsang chi,- dedi Frants. — Nega endi borishim kerak ekan?- dedim - u, ichimdan xursand boʻldim, ammo buni sezdirmaslikka harakat qilardim. - Nima mensiz yashay olmaysanmi? — Sensiz juda zoʻr yashay olaman,- dedi Frants, - qaytib ketganingdan keyin qanchalik xursand boʻlishimni bilasanmi? — Men hali biror marta ham Luganoda boʻlmaganman. Lugano qanday oʻzi?- soʻradim undan, Dahshatlimi? -Qoʻrqinchli,- javob berdi Frants.- Pechakgullar bilan oʻrab olingan , oldida palmalar bor eski uylar, sirenlarning yoqimsiz isi, hamma yoqda sambitgullarning badboʻy hidi, dahshatli koʻl, oʻrtasida qoʻrqinchli tepaliklari bilan . Shunday boʻlsa-da oʻylab koʻrasanmi? — Oʻsha yerda boʻlgan paytimda men bilan tortishishga va’da bersang, mayli, borganim boʻlsin! — Chin soʻzim, shunday qilaman. — Ajoyib,- dedim men, ammo men allaqachon oʻlganimni unutma. Luganogacha yetib borishimga ishonmayman, oʻz uyimning oshxonasigacha yetib borolmayapman-ku. — Milangacha samolyotda kelasan, undan keyin bir soat poezdda Luganogacha. Men seni kutib olaman. — Yoʻq, meni kutib olma. Baxtim kulib boqib, samolyot qulab tushsa...kutganing zoe ketadi. — Yaxshi fikr,- dedi Frants. -Men poezd shinalari tagiga katta bir daraxtni qulataman,sen oʻtirgan poezd ham yoʻlidan chiqib ketadi, bunga nima deysan? -Zoʻr...- dedim men va toʻsatdan yigʻlashga tushdim. Shu payt tomdan yiqilib halok boʻlgan mushugimiz haqida oʻyladim, shunday boʻlmasligi ham mumkin ediku... Mushugimiz tomlarda yurishga oʻrgangan edi, kichkina balkonimizdan men uni koʻpincha baland moʻri oldida semiz kaptarlar oʻzlariga oshyon qilgan televizor antennasi oldida quyoshda toblanib turganini koʻrardim. Bir kuni u moʻrining girdobiga tushib qolib, oʻzini oʻnglay olmay qoladi va besh qavat pastga qulab tushdi. Qimirlamay pastda yotganini koʻrganim zahoti oʻzim ham qimirlashga bemajol qoldim. Nihoyat, Frants pastga tushib, uzoq vaqt qaytib kelmadi. Biz mushuk haqida boshqa gaplashmadik. Oʻsha paytlarda nomigagina birga yashayotgandik. Bir - birimizga beadablik qilardik, suhbatlarimiz faqat pichingdan iborat edi, hurmatsizlik qilishdan nariga oʻtolmasdik. Har ikkimiz ham bundan azob chekardik, biroq bu holatni oʻzgartirishga qurbimiz yetmasdi. — Borsam, sen meni tanimaysan,- dedim men. - Juda qarib, xunuklashganman, sochlarim butunlay oqarib ketgan. Men iyagimni baland koʻtarib oʻrnimdan turdimda, keyin muvozanatimni yoʻqotmasligim uchun yana oʻzimni kresloga otdim. — Sen doim xunuk boʻlgansan, buni senga aytgim kelmas edi. Men esa hamon oʻsha sen bilgan kelishgan yigitman. — Yaxshi. Rojdestvodan bir kun oldin borsam kerak. Agar biror nima uchsa. U xursand boʻlgandek tuyuldi va men ham oʻzimni bir ogʻir yukdan xalos boʻlgandek sezdim. Koʻzlarimni yumib yarim yoki bir soat qimirlamasdan kresloda oʻtirdim. Men yashaydigan uydagi boshqa kvartiralar eshiklarining ochib-yopilishini, erkaklar ovozini, tez-tez odimlab borayotgan qadam tovushlarini, quvurlardagi suv qaynaganidan keyin chiqaradigan davomli shovqinlarni tinglab yotdim. Luganoni yumaloqlangan qor ichidagi qizil tomli vohadek tasavvur qildim. 24 dekabr kuni erta tongdanoq bir- ikkita issiq kiyimlarimni, koʻzoynagimni , muftamni (ayollarning qishda ikki yoqdan ikki qoʻlni tiqib yuradigan yengchasi) oldim. Bir juft mustahkam poyafzal, oʻchib ketgan atirgul nusxali eski qora bayram koʻylagimni, kitoblar va har gal sayohatga chiqsam menga hamrohlik qiluvchi budilnigimni sumkamga joylab, Frants uchun Elzas xantalini xarid qilish istagida eng yaxshi doʻkonlardan biriga yoʻl oldim. U yerdagi boʻlimlardan birida xantallarning yuzdan ortiq turlari mavjud: shisha idishlarda ham, kichikroq plastik idishlarda ham, oʻtkirlari, nordonlari, shirinroq ta’mlilari, och sariq rangdan toki toʻq jigar ranglilarigacha, kremli hamda qumoqlanganlari. Gʻarbning illatlarini oʻzida jamlagan shaharliklar Berlinning chidab boʻlmas havoyi, mudroq, aldamchi kibrlari bilan birga xantalning yuzlab turi sotiladigan shu savdo markaziga oqib kirayotgan edi. Dunyo olov ichida qolgan bir paytda, zaminning qaysidir joylarida urush avjga mingan, odamlar och va bir- birlarini qonini toʻkayotgan bir paytda, millionlab odamlar qochoqlikda, boshpanasiz yurganlarida, qanchadan- qancha bolalar koʻchalarda oʻlib ketishayotgan paytda, Berlin yuzlab xantal turlari ichidan oʻziga ma’qulini tanlash bilan ovora, kechki ovqat dasturxoniga bundogʻrogʻi boʻlsa nima boʻpti?! Men esa hali tanlab ulgurmadim. Aksincha xantal tanlash uchun liftdan yuqoriga koʻtarilib, shu beadab kesatiq bilan gapiradigan odam uchun umrimning bemazmun kunlariyu, tunlarini birga oʻtkazgan odam uchun Elzasning kichik idishlarda sotiladigan xantalini sotib olgan boʻlar edim, agarda birinchi qavatda turgan choʻchqaga nigohim tushmaganida.ERIKA. U xuddi odamdek koʻrindi koʻzimga, negaligini bilmaymanu, negadir uni «Erika» deb atagim keldi, miyamga kelgan dastlabki fikr shu edi. Choʻchqa bamisoli inson edi, ismi Erika, biroq choʻchqa. U deyarli odam boʻyi bilan baravar .U och pushti yungli, mustahkam toʻq pushti oyoqlari, semiz boshli, biroz ochilgan ogʻzi, yumshoq quloqlari, tasavvur qilib boʻlmaydigan ishonch toʻla nigohida balqqan saxiylik, qiziquvchanlik, boshqa tomondan biroz quvlik sezilib turgan, xuddi «Qaerdan shuncha hayajon, bunday qilma, shunday boʻlganda, kelib menga razm sol, men bor- yoʻgʻi bir pushti yungli choʻchqa, biroq aminmanki, HAYoTning sirli ma’nosi menda» deya tangadekkina moviy koʻzlarini sizga tikardi. Hech ikkilanmasdan kredit karta orqali choʻchqa uchun 678 marka toʻladim. Sumkamni orqamga osib oldim, Erikani esa ikki qoʻllab ushlab, qornimga tirab koʻtarib olishimga toʻgʻri keldi. U hayron qolarli darajada yengil edi, biroq behad semiz va barxatdek yumshoq edi. Erikaning oldi oyoqlarini yelkamga osiltirib, orqa oyoqlarini belimning oʻng va chap tomonlariga qoʻyib oldim. Uning boshi koʻm-koʻk koʻzlari bilan chap yelkam osha boqib turardi, sotuvchi ayol: «Yana bitta silasam maylimi?» dedi. Ayol choʻchqaning quloqlarini avaylab silab qoʻydi. Koʻchada odamlar bizni koʻrishgani zahoti bir tekis boʻlib, yoʻl berishar, bizni oʻtkazib yuborishardi. Rojdestvodan oldin xarid qilishning soʻnggi soatlari boʻlgani bois, odamlar xariddan toʻygan, ancha horgʻin, tayyorgarlik ishlaridan asabiylashgan. Bayramdan keyingi kunda goʻyo havoga uchganday tuyulgan oilaviy byudjet inqirozi xavfidan qoʻrquv chulgʻab olgan edi odamlarni. Shunga qaramay kim Erikani koʻrsa, tabassum qilardi. Savdo markazi eshigi oldida turib, markaz eshigidan esib turgan issiq havoda isinayotgan gadoy bir qoʻli bilan yashirincha Erikaning orqasini silab qoʻydi. Koʻchaga chiqib, taksi olmoqchi boʻldim. «Ey xudoyim, buncha chiroyli, bolangiz xursand boʻladigan boʻpti!» dedi bir qari ayol va oʻta ehtiyotkorlik bilan qoʻlini Erikaning boshiga qoʻydi. Men 38 yoshli Frants ismli «bola»ning sovgʻalar stolidan mana shu choʻchqaning joy olishi haqida oʻyladim. Taksichi boshini irgʻab: «Ba’zi birovlar uchun shuncha pulga shuni sotib olish hech narsa emas» dedi ensasini qotirib. Men uni haydovchining yoniga oʻtqazib qoʻydim. Uning oyoqlari oʻtirgichdan pastda turardi. U koʻk koʻzlari bilan Berlinning yoʻl harakatini kuzatar, kim oʻzar jangida gʻolib boʻlmoq istagida yelayotgan mashinalarga mantiqsiz boqar edi. Erikaning orqasida oʻzimni xotirjam ham himoyalangan sezdim. Taksi svetoforlar yoki tiqilinchda toʻxtashi lozim boʻlganda, yonma-yon ketayotgan taksichilar ustimizdan kulib bizga qarab signal chalishar, kulishar, qoʻl silkitishar, uzoqdan boʻsa hadya etishardi. Bu holat taksi haydovchisiga zavq bagʻishlardi. «Ha», deb ular tomonga bir qarab vaysab qoʻyardi, «Choʻchqa transporti», derdi u va boshqa haydovchilarni oʻziga tortayotganidan maroqlanardi. «Bu qancha turarkan?» soʻradi u mendan, taksidan tushayotib pul toʻlayotganimda, men: «Bilmayman, bu menga bayramga sovgʻa», deb aldab qoʻya qoldim, men unga narxini aytishga uyaldim. Odatda sumkamni oʻzim bilan samolyot bortiga olardim, endi esa ikkovini – Erika va sumkam bilan bortga chiqishga ruxsat etilmaydi. Shuning uchun sumkamni samolyot yukxonasiga topshirdim. Erika samolyot bortidagi tor, toʻla yukxonalarga ham sigʻmadi, shuning uchun birinchi marta ajralishimizga toʻgʻri keldi. Styuardessa uni 1-klassdagi boʻsh oʻringa oʻtqazib qoʻydi, kamarlarni taqdi va meni ogohlantirib ham qoʻydi: «Janob» oʻzini yaxshi his etayapti». «U «xonim». Ismi Erika», dedim. Styuardessa qiz menga muloyim va ma’nosiz boqib qoʻydi va tez odimlab ketdi. Menga esa Erikaning yumshoq yungi, muloyim nigohi yetishmasdi. 1- va 2-klassni ajratib turuvchi pardalar tushirilganda, Erikani koʻra olmayotganimdan naq sarosimaga tushdim. Koʻzlarimni yumib bolaligimni, bolalar uyidagi dastlabki kunlarim haqida oʻyladim. Kasal oʻpkalarim tufayli men Borkumga joʻnatilgandim. Oʻshanda 9 yosh edim, poezd oynasi oldida turib, yigʻlayotganimda onamning oxirgi soʻzini eshitgandim: «Ahmoqlik qilmagin, boshqa bolalar baqirib yigʻlashmaydi, axir». «Ha, onajon, faqat suyukli boʻlgan bolalargina yigʻlashadi va ular kamida toʻrt haftada bir marta koʻrisha olish imkoni boʻlganida, onalari yengil nafas oladigan bolalargina yigʻlaydilar. Mening yigʻim boisi esa bir kuni qaytib kelganimda, onam uyda boʻlmasligi va bildirmasdan butun umrga qochib ketishi mumkinligiga ishonchim komilligida edi». Otam menga asal rangidek toʻq sariq yungli, jigarrang shisha koʻzli ayiq joʻnatgandi. Uni Fritts deb atagandim hamda yuzlarimga mahkam bosib, toʻyib-toʻyib yigʻlar, uning yunglariga koʻz yoshlarim va mishigʻimni oqizardim. Erika bilan ham xuddi shunday qilmoqchi boʻlgandim, biroq Erika 1-klassda uchib ketayapti. Onam bilan biror marta boʻlsa-da xayrlashganimni, unga biror marta ham bayramlarda xush kayfiyat tilaganimni eslay olmayman. Shunday qilsam, onam bunga e’tibor bermagan ham boʻlarmidi. Mayli, hali ham boʻlsa, onaizorimga Luganodan qoʻngʻiroq qilishim mumkin. Frankfurtda Erikani yana oʻzim qabul qilib oldim, Milanga uchayotgan samolyotning chet elliklar roʻyxatdan oʻtadigan zaliga oʻtayotganimda Erikani mahkam bagʻrimga bosdim. Charm qoplamali oʻrindiqlarda, xromli (xrom-och kulrang tusli qattiq ximiyaviy element) stullarda, jomadonlarda, pollarda, xullas hamma joyda navbatdagi uchish reysini kutayotgan charchagan odamlar joylashib olgan edilar: ular orasida sallali hindlar, yupqa, harir roʻmolli ayollar, sof paxtadan kiyim kiygan qora tanlilar, harbiy yaponlar, tekis boshli koreyaliklar, ozgʻin, moʻynali kamzul kiygan keksa hamda grotesk uslubida soch turmaklagan amerikalik ayollar, yegulik tanovvul qilib oʻtirgan, oʻqiyotgan, yigʻlayotgan, uxlayotgan, onalari tizzasidagi, otalar qoʻlidagi, qoʻgʻirchoq yoki kichkina jomadonlar bilan kuymalashayotgan, vagonlar oynalari oldida turgan yoki vagondan vagonlarga oʻtish joyida oʻrnashib olgan bolalar, soqovdek jim va Rojdestvo ularga hech nima va’da qilmayotganidan gʻamgin bolalar ham bor. Havo iliq va boʻgʻiq edi, vagon yoʻlagi shovqin bilan toʻlib ketdi, hech kim xushchaqchaq yoki baxtiyor koʻrinmasdi. Ilohiy tun (Rojdestvo bayramidan bir kun oldingi «Heilige Abend») da qalb tubidagi tuygʻular yuzaga chiqadi va ayni shu damda hayotimda Erika paydo boʻldi. Odamlar uning och pushti qornini koʻrishlari uchun men uni orqa tomonidan ushlab oldim, shu tariqa uning toʻrtta oyogʻi havoda muallaq qoldi. Uning quvnoq koʻm-koʻk shisha koʻzlari butun zalni bir-necha daqiqa yuborganday boʻldi. Shivir-shivirlar, hiring-hiringlar tinchigandek boʻldi. Bolalar oʻrinlaridan turib olishdi, ota-onalari esa ularni turtardilar, bir-ikkita bola men tomonga yugurib keldi. Qoʻrquv toʻla tabassumlar quvnoq kulguga aylandi, goʻyo havoga jon kirdi, men tushunmaydigan dunyoning hamma tilida jajji bolalar va qizaloqlar bir xil gap aytishdi. «Oh, maylimi ushlab koʻrsam?» Men bosh irgʻadim. Erikaning oyoqlarini mahkam siqdilar, yumaloq ogʻizlarni aylantirib koʻrdilar, quloqlarini sekin siladilar. Qoʻngʻir sochli bola Erikaning shisha koʻzlaridan birini avaylab artib qoʻydi, sanab adogʻiga yetib boʻlmaydigan kokilli jajji qora tanli qizaloq Erikani sekingina oʻpdi va yugurganicha ortiga qaytib, oʻzini onasining panasiga oldi. Agar men shu yerda yigʻilganlarga nazokat-la muhabbat, uygʻunlik hamda sogʻinch, erkinlik va totuvlik haqida gapirsam, hech kim meni eshitmasdi ham. Shunday qilsam, albatta, ularga yoqmagan boʻlardim, qorovul qoʻlimdan tutib : «Ruxsat bering, sizni samolyotingizgacha kuzatib qoʻyay?» yoki «Marhamat qilib, avval bir finjon qahva ichib olsangiz» degan boʻlardi. Erika bu yerda mavjudligi ila hammani sehrlab qoʻygandi goʻyo. Ulkan choʻchqa nigohi va yumshoq pahmoqlari bilan odamlarga xush kayfiyat, yer yuziga esa koʻproq tinchlik ulashayotgan edi. Milanga uchadigan oxirgi samolyot kichik va qulay boʻlib, Erika havo kemasi kapitani va uning jamoasi tomonidan bortda qizgʻin kutib olindi, yoʻlovchilar chapak chalib yuborishdi. Erika yonimdaligi uchunmi, sekin-asta meni tushkun kayfiyat tark etib borardi. Bor-yoʻgʻi bir necha soat ichida u hayotimni butunlay oʻzgartirib yubordi, agar Erika boʻlmaganda, hech qachon butunlay notanish odamlar bilan, shuningdek, taksi haydovchisi bilan gaplashmagan boʻlardim. Endi esa menga notanish odamlar menga jon bagʻishlashmoqda, yuzlarimga tabassum qaytdi. Erika bilan qaerda boʻlmay, hamma joyda odamlar kayfiyati koʻtarildi, odamlar biz tomonga bir marta boʻlsa ham nigoh tashlab qoʻyishdi. Men oʻzim va Erika uchun ham qizil vino keltirishlarini aytdim, hech qanday sharhsiz buyurtma keltirildi va xushkayfiyatlik ila xizmat koʻrsatildi. Alp togʻlari ustidan oʻtayotib boshimni Erikaning yelkasiga qoʻydim-u oʻzimni shunday yaxshi his etdimki, qani endi parvoz davom etaversa, deb oʻyladim, butun dunyo boʻylab ana shunday... Milanda aeroport xizmatchilari ish tashlashibdi. Samolyotdan tushish uchun zinalar ham oʻrnatilmadi, avtobus ham yuborilmadi, samolyotdan sakrab tushishimizga toʻgʻri keldi. Mening navbatim kelgandi, oʻylab qoldim: avval oʻzim sakrab, Erikani biror yoʻlovchiga ishonib qoldirsammikan yoki uni pastga tashlashim bilanoq ketidan oʻzim sakrasammikan? Fikrlarimni pastda qulochlarini keng ochib turgan pasajjirlar boʻlib yuborishdi. Men uni pastga uloqtirdim, u oʻsha zahotiyoq keng ochilgan qulochlarga borib tushdi, uni mahkam tutib olishdi, oʻpib ham qoʻyishdi va hatto maqtashdi ham. Bravo, bravo! Men ham sakradim-da, uni hammadan qizgʻanib tezda qaytarib oldim. Oʻzimni e’tiborga tushgan bolasidan faxrlangan onadek edim. Yuklarimizni samolyot yukxonasidan oʻzimiz olib, bojxona binosigacha uzoq yurib kelishimiz shart edi. Yoʻlovchilar ogʻir yuklarini koʻtarish uchun bir-birlariga qarashardilar. Yonimdagi qora tanli barvasta yigit oʻzining kattakon jomadoni bilan birga mening sumkamni ham koʻtarib oldi. Hujjatlar uchun tutiladigan sumkachasini esa qoʻlimga tutqazdi. Oʻrtamizda Erika, yigit uning chap qoʻlidan, men esa oʻngidan tutib olgandik. Shu tariqa biz qop-qora, hoʻl asfaltdan hammaning havasini keltirib yurib borardik. Axir Erika bilan yurishni har bir odam istayotgan edi-da, biroq bu barvasta yigit ularning ichidan eng dadili boʻldi. Shu payt negadir umrimning qolgan qismini shu qora tanli yigit bilan oʻtkazgim keldi. Erika oʻrtada boʻlardi hozirgidek... U menga ismi-sharifi janob Vilson ekanligini, Rojdestvoni opasinikida oilasisiz – Milanda oʻtkazishini aytib qoldi. «Buncha ajoyib sovgʻa», - dedi u Erika haqida, men esa uni kimgadir sovgʻa qilish haqida oʻylab, dahshatga tushdim. Italiyalik bojxonachilar menga qarab qoʻllarini silkib qoʻyishdi. Janob Vilson afsuslar bilan xayrlashdi-da, ryukzagimni osib qoʻydi, ammo sumka bojxonachilarda qiziqish uygʻotmadi ham. Ular choʻchqani qoʻllari bilan sanchib koʻrishar, hidlashar, aylantirib koʻrishar, uzoq tekshirishar, biri qoʻyib ikkinchisi Erikani diqqat bilan tekshirishardi. Uni rentgen tekshiruviga qoʻymoqchi boʻlishganida, nafaqat men, balki boshqa yoʻlovchilar ham qarshilik koʻrsatishdi: «Nahotki, bola uchun olingan bayram sovgʻasining qadri shu boʻlsa?! Nihoyat, Danilo laqabli soʻlaklari oqib turgan qari iskovuch it Erikani hidlab, undan giyohvand modda izlab koʻrdi. Biz, nihoyat nazoratdan oʻtdik. Janob Vilson opasi bilan bizni kutib turgan ekan, u opasiga bizni koʻrsatgan edi, opasi qoʻli bilan ogʻzini yopganiga kulib qoʻydi. Bir-birimizga qoʻl silkitib qoʻydik. U koʻzdan uzoqlashgach, men vokzalga ketadigan avtobusni qidira ketdim. Avtobus haydovchisi hamma yoqda «Chekish ta’qiqlandi» degan yozuvlar boʻlishiga qaramasdan chekardi. Biz baland, eski uyli koʻchalar boʻylab yurdik, doʻkonlar vitrinalari bayramona yasatilgan, turli rangdagi chiroqlar uylar oldidagi yalangʻoch daraxtlarni yoritib turardi. Avtobus uch marta yurmay qoldi, har gal haydovchi tushib, qaerlarnidir kavlashtirib qaytib joyiga oʻtirib, oʻt oldirdi, avtobus har qalay oʻrnidan qoʻzgʻaldi. Men sumkamni oʻrindiqlarning tepasiga oʻrnatilgan yukxonalarga joylab, Erikani tizzamga oldim. Yonimdagi shimoliy afrikalik yigit oʻta charchagan koʻrinadi. Oʻrindiqqa zoʻrgʻa joylashib oldi-da, oynadan oʻtib-qaytib turgan transport qatnovini kuzatib ketdi, biroq bir qoʻli bilan Erikani sekingina silab qoʻyganini sezdim. Boshqa yoʻlovchilar men tomonga tez-tez nazar tashlar, ba’zilari tabassum hadya etsalar, ba’zilari qoshlarini chimirib qoʻyardilar, boshqalari esa taajjublanib boshlarini irgʻib qoʻya qolardilar. Juda charchagan ekanman, Erikaning yelkasiga boshimni qoʻyib koʻzim ilinibdi ammo vokzalga yetib kelgan edik avtobusdan tushishimiz lozim edi. Milan vokzali katta, baland va juda eski, shu bilan birga oʻta chiroyli, oʻymakor yogʻochli, mustahkam qadimiy oynavandlari zamonaviy uslub bilan uygʻunlashib ketgan edi. Barcha katta shaharlar singari bu yerda ham odamlar oqimi katta, har qadamda ularning birortasiga yo qoqilib yoki urilib ketish mumkin. Erika koʻm-koʻk koʻzlari bilan menga yoʻl ochib berar, biroz yurib, ortimga qarasam odamlar oqimi yana qoʻshilib ketardi. Poezd tirband edi, ovqatlanish vagoni ham. U yoq - bu yoqqa oʻtishning ham hech iloji yoʻq edi. Turib ketishimga toʻgʻri keldi, sumkam esa oyoqlarim tagida qolib ketgandi. Olti kishilik kupedan kimdir menga imladi: «Choʻchqangizni bering, ushlab ketaman! Erika keksa ayolning tizzasidan joy oldi, ayol Erikaga boshdan - oyoq razm solib boʻlgach, u tizzadan tizzaga, qoʻldan qoʻlga oʻta boshladi. Uni juda ham qizgʻanib, ishonmasdan kuzatib turardim. Uylarning ayvonlarida rang-barang rojdestvo chiroqlari osilib turibdi. Negadir men oʻzimni toʻsatdan gʻamgin his etdim, goʻyo tashlandiq bechoraman. Bu dunyoning iflosgarchiliklari va qashshoqligidan holdan toyganman, oʻzimga qaytgach Erikaning yumshoq, doʻmboq gardaniga yuzimni bosdim. Bolaligimda rojdestvo bayramini nishonlamasdik, chunki onam cherkov va diniy bayramlarni xushlamas edi. Rojdestvo, archa daraxti, sovgʻalar biz uchun yoʻq edi. Bularning nima uchunligini bola uchun tushunish oson kechmaydi. Uyda, deraza oldida oʻtirib koʻchada daraxtlarga osilgan rang-barang chiroqlarni kuzatib xoʻrligim kelardi. Frants bilan esa har doim archa yasatardik, archaga turli xil boʻlmagʻur ashqol-dashqollarni: oshxona anjomlarini, sanchqichlarni, vinolar uchun maxsus ochqichlarni osib tashlardik, biroq albatta shamlar yoqardik, sovgʻalar ham boʻlardi. Musiqa eshitardik, ogʻmaxonlarimiz uchun balkonga yegulik ham qoʻyardik. Bugun kechqurun-chi?! Frants va men birgalikda nima qilamiz? U balki nimadir pishirar, menda esa uning uchun Erika bor. Hech boʻlmasa shu bugun kinoyali hazillarimizdan voz kechib turarmiz? Biz haqiqatdan ham hamma narsa haqida, oʻrtamizda nima chin, nima yolgʻon boʻlganini, kelajakdagi rejalarimiz hamda orzu-umidlarimiz haqida gaplasha olarmikanmiz? Men unga otam vafot etganini, oʻzimni oʻta gʻamgin va tashlandiqdek his etayotganimni ayta olsam edi. Kasal ekanligimni, jarrohlik stoliga yotishim lozimligini, bundan nihoyatda qoʻrqayotganligimni aytgim kelardi. U ham menga oʻz ishi haqida, nima uchun shunchalik uzoqlarga qochib ketganligi haqida aytganda edi. Suyukli ayoli bormikin? Frantsning hayotida ayollar hamisha boʻlgan, hatto men bilan birga yashagan kezlarida ham. Biroq men rashkchilar xilidan emasdim, urush-janjal qilmasdim. Besh kunlik hayotda turli mashmashalarning nima keragi bor? Shularni oʻylar ekanman, toʻsatdan Frants yuzidagi ajinlar, meni tushunishi-yu, oʻtkir nigohini koʻz oldimga keltirib qoʻrqib ketdim. Poezd uzoqroq toʻxtab qoldi, demak, navbatdagi bojxona nazorati. Erikani diqqat bilan tekshirishdi. Bu – Xiasso bekti ekan, keyingisi – Lugano, peshonamdan sovuq ter chiqib ketdi. Erika bilan vidolashuvimga toʻgʻri keladi, Frants uchun shunday qilmishim kerak, ammo u Erikani qadrlarmikan? Bugun tunda u bilan boʻlishimni oʻylab dahshatga tushdim. Birga yashagan soʻnggi kunlardagi ishqiy munosabatlarimiz majburiy munosabatlar edi. Natijada bunday zoʻrma-zoʻrakilikdan charchadik va shu tariqa doʻstlarcha ajralishdik. Frantsni boshqa koʻrmadim. Buni xohlamadim ham, biz hatto doʻst ham boʻlib qololmadik. Ey Xudo, shuncha yoʻl bosib bu yerga kelmasligim kerak edi, yana ilohiy tunda, liq toʻla poezdda. Oʻzim bilmagan shaharga, istehzoyu kinoyalari bilan jonimga tekkan bir odam oldiga ketayapman-a? Hozirgi ahvolimda uning pichinglarini koʻtara olarmikanman. Erika-chi? Boʻyim baravar tilla bersa ham Erikani kelib-kelib Frantsga berib qoʻya olmayman. Poezd Luganoda toʻxtaganida, uni darrov koʻrdim. U lampa ostida, egnida bashang palto, chekib turardi. Koʻzlarini yumib olgan, yuzi oldingizdan ham ingichka tuyuldi menga. Bir muddat unga talpindim, ammo uning qarshiga borishimni, u meni bagʻriga olishini, uni oʻpishim haqida oʻylaganimda, havo yetishmagandek boʻldi. Turgan joyimda qotib qoldim, yuzimni Erikaning moʻynasiga bosib olgandim, bekatda tushuvchilarga oʻtishlari uchun yoʻl berdim. Kupe deyarli boʻshab qoldi. Frants perronda u yoqdan bu yoqqa meni izlardi. Men oʻtirgan kupe oynasi yoniga kelib, shunchaki qarab qoʻydi-da, yana perronni kuzata boshladi. Qoʻllari choʻntagida, tamaki chekib turibdi. «Frants!- oʻyladim men, - esingdami? Ilgarilari biz suyukliging yoningdaligini sezish mumkin, derdik. Kichkinagina qahvaxonada tanishgandik, men oxirgi semestrga pul topish uchun dam olish kunlari oʻsha yerda yordamchi ofitsiant boʻlib ishlardim. Shunday kunlarning birida sen kelding va menyuga uzoq termulib qolding. Nihoyat, men yoningga kelib: «Men Lizaman, pishloqli pirog oʻtgan haftaniki, ammo olmalisini sizga tavsiya eta olaman» dedim. Sen menga ajablanib qarading-da, kutilmaganda: «Yaxshi, men pishloqlisidan yeyman«, - deding. Ikkalamiz ham kulib yubordik, sen esa: «Bu oradagi gʻuborni yuvish uchun bir usul-da», - deding. Men: «Pishloqli pirog haqidagi gapimni bir kinoda eshitgan edim, menga yoquvdi, shuning uchun shunday dedim», deb qoʻydim. «Sen esa menga yoqding», – degan eding oʻshanda. Oʻsha tundayoq ogʻushingda boʻldim – munosabatlarimiz juda tez va hech qanday qiyinchiliksiz boshlangandi». Va hozir ham xuddi oʻsha paytdagidek qaror qildim: poezddan tushmayman. Frantsni koʻrgim kelmayapti. Oʻtmishimizga qaytadan iliqlik kiritishdan ma’no yoʻqligini, bundan ikkalamiz ham faqatgina aziyat chekishimizni istamadim, shuningdek Erikadan judo boʻlishni ham... Poezd yoʻlida davom etdi, Lugano vokzalidan qoʻzgʻolib qorongʻi tonelga kirdi, oʻzimga oʻzim pichirladim: «Bayram muborak!» Men Frantsuzning jahli chiqib vokzal qahvaxonasida espresso ichib oʻtirganini tasavvur qildim. Keyin u balki Milanga qoʻngʻiroq qilib samolyotning oʻz vaqtida Milanga qoʻngan - qoʻnmaganini soʻrar, yana bir-ikkita poezdni kutar, keyin esa dengiz boʻyidagi hashamatli uyiga qaytadi-da, qoʻngʻiroq boʻlishini yoki telegramma kelishini kutadi rostbifni (molning yolqin goʻshtidan qilingan qovurma) yakka oʻzi yeyishiga toʻgʻri keladi, yolgʻiz oʻzi ichadi, soʻkinib derazadan tashqariga qaraydi va oʻylaydi: «Betti meni aldashi mumkiin emas». Meni nima jin urganini bilmayman. Yana qancha yurishimni, qaerda tunab qolishimni ham bilmasdim, biroq menda Erika bor edi, men uni yonimda boʻsh qolgan oʻrindiqqa oʻtqazib qoʻygandim. Poezd kichik-kichik bekatlardan toʻxtatmasdan oʻtib borardi. Balki poezd moʻ'jizali biror oʻlkada toʻxtar, oʻsha yerda tushib oʻz baxtimni toparman. Frants endi mendan goʻyo asrlarchalik uzoqda edi. Poezd endi sekin yura boshladi. Chap tarafda vodiyda sanoat inshootini, oʻng tomonda esa tepalikda baland kedr daraxtlari ostidagi chiroyli qadimiy villalarni koʻrish mumkin. Bir binoga katta qilib «Santa Mariya instituti» deb yozib qoʻyilibdi, bu oliy dargoh zodagon oilalarning qizlari uchun boʻlsa kerak. Poezd soat yettidan keyin Belinzona shahrida toʻxtadi. Bekatda tushib, Erika bilan deyarli odam yoʻq perronda turardim. Havo sovuq, koʻz oldimda bir kabutar yerdan uvoqni tumshugʻiga ilib olishga urinardi-yu, buning uddasidan chiqa olmasdi, chunki tumshugʻiga saqich yopishib qolgandi. Vokzalni tark etarkanman, vokzal roʻparasida joylashgan katta pushti rangli mehmonxonaga koʻzim tushdi, «Albergo internatsionale». Derazalari yopilgan, eshigida esa: «ishlamaydi», degan yozuv bor edi. Sumkamni yelkamdan olib, Erikani mahkam bagʻrimga bosib, vokzal koʻchasi boʻylab yura boshladim, xuddi boshqa vokzallar singari bu yerda ham butiklar, savdo uylari, jinsi sotadigan doʻkonlar, sayohat byurolari, qoʻl soatlari, tamaki va gazeta-jurnallar sotiladigan doʻkonlar koʻzga tashlanadi. Koʻchalarni birma-bir koʻzdan kechirib, tunash uchun joy axtarardim, uchinchi koʻchaga kirganimda baxtim kulib boqdi: «Montalbina pansioni». Eshikda: «Ishlamaydi», degani yozuv osigʻliq edi, biroq pardalar ortidan yonib turgan chiroq miltillar edi. Eshikni taqillatib koʻrdim. ammo Erika tufayli menga eshikni ochishlariga ishonchim komil edi. Darpardalardan biri ehtiyotkorona koʻtarildi, deraza oldida bir erkakning semiz boshi koʻrindi. Dumaloq koʻzlari bilan menga qaradi-da, koʻrsatkich barmogʻi bilan «Ishlamaydi» degan yozuvga ishora qildi. U kichkina, semiz ogʻzini chuchchaytirib: «ishlamaydi» dedi. Men unga ma’noli qarab qoʻlimdagi Erikani baland koʻtardim. Erikaga oʻqrayib qarab qoʻydi-da, pardani tushirib qoʻydi. Ichkaridan uning nimanidir xoʻrillab ichayotgani eshitilib turardi. Birozdan keyin eshik ochildi. Oldimda boʻyi menikidan unchalik baland boʻlmagan, lekin haddan ziyod semiz kishi turardi. Dumaloq kallasi bilan yelkalari oʻrtasida boʻyin shoʻrlik koʻrinmasdi ham, oyoqlarini esa bechora ancha yillardan buyon yumaloq qorni sababli koʻrmagan boʻlsa kerak, semiz qoʻllari esa tanasi yonida aylangandek goʻyo. «Yopilgan», dedi u. Erikaga qarab «Bu nima oʻzi?» soʻradi. « Choʻchqa, biz bir kunga xona va kechki ovqat izlayapmiz» dedim unga javoban. «Choʻchqa», mingʻilladi u, silash uchun qoʻllarini uzatdi. «Uning ismi Erika», - dedim dadillik bilan, semiz odam boshini irgʻab, xuddi dunyoda bundan boshqa narsa yoʻqdek, mehr bilan: «Erika» dedi. «Iltimos, bizni ichkariga kiriting», - dedim.- Meni hamda Erikani. Qaerga borishni bilmaymiz». Shunday dedim-u, xona uchun pul toʻlay olishimga ishora qildim. Shunday derdim-u unga xona uchun pul toʻlay olishimga ishora qildim. «Bunaqasi ketmaydi». Pansionat 15 yanvargacha yopilgan, men esa bor-yoʻgʻi oshpazman. Bu yerda hech kim yoʻq». «Iltimos!» Bu soʻzni shunchalik yalingannamo aytdimki, negaligini oʻzim ham bilmay qoldim. Vokzalga qaytib borib, u yerdan Syurixga joʻnab ketsam ham boʻlardi, ammo holdan toygandim, buning ustiga sovqotdim. Keyin doʻmboq ham yumshoq Erika bilan kun boʻyi baxtli boʻlganimdan soʻng bu semiz kishiga ishonsa boʻladigandek tuyuldi menga. Kishi bir muddat termulib qoldi, bilaman ayni damda uning qalbida fikrlar tugʻyon urmoqda, buni uning yuzidan uqib olsa boʻlardi. Yuzining rangi pushtidan toʻq qizilga aylandi, quloqlari xuddi binafsha rangdek edi. Nihoyat, qoʻllarini koʻtarib, boshini irgʻadi, oyoqlari bilan eshikni kengroq ochdi-da, ichkariga kirishga ijozat berdi. Orqamdan eshikni yopishi bilanoq qorongʻi dahlizda qoʻlimda Erika bilan turib qoldim va bu yangi yilda yana nimalar sodir boʻlishini kutardim. Semiz odam «chiroyli» oyoqlari bilan yerni tepib raqsga tushdi-da, hayron qolarli darajada kattakaon oshxonaning eshigini ochdi. Kaminga qalangan oʻt gurillab yonardi. Katta gaz plitasi , turli idish-tovoqlar, ashqol-dashqollar qoʻyilgan jovonlar – bir tomonda, boshqa tomonda – randalangan ulkan yogʻoch stol-skameykasi bilan va bir nechta stullar. Stol ustida Salyami (pitstsa turi) solingan likop, bir shisha vino hamda Rikardo Sosiante kuylayotgan koʻtarib yursa boʻladigan radio bor edi. Semiz odam stol oldidan joy koʻrsatdi va taraddud bilan turib oldi. Erikani yonimga qoʻyib,oʻtirdim. Oshpazning ham qorni toʻqqa oʻxshamasdi. «Erika», dedi u yana va qoʻshib qoʻydi: «Bunchalar katta choʻchqani umrimda koʻrmaganman». U deyarli boʻshab qolgan likobchasini olib, pitstsaning oxirgi boʻlagini ogʻziga soldi. «Endi esa chindan ovqat pishiramiz», dedi u va fartugini taqdi. Qozonga suv solib, shkafdan makaronlarni oldi. Tovaga sous quydi, taxtakachda koʻkatlarni mayda qilib toʻgʻradi, oq nonni boʻlakladi. Ishiga shunday berilib ketgan ediki, borligimni unutganday goʻyo . Faqat ba’zida Erikaga nigoh tashlab qoʻyar va uning ismini mingʻillab takrorlardi. Ishining oʻrtasida menga stakan tutqazdi va vino uzatdi. Oʻzimga vinodan qoʻydim, unga ham. Toʻla stakanimni baland koʻtarib, «Salyut» dedim men. U oʻgirilib menga qaradi, jilmayib kichkina oppoq tishlarini koʻrsatdi. Stakanini qoʻliga olib, meniki bilan urishtirdi va «Franko» – dedi. «Veronika», dedim men, u esa qaytardi: «Veronika. E-Erika». Oyoqlarimni chalishtirib, issiqdan bahra olgancha, koʻzlarimni yumdim. Frankoning ustalik bilan spagetti suzayotganini eshitib turardim, hozir esa radiodan Franchesko De Gregoriy Amerikaga yoʻl olgan kemadagi italiyalik bolakay haqidagi qoʻshigʻini kuylayapti. Biroq u italiyalik Amerikani koʻrmaydi, chunki u oʻt qalovchi, vazifasi kemaning ichida boʻlishdir. Oʻzimni himoyalangan, xatarsiz va juda yaxshi his qildim. «Alvido Frants! Salom, Franko!» Franko oldimga sanchqi bilan likopni qoʻydi. Bugʻ chiqib turgan idishni olib kelib, soʻradi: «Erika ovqat yemaydimi?» Yoʻq, dedim men. Itdek och qolgan odamdek ovqatga oʻzimizni urdik. «Rahmat, Franko», dedim. Xuddi eski doʻstlardek qoʻlimni bir lahza uning qoʻliga qoʻydim. U bunga e’tibor bermadi ham. Erika men bilan Frankoning oʻrtasida oʻtirardi. Vino butilkasini Erikaning u yoq - bu yogʻidan olishimizga toʻgʻri kelardi.Ikkinchi shishaga ham navbat keldi. U biroz nemischa gapirar, men esa italyancha, biz bir-birimizga bayram tunida nega shu oshxonagacha kelib qolganimizni tushuntirishga urinardik. Men samolyotdan qolib ketganim haqida aytib uni aldadim, u esa pansionat egalari ta’tilga ketishganini, uyiga borishni xohlamasligi bois shu yerga qarab turishga rozi boʻlganini aytdi. Buning sababini soʻradim, oilasi bormi, qaerda yashaydi, oʻzi? Biroz tanaffusdan soʻng Franko qaygʻuli oʻtmishini boshladi. U asli qishloqdan boʻlib, shveytsariyalik emasligini, Kuzinodan kelganini, bu Italiyaning chekki bir qishlogʻi ekanligini, har kuni bu yerga qatnab ishlaganini, keyin uylanib rafiqasi hamda qizi bilan birga yashaganini, xotini uni tashlab ketganini, yangi yil oqshomidan bir necha kun oldin xotini bir sartaroshnikiga bolasi bilan koʻchib oʻtganini, uyda yolgʻiz qolgisi kelmaganidan shu yerda ekanligini gapirib berdi. U Erikaga ikkilanib tikilar ekan, qichqirib yubordi: «Xotinim ham xuddi shunday doʻmboq, rangi ham shu kabi pushti, shunday goʻzal, muloyim edi!» deb Erikani silab qoʻydi. Koʻzlaridan tirkirab yosh oqardi. Men esa turmushimdan ajrashganimni, butunlay yolgʻiz yashashimni, Luganoda hech kimim yoʻqligini, agar bu yerda qolishga izn bermaganida, uyimga qaytib ketishimni gapirardim. «Sisi», baqirdi u, yana bir shisha ichimlik bilan stakan keltirdi. «U osongina ketib qoldi-ya», soʻkindi u. «Hatto unga ovqat pishirib bera olmaydigan sartarosh bilan ketib qoldi-ya!» U bizga kapuchino tayyorladi. Boshimni stolga qoʻyib radioni burab, yaxshi bir qoʻshiq topdim. Franko qoʻshiqdan ta’sirlanib ketdi, fartugi bilshan koʻz yoshlarini artib, Erikani tizzasiga oldi. «Xuddi shunday yumshoq edi u!»- baqirdi oshpaz,- qandoq yumshoq edi-ya... U bilan yaxshi munosabatda edim-ku. Kelib-kelib sartarosh bilan-a!» Semiz oshpaz yana yigʻini boshladi, yuzini Erikaning quloqlariga bosdi. Juda charchaganimdan stulimni kaminga yaqinroq surdim. Vino toʻldirilgan ryumkamni oʻzim bilan oldim va gulxan uchqunlariga tikildim, oʻsha paytda jon deb archaning shox-shabbalaridan olovga tashlagan boʻlardim, shunda Rojdestvoning hidi kelgan boʻlarmidi. «Dahshatli bayram boʻldi-da» dedim va bir boʻlak yogʻochni olovga otdim, Franko esa: «Erika» dedi-da, boshini uning qorniga qoʻyib yonboshladi. Koʻzimni ochsam, tongga yaqinlashib qolgan, kamindagi gulxan ham oʻchib boʻlgan edi. Ryumka chil-chil sinib yerda yotar, oʻzim esa stulga osilib qolgan ekanman. Kun yorugʻi derazalardan moʻralay boshlabdi, semiz odam esa stol ustiga uzalla tushib yotib olgan, boshini Erikaga qoʻyib uxlab yotardi. Sekin, sassiz oʻrnimdan turib, sumkamni oldim. Kalitni eshik ogʻzida qoldirdim. Koʻcha osuda ham boʻm-boʻsh edi, pansionatiga nigoh tashlar ekanman, «Xayr, Erika, sen uni ovut, buni eplay olasan!» dedim-da, vokzal tomonga yoʻl oldim. Uyga, Berlinga yetib keldim. Frantsdan telegramma kelgan ekan: «Nima boʻldi?» Men ham unga telegramma joʻnatdim: «Hech narsa Xayr». Onamga qoʻngʻiroq qildim, u hatto uyda boʻlmaganimni ham va bugun bayram ekanligini ham bilmabdi.

Muallif: Elke Haydenrayh