Halima Xudoyberdiyeva
Jon-joningda do'sting o'ssa,
Tunlarda oy to'lin, yaxshi.
Unga balo boqsa, to'ssang,
Uzun bo'lsa qo'ling, yaxshi.
Yolg'iz izdan o'tlar yig'lar,
Hatto bag'ri butlar yig'lar,
Qo'sh iz ketsa mahshargacha,
Birga ketsang. Yo'ling yaxshi.
Ezmas sangu tosh ko'tarsang,
Tazyiq, dorga bosh ko'tarsang,
Qismat yukin qo'sh ko'tarsang,
Osoning, mushkuling yaxshi.
Agar,
Nogoh bossa ham, tog',
Oldinroq oq, odinroq oq,
Lahza bo'lsin oldin ketmoq,
Do'stdan oldin o'lim yaxshi!
Tugamas ishq, bu sir, bu gap,
Arvohing ham g'animga daf.
Tirik do'stni himoyalab,
Go'rdan qo'llar qo'ling yaxshi. 1
Yo'q, men sog' qalb bilan kuylaganim yo'q,
Dardi yo'q ko'ngilning kuylashi qiyin.
Ko'ksimga sanchildi bir kun qizil o'q,
Men alvon qo'shiqlar kuyladim keyin.
Yurolmadim doim kimnidir suyib -
Bu ko'ngil gohi but, goh chil-chil sindi.
Sariq o'qdan ko'ksim ketgandi kuyib,
Hijron qo'shiqlari maysaday undi.
Ko'zlarimda o'tday yonmoqda bashar,
Garchand men bir o'tday so'nar o'tkinchi.
Bu o'qlardan qolgan qo'shiqlar yashar -
Ko'ksim qaro o'qdan qolganda tinchib.
2
Onam egilib naq kamon,
Otdi, aylanib o'qqa -
Uchyapman, bilmam qay tomon -
Tungami yo yoruqqa.
Bilganim "tegadi shu o'q",
Onam ichgandir qasam.
Unda ortiq boshqa o'q yo'q,
Men mo'ljalga tegmasam.
3
Oshkor aytganlarning ko'ksi bo'lsin tog',
Oshkor aytganlarga mening hurmatim.
Chorak asr yashab nomardning, biroq,
Bir oshkor qilmishin ko'rmadim.
Men shohona bazmga boraman kirib,
Charx urib, shohona qo'shiqlar to'qib.
Yo'lda otmasa gar yashrinib biri,
Yo'lda o'ldirmasa nomardning o'qi.
4
O'zgalarga omad tilayman bu choq,
O'zgalar sinchiklab otsin o'qini.
Ovlagan qushidan ko'ngli bo'lib tog',
Boshlarida ko'ray tole tug'ini.
O'zim tan olaman yuzga qon urib,
Bukilmas dilimni bukib, etib yoy,
Arzimas qushlarga o'q otib yurib,
Umrimning yarmini berib qo'ydim boy.
5
Aldangan ishonchdir senga tekkan o'q,
O'q- bu o'z qadrini topmagan qadr.
Achchiq o'q azobin bermasmi to'liq-
Yozganda yuraging kuymagan satr.
Men ham horg'in, g'olib ancha yo'l yurdim,
Doim ham kuyinib kuylamadi tor.
Uch marta ko'ksimni sinchiklab ko'rdim-
Yarador, yarador, tag'in yarador...
6
Yana u ko'ksimga uchar xuddi o'q,
Yana u men uchun dalli-devona.
Uning sanchilmog'i uchun bo'sh joy yo'q,
Buni unga Sen ayt, hayot, ey Ona!
Men she'rga aytaman ko'ksimdagi sir,
Sonsiz yaralardan sachraganda qon.
Ko'ksimga qancha o'q singib ketgandir,
Ko'ksimda qancha o'q bo'lgandir qurbon. O'rtoqlarim, mening yoshlik jigarbandlarim,
Bugun nogoh yurak urib, "qanisiz" deyman.
O'tgan har kunimga tutash bandu bandlarim,
Siz qaydasiz, bu kun sizning g'amingiz yeyman.
O'rtoqlarim, bir davraga yig'ilaylik, bas,
Bir nafasga yig'ilaylik hech bo'lmaganda.
Bugun hatto yulduzlarga yetganida dast -
Shu yulduzlar suhbatini biz qilib kanda.
Bir nafas bir-birimizga ajrataylik vaqt,
Bir nafasga to'yib-to'yib tikilishaylik.
Yillar qilib qo'ymadimi bizni ko'r, karaxt,
Chiqib olgan cho'qqilardan bir dam tushaylik.
Pastni kuzatar ekansan, cho'qqidan turib,
Chumoliday ko'rinadi dup-durust odam.
Bir nafasga sirlashaylik yonma-yon yurib,
Tamom-tamom unutilsin serg'avg'o olam.
Aytgil, Usmon, baxting seni siylayotirmi,
Mukarrama, sen do'stlarni yangi uyda kut.
O'g'il bilan qutlaymizmi bugun Botirni?
Odil qani, Odil qani? Javob yo'q. Sukut.
Qani Odil, boshlar egik, tortajakmiz "uh",
Jingalak soch, qora ko'zli sho'x yigit qani?
Do'stlar, chorlang davramizga qo'shilsin u ruh,
Bizlar bilan kuylagani, qah-qah otgani.
Davra nuray boshladimi, yo'q-yo'q, nuramas,
Qani, kuylang, bilinmasin Odilning o'rni.
Sochimizga qor yog'sa gar kurak kuramas,
Sho'r yoshimiz o'chirolmas iztirob, qo'rni.
Bir daraxti qulasa ham alamzada bog',
Bir do'stni yo'qotib biz ham "oh"lar uramiz.
Davramizni to'ldira qol, kech qolgan o'rtoq,
Bir mayizni qirqqa bo'lib baham ko'ramiz.
O'rtoqlarim, shodmon qo'shiq boshlaylik endi,
Shodmon qo'shiq seli yuvsin dillar zangini.
Azal-abad g'am-anduhni shod qo'shiq yengdi,
Men chizayin chizib bo'lmas quvonch rangini.
O'rtoqlarim, boshingizda so'nmasin quyosh,
Barchangizni tole suysin, baxt qolmasin kech.
Biringizning g'amingizda ko'zga olib yosh,
Kuyar damga duch kelmayin, duch kelmayin hech.
O'rtoqlarim, har biringiz men suyangan tog',
Do'st deganda jon bermoqqa fikrim mutlaqdir.
Ketar bo'lsam men oldinroq ketayin, biroq,
Do'stlarimning qora kunin ko'rsatma, taqdir.
O'rtoqlarim, mening yoshlik jigarbandlarim. Bu dunyoning bori yo'ldir,
Bu yo'llarda tuzoq mo'ldir,
Yo'l boshida so'zim shuldir,
Omon bo'ling, omon bo'ling.
Ko'zingizga tortsa ham mil,
Ko'prigingiz bo'lsa ham qil,
Nomard bilan topishmang til,
Sarson bo'ling, sarson bo'ling.
Nopok ketsa yerdagi jang,
Mayli, bo'lsin holingiz tang,
Hech bozorgir bo'la ko'rmang,
Arzon bo'ling, arzon bo'ling.
Har darzni tez yopmoq uchun,
To'rt yon ildam chopmoq uchun,
Har shohga yo'l topmoq uchun,
Beyuz bo'ling, bejon bo'ling.
Har bir ovga qosh-ko'z bo'lib,
G'olib yovga siz o'z bo'lib,
Tana bo'lsa, siz po'st bo'lib,
Faqat yenggan tomon bo'ling.
Menam odam, emas Xizr,
Har kim o'z bilganin tuzur,
She'rim tegib ketsa, uzr,
Omon bo'ling, omon bo'ling. Qamal kunlar shahar jim-jim yig'lar odatda,
Sal sharpadan har bir qarich tuprog'i dodlar.
Har eshikdan chiqaverar ko'zlari katta,
Eti borib suyagiga yopishgan zotlar.
Xayolimda kimdir betin qo'ng'iroq chalar,
Qarg'a murda ko'zin cho'qib kelaveradi.
Tobutu go'r yetishmagan go'daklar, chollar,
To'p-to'p bo'lib go'rdan chiqib kelaveradi.
Kim chidab jon saqlar ozg'in mushugini yeb,
Kim chidamas, aqldan ozib qah-qah solar kim.
Shoir she'rda "Biz g'alaba qilajakmiz" deb,
Muk tushib ish stolida qilar jon taslim.
Tushlarimda qichqiraman, hech kim bermay sas,
Arvohday sob, dardin ichga yutib turadi.
Mevalarmas, o'liklarni tashib ulgurmas,
Jasad ortgan mashinalar o'tib turadi...
Yo'q, fashistlar ostonada qolarlar turib,
Bilolmay bu ado yerning kuch, sirlarini,
Mingdan qolgan o'n qasoskor tishin botirib,
Ulug' shahar uzar qamal zanjirlarini!
Qamal kunlar shahar jim-jim, yig'lar odatda... Qaylargadir yozgan edim ismingni sening,
Qayerlarga... keyin uzoq o'zim qidirdim.
Ko'p tingladim jilg'alarning sho'x kulgusini,
Endi kurtak ochayotgan bog'larga kirdim.
"Sor burgut-ey, shiddatingga shiddat ulansin,
Senga yozganmidim", desam dilimni dog'lab.
U der: "Yo'q, yo'q, eslolmayman, uning nomin sen
Qanotimga yozganing yo'q",- ketar uzoqlab.
Tolmabo'yin oqqushlarni tutaman so'zga:
"Balki sizga yozganman men", - ahvolim ko'rib,
Oqqushlar der: "Eslab ko'rgin, yozmading bizga
Qayga yozsang yozgansan sen parishon turib".
Daryolarga savol tashlab xuddiki qarmoq,
O'ylab kutib, javob olmay topmadim izin.
Yerga aytsam, yer aytdiki: "Tishlama barmoq,
O'chmas qilib yozgandingmi nomini o'zi?!"
Shunda-shunda sergak tortib men bo'ldim tamom,
Yog'ayotgan sust qorlarga yozgandim seni.
To'kilguday chayqalganda ko'nglimdagi jom,
Ko'nglimdagi ozorlarga yozgandim seni.
Yozib ketdim, yo'l-yo'lakay nigohim tushib,
Yot dillarning tasodifiy yor-yorlariga.
Bir beparvo sho'xlik bilan yozdim qizishib,
Bu dunyoning ur-sur, gavjum bozorlariga.
Endi, endi bari abas, bersam hamki tan,
Ba'zan ko'ngil tag'in seni yo'qlasa bo'zlab,
Qori erib ketgan yerdan izlab qolaman,
Tarqab ketgan bozorlardan qolaman izlab...
Qaylargadir yozgan edim ismingni sening. Bu jang asli suv bilan olovning jangi bo'ldi,
Eskirgan jarohatlar qaytalab yangi bo'ldi.
Tunlar bevaqt sarg'ayib hijronning rangi bo'ldi,
Bellarin ko'tarolmay yo'llar belangi bo'ldi,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Endi deganlarida qarchig'ay yigit bo'pdi,
Asta egilib qizni yo o'pmadi yo o'pdi.
Ammo uchib ketdilar lochini bo'lib ko'pdi,
Ammo yurt qon qaqshadi, yurtda qiyomat qo'pdi,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Qaytmadilar va lekin "noma'lum" deb yozdilar,
Qayda nihon yururlar shuncha qishu yoz ular?
Onalari goh hushli, goh aqldan ozdilar,
Qondoshlar goh ko'nglida go'rlarin ham qazdilar,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Yuragimda achchiq o't, na ginayu na zarda,
Erga sig'may qolaman faqat ba'zan kechlarda.
Leningradda o'lgan balki, qamal, o'chlarda,
Balki Buxenvalddadir, odam yoqar pechlarda,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Qirq yigitni qirq asov toy desam ot bo'lmadi,
Qaytgan turnalar ichra qirq qo'sh qanot bo'lmadi.
Ular qirqta shon bo'ldi, biror isnod bo'lmadi.
Qirchillama bu hayot ammo hayot bo'lmadi,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Qirq yigitni do'l urgan qirqta boqqa mengzadim,
To'fon kelib o'chirgan qirq chiroqqa mengzadim.
Yuragimda o'yilgan qirqta doqqa mengzadim,
Tiklanar choq qulagan qirq bayroqqa mengzadim,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar.
Yigirma million bayroq go'rli-go'rsiz qo'zg'olsa,
Soviyotgan o'choqlar qo'rli-qo'rsiz qo'zg'olsa,
Munkaygan kelinchaklar erli-ersiz qo'zg'olsa,
Bugungi urushqoqlar, siz ne dersiz qo'zg'olsa,
Qirchillama qirq yigit uyga qaytmagan kunlar! - Ayting, qizlar, ochilasiz gul bo'lib qachon,
Nima sizni talpintirar azaldan-azal?
- Birov eshitmasin, bilsang, bizda qolmas jon,
Yigitning sho'x ko'zlarida o't yongan mahal.
- Qachon sezilmas hayotning butligi, kami,
Qo'lingizda echiladi oson har chigal?
- Nima bo'pti, bu serg'avg'o dunyoning g'ami,
Yigitning sho'x ko'zlarida o't yongan mahal.
- Qizg'ish tortib, husningizga qo'shilib chiroy,
Shaddodlikdan tiyilasiz qaysi paytda sal?
- Mayinlashib biz begunoh oy bo'lamiz, oy -
Yigitning sho'x ko'zlarida o't yongan mahal.
- Qachon qurigan jilg'aday qolasiz tinib,
Qora tunda yorug'likka bo'lasiz mahtal?
- Yigit bizni ardoqlashni unutgan kuni,
Yigitning sho'x ko'zlarida o't so'ngan mahal.
- Qachon xazonrez bog'larga kelasiz kirib,
Ko'tara olmay cho'kasiz qayg'u toshini?
-Biz yigitni topolmasak to'rt yon yugurib,
Biz yostiqda ko'rsak uning aziz boshini.
- Qachon qop-qora kiyimda o'ltirasiz toq,
Chidab bo'lmas siz ko'targan nolayu dodga?
- Yigitning sho'x ko'zlariga to'lganda tuproq,
Biz yigitni yo'qotganda abad-abadga. Ko'p narsalar kelar esga, qor uchqunlab turganda,
Ko'hna dunyo yoshdir ko'zga, qor uchqunlab turganda.
G'amlar toshi yuragingdan ko'cha boshlar birma-bir,
Sen o'zgasan, hasrat o'zga, qor uchqunlab turganda.
O'y-rejalar qushlarining to'dasiga otar tosh,
G'am-tashvish yo'q rizqi-ro'zga, qor uchqunlab turganda.
Ajab, sershovqin dunyoga atay cho'kar sukunat,
Yigitlar qalb ochsa bizga, qor uchqunlab turganda... Tavsiya qilamiz
Tush.UZ - Tushlar tabiri