Tush.UZ - Tushlar tabiriO‘tgan kun davomida jahonda ro‘y bergan eng asosiy voqealar va yangiliklar sharhi bilan kundalik xabarnomamizda tanishtiramiz.
Suriyada qamoqxonalar bo‘shatilmoqda
Bashar Asad rejimini yiqitgan isyonchilar Telegram kanalida Bashar Asad rejimi davrida armiyaga chaqirilgan barcha askarlar uchun amnistiya e’lon qilinganini ma’lum qildi. Bu haqda Reuters agentligi xabar berdi.
Isyonchilar Asad rejimi ag‘darilgandan so‘ng Damashq yaqinidagi «Saidnayya» qamog‘idagi mahbuslarni ozod qilishdi. Amnesty International ma’lumotlariga ko‘ra, bu qamoqxonada 2011 yildan buyon Asadga qarshi chiqqan minglab insonlar saqlangan, ularning 13 mingdan ortig‘i qatl qilingan.
NBC News tasdiqlagan videolarda mahbuslar quvonch bilan ozodlikka chiqqani aks etgan. Bir videoda bolalar, xotin-qizlar ozodlikka chiqqan paytda xursandchilik qilgani ko‘rinadi.
BBC va Daily Mail ma’lumotiga ko‘ra, qamoqxona yer ostidagi yashirin kameralariga ega bo‘lgan. Bu kameralarni aniqlash uchun hozirda 5 ta qutqaruv guruhi ish olib bormoqda. Ular uch yoki to‘rt qavat yer ostida bo‘lishi mumkinligi aytilmoqda.
Suriya muxolifatini qo‘llagan Turkiya
Reuters ma’lumotlariga ko‘ra, Suriya muxolif guruhlari yarim yil avval Turkiyani hukumatga qarshi keng ko‘lamli hujum rejalari haqida xabardor qilgan va Anqara tomonidan ularning rejalariga «sukutli rozilik» olingan deb hisoblagan. AQSh esa bu ma’lumotdan bexabar ekanini ma’lum qildi.
Turkiyaning «Hürriyet» gazetasi ma’lumotlariga ko‘ra, Anqara Suriyada uch asosiy ustuvor yo‘nalishni belgilagan:
Turkiya muxolifatga har tomonlama yordam berishda davom etishini va Suriyada inson huquqlari, adolat va teng huquqlilikka asoslangan yangi tuzum qurish uchun o‘tish ma’muriyati tashkil etilishini e’lon qildi.
Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Suriyaning hududiy yaxlitligini asosiy shart sifatida ko‘rsatib, bu mamlakat taqdiriga faqat suriyaliklar qaror qilishini ta’kidladi. U Turkiyaning Suriya hududiga hech qanday da’vosi yo‘qligini, balki terrorizmga qarshi kurash maqsadida harakat qilayotganini aytdi.
WP xabariga ko‘ra, sobiq prezident Bashar Asad Amerika sanksiyalarini bosqichma-bosqich bekor qilish evaziga Eron bilan hamkorlik qilishni to‘xtatish taklifini rad etgan. Shuningdek, u Erdo‘g‘an bilan munosabatlarni normallashtirish va qochoqlarni qaytarishga qaratilgan kelishuvga ham rozi bo‘lmagan. Bu esa uning hokimiyatdan ag‘darilishiga olib kelgan omillardan biri bo‘lgan.
Vaziyatdan foydalanayotgan Isroil
Isroil qurolli kuchlari 1973 yildan buyon ilk bor qurolsizlantirilgan hududni kesib o‘tib, Suriya hududiga kirdi. Qo‘shinlar strategik ahamiyatga ega bo‘lgan Ash-Shayx tog‘ida va boshqa nuqtalarda pozitsiyalarni egalladi. Bu harakat chegara xavfsizligini ta’minlash uchun amalga oshirilgan, deyiladi The New York Times xabarida.
Isroil havo kuchlari Suriyadagi harbiy obektlarga hujum uyushtirdi. Ular orasida kimyoviy qurol zaxiralari, radarlar, raketa tizimlari va HHH qurilmalari bor. Jo‘lan tepaliklaridagi Quneytra muzofotidagi bir nechta qishloqda komendantlik soati joriy etildi.
Shuningdek, Isroil kuchlari Damashq, Tartus va Lataqiya portlariga ham hujum qildi. Suriya armiyasi tomonidan «Hay’at Tahrir ash-Shom» qurolli guruhga topshirilgan vertolyotlar ham yo‘q qilingan.
Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyahu Jo‘lan tepaliklari Isroilning ajralmas qismi ekanligini ta’kidladi. Jo‘lan tepaliklari strategik hudud bo‘lib, uni nazorat qilish harbiy afzalliklarni belgilaydi. Shuningdek, bu hudud Isroilni toza ichimlik suv bilan ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
2019 yil ma’lumotlariga ko‘ra, Isroil nazoratidagi Jo‘lan tepaliklarida taxminan 40 ming kishi yashagan, shularning yarmi etnik yahudiylardir. Isroil asli Suriyaga tegishli bu hududni 1967 yildan beri nazorat qilib kelmoqda, bu esa Suriya va Isroil o‘rtasida uzoq yillik ziddiyatlarning markaziy nuqtasiga aylangan.
Rossiyaning Suriyadagi yo‘qotishlari
2015 yildan 2024 yilgacha Suriyadagi harbiy operatsiyalar davomida Rossiya o‘zining elitali bo‘linmalari, jumladan, maxsus operatsiyalar bo‘yicha kuchlar, FSB maxsus bo‘linmalari, razvedkachilari va harbiy uchuvchilardan iborat 543 nafar harbiy xizmatchisi va «Vagner» xususiy harbiy kompaniyasi xodimlarini yo‘qotgan.
Masalan, ochiq manbalarga ko‘ra, maxsus operatsiyalar bo‘yicha kuchlarning 15 nafar askar va ofitseri halok bo‘lgan. Shuningdek, FSBning kamida yetti nafar maxsus bo‘linma ofitseri, jumladan, dunyodagi eng kuchli antiterror bo‘linmalaridan biri hisoblangan «Alfa» guruhi xodimlari ham qurbon bo‘lgan.
Aniq yo‘qotishlar soni yuqori bo‘lishi mumkin, chunki mavjud ma’lumotlar to‘liq emas. Rossiya rasman Suriyada 116 nafar harbiy xizmatchisining halok bo‘lganini tan olgan, bu haqda so‘nggi bayonot 2019 yil bahorida Rossiya Mudofaa vazirligi tomonidan berilgan.
Rossiya hujumini qaytarayotgan Ukraina
WSJ ma’lumotiga ko‘ra, kuz oylarida Rossiya Ukrainaga qarshi hujumlarni uch baravar oshirgan.
Sentyabrdan noyabrgacha 2024 yilda qo‘shni mamlakat hududiga 6000 dan ortiq raketa va dronlar uchirildi. Bu ko‘rsatkich 2024 yilning yozidagi hujumlardan uch marta, 2023 yil kuzidagi hujumlardan esa to‘rt marta yuqori.
Analizga ko‘ra, Rossiya tomonidan qo‘llangan uzoq masofaga uchuvchi qurollarning 92 foizini dronlar va chalg‘ituvchi qurilmalar tashkil etgan. Ukraina havo hujumlariga qarshi mudofaa kuchlari oktyabr oyida ushbu qurilmalarning 93 foizini to‘xtatib qolgan.
Biroq Rossiya uchirgan ballistik va gipertovushli raketalardan faqat 8 foizi yo‘q qilingan.
Rossiyadagi migrantning o‘rtacha portreti
Tahlilchilar 2024 yilda Rossiyada mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi o‘rtacha muhojir profilini aniqladilar. U — 28 yoshli, uylangan, O‘zbekistondan kelgan, Moskva yoki Moskva oblastida istiqomat qiluvchi erkak.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra:
Tahlilchilar xulosasiga ko‘ra, mehnat muhojirlari sarf-xarajatlarini qisqartirishga intilmoqda, ko‘p qismi oilasini moddiy qo‘llab-quvvatlashga asosiy e’tiborini qaratadi.
Ruminiyada qayta prezidentlik saylovlari
Ruminiya Konstitutsiyaviy sudi 24 noyabrda o‘tgan prezidentlik saylovlarining birinchi turi natijalarini bekor qildi. Sabab sifatida Rossiya bilan bog‘liq TikTok botlari orqali rossiyaparast nomzod Kelin Jorjyeskuning faol qo‘llab-quvvatlangani ko‘rsatildi. Qarorga ko‘ra, fevral yoki mart oylarida yangi saylovlar o‘tkaziladi.
Jorjyesku saylovlarda kutilmaganda yetakchi bo‘lib chiqdi, garchi uning nomzodi avvaliga yetakchilar qatoridan joy olmagandi. Ruminiya maxsus xizmatlari 25 ming bot-akkaunt Jorjyeskuning saylovoldi tashviqotini amalga oshirganini ma’lum qildi. Jorjyeskuning g‘alabasi Rossiya ta’siriga bog‘liq deb topildi.
Ruminiya jamoatchiligi va siyosiy partiyalar yangi saylovga qizg‘in tayyorgarlik ko‘rmoqda. Yangi nomzodlar ham paydo bo‘lishi mumkin. Xususan, ikkinchi o‘rinni olgan Yelena Laskoni yevropaparast siyosatchi sifatida hukumat uchun jiddiy raqib bo‘lishi ehtimoldan xoli emas.
Ayrim kuzatuvchilar Ruminiya demokratiyasining zaifligiga ishora qilmoqda. Shu bilan birga, mamlakatda aksilevropa kayfiyatlari kuchayayotgani va milliy, izolyatsionistik qarashlar tobora keng tarqalayotgani qayd etildi. Yangi saylovlarda shu kabi kayfiyatlar yanada oshishi mumkin.