Uzumzorda (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov]

Uzumzorda (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov]
Uzumzorda (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov]
Armiya xizmatidan yangi qaytgan Lapasga soldat formasi juda yarashar, koʻchada koʻkrak kerib yurganda qizlarning oʻzga havas bilan koʻz qirini tashlayotganini sezib qolsa, koʻngli bir dunyo koʻtarilardi.
Lapas qishloqqa uzum pishigʻida qaytgandi. Shuning uchun uyda yotgisi kelmay, brigadaga yashiklarga solingan uzumni mashinaga ortuvchi ishchi boʻlib oʻtdi Birinchi ish kuni edi. Bir joyda uzumlar toʻldirilgan yashiklar hammanikidan koʻp edi.
— O’h-hoʻ, kim boʻlsa ham zoʻr terarkan, - deb Lapas yashiklarni sanayotgandi, qator oraligʻidan chiroyli bir qiz ikki savatni uzumga toʻldirib chiqib qoldi. Toʻgʻrisi, Lapas uni koʻrib, bir lahza qotib turdi. Qiz goʻyo unga tanishdek. Ismi nima edi? Sira eslolmadi.O’ziga maftunkorona tikilayotgan soldat nazarini his qilgan qiz uyalib, soldatga yer tagidan bir qur nazar soldiyu, kulimsiragancha , uyalib, tagʻinam hech narsa sezmaganday, savatlaridagi uzumlarini boʻsh yashiklarga solishga unnadi. Qizning uyalinqirashi, qizarishi Lapasning aqlini shoshirdi. Xizmatdan qaytganidan beri Barlosning koʻchalarida ne-ne qizlarni uchratgan boʻlsa-da, hech biri uning fikrini oʻgʻirlamagan edi. Ne-ne qizlar koʻz suzsa-da, u bepisand oʻtib ketib yurgan edi. Ne-ne qizlarning fikrni oʻzi oʻgʻirlagan, buni bilar, oʻzidan magʻrurlanib yurar edi. Endi esa...
O’zi, .. ikki yildan beri qishloqda chiroyli qizlar koʻpayib ketipti. Armiyaga ketayotganda sochini turmaklay olmay yigʻlab yuradigan qizaloqlar endi tamanno bilan oʻzini toʻydami, boshqa yerdami, koʻz-koʻz qiladigan boʻpti. Ammo bu qizcha... Kim boʻldi ekan? Ismi... O’zi kichkinagina,ammo chayir ekan! Biram noziki, savat koʻtargan bilaklari uzilib tushadiganday tuyuladi qaragan kishiga. Ammo shu nozik bilaklari bilan hammadan koʻp uzum tergan. Buning ma’sum qarashlari... Bir marta, bir lahzagina qaradi. Shu qarashning oʻzidayoq Lapasning yuragidan nimanidir yulib ketdi. Qaniydi yana bir qarasa... – Lapas yashiklarni mashinaga orta boshladi hamki, koʻzlari qizda. Xayolan, qaramaslik kerak, bu odobdan emas, deb oʻziga buyruq bermoqchi boʻlar, ammo koʻzlari nuqul qizni izlar, boʻyni nuqul qiz tomonga burilaverar edi. Shu fursatgacha ham sheriklariga gap berib, ham yashik ortayotgan Lapas birdaniga jim boʻlib qolganiga sheriklar e’tibor berishmadi. Goʻyo e’tibor berishmaganday edi...
— Yasha Novvot! – dedi mashinaning ustida yashiklarni qabul qilib olayotgan Zokir aka. – Uzum terishda sendan oʻtadigani yoʻq..

«Ha-a, Novvot! Novvot-a, Novvot!!»

Maqtovni eshitib, Novvot boshini koʻtardi-yu, yana Lapasnng oʻqday nigohiga duch kelib, uyalgandan tezlik bilan savatlarini olib, qator orasiga joʻnadi. Qiz qator oralab yurib bormasdi. Goʻyo muallaq havoda suzib ketardi. Qoʻllari sal silkisa goʻyo hozir osmonu-falakka koʻtarilib, uchib ketadiganday. Lapas yugurib, qizning ortidan yetmoqchi, uchib ketishiga yoʻl qoʻymay, nozik bilaklaridan tutib qolmoqchi boʻldi. O’shanda... endi osmonga koʻtarilayotgan qiz oʻgirilib pastga, bilagdan tutib qolgan Lapasga nazar tashlasa. Bir lahzagina! Keldingizmi, deganday... Kelishingizni bilardim, deganday... Keyin... Zokir aka yashiklarni olib ulgurolmay qoldi. Bir yashik uzum mashinaning chekkasiga sal ilingan ekan, yerga agʻdarilib, uzumlari sochilib ketdi.
— Iy-e, Zokir aka, sizga nima boʻldi, - deyishdi pastdaglar.
— Lapas soldat boʻlsa, unga bas kelib boʻlarmidi, - deya Zokir aka pastdagilarga ma’nodor koʻz qisdi.
Lapas oʻziga keldi. Goʻyo uning holatini hamma kuzatganu, endi ustidan kulishayotganday. Goʻyo uni ogʻir jinoyat ustida qoʻlga tushirishganday. Goʻyo hamma «Lapas Novvotni yaxshi koʻrib qolipti» , deb kalaka qilishayotganday. Mashinani toʻldirib joʻnatishgandan soʻng Lapas hech narsa bilmagan kishiday, qator oralab Novvot bilan dugonasining yoniga «hormanglar!», deb bordi. «Bor boʻling, keling!», deyishdi qizlar. Lapasning tili yana tutildi. Ketarini ham, turarini ham bilmay, bir bosh uzum uzib, Novvotning savatiga soldi.
— Bizga yordamga keldingizmi, Lapas aka? – gapga soldi Novvotning dugonasi quvlik bilan koʻzlarini suzib..

Lapas axmoqona ishshaygancha tasdiq ishorasida bosh silkib, uzum uzaverdi.

— Lapas aka, -dedi Novvot anchadan keyin gap soʻrayotganidan oʻzi uyalib, ammo gap soʻramasa, oʻngʻaysizlik tufayli Lapas hozir bir narsani bahona qilib, ketib qolishini anglagani tufayli, uni chalgʻitishga urinib. – Armiya yaxshimi, qishloq?
Lapas hayajonlandi. Novvot undan gap soʻrayotgandi, mushkulini osonlashtirgandi. Demak... demak... Yashshavor Novvot! Yashshavor Lapas!!
Armiya yaxshimi, qishloq? Albatta, tugʻilib oʻsgan joyingni hech yerga tenglab boʻlmaydi. Ona qishlogʻing qadrini uzoqlarda yurib, bir koʻrishga zor boʻlganingda bilasan...
— O’ylanib qoldingiz, Lapas aka! Armiyadagi oʻris qizlarni esladingizmi? – Novvotning dugonasi sira oʻzini bosib ololmasdi.
— E, ularning mingtasi bittalaringni bir tutam kokillaringdan aylanaversin, - dedi Lapas ilhomlanib. – Bir haftadan beri qishloqdaman. Xuddi tush koʻrayotgandayman. Soldatlikka shu qadar koʻnikkan ekanman, goʻy bundan bu yogʻi umring shu taxlit oʻtaveradiganday. – Lapas gaplarini Novvot jon-qulogʻi bilan tinglayotganini his qilib, zavqlandi. – Lekin bari bir oʻzimizning Barlosga hech yer teng emas... Men armiyaga ketayotganimda kichkina edinglar. Koʻchada qoʻgʻirchoq oʻynab oʻtirardinglar.
— Endi-chi?
— Endimi? Mana, brigada ilgʻori ekansizlar.
— O’h-hoʻ, maqtovni ham bilaman, deng.
— Maqtovmi, boshqami, ishqilib, koʻnglimdagini aytyapman-da. Sizlarga havasim keladi.
Novvotning dugonasi hamon Lapasni suhbatga tortar, ammo Lapas Novvot bilan suhbatlashishni istardi. Novvot esa duv qizargancha, har zamonda Lapasga oʻgʻrincha nazar tashlar, zoʻr berib uzum terardi. Lapas uning yonida, dugonasi esa qatorning narigi tarafida. Bir payt Novvot uzgan uzumini savatga solayotsa, Lapas ham solayotgan ekan, qoʻllari qoʻllariga turtinib ketdi. Novvot yana birinchi safargiday, yalt etib bir qaradiyu, koʻzlarini savatga tikdi. Lapasning yuragi hapriqdi. Shunday uyalchan, shunday tortinchoq. Shunday latofatli bu qiz.
— Bizlarga nega havasingiz keladi, Lapas aka? – soʻradi Novvotning dugonasi.
— Sizlar qishloqqa zor boʻlmaysizlar. Doim shu yerdasizlar.
— Bizning esa sizga oʻxshab qishloqdan chiqqimiz, dunyo koʻrgimiz keladi. Eh., qizlarni armiyaga olishmaydi-da. Birinchi boʻlib oʻzim ketardim. – Dugona orzuga berildi.
Lapas Novvotga oʻgirildi:
— Siz-chi? Siz ham askar boʻlmoqchimisiz?
Novvot chuqur mehr bilan qadalayotgan Lapasning nigohini yana tuyib, qimtindi. Nima deb javob berishni bilmasdi.
— Bilmasam...
Bu orada savatlar toʻldi. Toʻla savatlarni koʻtarib, karta oraligʻiga joʻnashdi. Novvotning savatlarini Lapas koʻtardi. O’zining kuchini koʻrsatish uchun qator orasidagi kesaklarga parvo qilmay, shaxdam qadamlar tashlashga harakat qildi. Bari bir to oraliq yoʻlga chiqqancha bilaklari toliqib ketdi, ammo oriyat yoʻl qoʻymadi, chunki qatorning narigi tarafida Novvotning dugonasi xuddi shunday toʻldirilgan ikki savatni hech bildirmay koʻtarib chiqayotgandi. Shunchalar nozik qizlar... Yana gap berib kelyapti. Armiyada pishib keldim, degani yolgʻon. Xomlab kelgan. Manovi qizlar uzum ichida pishgan, chayir tortgan...
— Men boray boʻlmasa, - deya Lapas ketib qolayotgani uchun uzr soʻradi.
Novvot «mayli» deganday jilmayib, bosh silkidi. Lapasga shu qarashning oʻzi yetarli edi. Koʻngli togʻday oʻsib, bir chetda dam olayotgan Zokir akaning oldiga bordi.
— Nima dedi? – soʻradi Zokir aka.
— Kim? Nima deyishi kerak? – Lapas talmovsiradi.
— Novvot yaxshi qiz! Uni olgan yigit baraka topadi. Niyating boʻlsa, harakatingni qil. Eshitishimcha, qoʻshni qishloqdan sovchilar kelayotganmish. Otasi bermayotganmish.
— Siz shunday deb oʻylaysizmi, Zokir aka.

— Men aytdim-qoʻydim. Bu yogʻini oʻzing bilasan. Tur, ana, mashina keldi, yashik ortamiz.
Mualifning boshqa asaralari
1 Alibek va qirq doʻstining sar... [Abulqosim Mamarasulov] 2031
2 Anoyi yoki yechilmagan yettin... [Abulqosim Mamarasulov] 974
3 Arabcha oʻyin (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1349
4 Atlas roʻmolcha (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1204
5 Алибек ва қирқ дўстининг сарг... [Abulqosim Mamarasulov] 1102
6 Анойи ёки ечилмаган еттинчи т... [Abulqosim Mamarasulov] 964
7 Арабча ўйин (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 964
8 Атлас рўмолча (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 899
9 Birinchi qor (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1306
10 «Baxitli savet ayalining arza... [Abulqosim Mamarasulov] 990
11 «Бахитли савет аялининг арзас... [Abulqosim Mamarasulov] 981
12 Биринчи қор (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 870
13 Eslasa arzigulik voqea (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 908
14 Эсласа арзигулик воқеа (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 887
15 Farishta (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1223
16 Фаришта (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 935
17 Hasharchilar (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 911
18 Hayotning bir lahzasi (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 953
19 Ҳашарчилар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 921
20 Ҳаётнинг бир лаҳзаси (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 881
21 Ismatning qismati (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 864
22 Исматнинг қисмати (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 714
23 Jarima (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 843
24 Жарима (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 1093
25 Lola sayli (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 3372
26 Лола сайли (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 743
27 Maslahat (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1146
28 Men seni sevaman, Buvirajab! ... [Abulqosim Mamarasulov] 1050
29 Маслаҳат (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 693
30 Мен сени севаман, Бувиражаб! ... [Abulqosim Mamarasulov] 851
31 Oysha xolaning «kuyov»i (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 863
32 Ойша холанинг «куёв»и (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 788
33 Qaroqchilar (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 846
34 Қароқчилар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 773
35 Sevishganlar (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 2401
36 Somonchilar (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 823
37 Suyunchi (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 785
38 Севишганлар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 885
39 Сомончилар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 705
40 Суюнчи (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 700
41 Taftish (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 808
42 Telba muhabbat (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1724
43 Telpak (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 739
44 Тафтиш (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 767
45 Телба муҳаббат (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 800
46 Телпак (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 714
47 Uch soʻm pul (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 898
48 Uchinchi yoʻl (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 968
49 Узумзорда (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 749
50 Уч сўм пул (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 750
51 Учинчи йўл (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 757
52 Yigit ham yigʻlaydimi? (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 0
53 Yigitlikning koʻchasi (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 903
54 Yoʻlovchi (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 878
55 Йигит ҳам йиғлайдими? (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 0
56 Йигитликнинг кўчаси (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 693
57 Йўловчи (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 723
58 Yaxshi niyat (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1021
59 Yaxshi va yomon odamlar (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 1164
60 Яхши ва ёмон одамлар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 869
61 Яхши ният (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 812
62 Yor-yor (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 8616
63 Ёр-ёр (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 753
64 «Zamonamiz qahramonlari» (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov] 872
65 «Замонамиз қаҳрамонлари» (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov] 863
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика