Yapon sheriyatidan (hayku va tankalar) [Toʻplam]

Yapon sheriyatidan (hayku va tankalar) [Toʻplam]

Soʻz Sehri (Xayku Xaqida) Xayku yolgʻizlikni kuylaguvchi ixcham san’at asari boʻlib u tashvishlardan bezgan, noxaqliklardan, ozorlardan charchagan, gʻiybatlar paykonidan vujudlari gʻalvir, xorgʻin ruh egalarining chekinadigan uzlatgoxi, xilvatidir. Yapon shoirlari tabiat bilan uygʻun umr kechirib xaykular yozish uchun roxiblar kabi janda kiyib, xassa tayanib yovvoyi kaptarlar gʻuvillayotgan kimsasiz dalalar ortida,tumanli togʻ qishloqlaridagi chakalakzor oʻrmonlarda, vayrona ibodatxonalarning unut xarobalarida, yovvoyi gullar ochilib yotgan oʻngirlarda yolgʻiz yashaganlar va goʻzal, oʻlmas asarlarni yozib qoldirganlar. Xaykularda koʻp qirrali nimkosa ma’no, falsafiy mazmun yoʻq. Yapon shoirlari xaykular orqali goʻzal tabiat manzaralarini, yoxud narsalar xolatini yoki odamning muayyan ruhiy kayfiyatini aks etdirish orqali oʻquvchiga xayrat bagʻishlaydi, tuygʻularini ibtidoiylashtirib tabiatga yaqinlashtiradi, insonning hissiyotlarini sun’iylik gʻuborlaridan tozalaydi.Xaykularda aks etdirilgan manzaralarni koʻz oldingizga keltira olsangiz, togʻdagi qishloqda oy chiqishini sargʻayib kuzatayotgan dexqonlar holatini,butazorlar ortidan ohista koʻtarilayotgan toʻlin oyni koʻrayotganday, chigirtkalar chirillashini eshitayotganday, boʻlasiz. Tahayyul va tahayyur shu’lalariga yoʻgʻrilasiz. Quyida bundan olti asr avval yozilgan yapon xaykularini oʻz tarjimam orqali xukmingizga xavola qilarkanman,shunday ajoyib yapon shoirlarining xaykularini va tankalarini ona tilimizga oʻgirish menga ham nasib etgani uchun Janobi Haqqa hamdu sanolar aytaman. Negaki, Paygʻambarimiz Sarvari koinot Hazrati Muhammad Sallolloxu A’layxi Va Sallam oʻz xadisi muboraklarida marxamat qilib: -Soʻzda sehr, she’rda hikmat bor - deganlar. Qolaversa, yapon shoirlari toju-taxt vasvasasi, fisqu fasod, shaxvoniyat va molu dunyo xirsidan yiroq oʻz xayku va tankalarida Ollox yaratgan dunyoning goʻzal manzaralarini aks ettirib bandalarga hayrat bagʻishlaydi, insonlar qalbida Olloh qudratining tajallosi boʻlgan tabiatning musaffo goʻzalligiga mehr-muhabbat uygʻotadi. Yapon she’riyatidan Xoldor Vulqon tarjimasi. 1983 yil. Bundan 600 Yil Avval Yozilgan Xayku Va Tankalar Baland qoyadagi daraxtga yana Ilinib qolibdi Mening varragim... Kobayasi Issa. * * * Ajoyib varrak koʻtarildi Kambagʻalning tomi ustidan Koʻm - koʻk osmonga... Kobayasi Issa. * * * Oyning birinchi kuni, mening ushoqdek Varragim boshqa varraklar bilan Qoʻshilib likillar Edo[1] ustida... Kobayasi Issa. * * * Sel toshqini. Oh, qanchalar toʻlib oqmoqda, Qal’a atrofidagi zovurlar! Masaoka Siki. * * * Bahor seli. Okeanga quyilmoqda Boʻtana suvlar... Yosa Buson. * * * Suv toshqini Mushuk tushib ketdi oqimga Sakrab oʻtolmadi bechora. Xoro. * * * Bahor shamoli. Yutoqib - yutoqib suv ichar sichqon Sumida daryosidan... Kobayasi Issa. * * * Qayiq ustida varaqlari Tosh bilan bostirilgan kitob Bahor shamollari esar... Kito. * * * Bahor shamoli. Turnalar oqarib xurpayar, Qaragʻaylar orasida... Raydzon. * * * Xuddi odamlarday daydib yuribdi, Kaptarlar, chumchuqlar Baliq ovi mavsumida. Kobayasi Issa. * * * Baliq ovi mavsumida Qisqichbaqa ishonqiramay Oʻlchab yurar qumda oyoq izlarin... Rofu * * * Gullagan sakuralar ichra Fudziyama yuksalmish koʻkka - Yaponiyada bahor! Syou. * * * Uzoqdagi fudzi togʻlarin Toʻsib qoʻydi yashil toʻnila Yoshgina yaproq. Yosa Buson. * * * Sholi ekish mavsumi. Ox qancha qaygʻu, qancha tashvishlar Quyilgan - a bu qoʻshiqlarga! Kobayasi Issa. * * * Dexqon uxlar togʻ etagida. Ketmonchaga boshini qoʻyib Toʻrgʻay sayramoqda havoda. Kobayasi Issa. * * * Sholipoya chopgani chiqdim. Qush ham sayrab qoʻymas aqalli Togʻ yonbagʻrida... Yosa Buson. * * * Men bu yerni agʻdargunimcha Ketib qopti dala osmonida Suzib yurgan bir parcha bulut... Yosa Buson. * * * Oqshom tutunlari. Nogʻoralar zirillar gulxan tomonda Chalinadi quloqqa qoʻshiq... Ryota. * * * Kun uzoq choʻzilar Koʻprikka qoʻnganicha turar tustovuq Ketmaydi uchib... Yosa Buson. * * * Kun uzundan uzoq, Olisdan elas - elas eshitiladi, Objuvozning horgʻin gʻijiri... Yaxa. * * * Uzoqda uchmoqda bir gala oʻrdak, Men ketmonchamni chayqayman. «Gʻaq» etadi nimadir suvda... Yosa Buson. * * * Oʻtloq uzra tutun choʻzilgan Vaysashmoqda bir narsalar deb Ikkita biya... Kobayasi Issa. * * * Eh sen bulbul! Loy oyogʻingni arttayapsanmi, Olxoʻri gullariga... Kobayasi Issa. * * * Bulbul sayrayapti Har zamonda tashlab qahrli nazar Mening kulbamga... Kobayasi Issa. * * * Bulbul sayramoqda Gox uyonga, gox buyonga oʻgirilib Gullagan novdada... Yosa Buson. * * * Bulutlarga shoʻngʻib Va ularla uchib shamolga Qaldirgʻochlar kelar bahorda. Dakosu. * * * Dexqon ishlayotgan Orol ustida ham Toʻrgʻay qoʻshigʻi... Kobayasi Issa. * * * Yashil javdarizor. Toʻrgʻay koʻtarildi dala ustiga Soʻng yana pastladi... Onisura. * * * Narsalarni yoruqqa qoʻyib, Kuzataman soyalar tugʻilishini Kuzgi choshgoxda... Kyosi. * * * Tong yorishar Qoʻngʻiroqlar ovozi Tumanlarga belanar. Mansuo Basyo. * * * Fudzi togʻi, Kuzgi osmonni teshib Koʻtarilar yuksakka. Onisura. * * * Kuz kechasi Oʻraladi noʻnoq yoʻlovchi Yupqa koʻylakka... Kobayasi Issa. * * * Taralmoqda «o - o - o - ou!» Mungli chorlov aks - sadosi Tun qoʻynida daydiydi bugʻu... Matsuo Basyo. * * * Kuzgi togʻda ibodatxona. Ayvonda turgancha tingladim ma’yus Bugʻu chorlovin... Kobayasi Issa. * * * Bugʻu ovozi Olisga jaranglab singadi Ma’yus va ma’yus Matsuo Basyo. * * * Tungi sovuq. Menga juldur toʻnin qarzga beradi Daladaga qoʻriqchi... Matsuo Basyo. * * * Izgʻirin, Uzoqlarda kasal turnani Koʻrayapman men... Yosa Buson. * * * Poʻsht - poʻsht, chirildoq Xozir yonboshimga agʻdarilaman - Qani, joʻnab qol - chi bu yerdan! Kobayasi Issa. * * * Oʻchoq boshidagi kovakka Chirildoq kirib olgan Tungi sovuq... Yosa Buson. * * * Kuz kelmoqda Bu xaqda xabar olib, Uchib keldi qizil ninachi. Sirao. * * * Zogʻcha tutib oldim Uning koʻzlariga qarab bildimki, Kuz kelayotir. Dakosu. * * * Ilgaklangan eshik - Hovli sahnasida Oʻynar xazonrez... Teyga. * * * It xurmoqda Ajratib qurigan xazon shitirin Xovlida boʻron... Sisey - Dzyo. * * * Oyoq ostidan chiqqach Chiroyliroq boʻlib qoldi u - Bujmaygan yaproq Kyosi. * * * Nok archayapman, oqmoqda, Xushboʻy,shirin tomchilar Pichoq boʻylab yugirib... Masaoka Siki. * * * Oppoq xrizantema - Mana qarshisida toʻxtab qaychi ham Qotib qoldi bir daqiqaga. Yosa Buson. * * * Yangi bogʻ yaratdim Nihoyat undagi toshlar namlandi Birinchi qish yomgʻiri... Syado. * * * Birinchi qish yomgʻiri Maymun ham qarshilik qilmaydi Kiydirsang chopon. Matsuo Basyo. * * * Qanday qaysar odam! Baliq tutar qish yomgʻirida Qosh qoraygan chogʻ... Yosa Buson. * * * Men shamolga qarshi yurayapman Soyabonim ortga tortadi Qishki yomgʻirlar vaqti... Sisey - Dzyo. * * * Dexqon keng dalada Menga yoʻl koʻrsatdi Yulingan sholgʻom bilan... Kobayasi Issa. * * * Tashlandiq hovuzda Bir poy qamish shippak Hoʻl qor yogʻmoqda... Yosa Buson. * * * Tovuqlar katakda uxlashayotir Bu vaqt qor yana qalinroq Qoplayotir dalalar ustin Kobayasi Issa * * * Shamol qalpogʻini uchirib Savalaydi sellar beayov Qoʻriqchi dalada... Xagi - Dzyo. * * * Oydin kecha - Naqadar ayanchli, naqadar baxsiz Daladagi qoʻriqchi... Masaoka Siki. * * * Daladagi qoʻriqchi Hatto Xizr boʻlib kelganida ham Boshdan olmas yevroqalpogʻin. Dansuy. * * * Hoy, hovlida yana ne shovqin? Bu qoʻriqchi, kuchli shamolda Yerga qulab tushdi gursillab. Bontyo. * * * Gʻoz, yovvoyi gʻoz, Ayt necha yil uchding sarosar Oʻrmonlar ortiga, dengiz ortiga?... Kobayasi Issa. * * * Yovvoyi gʻozlarning galasi, Gʻogʻolab pastladi yaydoq dalaga. Kuchaymoqda tungi sovuqlar... Kyoroku. * * * Qizilishton taqillatmoqda - Kun botsa ham hamon tinmaydi Hamon oʻsha eski joyida... Kobayasi Issa. * * * Oʻchoq boshidagi kovakda Kuylar tamom oʻzin unutib Tanish chirildoq... Matsuo Basyo. * * * Teshik soyabon - Qishlov uchun qoʻl keldi juda Koʻrshapalaklarga!... Yosa Buson. * * * Sovuq tun Jigʻimga tegishchun qoʻshnilar atay Qozon taqirlatayotirmi? Yosa Buson. * * * Sichqon chiqib borar Koʻrpam yonidagi jinchiroq sari Yogʻ ham muzlabdi... Yosa Buson. Matsuo Basyo yozgan xaykular: Qorli tong. Yana quritilgan baliqni Yeyman shekilli yolgʻiz bir oʻzim. * * * Dengiz suvida suzib yurar Mayda yaltiroq baliqchalar Tutaman desang yoʻq boʻlib qolishar. * * * Sovuq shamollarda sholoplar eshkak Yuragim siqilar Tun yana koʻz yosh... * * * Shu qoyadan turib Koʻm - koʻk dengizga Qalpogʻimni uloqtiraman! * * * Qishki dala Uzoqlarda yurar dexqonlar Qolgan - qutgan choʻplarni yigʻib * * * Sochim oʻsibdi Ozib ketdim, rangim olingan Bugʻu oyidagi yomgʻir toʻxtamas. * * * Banan yaproqlari soʻlgʻin Oyning porlab chiqishini Sargʻayib kuzatar dexqonlar * * * Yoʻllar toygʻoq muzlama Attang, toyib yiqildi Shirakayf doʻstim. * * * Oʻlgan oʻgʻlin eslab yigʻladi ota Soʻnayotgan gulxan choʻgʻlari Oʻchib qoldi uning koʻzyoshlaridan. * * * Egnimdagi qogʻoz koʻylagimni Ivitib yirtibdi Bahor yomgʻiri. * * * Muzlagan olabugʻa baliqlari Irjaytirib yotar tishlarin Sovuq doʻkon peshtaxtasida. * * * Qaydasan sen, mening tayanchim? Xassa qilib olgan choʻpagimni Sindirdi kuzgi shamol. * * * Ufqlarga botmoqda quyosh Kuzgi daryo suvlarida Yaltillaydi mayda baliqlar. * * * Choponim yupqa. Kun boʻyi oʻtirib undagi bitlarni Terib oʻldirdim. * * * Juda qalin qor yogʻibdi Endi Xakbinz togʻidan Qanday oshib oʻtar odamlar? * * * Yosinodagi gullagan giloslarni Koʻrsataymi senga, Mening qalpogʻim? * * * Oxir quvib yetdim Oʻtgan bahorni Olis «Vaka» bandargoxida. * * * Voy bayov!.. Voy bayov!.. Yana nima deyish mumkin siz xaqingizda Yosinodagi gullagan giloslar! * * * Ot ustida uxlab qolibman. Uygʻonganda koʻrdim olisda oyni Tongi tutunlar. * * * Qarayman, aylanar qorga Qorongʻu kechada Qishki yomgʻirlar. * * * Ustunlariga has - xashak ilingan Koʻprik xayrlashayotir Toʻlin oy bilan. * * * Qaydan keldi bu yalqovlik? Bugun arang uygʻotishdi meni Shovullaydi bahor yomgʻiri. * * * Qiziqamiz yonar qurtlarga, Qayiqchidan umid yoʻq, u mast, Toʻlqinlar qayiqni surib bormoqda. * * * Oydin qish kechasi Qor bosgan yoʻllar, Itga otay desam topilmaydi tosh. Kobayasi Issaning yana ikki xaykusi: Kechib oʻtdim sayoz va toshli, Fe’ruzarang daryo suvlarin Shippagimni qoʻlimga olib * * * Oydin kecha Tiniq sholipoya suvida Oqib yurar gilos gullari. Kovaxigasi Xekigadoning ikki xaykusi Suzayotir qora kemaday, Sekin asta bulutlar aro Togʻning choʻqqisi. * * * Shilliqqurtning sira Chigʻanogʻidan chiqqisi kelmas Kuzgi shamollar. Masaoka Sikining ikki xaykusi Gullagan Yamabuka soyasi, Suv solingan qovoqda Biltanglaydi kumushrang baliq. * * * Kimsasizlik. Daraxt soyasidagi oʻrindiqda Qaragʻayning igna barglari. Nayto Meysesu yozgan xaykular (1847-1926): Ogʻilxona ustida Porlar yangi oy. Olxoʻri gullabdi. * * * Qaytarib keladi oʻz ovozimni Yana oʻzimga Kuzgi boʻronlar. * * * Oy porlayotir. Oyoq qoʻydim osma koʻprikka, Lapangladi koʻprik gʻijirlab. * * * Yurmayotgan otining Jilovidan tortar zoʻr berib Aravakash sovuq kechada. * * * Eshitilar oyna ortidan Dexqon ketmonining chiqirlashlari. Shudgorda tosh koʻp. * * * Zilol suvli daryo, Lapanglab oqmoqda Suvga qulatilgan xodalar. * * * Tutunlarda koʻrinmay ketar Sargashta roxib. Olislarda yangrar qoʻngʻiroq. * * * Chugʻurchuqlar galasi Uchib oʻtdi tepamdan. Eshitdim qanotlar shuvillashini. * * * Menga sovgʻa berishdi, Uyga olib ketyapman suvli kosada Oltin baliqchani. * * * Qish yomgʻiri. Xamma narsa jim. Qirgʻoqdagi qayiq ham hatto. * * * Goʻyo itoatkor kapalakni oldiga solib Xaydab kelayotganga oʻxshar Soʻqmoqdagi yoʻlovchi. Taneda Santoka xaykulari (1882-1940): Shunday ketmoqdaman Soʻzanakni qalpogʻimga Qoʻndirganimcha. * * * Yolgʻiz oʻtiribman Romlarga yelimlab Yangi qogʻozni. * * * Qanday va qayoqdan qaramayin Hamon yogʻayapti toʻxtamay Yogʻayapti qor. * * * Chirildoqlar chirillar. Berkinishning iloji yoʻq Bu tovushlardan. * * * Hamon uchayapti Kuzgi daraxtlarning Yaproqlari sovuq shamolda. * * * Dam olib yotgan chogʻim Qizil soʻzanak Oyogʻimga qoʻndi oʻtloqda. * * * Yaxshilab chaynash kerak, Hafsala bilan. Guruch bu guruchda... * * * Sake ichib Chirildoqlar bilan Uxlab qolibman. * * * Yozgi sel shovqini Yillar oʻtishi bilan men kabi Qaribdi u ham. * * * Mana uchrashdik nihoyat, Baland qoyalarda choy butalari. Ular gullabdi. * * * Ayozli qish kechasi. Sovuq izgʻirin. Men qayerda tunayman endi?.. * * * Qayoqqadir shoshar Sovuq bulutlar Cheksiz osmonda... * * * Dalada izgʻirin. Toshlarni teraman Kuzgi shamolda... * * * Qishki yomgʻirlar. Nazarimda, Oʻlmaganga oʻxshayman hali... * * * Qanday ivib ketdima! Boyagina huv anavi, Bulutlardan yoqqan yomgʻirda!.. * * * Uzuliksiz kovshanaman. Mening ovqatim - Guruch kepagi. * * * Hoy,noinsof chigirtka! Xaltadagi guruch oʻzi oz! Ertagacha yesin... * * * Kechki ovqat yoʻq. Kuzataman quyoshni Togʻlar ortiga... * * * Oh, qanday ajoyib Sel boshlanishi! «Tuk - tuk - tuk - tuk»... * * * Yolgʻiz kapalak pildirab Uchib aylanyapti. Hamma yoqda tosh. * * * Oqshomda uyga qaytayapman Qor ustini qoplab borar qor. Taraladi sukunat xidi. * * * May oqshomi. Baqalar qurillashi aro Poyezd shovqini. * * * Ayvonda oʻltirib Tongi shabbodada Umebosi qiyomin yeyman... * * * Yolgʻiz va sokin Jim - jit oʻngirlarning Shaffof tonglari... * * * Iyul jalasi Toshib ketdimi deymanda, Samo toʻgʻoni... * * * Xotiralar uchib kelar Qaydandir birdan Oppoq yuvosh kapalak bilan... * * * Atrof togʻ oʻrmoni, Boshim ostida tosh. Va bulutlar kuzgi osmonda... * * * Tungi ibodatxonada Tongacha mushuk Oʻynaydi parvona kapalak bilan * * * Yoʻlda kasal boʻlib qoldim, Mana endi tungi zulmatda, Tinglayapman sel shovqinini... * * * Qorongʻi tushdi Endi oydin togʻlardan Axtaraman tunamoqqa joy * * * Naxot shu kul qolgan boʻlsa Yoqib yuborilgan kundaligimdan?... * * * Tong pallasi yirik tomchilar Nogʻora qilib chalar Kulbaning tomin. * * * Burga chaqib uxlatmayapti... Yulduz toʻla bepoyon osmon... * * * Dengizlarga tikilganimcha Soxildagi oʻtloqda Boʻshanaman, xojat qilaman * * * Bolakaylar oʻynab yuribdi Qabrlar aro... * * * Oqshom qoʻngʻirogʻi jaranglar... Oyoqlarim yurmay qoʻydi... * * * Kuzgi shamollarda Ot sugʻoraman... * * * Choʻchqa menga tikildi, Qiziqishdan ochilgan ogʻziga Kirmoqda kuzgi shamol. * * * Kun boʻyi yomgʻir yogʻdi. Men oʻyladim xasratga choʻmib, Olislarda qolgan Vatanimni. * * * Yemish soʻrab miyovlar mushuk Lekin hech narsa yoʻq unga bergani... * * * Buncha ham mazali Boʻlmasa guruch. Kavshanaman bir oʻzim oʻychan. * * * Oftob qizdirmoqda Ustarada qirilgan Taqir boshimni Isikava Tokuboku (1886-1940) Yarim kechasi koʻchada xayrlashayotib Oʻpishgandik ikkimiz uzoq... Olis kunlar yongʻini... * * * Turgenevning romanin Poyezdda oʻqib ketayotib «Isikari» dan oʻtib ketibman Midzuxara Syuosi. Koʻl uzra porlayotgan oyni, Tomosha qilmas hech kim Barcha sholi oʻrimida... * * * Binafshalar gulladi yana Toptaldi soʻqmoqlar Bahorgi oʻrmonlarda * * * Olmalar gullagan. Boyagina yoqqan bahor selida, Oppoq gul qopladi soxil suvlarin. * * * Oy porlar. Qayinlar soyasi sezilmas, Tumanlarga choʻmgan qayinzor * * * Bahorni kuzatayapman Yomgʻirlarda shalobbo ivib Bulutlar bilan yuzma - yuz, togʻda * * * Yomgʻirli kun. Oqin boʻylab oqar xrizantemalar Koʻrinmaydi bironta qayiq * * * Choy gullaydi baland qoyada, Shom zulmati qoplagan togʻlar. Olislardan koʻtarilar oy * * * Naxotki binafsha Yolgʻiz gulladi Tutzorda yana... * * * Qaldirgʻochlar chiyillab uchar, Togʻlar orasidagi uyimning, Tomi ustidan. * * * Xagi gullayotir Asama togʻiga chiqaman Bulutlarni qayrib... * * * Jarlar aro, toʻlqinlar uzra, Chaykalarning ini yonida Olxoʻri gullar... * * * Berkinadi oʻt - oʻlan ichra Tunash uchun oʻtloq kakkusi, Yaqinlashar tun... Akutagava Ryunoske. Xatto quyonning ham, Quloqlari shalpayib qoldi Qanday issiq xavo! * * * Mana tong otdi, Qoʻshigʻini toʻxtatib birdan, Chirildoq jimib qoldi * * * Togʻ etaklarida Yumilib qolibdi sovuq ayozdan, Choy gʻunchalari * * * Qishki yomgʻirlar, Kanal qirgʻogʻidagi choyxonada Yolgʻiz bir mexmon... * * * Bogʻ yoʻlakchasidagi Koʻlmakda aks etar Azaliya gullari... * * * Qish kechasi sovuq, Yoʻlning ikki cheti Bambuk oʻrmoni. Natsume Soseki. Men kasal yotgan xonaning Bambuk pardasida Kuzgi kapalak * * * Kuzgi daryo uzra, Aks - sado yangrar. Chayla qurishyapti uzoqda * * * Kuzgi daryo soxili, Topib oldim silliq, yapaloq. Oppoq qayraq tosh... Nakamuro Kusado. Gilos mevalari Toʻldi qirmiz sharbatga Biz oʻgʻil koʻrdik... * * * Qishki dengiz, Oqayotgan gul pallalariday, Suzar chaykalar * * * Osmonda yulduzlar, Qayiq toʻla olma, Uy tamon suzaman... * * * Koʻzaga suv quydim Qoʻngʻiroqlar tovushin tinglab, Yangi yil kechasida Iida Dakotsu. Pechkada oʻtin yonar, Oyna orti - sovuq dengiz uzra Chiyillaydi chaykalar... * * * Pechka eshigin ochdim, Oxista, istamaygina Yonadi koʻmir... * * * Shamolda chayqalib jaranglar Eshigimga osilgan qoʻngʻiroq Anor gullabdi... * * * Pashshaxonaga kirib yotibman, Soʻnayotir kuzgi saharda Oʻchoqdagi kechagi choʻgʻlar... * * * Namiqib boʻkdi tevarakdagi, Quvrab qolgan kuzgi maysalar. Yomgʻir quyar togʻlarni yuvib * * * Esar gʻarbiy shamollar, Kirib kelar yomgʻir suvlari, Ostonaga qadar oʻrmalab. * * * Inson qalbiga oʻxshar Faqat bir narsa - Kuzgi yonar qurt... * * * Qor koʻmib tashladi Barcha yoʻllarni Isinaman oʻchoqda yolgʻiz... Nayto Meysesu. Shaffof suvda Qilt etmaydi mudroq baliqlar Kuzgi shamol... Takaxama Kyosi. Qor ogʻirligidan qiyshaygan Ogʻilxona tamonda Maraydi sigir... * * * Guvillagan sovuq shamolni, Koʻksim bilan qarshi olib. Bir zumga unutdim qariganimni... * * * Men bugun xar doimgidan ham, Qoʻproq achindim gullarga Qish shamolida * * * Baland qoya toshlar aro Koʻrinadi moʻ’jaz bir qishloq, Qishki qaltis yoʻllar. * * * Ikkiga ayrilib Olisga choʻzilar ikki ip - Dala soʻqmoqlari * * * Xademay jimib qolar Oʻtinchilar boltasi togʻda, Kuzgi yomgʻirlar... * * * Uxlang Tokioliklar! Birinchi qish yomgʻiri yogʻar, Tungi jimlikda * * * Ariqchani loyqalatib, Dexqonlar sholgʻom yuvar Xafsala bilan... * * * Qishki boʻron. Fonarning xira nuri, Aks etadi paqir suvida * * * Moʻrini ochaman. Qilt etmay osilib turar, Kul ustida mudroq oʻrgimchak * * * Birinchi qish yomgʻiri, Mening yuragimda umrbod Qolar endi u... * * * Janub yoqqa uchib oʻtdi qush, Tumshugʻida nimadir choʻqib. Meva shekilli... * * * Mana, yana bitta chinor novdasi, Yalangʻochlandi... Chor - atrof jim - jit. * * * Oʻtinchilar qarar, Togʻlardan turib, Vodiylarda qolgan qorlarga... Kovaxigasi Xekigado. Oyogʻim ostida oʻralashib, Oʻsgan maysalar aro Chiyillaydi mitti joʻjalar * * * Men tun boʻyi xayku yozaman, Xotinim esa Nimanidir yamab - yasqaydi... * * * Oʻtloqqa chiqaman, Qizgʻaldoqlar toʻzgʻir shamolda Suqsirlar uchib oʻtar... * * * Kartoshka qaynataman, Tovushsiz koinot boʻshliqlarida Yigʻlar bolakay... * * * Qoraygan oʻchoq moʻrisi uzra Aylanadi inga joy izlab Qaldirgʻochlar baxorda... * * * Qishloqda bayram, Qirmizi fonarlar yonar, Bugʻu ma’rar olis zulmatda... * * * Suv charxpalagin aylantirishdan, Charchadi odamlar Sholi ekish mavsumida... * * * Bugʻda pishirilgan sholgʻomni Suzmaga qoʻshib yeb Oʻltirdim gʻamgin... * * * Sovuq suyagimdan oʻtib ketdi Choshgox payti soxilda Qaragʻaylar aro daydiyman. * * * Novdalari gulga burkangan Bexi daraxti ostida Gullaydi binafshalar. * * * Xuv ana, uzoqda «Yosa» ning qishki dalalarida Koʻrayapman qor qarqaralarin. Isikava Takuboku. Kasalxona derazasiga Yaqin olib kelishdi meni. Odamlarni koʻrib quvondim. * * * Oxiri uloqtirdim Kuya yegan telpagimni men. Olti yil kiydim uni. Toki Dzemmaro. Uzoqlarni koʻrsatdim barmogʻim bilan, U yoqlarda, u oʻlkalarda Oqib yotar Volga daryosi. * * * Uziliksiz, xuddi telbadek, Oʻylayverdim achchiq tamaki chekib Olis Sibir qorlari xaqda. * * * Qayta - qayta oʻqiyman koʻzlarimda yosh, Yurakka yaqin Turgenevning bu kitobi. Muqovasi sargʻayib ketgan... * * * Ox, necha bor oʻchdi papiros choʻgʻi, Hasratli oʻylar - Achchiq Rus tamakisi, qish... Nasivaki Dzyundzaburo. Kuzgi daryo qirgʻogʻi. Uzun - uzun oʻt - oʻlan ichra Baliq tutayotgan odam oʻltirar. Saygyo Shye’riyatidan Ex,agar bu dunyoda Oy bulutga botmasa Olcha gullari toʻkilmasa Men yashayverardim Dalalardan kelmay umrbod * * * «Yosino» togʻlaridagi Olcha butoqlarida Muzlab yotar qor Olchalar gullashga Kechikmasaydi... * * * Duvillab toʻkildi Uzun - uzun oʻt - oʻlanlardan. Billur shudringlar. Kuzgi shamol guvillar «Myagino» dalalarida * * * Nixoyat kuzgi osmonda Qosh qoraygan on Arang - arang yaltirab Qoʻrindi uzoq kutdirgan, Sogʻintirgan oy * * * Endi qandoq qilaman men, Koʻylagimning namchil yengida, Yalt etdi shu’la Botib ketdi bulut ortiga Kuzgi mayus oy * * * Kuz oqshomi, oydinda Yoprildi bulutlar Oy yuzin toʻsmoq uchun Yoʻq, koʻzlarimni aldabdi Gʻozlar galasining koʻlankalari * * * Osmonda oy yoʻq. Chiqarmikin u? Men ayvonda oʻltirganimcha Uzoq kutdim Oy chiqishin togʻli qishloqda * * * Kunduzgiday yop - yorugʻ kecha Koʻlankam ham koʻrinmas. Oy yaraqlab porlar Borar manzilimni angladim Qoʻngʻiroqlar tovushidan * * * Shudringlarin toʻkmay Uzib oldim men Gullagan Xagi butogʻini Chigirtkalar qoʻshigʻin tinglab Oy yorugʻida * * * Qora siyox bilan yozilgan Xatlarga oʻxshab Gʻozlar qanot qoqib Gʻogʻolab uchar Tungi osmonda * * * Oʻt - oʻlanlarni qayrib Yurdim qaygʻuga botib Shudringlardan ogʻirlashdi Koʻylagim yengi Chigirtkalar menga qoʻshilib yigʻlar * * * Baxor tumanlari, Qayoqqa, qaysi tarafga Uchib ketdi ekan qirgʻovullar? Ular tuxum qoʻygan oʻtloqqa Bolalar oʻt qoʻyibdi * * * Tuman qoplagan dala Oʻraman oʻt - oʻlanni. Tumanlar qaygʻuli Bolaligim berkinib olgan Xuv olisda, tumanlardan ham narida. * * * Tumanli tepaliklar tamonga Berkingan qirgʻovullar Uzoq - uzoqlardan Qanotlar sharpasi Sezilar menga * * * Tinchim yoʻqolgan Qayerda, qaysi oʻngirda Qaysi togʻ yonbagʻirida Qaysi olcha Gullar ekan birinchi boʻlib Vakayama Bokusiy yozgan tankalar. Vulqon poyida oʻsgan Qaragʻay oʻrmonida Oy kumush shu’lalar taratgan kecha Tun boʻyi tinmay Sayradi kakku * * * Eski kvartalda Ufqdagi shom bulutlariga Qarab toʻymayman. Kechki soat vaqtin xabarlab Qoʻngʻiroqlar jaranglar * * * Sajdagoxdan tushaman, Zinama - zina, oxista. Va quyuqlashayotgan zulmatda Butun vujudim bilan Xis qilaman bu kuz, bu tunni... * * * Oqshom xasrati! Qirmiz koʻmirlarga sochgin Ozgina sake Xushboʻy koʻkatlarning xidiga Toʻlib ketar oʻshanda xonang. * * * Mudroq togʻlar U yoqda togʻlar poyida esa Mudraydi dengiz Qirgʻoq boʻylab sayr qilaman Baxor quvonchiga toʻlib vujudim * * * Yarim kecha oydinda Uyga qaytaman. Soʻng zinapoyada toʻxtayman Yengimdagi archa ignabarglarin Qoqib tushirmoq uchun. * * * Bulutlar tarqadi Men Asama choʻqqisidagi Soʻqmoqlarda daydiyman Vulqon moʻrisi ustida Bulut parchasiga oʻxshagan tutun * * * Dengizga termuliman Eshitaman qirgʻoq kuylashin. Toʻlqinlar gumbirlar Gox koʻkka sapchib, goxida pastlab Yuragimni toʻldirar gʻamga * * * Derazani ochaman Yuzlarimni silar quyoshning Muloyim nuri. Uzoq kutgan edim, nixoyat Keldingmi, oltin kuz! * * * Dud burqsigan oʻchoq Tutun xidi kelar Kurujkadagi qaynoq suvdan Togʻdagi qishki kulbada sovir Gʻaribgina kechki ovqatim * * * Daraxt shoxlari aro Porlaydi qishki quyosh, Yuzlarimga tegar Uning nurlari Yoritadi, lekin isitmas! * * * Men uzoqqa ketdim. Va dengiz soxilida Tunamoqchi boʻldim Endi yotgan edim yarim kechasi. Quydi daxshatli jala. Yosii Isamu. Qumli qirgʻoq. Baliqchi qayigʻiga oʻtirib olib Seni olaman qoʻynimdan - Muxabbat xaqidagi qissa, Цexrlanib qoldim sen bilan * * * Toʻlqin yugirib Sholoplab qaytdi Qumdagi men yozgan xatni oʻchirib. Kim oʻchira olar, ayting kim, Motamzada Xatni yurakdan? * * * O, naqadar orziqar yurak! Qumtepa kechasi tushar yodimga. Dengiz gʻalayoni olisda Chaykalarning gʻamgin shovqini. Pichirlab aytilgan sevgi izxori... * * * Naxotki shunchalar mayda, Arzimas xavotirlarim mening Xayajon, tashvishlar Naxotki men unutsam ularni. Bir ikki qadax vinodan keyin * * * Oyoqlayotir Yoshlik yana muvaqqat ishrat. Endi ular bu xayotda Xech qachon takrorlanmas Kuchaymoqda kuzgi shamollar... * * * Xushboʻy tamaki xidi Suzar xavoda Daydiyman gʻamgin Qingʻir - qiyshiq jinkoʻchalarda. «Gion» xavosidan simirib yolgʻiz... * * * Poytaxtda ayoz, Muzlab qolmadimikan Uchib ketayotib Qoʻngʻiroq jarangi Asta valdirayman Sovib qolgan soke ustida... * * * Bilganimda edi oʻshal derazadan Tumanli zulmatlar aro porlagan Fonarning xira yogʻdusi aro Sukunatli tunda oynasini Taqillatgan boʻlardim albat. * * * Xech kim kelmas Soʻppaygan yolgʻiz qabrimni Ziyorat qilmoqqa koʻzyoshi toʻkib. Oʻlganingdan keyin unutilishingni Oʻylamoq qaygʻuli... * * * Eshitdim, Bokusiy tark etibdi Bu telba dunyoni. O, kuz bunchalar mayus, Xattoki yurt ba yurt daydib yursamda, Xayto yeb - ichsamda, xuzurlansamda!.. * * * Kamdan - kam odamga nasib qiladi Totmoqlik namxush qaygʻuni - Lablar bilan xis qilmoq Tinimsiz ichilgan sake ta’mini Xayot va mamotning chegarasida... * * * Fevral oyi, Eshitaman olis qaldiroqlarni Baxorning birinchi aks - sadosin. Qor yogʻayapti. Men Krab chigʻanogʻida Sake qaynatyapman, yolgʻiz bir oʻzim * * * Qayerda, qanday va qachon, Tark etarkinman bu dunyoni men Men xayotim xaqida oʻylayman. Oʻlimim xaqida fikr qilaman «Ino» tekisligida, oydinda * * * Xasratli iztirob! Oʻchoqqa oʻt qalayman. Va tun boʻyi oʻltirib Xasratli oʻyga choʻmaman Qizargan koʻmirlarni kovlab, agʻdarib... * * * Sening fikringa qoʻshilmagan Odamlarni savalash shartmi. Yaxshisi xivich olib Oʻz - oʻzingni savalab Mamataloq qilgan yaxshiroq... * * * Xasratli qaygʻular! Bugun yana oʻchoqdagi koʻmir choʻgʻida Sake isitaman - Kundan kun tobora qishga Singib borayotir «Nirao» darasi... Ito Satio. Men yomgʻirli tunda «Pion» gullarini sogʻinib ketdim. Va fonarimni olib Tashqariga chiqdim yomgʻirda daydib, «Pion» larni koʻrib kelmoqlik uchun. * * * Zulmat quyuqlashdi Men derazani yopmay Jinchiroq yoqdim. Qarasam, chiroq yogʻdusida darcha ortida Tovlanib turardi «Pion» gullari... * * * Koʻrayapman - tosh ustin yopib, Va daraxtning poyini qoplab, Goʻyo birgalashib, yigʻilib, Xamkorlikda chirpiramoqqa Xozirlanar bargi xazonlar... * * * Yeru osmon Tong otguncha uyquga ketar Zulmat quyuqlashar Va bepoyon dengiz ustidan Koʻtarilar qip - qizargan oy... Simaki Akaxiko. Gullayotgan oʻtloqlar aro Oʻt - oʻlanli soʻqmoqdan yurib Keldim olis bugʻdoyzorga Va dedim oʻzimga oʻzim «Jim - jitlik!» Oʻrdak gʻaqilladi menga javoban... * * * Yarim kecha Quyuqlashgan tumanlar aro Sizar yogʻdular - Va sirgʻalgan oy shu’lasida Gʻira - shira jilvalanar suv... * * * Oʻrmon sayxonligidagi Sichqonli oʻtloqlarda Oʻltirdim uzoq Togʻli oʻlka bilan xayirlashyapman. Qaygʻuli va ogʻir bu yurak uchun * * * Xira yorishmoqda tong, Iliq koʻl suvlarin bugʻlatib. Va tumanlar navbat ba navbat Suzib kelar Koʻl ustin qoplab... * * * Chiroq shu’lasiga talpinganicha Tungi parvonalar aylanar uchib, Uyda, men bilan yonma - yon, Bolalarim uxlar Eski - tuskilarga oʻranib, qotib... * * * Yomgʻir tindi. Shundan boʻlsa kerak, Xavo muzdek, Guruch qogʻozining qirgʻoqlarida, Yonib tugayotir botish shu’lasi... * * * Tungi koʻchalar, Soʻngan kullar qurumi bosgan Oʻchoq moʻrisining qirgʻoqlarini Qirov bilan bezaydi Izgʻirin ayoz... * * * Uzoqlardan, Tun qa’ridan eshitilar Toʻlqinlarning boʻgʻiq shovqini. Daraxtlar soyasi choʻzilib yotgan Oydinda raqs tushar dexqonlar * * * Yozayapman, yozayapman, Qorongʻi tushsada Xatto chiroqni yoqish uchun ham Oʻrnimdan turgim kelmas Yolgʻiz qarshilayman oqshomni shunday... * * * Dalalarda erib ketdi qor, Qoʻngʻir tuproq yalongʻochlandi. Va osilib turar yer uzra Botayotgan quyosh lappagi Koʻrinishi kichik va sovuq... Nagatsuka Takasi. Dala ortidagi zovurda Boshlarini chiqarib suvdan Baqalar kuylaydi. Siyrak oʻrmonda esa Kalinalar gullabdi oppoq. * * * Uy oldidagi bogʻda Salqin tumanlar Tongi gʻira - shirada «Badyan» shoxlaridan toʻkilgan Xazonlarni supuraman jim. * * * Loviya palaklari Yigʻishtirib olingan. Kuzgi daladagi Toʻrsaygan kulrang tikanlar aro Chigirtkalar chirillar gʻamgin... * * * O,Kameliya guli, Muzlab sovqotding, Sovuq shamolda Senga xech kim achinib boqmas. Oʻxshash bizning taqdirlarimiz... * * * Bugun tunda jarangdor Ovoz bilan kuylar chirildoq. Qayerdadir, shu yaqin atrofda - Balki, misol uchun, oshxonada, yoki Sabzovot solingan toʻrvada kuylar... Koidzumi Tikasi Botayotgan kunning shu’lasi Qirmizi yongʻinday shomgi togʻlarda. Bambuklarning qoraygan Soyalari esa aks etar Qogʻoz devorda... * * * Yomgʻir tindi. Botayotgan quyosh boʻzarar Bugʻ koʻtarilib Suza boshlar, xovuz ustida Gullaydi noklar... * * * * * * Qoʻshnilar meni Bugʻli xammomida choʻmilishga Taklif qilishdi. Qaytayotib osmonga boqdim. Uchqunladi qor... * * * Qadrdon doʻstimni Ziyorat qilgani bordim Romashka gullari Juda erta ochilibdi Chetan devorli, bogʻlarda. * * * Fonarni oʻchirib Boraman tong saxar chogʻi. Va koʻraman olisda Oppoq tumanlar Yumalanib suzar yer uzra... Syaku Tyoku Boʻm - boʻsh yoʻl. Quyiladi atrofga jimlik Qichishadi burun katagim Yoqilgan gulxanning achchiq dudidan. Choy qaynatyapman... * * * Qalbda xotirjamlik! Baxor boʻronidan soʻng Xamma narsa tinchlandi, mana, Eshitila boshladi koʻchada yana Yogʻoch kovushlarning toʻqillashlari... * * * Bulutlardan sizib oʻtayotgan Oyning xira yogʻdusida Toshayotgan daryo kechuvidagi Sholipoyalar aro Boʻqoq tortgan sholilar xidi... * * * Togʻdagi qishloq Qor bosgan daraxtlar. Jimlik, sokinlik. Odam ham, it ham koʻrinmas Qargʻalar yuribdi uylar oldida * * * Mana, yana qaytib keldim men, Oʻsha togʻlardagi pastak kulbamga Oshxonada yangrar Gʻaroyib qoʻshiq. Bu yangi hamxonam - qora chirildoq... ↑ Edo - Tokioning eski nomi.

Muallif: Toʻplam