Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy]

Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy]
Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy]
Лом-Алифнинг Лоларухларининг Лобаси «Фавойид»дин
573

Нигоримға бедод фан бўлдило,
Дилоро дедим, дилшикан бўлдило.
Чиқарди чу хат ҳусни гулзоридин,
Манга қисм барча тикан бўлдило.
Юзи лоласи ҳажридин кўнглаким,
Сиришк ичра қонлиғ кафан бўлдило.
Ёшим анжумин сочибон ғам туни,
Юзи шамъи ҳар анжуман бўлдило.
Ҳадангеки, ҳар кимга отти сипеҳр,
Нишони бизнинг жону тан бўлдило.
Фалакнинг янги ғамлариға мақом,
Бизинг эски байтул-ҳазан бўлдило.
Вафо ваъда қилди, дедим қилмағунг,
Навоий, ҳамул мен деган бўлдило.
574

Соқийи ишқ, чунки урди сало,
Тутмади элга ғайри жоми бало.
Элга гар журъа тутти, гар қатра,
Манга етканда давр қуйди тўло.
Жони эркандурур анинг бу майи
Ки, бизнинг кўнглумизга берди жило.
Эмди жоми тўлаю гар холи,
Биз анга бандабиз халою мало.
Сўнгра тутти мудом соғари май,
Пири майхона доми иззу ало.
Май била кўнглум ўлди уйла масал
Ки, топилмас анинг кеби, масало.
Гар Навоийға аввал айлади лутф
Дилбари, сўнгра зулм айладило.
Ё Ҳарфининг Яғмойларининг Юз Кўргузмаклари «Фавойид»дин
575

Эй юзунг устида тер гулбарги узра шабнаме,
Лек ҳар бир қатрадин бўлуб гулистон оламе.
Қатрадин олам гулистон бўлмағи тонг йўқки, бор
Баҳри раҳмат оразинг боғиға тушкан шабнаме.
Гул недин ер тутти эл бошида солу меҳрдек,
Топмамиш бўлса риёзингнинг шамимидин шаме.
Кўкка чун элтиб малак рахшинг ғуборин топмайин,
Зуҳра андоқ сурмаи, Кайвон анингдек парчаме.
Йўқ ажаб, отингға гар муҳри нубувват бўлса хатм
Ким, нубувват ҳалқасида йўқ сенингдек хотаме.
Сочқай эрди чашмаи хуршиддин ҳайвон суйи,
Ҳамдаминг бўлса эди Исои руҳуллоҳ даме.
Чун Навоий наътинг айтурға тилар бўлғай илм,
Не ажаб гар бўлса бот олимлар ичра аъламе.
576

Чу ҳар дам ул парий бегона бўлғай,
Яқиндурким, киши девона бўлғай.
Шабистон ичра сен ул шамъсенким,
Кавокиб даврида парвона бўлғай.
Кўруб холингни билдимким, қурутқон
Шикибим мазраъин бу дона бўлғай.
Майи лаълингдин улким, бўлди ранжур,
Анга доруш-шифо майхона бўлғай.
Не ер бўлғай дема минг ғамға манзил
Ки, гар бўлған бизинг вайрона бўлғай.
Биров жону жаҳондин истагай дўст
Ки, ҳам озода, ҳам фарзона бўлғай.
Навоий сенсиз ўлмай мужрим ўлмиш,
Гар олсанг жонинн, журмона бўлғай.
577

Бошимға кош гоҳе етса рахшин секретиб моҳе,
Су берсам кўзларимга хўйфишон рухсоридин гоҳе.
Малоҳат авжи бирла ҳусн бўстонида йўқ равнақ,
Қани бу боғ аро сарве, қани ул авж уза моҳе.
Дема охирки, йўқтур ишқ савдосида бир бедил,
Ани кўргилки, борму ҳусн бозорида дилхоҳе.
Не тонг афсурдадил бўлсамки, то ҳусн ўти ўчмишдур,
Кўнгулдин доғи ҳаргиз чиқмамиш бнр шуълалиқ оҳе.
Не бўлғайким баҳори ҳусн аро очилса бир гулким,
Тушуб бир барқи ишқ, ўртансам андоқким, пари коҳе.
Кириб ишқу муҳаббат даштиға, эйким, яна ёндинг,
Муҳиқдурсен, нединким, топмадинг бу йўлда ҳамроҳе.
Навоий бор эсанг огаҳ, саломат мулки ҳам хуштур,
Ва лекин раҳбаринг бўлса йўли қатъида огоҳе.
578

Ул парий савдоси мен девонадин айрилмади,
То мени девонаю расвои олам қилмади.
Йўқ кўнгулда, ҳар саримўйимда бир афғон эрур
Ким, жафоси неши ёлғуз кўнглума санчилмади.
Дедим ўлтур эмдиким, ишқим ниҳондур, оҳким,
Қилмади қатлим, бу иш оламға то ёйилмади.
Хаста ушшоқиға раҳм этти, мангг йўқ, гўйиё
Заъфдин ул хайл аро бор эрканимни билмади.
Тиғи то етти, кўнгулни чок қилди, турфадур,
Етмайин ул навъ су бу ғунчаға, очилмади.
Қолди айтилмай ниҳоний ишқ сирри ончаким,
Қолмади бир сўзки, бу маъни аро айтилмадн.
Неча қон ютқай Навоий бода тут, эй муғбача,
Ким хумори ҳажри ул майни ичиб ёзилмади.
579

Ҳалқаи зулфунг кўнгул чекмасму эрди, эй парий
Ким, гажакдин сончтинг қуллоблар ҳам бир сари.
Тобу печ эрмас гажакдаким, ажаб, йўқ печу тоб
Ким, юзининг ўтиға тушмиш парийнинг бир пари.
Ўтда бир нохуш берур ис, ваҳ, муаттар айламиш,
Ўтқа тушган парға монанд икки зулфунг анбари.
Гўйиё эрмас гажакларда бу янглиғ тобким,
Чеҳранг ўти тобидин қайтардилар юз ҳар сари.
Чашмаи хуршид ул юз ёнида қуллоби зулф,
Солдилар гўё гажак ул чашманинг ўрдаклари.
Ўғридур ул зулф, воқиф бўлки, беҳад бийми бор,
Ҳалқаи қуллобиға тушса қулоғинг гавҳари.
Гар Навоий телба бўлса, йўқ ажаб, бу навънким,
Зулфининг занжирини қилди паришон ул парий.
580

Висолим шомича йўқ ҳажри субҳи меҳнатафзойи
Ки, равшанроқдурур анинг қуёшидин мунунг ойи.
Муносибдур кўзум суртуб, қашисам кирпиким бирла,
Қичишса май ўтининг ҳирқати бирла кафи пойи.
Кеча кулбамға келсанг, муддаи манъидин эскарма,
Тўлун ой сайр этарда ит ҳурардин қайда парвойи.
Не тонг гар субҳи айшим тийрадурким, тонг ели эсгач,
Сочар кофир уза мушки хўтан зулфи сумансойи.
Шамол эркин дедим рахшин, чоқилғач барқдек куйдум,
Самум эрмиш ҳамоно бодпойи чарх паймойи.
Ёмон оламда эрдим шоми ҳажримдин биҳамдиллаҳ,
Ёрутти тийра кулбамни жамоли олам оройи.
Фироқ ичра эриклик, эй кўнгул, муҳликдурур билгил
Ки, ишқ аҳлининг ул суҳон келибтур умр фарсойи.
Кетар ҳушум, қачон эслармен ул бут қасри деворин,
Магарким, йуғрулубтур бода бирла дайрининг дойи.
Навоий ҳар мақом ичра наво кўргузса булбулдек,
Ажаб эрмас, нединким, гулдек ўлмиш ёри ҳар жойи.
581

Кўнгул чун сендин уздум, шодлиғ эмди муҳол улғай,
Очилмоғлиқ узулган ғунчаға не эҳтимол ўлғай.
Қадинг ҳам гул сочар, ҳам соя солур, ҳам хиром айлар
Ажаб гар гулшани фирдавс аро мундоқ ниҳол ўлғай.
Кўнгул бир пойбўс уммидидин зулфунгға боғланди
Ки, топқай ком чун зулфунг юрурда поймол ўлғай.
Су ҳайвон чашмасидин, ел Масиҳ анфосидин топса,
Қачон тўбиға нахли қоматингча эътидол ўлғай.
Жунунум кўйида бир тош захмиға ҳариф эрмас,
Неча Фарҳод савдо тоғида Мажнунмисол ўлғай.
Кўнгул бирла хаёлинг уйла чирмалмишки, билмонким,
Хаёлинг кўнглум ўлғай, йўқса кўнглум ул хаёл ўлғай.
Лаби лаълинг майидин рашҳае топмиш зақан сари
Демаким, ранги майгун бу латофат бирла хол ўлғай.
Эмас майхонанинг синған сафоли дурдидек ичсам,
Агар жоми Жам ичра Хизр суйидин зилол ўлғай.
Тут, эй соқий, манга бир майки, анинг нашъаси еткач,
Кўнгул беҳол бўлғай, жонға ҳар дам ўзга ҳол ўлғай.
Хуш ул риндики, борғай кулбадин гулшанға борғандек,
Бақо мулкига чун дорул-фанодин интиқол ўлғай.
Навоий, тийрасин аҳли назар хокираҳин кўз тут,
Санга бу сурмадин шояд ёруғлуқ эҳтимол ўлғай.
582

Бода гулгул айламиш равшан узоринг боғини,
Уйлаким, сочқай сабо су узра гул яфроғини.
Дур тўла сандуқ дер ҳар ён темур гулмих ила,
Кўрган эл ишқинг тўла кўксумда ҳар ён доғини.
Не ажаб гулгун булут бўлсаю андин ёғса қон,
Чун совурса ел шаҳид этканларинг туфроғини.
Холингу лаълинг қатилидинки, қилди туъма зоғ,
Лаългун айлабтурур минқор ила тирноғини.
Занбақ анда лолагун буткай, шажарлар сурх бид,
Ҳар чаманға берса су қонлиғ сиришким ёғини.
Зое ўлди, эй кўнгул, ғафлатдин айёми шабоб,
Бори этма фавт исёндин инобат чоғини.
Кўр Навоий шуълаю оҳию эмгаклик танин,
Кўрмаган бўлсанг бало барқию меҳнат тоғини.
583

Бу байрамда қани шўхеки, жоним бўлса қурбони
Ки, тутса бода ранги уйлаким, қурбонилар қони.
Анинг жоми ҳилол ойин, шафақ осо майи рангин,
Тутуб ул соқийи ширин, сумурсам дам-бадам они.
Бўлуб ул чобуки маҳваш, неча соғар била сархуш,
Миниб бир тавсани абраш, чу бўлди азми майдони.
Тушуб дин аҳлиға офат, солиб ислом аро ғорат,
Бўлуб халқ ичра бир ҳолатки, қолмай кимсанинг жони.
Юзи майдин бўлуб гул-гул, паришон ҳар тараф кокул,
Ўзин асрарға йўқ Руҳул аминнинг ҳадду имкони.
Қабақ хайли аро ғавғо, намоз аҳлида минг яғмо,
Дуода гунбади мийнодин ошиб халқ афғони.
Зиҳи иқбол анга ҳамдастким, ийд оқшоми пайваст,
Бу янглиғ чобуку сармаст анинг бўлса меҳмони.
Агар ийд истасанг ҳар дам, фано зайлини тут маҳкам
Ки, бир дамда ики байрамға учрар солики фоний.
Навоий зору музтардур, қатил айларга дархурдур,
Жамолинг ийди акбардур, қил охир ани қурбони.
584

Ваҳким, яна бир муғбача диним йўлин урди,
Зуҳду вараъим хирманини кўкка совурди.
Маст айлади андоқки, тушуб оллиға бошим,
Бут оллида бу макр била сажда буюрди.
Торож этибон дину тоқиб бўйнума зуннор,
Юз йиллиқ куффор ҳисобиға кивурди,
Масти абадий бўлғуси мен янглиғ азалда,
Ҳар кимки, фано дайрида бир жом сумурди.
Оҳим тутуни кўкдин улуғлуққа ошибтур,
Бу дудни ул ой ғами гардундин ошурди.
Осуда сифатлиқ тиладим — пири тарийқат,
Даврон элининг улфатидин тарк буюрди.
Хуш бўлғай агар тутса Навоий сари ҳиммат,
Мақсад ҳарами бодиясин улки, югурди.
585

Ул шоҳу мен гадомен, ул тифлу мен қари,
Гар боқмаса менинг сари, ҳақ бор анинг сари.
Бир лаҳза тиргузуб мени, бир лаҳза ўлтурур,
Гоҳи бери югурса ўйин вақти, гаҳ нари.
Уйдинки, чиқти, кирмаки мумкин эмас ёниб,
Ёшдекки, кўзга кирмас, агар чиқса ташқари.
Ахтардурур, гаҳ рожиъ ўлур, гоҳ мустақим,
Чун шўхлуққа борса кейин, келса илгари,
Ою қуёшқа ўхшата олмасмен аниким,
Борур қуёшу ой кеби ҳар сари қуллари.
Эй муғбача, хумор ила дайр эшикиндамен,
Жоме юбор манга, тиламас бўлсанг ичкари.
Лайли ул ойға ўхшамади, лек ишқ аро,
Мажнунни ўтқа солди Навоийға ўхшари.
586

Бўлмиш бузуғ кўнгулда қошинг турфа сурати,
Вайрона ичра уйлаки меҳроб ҳайати.
Гар муддаи малак бўлубон кирса кўйига,
Болу парини ўртагай аҳбоб ғайрати.
Ҳуснунг ҳақиқатини кўнгул билмаса, не тонг,
Ҳар дам бўлур чу ҳайрати устида ҳайрати.
Доғи фироқ тоза қуюбтур ичимгаким,
Бағримни тоза куйдирадур доғи фурқати.
Ул юзга бу ҳавойи саргашта меҳрининг,
Хуршид бирла заррача бор элга шуҳрати.
Бир булъажаб мушаъбид эрур пири майкада,
Дайр ичра турфа муғбача ҳар сари луъбати.
Фард ўл, Навоиёки, бажуз ранж нафъи йўқ,
Ҳар кимки олам аҳли била бўлса улфати.
587

Оразинг кўрмакка, жоно, мунтазир эрдим ҳар ой,
Бир замонлиғ интизорим ул бир ойдин ўтти, вой!
Ул кўз ўқ отмоқни варзиш қилмас эрса, не учун
Боғламиш меҳроб шакли бирла мушкин икки ёй!
Субҳи иқболимға чекти шоми меҳнат пардасин,
Юз уза зулфунгки, кофур узра бўлди мушксой.
Ғунчадек кўнглумни очқан бўлса тиғинг чок этиб,
Тонг эмастурхим, бўлур доим равон савдо кушой.
Сенки, базми айш аро ҳар дам қилурсан қаҳ-қаҳа,
Не ғаминг андинки, йиғлармен ғамингдин ҳой-ҳой.
Софи ишрат дайр аро ичкан замон, эй муғбача,
Гоҳи эҳсон қил гадолар сари ҳам бир қатра лой.
Кўкта ойға йўқ Навоий майли зоҳир бўлғали,
Мовий ёғлиқдин юзунгнунг партави, эй кўркабой.
588

Эрур сероб андоқ оташин гулдин юзунг боғи
Ки, қилмиш жилва ўт бирла судин бир тоза яфроғи.
Тахайюл бирла нозук соийдин гар тўлғасам, томғай
Ҳал ўлған сийм андоқким, узулса инжу қўлбоғи.
Кесак кўйида янчиб асрарам кўз пардаси ичра,
Кетургандек биров коғазға чирмаб Каъба туфроғи.
Эмас гулбунда наврас ғунча ё хамлиқ тикан ҳар ён
Ки, булбулнунг қолибтур анда тумшуғ бирла тирноғи.
Хўйи рухсори ёди бирла бўлмиш музтариб кўнглум,
Балиғ янглиғки, гавҳарнинг мақоми бўлди қурсоғи.
Ажал олурда жонимни эрур ҳажринг шарик, аммо
Агар ул раҳм ҳам кўргузса, бўлмас рози ўртоғи.
Ема бозики, луъбатбоз эрур гардун фарсангға,
Бу луъбатларки, эл кўнглин олур анинг қовурчоғи.
Нетай гардун шабистонида анжумни шафақ ичра,
Шафақгун майни сузмай ичкум ўлса реза куп ёғи.
Кўзум ҳажр ўтидин бир шамъдурким, сарсари оҳим,
Ани чайқарда томиб қатра-қатра турмайин, ёғи.
Қариб, эй муғбача, зуннор ила бел боғладим, май тут,
Нединким, бўлди бу дайри фанодин азм этар чоғи.
Навоий, ҳосил эт ҳиммат қанотиким, учар қушқа,
Ҳаво қилганда мақсадға не мониъ дашт бўртоғи.
589

Юборди ёр базмидин манга бир пистаи қанди,
Олиб ўптумки, бор эрди лабию оғзи монанди.
Мени бемор ўлум ҳолида қилмайму ҳаваским, бор
Масиҳу Хизр анингдек жонфизо базм орзуманди.
Кўнгул ҳам анда, жон ҳам анда, ақлу ҳуш ҳам анда,
Не суд этгай бу ҳол ичра манга аҳли хирад панди.
Висол иқболи топқанлар майи ишрат била ҳамдаст,
Нетай бўлмай фироқ идборидин хуноби хурсанди.
Эмас базми аро гулбарг, ҳам юз пора кўнглумдин,
Чу ул ён эврулур тинмай, тушубтур неча парканди.
Жаҳон боғида наргис заҳри чашмидур манга рўзи,
Хуш улким, қисматидур ғунча оғзининг шакарханди.
Тиларменким, парийзоде топиб эмди кўнгул берсам,
Билинди, кимсага қилмас вафо чун кимса фарзанди.
Қилур жон риштасин саргаштаи мақсуд ила пайванд,
Тааллуқ торидин ҳар кимсаким, қатъ ўлди пайванди.
Зулоли васл ила не суд агар эл қонса, жон топса
Навоий шуълаи ҳижрон аро чун куйди, ўртандн.
590

Дуди оҳимдинму ҳар сари шарарлар бутради,
Йўқса ел ўтлуғ кўнгулларни сочингда қўзғади.
Ишқ даштида уча олмас еридин ҳеч қуш,
Парларин баским, ҳавода ўтлуғ оҳим чуркади.
Ҳар тиканким, илди Мажнун кўнглакидин порае,
Ҳажр кўксумга туган қўймоққа ани чирмади.
Боғ аро хат ичра оғзингдин қизариб, сарғариб,
Ғунча зангори либоси бирла бошин буркади.
Кўр жунунимники, бўлди телба кўйунг итлари,
Қайси бирким, қовғали урён танимни тишлади.
Ишқ нахлиға самар чун фурқат эрмиш, эй рафиқ,
Эй хуш улким, кўнглин аввалдин бировга бермади.
Эй Навоий, ўзгалар мақбулу сен мардуд учун,
Ер аларни маҳрам айлаб, сени маҳрум истади.
591

Бўлса кўюнг туфроғи заъф ичра жисмим бистари,
Сўзи жисмимдин анинг ранги эрур хокистари.
Уйладур заъфимки, одам қилмағай эрди гумон,
Гар йўлуқса эрди Мажнунға вужудум пайкари.
Дема ашким жоласин ғам шоми дурри шабчароғ
Ким, эрур айни малолатдин нуҳусат ахтари.
Дашт аро эл англамас девонадурмен, йўқса дев,
Уйлаким, билмон сениким — одамисен ё парий.
Оразинг узра эрур хўй касрати дарёйи лутф,
Нилдин холинг латофат баҳрининг нилуфари.
Гулшани давронға мойил бўлма, зийрак қуш эсанг
Ким, тикан тори қилур ҳар тоза гулбарги тари.
Сабзаи хаттинг хаёли бирла савдо даштидин,
Гар Навоий чиқса, тонг йўқ, Хизр эрур чун раҳбари.
592

Гул эмастур оташин, булбулларин куйдургали
Ким, либос этмиш қизил ушшоқини ўлтургали.
Кўйига инса малойик пашша янглиғ, рашкдин
Оҳ дудин зоҳир айлармен аларни сургали.
Демангиз улким севарсен, нега қонингни тўкар,
Лутф ортуқ кўргузур ортуқсироқ севдургали.
Қатли ом эткачки, қочти ишқдин ҳар бул-ҳавас,
Жисмима жон кирди ишқим оллида билгургали.
Эй Масиҳо, бир нафас тинғилки, бормиш дўстлар
Жонлар ўйнаб, ул қуёшни бошима келтургали.
Дайр аро борму ғаминг деб сўрмағил, эй муғбача,
Дафъ бўлмиш сен қадаҳни оғзима еткургали.
Эй Навоий, кўз-юзидин олмоқ ўлмас. войким.
Ортуқ айлар ижтиноб ортуқсироқ телмургали.
593

Мени ўлтургай эди муғбачаларнинг алами.
Дайр пирининг агар бўлмаса эрди карами.
Даврнинг бору йўқидин не шикоят қилайин,
Тенгдурур чун менинг оллимда вужуду адами.
Чарх наққоши суроҳини мунаққаш қилса,
Шиша оғзи қилидин келди муносиб қалами.
Шайхнинг уйлаки, ошуққа момуғ остида доғ,
Тевурук руқъалар остида тикилмиш дирами.
Улки бошимни хиром ичра қилибтур помол,
Ҳар қаён борса, менинг бошиму анинг қадами.
Осмон бўлмади чун ишқ юкига ҳомил,
Таҳ-батаҳ бир-бири қаддида недин бўлди хами.
Ҳар дам, эй аҳли замон, майли ситам қилмангким,
Ҳар нечаким деса, бас бизга замоннинг ситами.
Басдур ўтлуқ кафаним, зору қуруқ жисм ичра,
Ҳашр аро қай сари ишқ аҳли юз урса алами.
Гар Навоий нафас урмас, туганиб захмида қон,
Гўйиё ўлдики, чиқмас яна ул хаста дами.
594

Муҳандисе топаю эгнима қанот ясатай,
Учуб ҳавосида қушлар аро ўзумни қотай.
Муяссар ўлмаса, бу тўрт аёғланиб кечалар,
Танимни итдек этиб, итлари сари узатай.
Йўқ эрса ўтканида кўрганмен дебон юзини,
Гадои хаста кеби кўйи туфроғида ётай.
Муҳол эрур бу таманно, висоли ким, мен ким?!
Неча эл чира савдо била ўзумни сотай.
Танимға ишқида бердим шикаст, яъни ул ўт,
Ёрурға ушбу қуруқ ҳемани дедим, ушатай.
Чу фақир кўйида васлимға ҳеч ўлтурмас,
Қачонға хирқам уза зарқ васласин яматай.
Навоий уйла улус хониға эрур ошиқ,
Ки, турк қуллари Жўчидур анингу Чиғатой.
595

Бу шаҳсуворки гўй ўйнамоққа ичмиш май,
Саманд сурса буён бошим оллида ўйнай.
Магарки рахши аёғиндадур сабо мудғам
Ки, чопса олам-олам масофат айлар тай.
Дамо-дам урсам илик рашкдин бошимға, не тонг,
Тегар чу гўйига чавгони захми пайдарпай.
Чек эмди лутф ила сарсарвашинг инонинким,
Қилибтур ойинагун ер юзини сарсари дай.
Бу фасл аро хуш эрур оқ уй ичра бода ўти,
Бу ўт ёрурға муғанний оғзиға олмоқ най.
Нимаки, айласа, бўлғай анга шай итлоқи,
Кўзунга илма, нединким, жаҳон эрур лошай.
Навоий, айласа лайливашинг азимати дашт,
Муносиб ўлди ўкуш урдуси улусиға ҳай.
596

Ишқ орзусини қилур ул навжувон сари,
Ўтқа солур ўзин яна бу нотавон қари.
Арз этсаларки, ёр керак ё ики жаҳон,
Ёр айтқумдурур бери, икки жаҳон нари.
Ул ой эшитмаса не дегаймен, вале ўтар
Афлок тоқининг хамидин бу фиғон бари.
Усрук йўл озиқиб доримақ ҳар сари не суд,
Бир ой рамида сайд не бўлғай бу ён дари.
Бу хоксор танни сипеҳр этти қадрдин,
Анжум кеби итингнинг аёғи нишонлари.
Дерсенки ёр акси санга тушкай, эй кўнгул,
Аввал ғубори ғайрдин ойинасон ори.
Ул шўх юзу ашкинга боқмас, Навоиё,
Ҳар неча заъфарон юзига арғувон тари.
597

Жонға чун демен: не эрди ўлмаким кайфияти?
Дерки, боис бўлди жисм ичра маразнинг шиддати.
Жисмдин сўрсамки, бу заъфинға не эрди сабаб?
Дер: анга бўлди сабаб ўтлуқ бағирнинг ҳирқати.
Чун бағирдин сўрдум, айтур: андин ўт тушти манга
Ким, кўнгулга шуъла солди ишқ барқи офати.
Кўнглума қилсам ғазаб, айтурки, кўзиндур гунаҳ,
Кўрмайин ул тушмади бизга бу ишнинг тўҳмати.
Кўзга чун дерменки, эй тардомани юзи қора,
Сендин ўлмиш телба кўнглумнинг балою ваҳшати.
Йиғлаб айтур кўзки, йўқ эрди манга ҳам ихтиёр,
Ким, кўрунди ногаҳон ул шўхи маҳваш талъати.
Эй Навоий, барча ўз узрин деди, ўлгунча куй
Ким, санга ишқ ўти-ўқ эрмиш азалнинг қисмати.
598

Турфа гулзор айламиш май гуллари рухсорини,
Турфароқ буким, арақ сероб этар гулзорини.
Эй кўнгул, ҳар ториға юз жон муқайяддур буким,
Юз гириҳ бирла кўрарсен зулфининг ҳар торини.
Ёқмангиз захмимға марҳамким, ўлармен, қилса кам
Чоклик бағримдин ул ой тиғининг озорини.
Боғлағайлар атридин дин аҳли кофирлиққа бел,
Ел паришон этса ногаҳ зулфунинг зуннорини.
Бумни зоғ эткай, оҳим дуди қилса ошён,
Дашт ичинда мен бўлур вайронанинг деворини.
Фош этар кўнглум шарори, тийра оҳим дуди ҳам,
Неча дермен, қилмайин ишқим ўти изҳорини.
Ғам ҳужумидин не ғам, азми харобот айлаким,
Қўймайин бир жом ила ул хайлнинг осорини.
Сойир айларда қадаҳ топсанг сабот, эй муғбача,
Айлайин барҳам фалакнинг собиту сайёрини.
Англағил, жоноки, кўюнгда Навоий ўлди зор,
Топмасанг итлар уни ичра фиғони зорини.
599

Букун ақшомға тегру менки кўрмаймен қуешимни,
Не тонг, тўксам фалакдек кеча тонг отқунча ёшимни.
Балият тошидин юз пора бўлған ҳам эрур хушроқ,
Итингга етмагай захмат қилурда туъма бошимни.
Юзу холинг ғамиднн бўстонафруз эрур жисмим,
Ки, тутмиштур ичимни тухми ғам, хуноб тошимни.
Ўлук жисмимни кўрган тоза қонлиғ доғлар бирла,
Қора қилған соғинғай зоғлар ғавғоси лошимни.
Вазифа кўнглума ҳар кун эрур бир доғ ишқингдин,
Қаноатдин тузубмен бир дирам бирла маошимни.
Қазо тағъйири топмас, чунки зўру зорлиғ бирла
Узубмен даҳр халқидин уруш бирла талошимни.
Навоий, дегасен ғам тоғи қозмиш тешаи Фарҳод,
Кўруб кўксумдаги тирноғ ила қилғон харошимни.
600

Мовий ёғлиғдин қошинг, эй жонға бедод эткучи,
Кўк булутқа кирди гўё янги ойнинг бир учи.
Гар ёмон ҳолимға кўз солмас, ажаб йўқким, эрур
Ул қора кўзлар қора бахтим масаллик уйқучи.
Илги ашким қонин оритмоқда чектим дуди оҳ,
Ҳам қизарди, ҳам қора бўлди ул ойнинг овучи.
Оллиға бош қўйдум, аммо тиғ ила айирмади,
Бош эмас, буким эрур бўйнумға анинг унтужи.
Тиғи ишқин мендин айлар имтиҳону васл йўқ,
Ишқнинг гўёки, мендин ўзгага етмас кучи.
Бода дурдин нўш эта олмас эсанг, эй муғбача,
Йиртибон зуҳдум ридосин, айла анинг сузгучи.
Гар аёғинг чиқти ашкингнннг суйидин тойилиб,
Эй Навоий, шукр, ул кўй ичрадур анинг мучи.
601

Ҳар бағир парголаси ғам даштининг бир лоласи,
Лек, бўлған ишқ ўтидин доғ ҳар парголаси.
Ишқ саҳросиға ҳар ким кирмак ўлмаским, эрур
Бир юракнинг доғлиғ парголаси, ҳар лоласи.
Лаъл уза ушоғроқ инжу айлагандек таъбия,
Кўргузуб ширин лабингни ҳар тараф табхоласи.
Анжум эрмаским, тушубтур чарх кўзгусига акс,
Баски, ёғди ғам туни ер узра ашким жоласи.
Гирдболишт бўлса ой бошинг қўярға, важҳи бор
Ким, анинг даври юзинг ойининг ўлғай ҳоласи.
Гул харидори чу кўптур, бўлма кўп, эй боғбон,
Зеб учун машшота ё сотмоқ учун даллоласи.
Гар Навоий ноласидин ёр ёлқибтур, вале
Ишқ йўқ деб таън этар, гоҳики йўқтур ноласи.
602

Лаб уза хатти анбар олуди
Оташин лаълининг эрур дуди.
Дарду сабрин нисоринг этти кўнгул
Ким, бўлар эрди буду нобуди.
Жон бериб, кўнглум олди нақди ғаминг,
Аҳли савдонинг ушбудур суди.
Гар ўқунг жонға қасд қилди, не бок
Ки, анинг бу ўқ эрди мақсуди.
Тану жон риштаси ғамингға либос,
Бу бири тори, ул бири пуди.
Тенгдурур даҳрға вужуду адам,
Балки маъдум барча мавжуди.
Гар Навоий кўзи оқарди, не тонг,
Ашк анинг қорасини ювди.
603

Ваҳ, неча даврон жафоси айлагай маҳзун мени,
Соқиё, бир давр аёғи бирла қил мажнун мени.
Беҳуд ўлмишмен майи лаълингни кўргач, оҳким,
Қилди маст оғзимға етмай ул лаби майгун мени.
Лаҳза-лаҳза уйлаким, жаврунгки ҳусн айлар фузун,
Шавқ аро ҳам ишқинг айлар дам-бадам афзун мени.
Элта олур бир қуюн жисмим хасин ул кўйдин,
Ранжа бўлма қилғали овора, эй гардун, мени.
Муждаи васлу ҳаёт ўлғай дедим номинг, валек
Хатти беҳуш айлабон қатл айлади мазмун мени.
Менда муғ дайри ҳавоси ғолибу сизда хумор,
Майға, эй ушшоқ, муфлис айлангиз марҳун мени.
Эй Навоий, васл аро-ўқ кош сурса тиғи кин,
Фурқатида оқибат ўлтургусидур чун мени.
604

Ўтган кеча мен эрдиму ул сиймтан эрди,
Гулшан тўрида масканнмиз бир чаман эрди.
Гулбин аро икки кишига сиғқуча манзил,
Булбул била гулдек икимизга ватан эрди.
Лола кеби ёқут қадаҳ йўқ тубига дурд,
Бир шиша май андоқки, ақиқи Яман эрди.
Гаҳ мен тутуб ул ичмаку, гаҳ ул тутубон мен,
Тун ярмиғача иккимизга бу фан эрди.
Ул тутқач аёғ, мен аёғиға қўюбон юз,
Исор анга кўздин бори дурри Адан эрди.
Маст айлади гаҳ нозу гаҳе арбада оғоз,
Кўксум кеби чок этган анга пираҳан эрди.
Эгнимга солиб такъяю бўйнумға солиб қўл,
Титраб кўнгулу жисмим аро юз шикан эрди.
Гулзор аро сармаст узалди кўзи янглиғ,
Жон мулкида ул уйқусидин юз фитан эрди.
Мен доғи юзумни кафи пойиға қўюб маст,
Гулбарг уза кирпикдин агарчи тикан эрди.
Бу навъ уюдумким, мени уйғотқучи тонгла
Юз снймфишонлиғ била шоҳи Хўтан эрди.
Ҳажр эмди Навоийни гар ўлтурса, не армон
Мунчаки, мурод анга бу важҳи ҳасан эрди.
605

Менмудурменким, айирмиш васлидин жонон мени,
Ўлтурур онсиз туман минг дард ила ҳижрон мени.
Чарх жисмим туфроғин оҳим елидин совуруб,
Ҳажр даштида қуюндек қилди саргардон мени.
Ғам палосин жисмидин Фарҳоду Мажнун бошидин,
Ошиёнин ташлади, чун кўрдилар урён мени.
Ул парий андоқки пинҳондур кўзумдин, айламиш
Ғояти заъфу жунун эл кўзидин пинҳон мени.
Гар парийдур дилбарим, мен ҳам жунундин ваҳш аро,
Уйла мен ваҳшатдаким, бўлмас демак инсон мени.
Бир ҳам, эй Лайли, биёбон ичра Мажнунингни топ,
Кўр ани ҳайрон манга, йўқким анга ҳайрон мени.
Эй Навоий, гар яна бир қатла мумкин бўлса васл,
Солмоқ ул маҳвашдин айру ҳажр не имкон мени.
606

Чун ул ой ҳар дам боқар кўз учидин гардун сари,
Мен чу туфроқмен — қачон боққай мени маҳзун сари.
Ким мени кўрса бало тоғию савдо даштида,
Ҳайрат айлаб боқмағай Фарҳод ила Мажнун сари.
Камлигидин ой, заволидин қуёш ўлғай хижил,
Қилсалар ногаҳ назар ул ҳусни рўзафзун сари.
Чарх даврида кўрунгандек шафақ ичра қуёш,
Тушти аксинг жом аро, боқсанг майи гулгун сари.
Меҳнатимдин тоғни ҳомун кўргасен — ҳомунни тоғ,
Гар мени истарга келсанг тоғ ила ҳомун сари.
Бода ичким, гар десанг ўзни мукаддар қилмайин,
Солма кўз дунлар сари, андоқки чархи дун сари.
Сарвни нетсун Навоий бор эканда қоматинг,
Бўлса мавзун, боқмағай табъ аҳли номавзун сари.
607

Хомаи мушкин рақам бирла мени ёр истади,
Тинмайин неттимки, ҳажридин мени зор, истади.
Не жафо эрдики, марҳам васлидин қўймай ҳануз,
Ҳажр тиғин ёғдуруб, кўнглумни афгор истади.
Гарчи кундуз ости, лекин ўртади ҳижрон туни,
Шамъидин ҳолимни ул маҳваш намудор истади.
Зулфи домин ҳажр шомидек ёзиб офоқ аро,
Гўйиё олам эли кўнглин гирифтор истади.
Ҳуснға чун йўқ вафое жуз надомат кўрмади,
Бевафоеким, вафо аҳлиға озор истади.
Тут фано вайрониким, акси юзин қилди сариғ,
Мунъимеким, қасрн деворини заркор истади.
Эй Навоий, хўйи бекасликка қилким, топмади
Қайси бекаским, кезиб оламни, бир ёр истади.
608

Хуштур ичмак ёр ёди бирла ишрат жомини,
Хоссаким, қосид кетургай ёрнинг пайғомини.
Руқъаси жисмимға жон берди, қора ичра магар
Оби ҳайвон томизиб, чекмиш хати арқомини.
Сафҳаи гулгун уза ёзиб хати мушкин тироз,
Ёд берди хатти мушкину рухи гулфомини.
Рам еган кўнглум қушин тутмоққа гўё сафҳада,
Нуқтаю хат бирла сочиб дона, ёймиш домини.
То не афсун қилди ул соҳирки, дилкаш номаси
Олди ҳам жисмим қарори, ҳам кўнгул оромини.
Жоми ишрат тортмоқдин яхшироқ иш топмадим,
Чунки бу давр ичра топмас кимса иш анжомини.
Бу кеча қосид малолидин агар ваҳм этмасам,
Эй Навоий, ким топа олғай сўзум итмомини.
609

Ул ойким шомдин то субҳгаҳ масти хароб ўлғай,
Ажаб йўқ, субҳдин то шом гар ҳам масти хоб ўлғай.
Кўнгулларни сиёсат қилғалидур, йўқ эса невчун
Юзи суйида икки тоблиғ мушкин таноб ўлғай.
Кўнгул зулфунг аро талпинса, ҳайрат қилмаким, қушнинг
Иши чун дом аро бўлди гирифтор, изтироб ўлғай.
Юзунг меҳри шуойи бирла ашким ҳам эрур мониъ,
Эмас улким, жамолинг мониъи ёлғуз ниқоб ўлғай.
Лабинг ҳажринда ашк ўрнида қон ёғдурсам, эрмас айб,
Қизорған кўзларим чун уйлаким, рангин саҳоб ўлғай.
Қани рангин қадаҳ, чун кўнглум ўлмиш даҳрдин маҳзун
Ки, ғам дафъиға ёқути муфарриҳ лаъли ноб ўлғай.
Менинг умрум сен, эй соқий, эрур чун умр иши таъжил,
Санга ҳам ўз ишингда авло улдурким, шитоб ўлғай.
Не бўлғил тийра, не равшан замонеким, гари қилмас
Замон аҳли агар худ соя, ёхуд офтоб ўлғай.
Навоий, дайр пири бирла бўлсун муғбача ери,
Жунунунгға гаҳиким, ҳазл этар эл шайху шоб ўлғай.
610

Асрадинг куйдургали ушшоқи музтар кўнглини,
Боғбондекким, ўтун қилғай санавбар кўнглини.
Отқан ўқни, билки, қайтармақчадур пайкон била
Жаврдин қайтармақ ул сарви ситамгар кўнглини.
Гулбунунгда ғунча кўнглумдек эмас, эй боғбон,
Очилурдектур, хаёл этсанг анинг ҳар кўнглини.
Тиғ ила кўксумни ёрсанг, шуълаи оҳим не тонг,
Чун ёлин ортар, киши чок этса ахгар кўнглини.
Нетти соғардек сафо берса менинг кўнглумга ҳам,
Улки, софий май била соф этти соғар кўнглини.
Эй муғанний бир навое дилкушо тузгилки, чанг
Риштаи нағмангға боғлабтур саросар кўнглини.
Эй Навоий, ғунчани дам бирла очқандек қилур,
Халқ панди сен кеби маҳзуни абтар кўнглини.
611

Ўпмак истар чоғда лаъли жонфизосин тишлади,
Қўл занахдониға чун сўндум — яқосин тишлади.
Тиш била мунглуғ кўнгулдин муддаи чекти ўқин,
Рост ит янглиғки, сойилнинг асосин тишлади.
Дарддин бағриға зори дам-бадам беркитти тиш,
Қут учун бемор янглиғким, ғизосин тишлади.
Кўрди чун Лайли юзинда нил қилди нилгун,
Баски, Мажнун жисми зори мубталосин тишлади.
Дунки, мажруҳ этти ўз ёрин хушунат бирла бор,
Итки, номардумлуғидин ошносин тишлади.
Оғзи қиллик шиша базм ичра ушатқач муҳтасиб,
Қози ани кўрдию қайтиб маҳосин тишлади.
Эй Навоий, ўлса ўлдумму дегай улким ичиб,
Ёр элидин жому лаъли жонфизосин тишлади.
612

Дайр кўйида бугун асру алоло эрди,
Чун етиштим югуруб, турфа тамошо эрди.
Пири дайр ўлтурубон сархушу оллида анинг,
Май тағори тўла ул навъики, дарё эрди.
Ер тутуб бир ёнида муғбачаи бодафуруш
Ким, иши дину хирад мулкига яғмо эрди.
Яна бир ёнида ул муғбачанинг зулфи кеби,
Укулуб риштаи зуннору чалипо эрди.
Дайр айвони била гунбади рифъат юзидин,
Тоқи ахзар била бу гунбади мийно эрди.
Арғанун савтию ноқус уни бирла ҳар ён,
Юз муғона амалу қавл ила ғавғо эрди.
Кофири ишқ харобот эли оллинда туруб,
Сўнги сафлар бори габру, муғу тарсо эрди.
Бир-бирин чорлабу айлаб янги зуннор эҳсон,
Жоми май берганидин куфрга иҳё эрди.
Ким муғона май ичнб боғлади зуннорп руст,
Бут худ ул айлагали сажда муҳайё эрди.
Мен доғи солдим ўзумни ороғаким, манга ҳам
Риштаи қурбу майи васл таманно эрди.
Риштаси ҳабли матин, бодаси миръоти сафо,
Икисидин манга мақсуд ҳувайдо эрди.
Белима боғлади зуннору қадаҳ тутти манга,
Дами жон берди хамонки, Масиҳо эрди.
Ёдима келди, Навоий кеби чун маст ўлдум
Ки, азалда манга муғ кулбаси маъво эрди.
613

Ҳар ўқ ул қоши ё кўксумга отса, бехато етгай,
Ва гар худ ўзгаларға отса ҳам сўйлаб, манго етгай.
Тегар сўйлаб, демай ҳар ергаким, захм айлабон ул ўқ,
Неча манзилда ором истагай кўнглумга то етгай.
Вафою меҳр истарга не ҳад, биллаҳки, розимен
Ки, бори гаҳ-гаҳе ул шўхдин жавру жафо етгай.
Чу куйдум ҳажр ўтидин, кулумни йўлидин олманг
Ки, шояд элткай кўйига, ул ёнким, сабо етгай.
Кўзи ҳажрида, тонг йўқ, бутса қабримдин қора наргис,
Ки, қўйғай кўз аёғиға, чу ул кўзи қоро етгай.
Деса мингдин бирин, ваҳ, не бало суст ўлғай, ул ошиқ
Бошиға ишқ аро ҳар лаҳза гар юз минг бало етгай.
Жунун кўр ғурбат ичарким, танишмоқ мумкин эрмастур,
Диёримдин агар сарвақтима бир ошно етгай.
Фалак бошингни кирпич муттакоси қилғуси гар худ,
Бу дам хуршид хиштидин бошингға муттако етгай.
Навоий, сенсиз этмас боғ сари майлким, шояд
Анга булбул била гулдин даме баргу наво етгай.
614

Не деб айлай жонни зулфи мушкбўюнг садқаси,
Бўлса юз жон оздурур, ҳар тори мўюнг садқаси.
Нақш этиб кўнглумга жаннат эврулурмен кўюнга,
Айларам бу навъ ила жаннатни кўюнг садқаси.
Елга ҳамроҳ оташин гул майл этар базмингғаким,
Бўлғай ушбу важҳ бирла рангу бўюнг садқаси.
Пардаи жоним либосинг бўлмоқ истар, бўлғали
Ғунчадек гулгун ҳарири тўба тўюнг садқаси.
Овладинг кўнглум сўруб, истаб, бу не лутф эрди, ваҳ
Ким, бу саргардон била юз жусту жўюнг садқаси.
Қаҳр ила жонимни олса муғбача, эй пири дайр,
Бок эмас, юз жон бу тифли тундхўюнг садқаси.
Қадду рафторинг Навоий кўргали бўлмоқ тилар
Кўнгли рафторинг фидоси, жони бўюнг садқаси.
615

Ишқ аро тиш бағрима урсам, ичармен қон доғи,
Бал чекармен ҳажр ўқидин беркиган пайкон доғи.
Белу оғзидин нишон сўрмангки, заҳрам дерга йўқ,
Бир саримў ошкоро зарраи пинҳон доғи.
Ишқидин қоним тўлуб эрди, ани тўкмакка саъй,
Дашнаи фурқат ҳам этти ханжари ҳижрон доғи.
Бўйнума занжир тақиб, жисмима ёғдурдунг ўқ,
Англадинг, гўёки мажнун ўлмишам, урён доғи.
Йиғламай ҳолимға найлайким, анинг васли манга
Уйлаким, уммид йўқтур, йўқтурур имкон доғи.
Неча кун оламда чун меҳмонсен, ичкил бодаким,
Мизбон қолмас бу фоний дайр аро, меҳмон доғи.
Эй Навоий, чун алиф янглиғ ўқи жонингдадур,
Қатлинга, тонг йўқки, бир кун боис ўлғай жон доғи.
616

Ногаҳ ўлдум бир кўзи соҳир гирифтори, нетай,
Ким агар сеҳр айласам, боқмас менинг сори, нетай.
Мен чу ўлдум кирпикининг заҳрлиғ пайконидин,
Гар ўлукни тиргузур лаъли шакарбори, нетай.
Тийра зулфи субҳи айшимни чу қилди шоми ғам,
Ўзгаларга шамъи мажлис бўлса рухсори, нетай.
Мумкин эрмас чун назар оллида кўрмак суратин,
Сафҳаи хотирға нақш этмай намудоре, нетай.
Эйки, дерсен зулфи чун тўлғанди урма тобу печ,
Ҳар саримўюмға боғлиқ бўлса бир тори, нетай.
Май била ғам зангига берсам жило, айб этмангиз,
Буйла, бўлса иқтизои чархи зангори, нетай.
Дайрдин дер қоч, Навоий, жилва қилса муғбача,
Бўйнума гар маҳкам ўлған бўлса зуннори, нетай:
677

Кўрма сариғ баргу қил наззора рухсорим сари,
Қўй хазон боғин, гузар қил заъфаронзорим сари.
Боқма асфар барг уза, ҳар ён қизарған обкаш,
Заъфарони юз уза боқ, ашки хунборим сари.
Ким хазони ел қурутқан шох ҳолин кўрмамиш,
Айладик наззора урён жисми беморим сари.
Сарвиға бўлмас хазону лола ул мавсумда йўқ,
Қилма майл, эй оҳ, сарви лола рухсорим сари.
Англа бошимға туташқан шуълаи ҳажр, эй рафиқ,
Кўрма санчилған хазоне барге дасторим сари.
Умр баргин то хазон тўкмайдур, этсам кош азм
Навбаҳори ҳусн аро сармаст хумморим сари.
Эй Навоий, чун бу фасл ичра қадаҳ марғуб эрур,
Тортай ўзни мажлиси шоҳи қадаҳхорим сари.
618

Келгил, эй ороми жонимким, тилайдур жон сени,
Чеҳра очким, кўрмак истар дийдаи гирён сени.
Эй ғизоли мушкбў, келким, қуюндек қолмади
Водие ахтармаған, истаб бу саргардон сени.
Сен парий пинҳон учун мен ҳам камоли заъфдин,
Ғойиб ўлдум эл кўзидин, кўргали пинҳон сени.
Қон аро гар ғарқасен, эй кўз, не тонгким, бир боқиб
Зор кўнглумни чу қатл эттинг, тутубтур қон сени.
Гарчи мумкин йўқ, вале, бир қатла кирсанг илгима,
Борса бош, элдин чиқармоқ ўзга не имкон сени.
Кўз йўлунгдин олмасам, айб этмагил, эй муғбача,
Айлай олмон дийдадин ғойиб мени ҳайрон сени.
Эй парий, гар телбараб бўлмиш Навоий дарбадар,
Бу анга мақсуд эрурким, истагай ҳар ён сени.
619

То паришон қошларинг ошуфта ҳол этмиш мени,
Нотавонлиғ ичра андоқким, ҳилол этмиш мени.
Кўзда су, кўнгулда қайғу, тан заифу жон наҳиф,
Эй мусулмонлар, кўрунг ҳижрон не ҳол этмиш мени.
Панд ила зажринг жунунум дафъи этмас, эй ҳаким
Ким, парий рухсораи Мажнун мисол этмиш мени.
Жон бериб, бир нофаи зулфидин дедим савдо қилай,
Бу сифат савдойи ул фикри муҳол этмиш мени.
Ичкали лаъли майидин ҳушу ақлим қолмамиш,
Бода маст эрди ажаб беэътидол этмиш мени.
То қадаҳ чектим, қилурлар мендин эл касби нашот,
Буйла саъд ул ахтари фархундафол этмиш мени.
Ёшурун май тарки этмон, гарчи шайхи хонақаҳ,
Эй Навоий, сўфию зоҳид хаёл этмиш мени.
620

Захмима марҳам ёқиб. ғамгин кўнгул шод ўлмади,
Рахнаға балчиғ суваб, вайроиим обод ўлмади.
Ул муваллиҳ чархеким, совурди ақлим хирманин,
Бу қуюндин қайси бир хирманки, барбод ўлмади.
Лҳли ишқ ар мен кеби мажнун эмаслар, эй рафиқ,
Андин эркинким, алар ёри парийзод ўлмади.
Эй ажал, қатл этмак ол ул ғамзадин таълимким,
Қилмаған шогирдлиғ ҳеч ишта устод ўлмади.
Кўнглидин бўлмас муҳаббат жавҳарин қилмоқ тамаъ,
Ҳар нечаким, юмшаса, бир йўли пўлод ўлмади.
Зоҳиди нодон ғамим ошубидин ҳар дам кулар,
Хуррам улким, ишқ атворида муътод ўлмади.
Эй Навоий, ўлсам ул тарсо учун, айб этмаким,
Дайр пиридин манга жуз бу фан иршод ўлмади.
621

Бўлмасам ошиқ, фиғоним зор бўлғайму эди,
Куймасам пинҳон, ичим афгор бўлғайму эди.
Зулфунга вобастаю кўзунгга вола бўлмасам,
Жон паришону кўнгул бемор бўлғайму эди.
Бўлмаса кофир кўзунг ошуфтаси шайдо кўнгул,
Риштаи зулфунг анга зуннор бўлғайму эди.
Истабон васлинг гулистонин ҳавойи бўлмасам,
Абри найсондек кўзум дурбор бўлғайму эди.
Бўлса эрди, эй парий, ишқинг аро кўнглумда ҳуш,
Гуфту гўюм мунча мажнунвор бўлғайму эди.
Билса эрди ишқ аро сирримни, ҳар бир лафзида
Ёрдин жуз эътироз изҳор бўлғайму эди.
Ғунча кулгусига, эй булбул, кўнгул гар бермасанг,
Бағринга ҳар гул сою юз хор бўлғайму эди.
Эй Навоий, қилсанг эрди офият кунжин ватан,
Мунча мунглуғ жонинга озор бўлғайму эди.
622

Ишқ аро ким кўрди, оё, нотавоне мен кеби,
Бекаси оворае, бехонумоне мен кеби.
Ёт ила ўздин шикаста хотири андоқки мен,
Ёр ила ағёрдин озурдажоне мен кеби.
Ҳам вужуд иқлимидин юз ғам кўруб бўлған жило,
Ҳам адам даштида беному нишоне мен кеби.
Теша бирла қозди тоғ Фарҳоду мен тирноғ ила,
Эй кўнгул, меҳнат чекарда дема ани мен кеби.
Зулм қилмоқ ичра йўқ гар сен кеби офоқ аро,
Зулм чекмакликда ҳам оламда қани мен кеби.
Олам аҳлидин вафо кўз тутмаким, ким тутса кўз,
Дарду меҳнатдин халос ўлмас замоне мен кеби.
Эйки, бир мулк ичра чектинг жавру водий топмадинг,
Тенгри мулкидур, борур бўлсанг қаёне мен кеби.
Эй Навоий, етса бир элдин балият бошинга,
Бошинг олиб чиққил ул элдин равоне мен кеби.
Мен кеби юз бўлмаса, ғам йўқки, қилғач илтифот,
Шоҳ Ғозий лутфи айлар ҳар гадони мен кеби.
623

Хурдабинлар фаҳми идрок айламас ёр оғзини,
Хурдайи маъни адоси қилди изҳор оғзини.
Неши нўш олуд санчиб барги гул узра ари,
Фош этиб ширин лабин, қилди намудор оғзини.
Нуқтаи мавҳум аро қилсун тасаввур суқбаи.
Кимки мафҳум айламак истар анинг тор оғзини.
Чун ўлибмен заъфдин, дам йўқки, топман тийралик,
Қўйки, қўйсун чеҳра кўзгусига бу зор оғзини.
Зарра хуршид ичра кирса, уйлаким, бўлгай ниҳон,
Халқдин ёшурди ул хуршиди рухсор оғзини.
Қўйки, ўз оғзимни оғзингға қўяй, эй муғбача,
Йўқса куп оғзиға қўй мен зори бемор оғзини.
Эй Навоий, ҳажр ўти шарҳида чун сурдунг ҳадис,
Ўртадинг такрор этарда аҳли гуфтор оғзини.
624

Ҳафтаедур кўрмамишмен ул бути чолокни,
Не ажаб, гар ўртаса оҳим ети афлокни,
Солди тиғи фурқатинг бағримға андоқ чокким,
Бағри бўлғай чок-чок, улким кўрар ул чокни.
Ҳажр ўти жонимға ортуқдур, анга бас бир шарар,
Ўртамак дўзах била яъни не бир хошокни.
Отланибтур маст кўнглокчан, чекиб тиғи жафо,
То не ўт солғай жаҳонға, кўргил ул бебокни.
Ишқ ўти бирла кўнгул су бирла кўзни қилди пок,
Пок манзилларда меҳмон қилғали ул покни.
Дайр аро даврон ғамидин қочмишам, эй муғбача,
Бир муғона жом ила шод айла бу ғамнокни.
Бода бирла юнг Навоийни, хумор этса ҳалок,
Боғлангиз тобути узра нахли барги токни.
625

Не ўқким, жисми урёнимға отти,
Танимға тортибон, жонимға отти.
Ҳадангеким, ниҳони отти ул кўз,
Ҳадафдек доғи пинҳонимға отти.
Тикан жонимға урди гулшан ичра
Рақиб, ул гулки, жононимға отти.
Не кўнглум қолди, не бағрим ярасиз,
Фалак тошики, ҳар ёнимға отти.
Саросар ёғди бошим узра туфроғ,
Қазо тошларки, вайронимға отти.
Сипеҳр анжумни ул янглиғки, жола,
Хароб айларга бўстонимға отти.
Навоий кўнгли ҳолин кўрди Мажнун,
Жунун таъни бу нодонимға отти.
626

Менким итимен, бўлса мени йиткали ори,
Солса расанин бўйнума ўлтургали бори.
Ҳар тонг боши меҳрин юзунга ўтру тутар чарх,
Машшота кеби бўлди юзунг ойинадори.
Юз мил йироқ сурса отин, сурма масаллик
Ошиқ кўзини равшан этар тийра ғубори.
Ҳар кимки, юзунг меҳрида жон берса ҳар ақшом,
Афлок нужумин ёрутур шамъи мазори.
Даврон элидин кинна етишканга не ғамким,
Ҳам гардиши даврон бас анинг кийна гузори.
Зуҳд аҳли риёсидин ўлубмен, агар, эй шайх,
Иҳё тиласанг, бошла мени майкада сори.
Гар зорлиғ ўлтурса Навоийни, дам урмас,
Чун қилмади кўнглунгга асар нолаи зори.
627

Ўлтуруб эл, базмидин ул шўх чиқмоқ не эди?
Сархуш ўлмай аҳли мажлисдин ториқмоқ не эди?
Ваъда гар қилмайдур эрди ўзга мажлис аҳлиға,
Ўз уйининг йўлидин умдо озиқмоқ не эди?
Бўлса эрди шаммаи парвойи нангу номдин,
Отланиб бадмастлиғ бирла отиқмоқ не эди?
Бўлмаса эрди хаёли бир парийваш васлиға,
Телбадек вайроналар сари сириқмоқ не эди?
Истамас бўлса эди ободи эл вайронини,
Сабру ҳушум қасру айвонини йиқмоқ не эди?
Май исин гар соқийи даврон раво кўрса манга,
Саъйилар бирла сабу оғзини тиқмоқ не эди?
Истамас бўлса Навоий жони чиқмоқ, эй рафиқ,
Ўлтуруб эл, базмдин ул шўх чиқмоқ не эди?
628

Деманг андин хўб кўптур, севма ул худройни,
Зуҳраға вола нетар хуршид бирла ойни.
Чун эрур парвона шамъи мажлис аро волиҳи,
Найласун ул машъали меҳри жаҳоноройни.
Чун Скандар ўлди ҳайвон суйи шавқидин, не суд,
Етти баҳр олмоқ, суруб рахши жаҳон паймойни.
Ҳусн аро оне бўлурким, гўйиё андин солур,
Ишқ аро куйган кўнгулларга фнғону войни.
Қомати раъно аро гар эътидоли бўлса, бас,
Ҳожат эрмас истамак сарви фалак фарсойни.
Луъбати чин гар тилар хоқон, не тонг, гар ройи хинд,
Севди эрса бир малоҳат шевалик гарройни.
Эй Навоий, қилмағил парво, улус кўп сўз деса,
Муғтанам тут ҳолиё ул шўхи бепарвойни.
629

Не гулшанидин атр димогимға етишти,
Не ғунчасидин нуқта қулоғимға етишти.
Бор эрди маломат тоши, занжири жунун ҳам,
Ҳажринда неким боштин аёғимға етишти.
Қон лоласитон айлади жисмимни саросар,
Ҳар ништари ғамким янги доғимға етишти.
Оҳимдин агар тийрадурур кўнглум, эмас айб,
Не таъналар андин бу чароғимға етишти.
Десам — не учун соғари майдпн топар эл жон?
Дер: базмда бир қатла дудоғнмға етишти.
Мумкин эмас андин гули ишрат яна бутмак,
Торожи хазон бўйлаки, боғимға етишти.
Жамъият агар топмаса йўқ айб, Навоий,
Бу тафриқаким, ганжи фароғимға етишти.
630

Кўзумдур тийра, кўнглум ношикиб, эй хотирим коми,
Даме бўлғил кўзум равшанлиғи, кўнглумнинг ороми.
Жамолинг субҳидин кулбамни равшан қилки, бошимға
Фалак ғамхонаси емрулгудектур фурқатинг шоми.
Шабистони висол ичра не жонон қадрини билгай,
Менингдек улки, жонин ўртамайдур фурқат айёми.
Назарни боғу сарву гулдин ар ёпса, ажаб эрмас,
Назар боғида улким, бўлмағай сарви гуландоми.
Абад умрича гар кўрмас, ани ўлтурмак авлодур,
Агар худ қатл учун ошиққа етса ёр пайғоми.
Хушо майхонаким, Жамшид ила жомидин афзундур,
Маломат дайрининг ҳар қайси ринди дурд ошоми.
Менинг динимни солди дайр туфроғиға бир тарсо
Ки, йўқ туфроғча оллида тақво аҳли исломи.
Скандар кўзгусию жоми Жам ичра кўр, эй шаҳким,
Сени гўр оғзиға тортар каманди сайд Баҳроми.
Навоий бир қуёш ҳажрида ўзни барқрав килмиш,
Не тонг, гар сайр вақти олами сайр этса ҳар гоми.
631

Ҳар ўқи келса мени зор сари,
Юз дуом ўқи борур ёр сари.
Чун кўнгул ёрадур, жоним ҳам,
Кош азм айласа дилдор сари.
Ситамидин қоча олмонки, борур
Кўнглум ул шўхи ситамгор сари.
Эй Масиҳим, ўладурмен, бир дам
Қадам эт ранжа бу бемор сари.
Бодаи ҳажрдин ар етса хумор,
Азм қил кулбаи хаммор сарн.
Кўзунга истамасанг гарди алам,
Боқма бу гунбади даввор сари.
Захмларнинг асари қонидин
Боқа олмон тани афгор сари.
Қўргали дайрда ул муғбачани,
Бўлмишам шифта зуннор сари.
Жонни жононға, Навоий, топшур,
Ёрни еткуракўр ёр сари.
632

Анингдек бузмамиш гардун мени мажнуни шайдони
Ки минг давр ўзига эврулса, топқай тўзмак имкони.
Фалак аъзам, доғи мен аҳқар ўлдум офаринишдин,
Менинг қаддимға золим ишқ пайдо айламиш они.
Эрур бу турфаким, ишқи балоангиз ҳар соат
Бу аъзамлиқ била айлар муаллақ чархи мийнони.
Ики бу навъ ғолиб хасм ўлумтук мўр қатлиға,
Чу жозим бўлсалар, ҳайҳот, мискин мўрнинг қони.
Мен андоқ мўрдурменким, аёқ остида қолмишмен,
Кўнгул мулкини бузғанда сипоҳи ишқ туғёни.
Чу туфроғ ичра бўлди музмаҳил мўри заиф, ўлмас
Ани топмоқу гар топилсаким, топқай Масиҳони.
Кел, эй соқию бу андишалардин бизни қутқарғил,
Вафо жомини тутким, бевафодур чарх даврони.
Иликдин бермагил май заврақин бу давр аро, эйким,
Ғариқ айларга еткурмиш сени ғам баҳри тўфони.
Навоий ишқдин не келса, дам урмаки, ошиққа
Керактур ишқи пинҳонию доғи ишқ пинҳони.
633

Бир йўли бизни унутқунг бори,
Илтифот этмайин ўттунг бори.
Ваъдалар васлғаким, айлаб эдинг,
Бежиҳат борин унуттунг бори.
Шуълаи васлни биздин ўчуруб,
Ўзгалар бирла ёруттунг бори.
Журмсиз тортиб иликни биздин,
Муддаи жониби туттунг бори.
Дўстлар ҳаққиға туҳмат қилибон,
Ҳар не душман деди, буттунг бори.
Эй кўнгул, ҳажр аро дедингки ўлай,
Ўзни май бирла овуттунг бори.
Заҳри ғамхаста Навоийға бериб,
Халқ комини чучуттунг бори.
634

Не пок Мажнунки, бир парий чеҳра пок ҳусниға зор бўлғай,
Бу пок ишқ ичра пок жон тарки этса, не ихтиёр бўлғай.
Сиришку оҳим натижасидин узори кўнглумни чекти гўё
Ки, ишқ оби ҳавоси бирла бу навъ дилкаш баҳор бўлғай.
Юзида тер фитнасидин бўлсам ажаб эмастурки, марқадимда
Ушоқ тош ўрнида хайли анжум, ой анда шамъи мазор бўлғай.
Кўнгул чу кирпикларинг хаёлиға тушти, реш ўлди барча жузви
Тикан аро тушса бир яланг телба, йўқ ажаб, гар фигор ўлғай.
Мен ул қуёшсизки заъфарон риштасидек ўлдум, ажаб эрмастур
Далили ишқ улки, ранги асфар доғи бадан ҳам назор бўлғай.
Чу жонни бекаслик ичра ғам олди мендин, эй ишқ аҳли, ғам йўқ
Хуш улки, муҳлик ғами етишса ёнида бир ғамгусор бўлғай.
Хумор ҳижрон судоъидин майл қилди майхона сари кўнглум
Магарки, ул сари мойил ўлғай ангаки, ранжи хумор бўлғай.
Замону аҳли замонни зинҳор кўрма хошок бирла хасча
Ки, оламда олам аҳли доно қошинда беэътибор бўлғай.
Вафо йўлинда Навоий ўлдию кўрмади ғайри бевафолиғ,
Вафо шиори билурки, ёриға бевафолиғ шиор бўлғай.
635

Кўрмадим жононни ўтган кун ҳаётим йўқ эди,
Юз ҳаётафзо йўлуқса, илтифотим йўқ эди.
Кўнглума кирганда пойандоз эди жон пардаси,
Жисму жондин ўзга садқа ё закотим йўқ эди.
Хоки пойи хосиятда сурмадур деб ёзғали,
Кўз саводидек, қора кўздек давотнм йўқ эди.
Ашк тўкмакдин қуруғач икки кўз, куйди кўнгул,
Дафъиға ўтнинг бу Жайҳуну Фиротим йўқ эди.
Риндлиқдин осру шокирменки, тақво дафтарин
Қилдилар чун шарҳ, ул хайл ичра отим йўқ эди.
Ёрни кўргач, не тонг, гар элни кўзга илмадим,
Ул замон парвойи кулли коинотим йўқ эди.
Эй Навоий, не ажаб, ҳажр этса хасдек поймол,.
Ишқ аро чун тоғдек вазну саботим йўқ эди.
636

Эй ҳаётим нақди лаъли хурдадонинг садқаси,
Жавҳари жоним ақиқи дурфишонинг садқаси.
Кўзларинг гар нотавондур, садқа вожибдур анга,
Юз менингдек нотавон ҳар нотавоннинг садқаси.
Қомату қошинг алиф, нуниким, ул ҳусн анидур,
Ҳар малоҳат аҳликим, бор бўлсун анинг садқаси.
Қўзларимнинг мардуми холинг саводиға фидо,
Боғи умрум гулбуни сарви равонинг садқаси.
Қулни боштин эвуруб озод этарлар, ваҳ, мени,
Боштин эвур, лек озод этма, жонинг садқаси.
Тинғасен саргашталнкдин, эй кўнгул, гар бўлғасен,
Меҳрнбонлиғ бобида номеҳрибонинг садқаси.
Бўлуб ул гул садқаси, ҳолингни арз этмиш сабо,
Эй Навоий, бўлса юз жонинг, сабонинг садқаси.
637

Туну кун истама оҳимки, мукофот чоғи
Дам ила тийра бўлур шамъ доғи, кўзгу доғи.
Рост бир шамъи кебидурки, тўби ол ўлгай,
Ул саҳи қад, юзи тобию хинолиғ аёғи.
Қош уза хол бийик ерда бўлубтур қоровул,
Ақлу ҳис хайлини урмоққа қороқчи қароғи.
Дудоғ устида анингдекки, кўрунгай нуқта,
Холи остида ҳамул навъ кўрунмиш дудоғи.
Хатти жон нақдиға арзир, анга, ваҳ, не нисбат,
Сабзаким, бир дирам эрмастур анинг бир қучоғи.
Ришта тоби санга қайд ўлса, не суд, эй зоҳид,
Гар Масиҳ игнаси бирла эса хирқанг ямоғи.
Телбараб деди Навоийки, қилиб эрди ҳалок,
Ишқ асрорини кўнглида ниҳон асрамоғи.
638

Борғил, эй ҳамдам, ҳар ёни,
Кўнглума итмиш, топқил они.
Ҳолин сўрғил, ул ҳам сўрса,
Деким, йўқтур сенсиз жони.
Истидъо айлаб ёндурғил,
Келмас бўлса, де пинҳони.
Ким, ул дилбар қилмиш ваъда,
Бу тун бўлмоққа меҳмони.
Чин деб келса, ани эмди
Айлай кўксумда зиндони.
Соқий бизни ғамдин қутқар,
Келтургил роҳи райҳони.
Ул ойсиз ун чекса Навоий,
Ўтгай гардундин афғони.
639

Фалак еткурмаса ёнимға ани,
Не ғам, чун чекмишам жонимға ани.
Сабо ҳам лоладин қонлиғ кафан қил,
Чу ёптинг жисми урёнимға ани.
Чу ғунчанг шавқи пинҳондур кўнгулда,
Даво қил дарди пинҳонимға ани.
Писанд этмас чу жаннат қасрил ул ҳур,
Фалак солғайму вайронимға ани.
Тушар бағрим била кўнглума юз рашк,
Қазо еткурса ҳар ёнимға ани.
Чу қилдинг нақди диним ғорат, эй ишқ,
Етургил номусулмонимға ани.
Не суд, ўлмоқ лабинг ёқути сероб,
Чу айлабсен сусиз қонимға ани.
Тараб васл аҳлиға майл этти, эй ишқ,
Евутма байтул-аҳзонимға ани.
Ўлар ҳолин Навоий айлади назм,
Ёзинг албатта девонимға ани.
640

Лабинг чашмаи ҳайвон, қадинг руҳи инсони,
Бу обу ҳаво бирла бирининг йўқ имкони.
Қадинг жилваси бошларға юз минг ҳаво солди,
Ҳаводин агар жилва қилур сарви бўстони.
Латофатда бир ондур сангаким, улус андин
Хароб ўлдилар, лекин киши билмади они.
Лабинг нор ёнғоқ узра топар парвариш, тонг йўқ,
Агар жавҳари айтур ани лаъли руммони.
Таним ўтиға таскин магарким, самум ўлғай,
Танаъум била кийган неча лавн каттони.
Нетар шоҳнинг қасринким, ул зарнигор ўлғай,
Гадойики, оҳидин топар шуълаи вайрони.
Деди жоми ҳажр ичгил, менинг бўйнума журмунг,
Бировни ким ўлтурса, эрур бўйниға қони.
Вафо ишқ аҳлиға қилур чоғда таъжил эт,
Ки, таъжил била асру ўтар ҳусн даврони.
Навоий, агар кўнглунг бақойи абад истар,
Бу дайри фано ичра керак бўлғасен фоний.
641

Ажаб эмастур, агар бўлса дардим огоҳи,
Менинг шаҳимким, эрур дардмандлар шоҳи.
Кўнгулда ўқларидин оқ уй айласам, не ажаб
Ки, кўнглум ичра ватан қилди моҳи хиргоҳи.
Хаёли кўнглума киргач, тирилдим, англамадим
Муники, жоним экандур хаёли ҳамроҳи.
Масиҳу Хизр ҳаёти абад гадолиғида,
Лабингға ҳар бирининг эрди шайалиллоҳи.
Кўнгулки, истар эди васлини биҳамдиллаҳ
Ки, уйлаким, тилар эрди, етишти дилхоҳи.
Буким, баҳори ҳаётим хазонға юзланмиш,
Эрур далили совуғ оҳу чеҳраи коҳи.
Мени ушаттинг, аё сарв, бўлмағил ғофил
Ки, кўп шажарни ушатур шикасталар оҳи.
Ғурур ҳусн ила жоҳингға қилмаким, қолмас
Жамоли оламию олам аҳлининг жоҳи.
Замона зулмн Навоий бошидин ўлмаса рафъ,
Анинг боши друру шоҳи замона даргоҳи.
642

Назар аҳлиға гарав хайли келди, сурма бил боре,
Не равшан сурма, эй кўз, топмишанг, наззора қил боре.
Жунундин англамассен, ҳар неким дер ул парий пайкар,
Не дейдурмен санга, эй телба кўнглум, англағил боре.
Агарчи қон ила туфроғ аро оғуштадур кўнглум,
Кўруб кўрмасга солиб ўтма, ани кўзга ил боре.
Қўнгул, билмон, камоли ҳуснини найлаб хаёл эткай,
Муқассирдур жамоли васфини айларда тил боре.
Сенинг сарву гулунг ёхуд, менинг сарву гуландомим
Мулойимроқ экин, эй боғбон, бир сўз дегил боре.
Не ҳол эркин қизил, сариғ либосидин гули раъно
Қўрунур эл кўзига, чеҳраси сариғ, қизил боре.
Неча дерсенки, соқий бизни бир май бирла маст этсун,
Ғуруру жаҳл ичинда мастлиғдин бир айил боре.
Демаким, ақлу илму зуҳд ила мақсадқа еткумдур,
Фано йўлинда қил ўзни бу юклардин енгил боре.
Навоий фақир ойинида инсоф илгари тутсанг,
Ўзунгни бил ёмон, лекин бу сўзни яхши бил боре.
643

Зори кўнглумда ниҳон, уйлаки, жон дейму сени?!
Йўқ эса шифтаи жон ичра ниҳон дейму сени?!
Сарвдин жилвада ортуқсену гулдин тоза,
Тоза гул дейму сени, сарвиравон дейму сени?!
Барчадин кўзда ниҳон бўлдингу жон ичра аён.
Ваҳ, ниҳон дейму сени, йўқса аён дейму сени?!
Яхшилиқ ёки ёмонлиқ била жоним олдинг,
Айладинг яхши булар бирла ёмон дейму сени?!
Ҳусн миръоти сену нозу латофат шамъи.
Соддадил дейму сени, чарбзабон дейму сени?!
Фитна оламға, замон аҳлиға солдинг ошуб,
Фитнаи оламу ошуби замон дейму сени?!
Эй кўнгул, ишқ аро бир ерга етибсенки, дегил,
Ибрати даҳриму расвойи жаҳон дейму сени?!
Ўлтуруб эрди хумор, айладинг, эй май, ани дафъ,
Қути жон дейму сени, нақди равон дейму сени?!
Қўй фано лофи, Навоийки, сўзунг тутти жаҳон,
Бу тааюн била беному нишон дейму сени?!
644

Жон ола келганда, саъю изтиробингға ўлай.
Олмасанг ҳам, қайтқан чоғда шитобингға ўлай.
Гул уза шабнам сочибсен, кўргузуб сунбулда печ,
Ҳусн аро бу лутф бирла обу тобингга ўлай.
Келганингга қаҳр ила қатлимга, жон айлай фидо,
Раҳм этиб, қатлим қилурдин ижтинобингға ўлай.
Лаъли май еткач дудоғингға бўлур оби ҳаёт,
Оллоҳ-оллоҳ, ул ики лаъли музобингға ўлай.
Деб эмишсен боғлағум бошин кесиб фитрокима,
То тирикмен жон фидо айлаб, рикобингға ўлай.
Чун тирик сендин қутулмоқ бўлмас, эй умрум хуши.
Гоҳ лутфунгға берай жон, гаҳ итобингға ўлай.
Чун дединг ўлса Навоий, жон берур лаълим анга,
Эй Масиҳим, руҳпарвар лаъли нобингга ўлай.
645

Шабистонларни, тонг йуқ, гулситон этса кўзум қони,
Эрур чун маҳвашим ҳар тун биров шамъи шабистони.
Не тонг, гар анжуман аҳли нишон кўргузса анжумдин,
Чу бўлса моҳи базм ул чеҳранинг хуршиди рахшони.
Нетай, эл қасрини қилса мунаввар, чунки ул юздин
Бузулған тийра кулбам бўлмади бир шом нурони.
Ўтуб ойларки, бир кулбамға майл эткай, кириб чиққай.
Қуёшдек йўқ анга бир лаҳза таскин тутмоқ имкони.
Бу оқшом ёрдин айру менга воқиф бўл, эй ҳамдам
Ки, кўксумни тешиб, жон қасди қилмиш доғи ҳижрони.
Қуёш юз ёшуруб, эрмас шафақким, яна бу оқшом
Сипеҳр айвониға бош чекти шавқум ўти туғёни.
Менинг мен ташналабға, соқиё, не кайфият бергай,
Бу янглиғким, ёғар устига ашким сайли тўфони.
Гули аҳду вафо давр аҳлидин кўз тутмаким, ҳаргиз
Музайян бўлмамиш мундоқ чечакдин даҳр бўстони.
Навоий ул парий базмида гар девоналиқ қилса,
Эрур ҳам маст, тонг йўқ, базмдин судратсалар они.
646

Баски ноҳамвор бедод ул жафокор айлади.
Мен жафокаш пайкарин ер бирла ҳамвор анлади.
Тиғи бедоди агар кўнглумнн нокор этти, лек
Элга урған тиғи беҳад кўнглума кор айлади.
Бодадин рухсорида гуллар магар қилгай илож,
Улки, кўнглумни тиканлар бирла афгор айлади.
Оби ҳайвон ёнида юз Хизр айлар парвариш,
Лаб уза то хатти зангори падидор айлади.
Қатл доғи ҳайф ангаким, ишқ даъво айлабон,
Бийми қатл ўлғач, бу даъвосидин инкор айлади.
Дайрдин чиқмон мени мажнунки, аҳли ҳуш ҳам,
Чарх зулм этканга, азми кўйи хаммор айлади.
Гар Навоийға етар минг саъб ҳол андин дурур
Ким, хабарсизларни ҳолидин хабардор айлади.
647

Кўнглум ҳарими ичра қилур жилва ул парий,
Андоқки, Каъба ичра ҳарамнинг кабутари.
Гулгун юзунда холлари гўйиё эрур,
Ҳар ён шафақда ишқ элининг тийра ахтари.
Кўнглум такаллуфи эрур ул зулфу кўз била,
Зиндоннинг ўлди банду бало зебу зевари.
Мажнун ишқи шоҳдуру тоғ — тахт анга,
Қуш ошёни ҳайъати бошида афсари.
Оҳимдин учти, сабрим агар чу қаттиқ эди,
Ғам тоғини қўнгарур эмиш ишқ сарсари.
Тонглоғи ҳуру равза нетар кимсаким, бу кун
Майхона ичра бор эса бир ҳури пайкари.
Гар дил шикаста бўлса Навоий ажаб эмас,
Нечунки, дилшикан эруру шайх дилбари.
648

Базмдин чун чиқти ёру анжуманға кирмади,
Тандин андоқ чиқди жонимким, баданға кирмади.
Барча ҳузн аҳлин мушарраф айлабон шод этти ёр,
Не осиғ, чунким бизинг байтул-ҳазанға кирмади.
Ул хино ёқтию қон ютти ҳасаддин настаран,
Ранг анинг тирноғларидек настаранға кирмади.
Лоладек қонлиқ либосим бирла дафн айланг мени
Ким, шаҳиди ишқ маъҳуди кафанға кирмади.
Бўлди гум, оғзи сари мойил бўлуб кўнглум қуши,
Ваҳ, қаён бордиким, ул чоҳи зақанға кирмади.
Даҳр боғида вафосизлиғ не қушким, қилди фаҳм,
Чекти маҳзун нола, аммо бу чаманға кирмади.
Эй Навоий, зулфидин кўнглунг чиқарким, ул кўнгул,
Озмади йўлниким, ул чину шиканға кирмади.
649

Шоҳнинг мунглуғ мушаввашлар била не нисбати,
Комронларға балокашларга қайдин улфати.
Улки қаҳр этса, қиличидин дамо-дам қон томар,
Бағридин қон томгучилар бирла не жинсияти.
Васл нўши бирла жон топқонға, ваҳ, андин не ғам
Ким, тўладур заҳри қотил бирла жоми фурқати.
Даҳр қилғандин яланг бошини тенг туфроғ ила,
Не хабар улким, етар гардунға тожи рифъати.
Мўр аёғ остида ўлгандин қачон топқай вуқуф,
Арслонким, кўкка чирмашғай ғиреви шавкати.
Бир кеча тонг отқуча ҳижрон ўтиға куймаган
Қайда билсунким, недур мажруҳ кўнглум ҳолати.
Қўй бу сўзларнию бўл ҳолимдин огоҳ, эй рафиқ
Ким, бу ақшом асру саъб ўлмиш фироқим шиддати.
Эй кўнгул, ишқ ичра шоҳу гадоға имтиёз,
Ут аро тенгдур қуруқ ё ўл йиғочнинг ҳирқати.
Ишқ жомин, эй Навоий, товба қилмоқ саъб эрур,
Хоссаким, йўқ зуҳду тақво бирла кўнглум рағбати.
650

Зиҳи йўлунгда бир афтода одами хокий,
Ҳавойи ишқингда саргашта меҳри афлокий.
Уруж шоми чу бот қайттинг бу армондин
Магарки, ҳар тонг ўлур субҳ жайбининг чоки.
Фалак навардинга ҳам шохи сидра, ҳам тубо,
Бу бир аёғида хас, ул йўлинда хошоки.
Мадинанг аҳлиға ҳар йилки, азм этар ҳужжож,
Катабту қиссата шавқию мадмаъи бокий.
Не бўлди Ясрибу Батҳо аро ўқусамким,
Аё манозилу салмо фаайна салмоки.
Сенинг мадойиҳи наътингда, ё Расулуллоҳ,
Тамом бўлди Навоий такаллуми поки.
Бу тўрт дафтарида ҳамду наът аро халали,
Гар этмиш ўлса аён табъу килки бебоки.
Вале шафоатинг имкони қўнглига киргач,
Умид ила сезунур яна табъи ғамноки.
Етур анга караминг баҳридин паёпай файз
Ки, наътинг ичра дурафшонлиғ этсун идроки.
Мустазод

Бордим бу саҳар дайри фано сари уруб гом,
махмури шабона,
Тортар эди ҳар лаҳза сабуҳ аҳли ичиб жом,
ноқуси муғона.
Ким, дайри ҳаробот ароким, бор эса махмур,
қўптунг доғи бўлдик
Ичмакка сабуҳ аҳли била бодаи гулфом,
бу сари равона.
Базм ўртасида пири хароботқа маскан,
лекин анга соқий,
Бир муғбача, не муғбачаким, офати ислом,
ошуби замона.
Ҳар ёнки, боқиб, халққа ҳасрат ўти ёқиб,
оташкадаи ишқ.
Жонлардин уруб, чунки қилиб жоми майошом
юз шуъла забона.
Базм ичра неким турфа, муғанний бори дилкаш,
лекин бори тарсо,
Ҳам нағмалари олибон эл кўнглидин ором,
ҳам чангу чағона.
Мен телбани бир жом била айладилар маст,
не мастки, беҳуш,
Андин бери бўлдум бу куҳан дайрда бадном,
ишқ ичра фасона.
Иш етти чу бу ерга, Навоий, яна зинҳор
дам урма вараъдин,
Ошиқ десалар, ун беру май тутсалар ол ком,
кўп қилма баҳона.
Мухаммаслар
1

Жилва қилди даҳр аро кўп ҳусни бехамто йигит,
Гул кеби нозик баданлик, сарвдек раъно йигит,
Ушбу мажмаъдинки, бўлғай эрди минг зебо йигит,
Қўнглум олди бир парийпайкар малак сиймо йигит
Ким, бани одамда андоқ бўлмамиш пайдо йигит.
Саркаши аблақ секретиб, даврондек ул хуршидваш,
Эгнида заркаш либоси доғи андоқким қуёш,
Хулқи ҳам хуш, ҳусни ҳам дилкаш, ўзи ҳам журъакаш,
Оти саркаш, тўни заркаш, ҳусни дилкаш, хулқи хуш,
Қўрмадук бу навъ маҳваши чобуку раъно йигит.
Ишқ ошуби балосин то қилибмен ихтиёр,
Қўз, юзин кўрган замону кўнглум аро қолмас қарор,
Қўнглум ўлса васлиға мойил бўлур кўз ашкбор,
Ишқида кўзу кўнгулнинг бир-биридин рашки бор,
Оллоҳ-оллоҳ бўлур эрмиш мунча ҳам зебо йигит.
Ўтти умр ул хўблар шоҳидин айру моҳу сол,
Мен қари қулға висоли худ эрур амри маҳол.
Дер: сени зор ўлтурурмен гар висол этсанг хаёл,
Зорлиғлар бирла ўлмай топмағумдур худ висол,
Не учунким, мен қари қулдурмен, ул мирзо йигит.
Ул парийвашким, қилур сайри хиёбони Ҳирот,
Қўзга истиғноси ҳуснидин кўрунмас коинот,
Оллиға юз қўйса минг зоҳид қилур қатъи ҳаёт,
Йўлида юз минг куҳан пир ўлса қилмас илтифот,
Кимса кўрганму экин бу навъ бепарво йигит.
Ҳам кўзунгдин кўнглума ҳар лаҳза ортиб юз малол,
Ҳам хатингдин хотирим ичра паришон юз хаёл,
Қўюнг ичра дарду ранжу меҳнатим беэътидол,
Йўлунг узра ҳам гадомен, ҳам қари, ҳам хаста чол,
Бир боқиб ўт ҳолима ҳуснунг закоти, о йигит!
Неча шайхи хонақоҳ авродида фарёд этай,
Дермен эмди бош олиб дайри фано сари кетай,
Кофири ишқ ўлған эл побўсиға доғи етай,
Дайр пири мазҳабин тутмай, мусулмонлар, нетай,
Олған ўлса нақди имонимни бир тарсо йигит.
Ишқни афсурда жонимдин совутсам яхшироқ,
Зухду тақво бирла кўнглумни овутсам яхшироқ,
Қад эгилди, сарвқадларни унутсам яхшироқ.
Бош оқарди, сабзхатлар тарки тутсам яхшироқ,
Ким, хуш эрмастур йигитлар базмида ало йигит.
Оҳким, ўткарди умрум хушлуғин чархи даний,
Совуғ оҳим бирла сарғарди ҳаётим гулшани,
Гарчи май ичмак эмас умрин кечирган эл фани,
Эй Навоий, қариб ўзни солмаким, айлар сени,
Бир қадаҳ май бирла ул шўхи қадаҳ паймо йигит.
2

Кўргузуб юз, кўнглума юз минг жафому қилмадинг!
Жисм уйидин хаста жонимни жалому қилмадинг!
Хотиримни ишқ ўтиға мубталому қилмадинг!
Ишқ ўтидин қисматим дарду балому қилмадинг!
Дуди бирла хонумонимни қорому қилмадинг!
Токи кўрдум йўл озиб, кўй пчра сен дилхоҳни,
Қайси ўтқа солмадинг ҳар дам мени гумроҳни,
Этмадингму жонима қотил ғами жонкоҳни,
Куймакимга барқи офат қилмадингму оҳни,
Ўлмакимга ашкни сайли балому қилмадинг!
Қилмадингму паст жисмим ерга, эй сарви баланд,
Аччиқ-аччиқ йиғларимға этмадингму нўшханд,
Тиғ тортиб сурмадингму бошима ҳар ён саманд,
Жавр тиғридин танимни қилмадингму банд-банд,
Фурқатингдин банд-бандимни жудому қилмадинг!
Юз тазаллум айладим, ул шўхи мавзун қилди зулм
Меҳнату дардим кеби ҳар дам дигаргун қилди зулм,
Арзи ҳолим кўнглума қилдим баён, чун қилди зулм,
Эй кўнгул, ҳолимни қилдинг арзу афзун қилди зулм,
Билмадингму ё билиб яхши адому қилмадинг!
Даҳр элидин жонға ҳар дам юз бало эрмас дема,
Улки маҳваш бўлса, бемеҳру вафо эрмас дема,
Шеваси гардун кеби жавру жафо эрмас дема,
Шиква қилсақ сендин, эй гардун, раво эрмас дема,
Бизни беком айлаб, эл комин равому қилмадинг!
Эй кўнгул, то дарди кўйида гадолиғ топмадинг,
Билки, аҳли дард ичинда подшолиғ топмадинг,
Қўрмадинг ҳаргиз наво, то бонаволиғ топмадинг,
Баҳрн ишқ ичра, Навоий, ошнолиғ топмадинг,
То бу бир кўзни Арас, ул бирни Ому қилмадинг.
Мусаддас

Зулфу сиймин жисминг афъи ганжи Қорун устина,
Ганж уза соҳир кўзунг афъиға афсун устина,
Дарди ишқинг улки, қўйди жони маҳзун устина,
Деди кўргач оразинг ул қадди мавзун устина,
Эй қадинг тўбию жаннат хадди гулгун устина,
Кўрмади даврон сенингдек ой гардун устина.
Топти жон ҳар дам ўлар ҳолатда бу жисми заиф,
Лаълидин жонбахш сўз айтурда ул шўхи зариф,
Қолди кўзум тийра, жисмим хастаю жоним наҳиф,
Зулфу кўзу лаъли ҳажриға бўла олмай ҳариф,
Бўлди сўзум нозуку кўнглум хушу табъим латиф,
Ҳар қачон солдим назар ул шакли мавзун устина.
Келса чин суратгари бир дам жамолинг қошига,
Жон фидо қилгай ҳамул дам суратинг наққошиға,
Лоладур ширин лабинг, Фарҳодеким, қон ёшиға
Ғарқ ўлуб, тушмиш гузори ҳажр тоғу тошиға,
Сарв анингдек қоматинг ҳайронедурким, бошиға
Қилди қушлар ошиён, андоқки Мажнун устина.
Кўз йўлин, эй ишқ, ҳар соат тўла ёш айлама,
Эй кўнгул, ёшимға парголангни йўлдош айлама,
Эй кўз, ашкимни сариғ юзумга дурпош айлама,
Ёшурун ишқим сўзин машҳури авбош айлама,
Ҳар дам, эй кўз ёши, юз кўрмай, мени фош айлама,
Давлатимдин оғнадинг йиллар чу олтун устина.
Жуббаи синжобинг ичра васла-васла қоқуми,
Туғди ҳижрон шомида бир-бир саодат анжуми,
Бор қамар, ақрабда, эй, ишқинг маломат қулзуми,
Оразинг кофурида ул зулфи мушкин гаждуми,
Анбарин қошинг хамида холдек кўз мардуми,
Мушки тардин нуқтаи сулсидурур нун устина.
То кўнгул сайдиға қўйди ул ғазоли чин кўнгул,
Бўлди шерафканлар аъзоси аро хунин кўнгул,
Баски тортар ҳар санамдин бир жафо ғамгин кўнгул,
Қилди жавридин аларнинг тарки ақлу дин кўнгул,
Неча чексун хўблар илгидин жафо мискин кўнгул,
Мунчаму офат келур бир қатраи хун устина!
Чун Навоий ашки баҳр ўлди, чекиб ранжу тааб,
Кемаликдин кўзлари ул баҳр аро топти лақаб,
Кўзида, тонг йўқ, агар туттунг мақом, эй нўшлаб,
Чун кирар эл кемага қилмоқ учун айшу тараб,
Гар ватан Лутфий кўзида тутмадинг, йўқтур ажаб,
Уй қўпормоғлиқ эрур душвор Жайҳун устина.
Мусамман

Ҳар тараф азм айлаб ул шўхи ситамгор, эй кўнгул,
Тиғи ҳажридин неча бўлғайбиз афгор, эй кўнгул,
Чун сафар айлаб эди бир қатла дилдор, эй кўнгул,
Дарди ҳажриға бўлуб эрдук гирифтор, эй кўнгул,
Буйлаким, таъриф этиб ғурбатни бисёр, эй кўнгул,
Шаҳру кишвардин малолат айлаб изҳор, эй кўнгул,
Англадинг ё йўқмуким, айлар сафар ёр, эй кўнгул,
Ваҳки, бўлдуқ яна ҳажри илгидин зор, эй кўнгул.
Аҳли ишқ ичра манга дарди фироқ ўлмиш насиб,
Бу эмас дардики, ани дафъ эта олғай табиб,
Ёрни ғурбат сари тарғиб этар ҳар дам рақиб,
Ваҳки, ул гул фурқатидин ўлгуси бу андалиб,
Чун сафар асбобини омода айлабтур ҳабиб,
Бир тараф гўё азимат қилғудектур анқариб,
Ул худ айлар азм, мен ҳам хастадурмен, ҳам ғариб,
Гоҳ-гоҳи бўлғасен мендин хабардор, эй кўнгул.
Эй кўнгул, сен севдунг ул ойнию бўлди улфатим
Ким, тамошосиға кундин-кунга ошти ҳайратим,
Ул борур эмдию ўртар жонни доғи ҳасратим,
Шуъла гардунға чекар ҳар лаҳза сўзи фурқатим,
Гар десам ҳамраҳ борай, заъф ичра кўптур шиддатим,
Йўқ турарға тоқату муҳликтур онсиз меҳнатим,
Не борурға қувватим бор, не турарға тоқатим,
Бизни бу ҳолатқа сен қилдинг гирифтор, эй кўнгул.
Ёр чун айлаб сафар, паймону аҳдин снндурур,
Минг алам юз захмлиқ жонимға ҳар дам еткурур,
Гар десам ҳамраҳ борай, табъида шиддат билгурур,
Бормасам, ҳажри бало ўқи танимға ёғдурур,
Ҳар бирида бир суубатдурки, жонни куйдурур,
Бормоғим йўқ мумкину турсам, фироқи ўлтурур,
Бора худ олмон, туруб ҳам, чун тирилгум йўқтурур,
Бас видоъинг қилдим, андин қолма зинҳор, эй кўнгул.
Ҳар қаён борса, рафиқу ҳамқадамким бўлғасен,
Шодмони айш ё ранжури ғамким бўлғасен,
Ноумид ўлма, гирифтори аламким бўлғасен,
Ўзни гум қилма, азизу муҳтарамким бўлғасен,
Бил ғанимат, итларидин неча камким бўлғасен
Сен бўлурға маҳрами рози ҳарамким бўлғасен,
Маҳраме гар бўлмасанг, хуштур бу ҳамким, бўлғасен
Итларига роздору соҳиб, асрор, эй кўнгул.
Ул мусофир хайлини итдек эришсанг хору зор,
Ранждин жонинг наҳифу тошдин жисминг фигор,
Қайси мавзуъники манзил айласа ул шаҳсувор,
Кеча тонг отқунча қилсанг посбонлиқ ихтиёр,
Солсанг ўзни ичкари, гар ғойиб ўлса пардадор,
Қовса, чиқсанг — қовмаса, даргаҳ аро тутсанг қарор,
Ногаҳони гар бўлуб толиъ мусоид бахтиёр,
Топсанг ул ой бирла сўзлашгунча миқдор, эй кўнгул.
Ҳажру фурқат андуҳидин телбалардек чекма ун,
Мастлардек сўз адосин қилма, кўп айтиб узун,
Авло улким, оҳ ўтидин қилмасанг зоҳир тутун,
Этмасанг саргашталик дашт узра андоқким, қуюн,
Боргоҳи айшида бир гўшада тутсанг ўрун,
Жаннат ойин базмиға эл маст бўлмастин бурун,
Илтимосим будурурким, барча элдин ёшурун,
Қилғасен мискин Навоий дардин изҳор, эй кўнгул.
Таржиъбанд
I

То харобот аромен дурдиошом,
Мастлиғ бирла ишим айш мудом.
Ким агар соқийи маҳваш тутса
Май қуёшини, тўла айлаб жом.
Мени бу куфр тариқида билиб,
Келдилар бошима аҳли ислом.
Қилдилар шайхи риёйиға залил,
Берибон савмаа кунжида мақом.
Шайхдин етмади нофиъ иршод,
Хилват ичра доғи юзланмади ком.
Риндлар хидматидин комим бу
Ки, фано касбиға қилсам иқдом.
Солса май кўзгусида орази акс,
Кўзгуни акс ила қилсам ошом.
Куч била тавба бериб майкададин
Чекдилар, зоҳир этиб зулм тамом.
Муддате ранжу риёзат чектим,
Қилиб ўзумга танаъумни ҳаром.
Хонақаҳда ёшурун бода ичиб,
Айладим дайр сари масти хиром.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачае бодапараст!
II

Куйдум ул ҳуснн жаҳонородин,
Улдум ул нуктаи руҳафзодин.
Руҳума ҳол тағайюр топти,
Кўруб ул нахли қади раънодин.
Бўлди ошуфта димоғимға футур,
Ҳар дам ул турраи анбарсодин.
Жонға хуноби ҳалок ўлди насиб,
Ул ики лаъли қадаҳ паймодин.
Васлини ҳар нечаким, туттум умид,
Бўлмади наъраву вовайлодин.
Тоату тақво ила бўлмади кам
Ишқ ошуби мени шайдодин.
Ҳушсиз бўлди кўнгул жилва чоғи
Ул ики орази маҳи сиймодин.
Дину имонима офат етди
Ул бути ишвагари тарсодин.
Зуҳд туттумки, унутқаймен ани,
Кеча-кундуз қилибон ҳақ ёдин.
Эмдиким, зуҳд ила очилмади иш,
Чиқибон савмааи тақводин.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
III

Ишқдин кўнглум эрур дард олуд,
Ҳажрдин жоним эрур ғам фарсуд.
Ул бути ҳур сифат шавқидин
Бўлди нобуд манга буду нобуд.
Олам аҳли аро мақбул ўлмоқ
Не осиғ, гар санга бўлсам мардуд.
Кофири ишқ ўлубон, дайр сари
Айладим азму бу эрди беҳбуд.
Боғлабон руст белимга зуннор,
Айладим маст бут оллинда сужуд.
Бода, эй муғбачаким, дайр ичра
Будурур базмим аро эмди суруд.
Чарх эмастурки, ул ой ишқидин
Чиқибон эвруладур бошима дуд.
Васлинг иқболини тақво йўлидин
Тиладим, тутмади ул чунки вужуд.
Муни билгач, етибон муғбача маст,
Бода туттию бу эрди мақсуд.
Чун шуҳуд ўлди муяссар майдин,
Ёр ҳам шоҳид эди, ҳам машҳуд.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
IV

Менки, муғ дайри аро эрдим шод,
Хотирим дағдағалардин озод.
Дайр пири карамидин хушнуд,
Муғбача ишвалариға муътод.
Ким, санга бу келишу кетмакдин
Айшу ишрат худ эмас эрди мурод.
Сайр бўлди бари оламда ишим,
Аёғим остида тай бўлди билод.
Ҳар тариқ аҳли сари юз қўйдум,
Бас, паришонвашу ошуфта ниҳод.
Оқибат буйла паришонлиғда,
Май била муғбачани айлаб ёд.
Бу танаъумлар аро хотирима
Тушти андишаи мабдаъю муод.
Маърифат эрди ғараз хилқатинга,
Манга кўнглум бу сўз эткач иршод.
Кимгаким, ҳол дедим, бор эрмиш
Анга ҳам ушбу аламдин фарёд.
Ҳар неча саъйни кўпрақ қилдим,
Топмади ҳеч ишим ойини кушод.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
V

Ой юзунг боғи баҳори олам,
Арақ ул юзда гул узра шабнам.
Гулдек ул чеҳраға қул боғда кўп,
Қошларингдек янги ой чархда кам.
Ул оғиз келди чу маъдум, не ком,
Жонға андин агар ўлмаса адам.
Зуҳду тақво элидин кўп етти
Ҳар дам ул телбага бедоду ситам.
Ул ҳарамдин деди, мен буткададин,
Бир-бирига сўз уланди маҳкам.
Чун чиқишмай орада суҳбатимиз,
Ул ҳарамға қадам урди, мен ҳам.
Етар ул юзга фуруғ оҳимдин,
Ўтни андоқки, ёруқ айлар дам.
Чунки бу дайри фано ичра кўнгул,
Олами ишқинг аро бўлди алам.
Туно кун чиқмиш эдим майкададин
Ки, йўлуқти манга бир шайхи дажам.
Мустамиъ паст эдию нукта бийик,
Тунд ўлуб, урди ҳарам сари қадам
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
VI

Эй бути сарв, қади гулрухсор,
Ғунчанг айтур чоғи ширин гуфтор,
Майи гулгун юзунга шуъла солиб,
Ул гулунгни бу гул айлаб гулнор.
Оразинг кўнглума очти юз гул,
Кирпикинг бағрима тикти минг хор.
Хар нафас лаъли лабинг нукта била
Исо эъжозини айлаб изҳор.
Дайр томи уза то кўрдум ани,
Нола ноқус кеби тортиб зор-зор.
Шайх Санъон кеби дин тарки қилиб,
Зуҳду тақводин этиб истиғфор.
Тоби зулфингда каманд ичра шикаст,
Холи хаттингда тун ичра айёр.
Ул не тарсоки, Масиҳоға эрур
Оллида дам ура олмоқ душвор.
Габрки, шол солиб эгнимга,
Бўлубон ҳушу хираддин безор.
Буту тарсо қошида сажда қилиб,
Куйдуруб мусҳафу боғлаб зуннор.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
VII

Улки, бор ой кеби рухсора анга,
Бўлмишам бедилу бечора анга.
Кўйига борди кўнгул, то, неткай
Яна ул шўхи ситамкора анга.
Тиғи ҳажрингдин эрур юз пора,
Юз туман минг яра ҳар пора анга.
Хоранинг дафъи учун бўлди насиб,
Ғарқалиқ баҳри фано ора анга.
Дарду бечоралиғ ўтти ҳаддин,
Яъс зўр айлади якбора анга.
Дуди оҳим ғамидин бўлди сипеҳр,
Ашк эрур кавкаби сайёра анга.
Қайси захмини кўнгулнинг тикайин,
Чун ададдин кўп эрур яра анга.
Бош чиқармон кўзум ашки суйидин
Ки, фалакдин ёғадур хора анга.
Топмади ёр сари йўл нечаким,
Бўлди саргашта бу овора анга.
Чунки фаҳм ўлдики, мутлақ йўқ эмиш
Жуз маю дайри фано чора анга.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
VIII

Яна муғ дайрида масту бебок
Кезарам, бош ялангу хирқам чок.
Бода гирдоби аро зор таним,
Уйладурким, тенгиз ичра хошок.
Ваҳ, не кўлокдур ул баҳрғаким,
Мавжға тушса, ююлғай афлок.
Менки, ул баҳр аро жон топмишмен,
Заҳрдур, оғзима олсам тарёк.
Топмасам жоми майи ноб даме,
Даҳр айлар мени беҳад ғамнок.
Туну кун ул сифат усрукменким,
Шомдин субҳни қилмон идрок.
Қўрқарам, ташламағай ташқари, гар
Чарх солса бу тенгизга кўлок.
Буйла май баҳрини индурди экин,
Суда шохи уза чирмашқан ток.
Майкада баҳрий доғи маст наҳанг,
Хонақаҳ ичра не топқай жуз хок.
Яқин эрдики, яна савмаада
Бўлғамен ранжи хумор ичра ҳалок.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачан бодапараст!
IX

Манга дайр ўлди чу байтул-маъмур,
Дайр пириға бўлубмен маъмур.
Қилма, ё раб, аниким, бўлғаймен
Ул макону бу макиндин маҳжур.
Дайр аро мен не сабоҳу не масо,
Масти майимен не санину не шуҳур.
Англамонким, иега гардун солди
Айшим авзоиға бу навъ футур.
Дам-бадам тутмоқ ила муғбача май
Еткурур эрди замиримға сурур.
Эмдиким, ҳар ён этиб касби ҳаво,
Бўлғудек кўрдум ўзумни махмур.
Чун азалда бу май эрди қасамим,
Бода ичмакда эрурмен маъзур.
Неча кун дайри фанодин чиқибон,
Кўнгул озурдаю жондур ранжур.
Менки, муғ дайрида эрдим сокин,
Бор эди айш манга номақдур.
Дайрдин маст чиқиб, май тиладим,
Кимсадин етмади бир жоми ҳузур.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
X

Бу кеча кўзларим эрди бехоб,
Жонима ранжи хумор ичра азоб.
Ёр наргисларидек жонда хумор,
Тан аро сунбулидек печ ила тоб.
Дайр эшигида эди базми ғариб,
Риндлар барчаси масти майи ноб.
Базми маъни била дарёйи фано,
Май тағори бу тенгизга гирдоб.
Кўзи тушкач манга ҳам лутф била
Чорлоб ўлтуртуб, этиб буйла хитоб.
Тутубон уйлаки, гардуни соғар,
Мен бўлуб ул май ила масту хароб.
Субҳи дам жоми сабуҳи тилабон,
Айладим майкада азмиға шитоб.
Дайр пири бўлубон хокнишин,
Лек ҳиммат йўлидин арши жаноб.
Ҳар кишигаки, тутуб бир соғар,
То абад ҳуши бўлубон ноёб.
К-эй хумор илгида ринди ожиз,
Сени махмурлуғ этмиш бетоб.
Яна муғ дайриға кирдим сармаст,
Май тут, эй муғбачаи бодапараст!
Соқийнома
1

Соқиё, тут қадаҳи шоҳона,
Қатраси лаъл вале якдона.
Лаъл кони кебн хумдин чиқибон,
Лаъли якдона ўзумдин чиқибон.
Ранги ўтда қизиған наъл кеби,
Тоби шоҳ афсарида лаъл кеби.
Руҳға ламъасидин нуру сафо,
Тобидин ҳурға йўқ сатру хафо.
Жом дархўр анга каъси хуршид,
Дема хуршидки, жоми Жамшид.
Бўлса чун базмда худ Жамшид замон,
Тахти заркор уза хуршид макон.
Шоҳлар оллида човуш янглиғ,
Ақл анинг даркида беҳуш янглиғ.
Тобиъи рой ила ҳукми хонлар,
Амри маъмури бўлуб султонлар.
Тахти олий бу бийик торамдин,
Хайли кўпрак бу қалин анжумдин.
Тутса анда чу шафақгун майи ноб,
Жоми мийнойи аро лаъли музоб.
Ушбу майким, ани таъриф эттим,
Зикрин айларда-ўқ ўздин кеттим.
Шаҳ ани Хизр суйидек ютса,
Менга ҳам дурди жомин тутса.
Боданўш ўлди чу ҳамдастона,
Арз қилсам неча сўз мастона.
Қ-эй улус хони, шаҳи чарх жаноб,
Хотиринг баҳру кафинг мисли саҳоб.
Бевафодур фалаки буқаламун,
Созу оҳангига йўқ бир қонун.
Йўқ бақо жоҳ ила шавкатга доғи,
Йўқ вафо умр ила давлатқа доғи.
Шукр ангаким, қилибон шоҳ сени,
Қилди ҳар нуктадин огоҳ сени.
Кўрки, ҳар шаҳки, юруб олди жаҳон,
Барча бордуму қора ерда нихон.
Ҳам Каюмарс ила Ҳушанг қаии,
Иккига тож ила авранг қани!
Қани Жамшиду Фаридун охир,
Бирини қўйдиму гардун охир!
Не Каёни бору не Сосоний,
Не Скандар доғи не Ашконий.
Қолмади Рустам ила Сом доғи,
Язди журд ўттию Баҳром доғи.
Қани хонлар хони Чингизхон,
Ўкдой қаники, эрди қоон.
Қани Темур — шаҳи исломпаноҳ
Ки, жаҳон олди, чекиб хайли сипоҳ.
Жадду обо санга авлоди қани,
Оға-ини санга аҳфоди қани.
То фалак билди таадди фанини,
Қайсидин олмади ўз берганини!
Кимга берди қуёш авжида нашас!
Ким яна қилмади туфроққа паст.
Кимга бир нўш ила еткурди баҳр,
Ким яна тутмади юз соғари заҳр.
Йўқ, бу иш жоҳилу доноға борур,
Баҳс бал Хизру Масиҳоға борур.
Чун бу маъни бу сифат топти раво
Ким, не шаҳ қолғуси боқий, не гадо.
Тенгри ёдини унутма бир дам,
Ўзни ғайридин овутма бир дам.
Раҳматидин доғи бўлма новмид,
Ғазабидин доғи ваҳм эт жовид.
Мулку кишвар элига дод айла,
Адл ила иккисин обод айла.
Тенгри ёди чу санга бўлди ҳисор,
Дод ила адл улус бирла шиор.
Чу булар бўлди, ўзингни хуш тут,
Ҳар баҳона била кўнглунгни овут.
Бир нафас айшдин ўлма ғофил
Ки, жаҳон мулки эрур беҳосил.
Бўлмағил ҳеч нафас ғафлат ила,
Адл қил, йўқ эса бўл ишрат ила.
Хар нафас васфини этмак бўлмас,
Чун ўтар, гардиға етмак бўлмас.
Чу фалак боиси ғамдур, хуш бўл,
Сийм пошандию соғаркаш бўл.
Элга сендин чу етар осойиш
Тенгриднн айла тамаъ бахшойиш.
Ки, қилиб лутф этгай ҳаййи ғафур
Дунию охиратингни маъмур.
II

Соқиё, тут манга жоми майи ноб,
Жоми май демаки, лаъли сероб.
Ранги ёқут суйидин тимсол,
Қайси ёқутки, лаъли сайёл.
Дами Исо кеби кайфият анга,
Оби ҳайвон кеби хосият анга.
Ки, манга берсанг ани, сипқарайин,
То даме маст ўлуб ўздин борайин.
Ки, мени шоҳи замон ҳижрони
Уйла қилмишкн, дейолмон они.
Шоҳи Жам қадр замон ичра бадиъ,
Ҳар бадиъ ишта макон ичра рафиъ.
«Хамса» ичраки, анга ҳар бир ҳарф
Баҳр эрур, зимнида юз дурри шигарф.
Достонларки, нигориш қилдим,
Анинг отиға гузориш қилдим.
Айладим панд тариқида ғулу,
Юз туман фойдалардин мамлу.
Ед тутмиш эди шаҳзода барин,
Билиб эрди шаҳи озода барин.
Онсизин панд анга ҳожат эмас,
Ақли кулл оллида эл панд демас.
Қайдаким, бўлса худо ёри анинг,
Поклар руҳи мададкори анинг.
Кош айёми висолин кўрсам,
Яна бир қатла жамолин кўрсам.
III

Соқиё бодаи мастона кетур,
Дайрдин бодапарастона кетур.
Уйла майким, чу кўруб бодапараст,
Ичкуча атридин ўлғай сармаст.
Нашъаи бахш уйлаки оҳанги «Ироқ»,
Талх ул навъки, хуноби фироқ.
Мутрибо, сен доғи оҳанге туз
Лаҳнида ранги Ҳусайни кўргуз.
Ҳам Ҳусайни сўзидин ранги ғариб,
Ҳам ғариби дамидин байти ажиб.
Соз айлаб, мени ҳам шод айланг,
Бир нафас қайғудин озод айланг.
Шоҳлар нодири атвор ичра,
Нуктаю диққату ашъор ичра.
Қилди чун тенгри мулойим ани,
Асрадик ҳифзида доим ани.
Руҳпарвар сўзи бўлсун ўзидек,
Руҳгустар ўзи бўлсун сўзидек.
IV

Соқиё, тут қадаҳи моломол,
Ранги хуноб сиришкимдек ол.
Поклар ишқи кеби нашъаси тез,
Шўхлар ҳусни кеби шўрангез.
Қатраси лаъл вале руммони,
Қайсн руммон, дегил ардистони.
Манга берким, чу ани қилсам нўш,
Зойил ўлсун хираду донишу ҳуш.
Сўнгра ул кони латофатқа тутай,
Қурратул-айн хилофатқа тутай.
Ул доғи ичтику ҳушхол ўлдик,
Ғаму меҳнат анга помол ўлдик.
Токим ул бода била топқач ком,
Ҳар тараф азм этибон қилса хиром.
Ҳар неким коми муяссар бўлсун,
Барча аъдоға музаффар бўлсун.
V

Соқиё бода кетур ёқути,
Руҳнинг қуввати, жоннинг қути.
Таъм анга шарбати ҳижрон янглиғ,
Лавн анга лаъли Бадахшон янглиғ.
Ложуварди қадаҳ ичра ани сол,
Чархи мийнода шафақ айла хаёл.
Боқибон қуббатул ислом сари,
Ичусун ушбу ғам ошом сари.
Улки Ҳайдар отидур, хулқи ҳасан,
Ҳар неким қилса, бари мустаҳсан.
То абад ҳашматидин топсун ком,
Мулки исломда аҳли ислом.
VI

Соқиё, жоми лабо-лаб тутқил,
Адаб асраю муаддаб тутқил.
Бодаеким, неча еткурса тараб,
Ортқай табъиға таъзиму адаб.
То боқиб Марв сари бош урайин,
Бошни кўк манзаридин ошурайин.
Санжари мулкига бўлған ворис,
Санжари сонию балким солис.
Ёди бирла тутай ўзни бир дам,
Бу ғамобод жаҳонда хуррам.
Шоҳи Абулмуҳсин, фаррух дийдор,
Умр ила давлатидин бархурдор.
VII

Соқиё, бодаи гулфом кетур,
Майи гулранг солиб, жом кетур.
Бодаким, руҳ деди ани ҳаким,
Руҳ қути атади табъи салим.
Ховарон лоласидек олтун жом
Ким, анга тушса бу роҳи гулфом.
Ҳайъат ичра гули раъно бўлғай,
Ичса Шаҳзода, муҳайё бўлғай.
Жоми то ҳашр лабо-лаб бўлсун,
Неча сипқарса, яна ҳам тўлсун.
VIII

Соқиё, тут қадаҳи шавқангез,
Су кеби софию ўт янглиғ тез.
Суйи кавсар суйидек жон афруз,
Ўти дўзах ёлинидек пурсўз.
То ичиб, арбада бобин очайин,
Ҳайрманд ариғидек каф сочайин.
Нўш этай чархнинг имдоди била,
Нимрўз аҳли шаҳи ёди била.
Таъбиға барча ниҳонлар маълум,
Гарчи май нўш ва лекин маъсум.
Кишвари Зобил анга арзони,
Рустами Зол тақи дарбони.
IX

Соқиё, жоми ҳилоли тутқил,
Бода хуршид мисоли тутқил.
Лавн анга лаъли Бадахшон янглиғ,
Ламъаи хуршиди дурахшон янглиг.
Қатраси ахтари рахшанда кеби,
Чун томиб барқи дурахшонда кеби.
Ҳам ўшул жоми ҳилоли била тут,
Бохтар шоҳи хаёли била тут.
Ақли ҳар ишта расо, табъи салим
Ким, эрур нақди Ҳусайн Иброҳим.
Мулк анинг адлидин ўлсун бўстон,
Бар ҳади кишварининг Ҳиндистон.
X

Соқиё, тут майи фархунда асар,
Фаррух ойин қилиб олтун соғар.
Ани ичкан киши тарк айлаб ҳуш,
Нукта сургай, нечаким бўлса хаму
Камсухан элни суханвар қилғай,
Ҳар сўзин уйлаки, гавҳар қилғай.
Ичса, бўлғай шаҳи фархунда маош
Илги зарпошу тили гавҳарпош.
Коми андоқки, керактур ҳосил,
Шоҳ иқболидин ўлсун юз йил.
XI

Соқиё, жоми дилоро хуштур,
Ичида роҳи гуворо хуштур.
Жоми поку майи ноб андин пок,
Қуёшу чашмаи ҳайвондин пок.
То ани ичгали кўргузса ҳавас,
Салтанат боғида сарви наврас.
Ҳам анинг базмиға лойиқ бўлғай,
Пок табъиға мувофиқ бўлғай.
Шаҳға мақбул доғи мулкга зайн,
Сўзи матбуъ ўзидек ибн Ҳусайн.
XII

Соқиё, тут манга гулбўй қадаҳ,
Халқ кўнглидин аламшўй қадаҳ.
Уйлаким солса кўнгул уйига нур,
Тийраликни итирур шамъи сурур.
То берай, кўнглум ўлуб гулшанвор,
Кўзга шаҳзода юзидин анвор.
Анга берсун, ё раб, то бо абад,
Руҳ ила Қосим Анвар мадад.
Чун сўзи хуштур, ўзи хушҳаракот,
То абад бўлсун анга умру ҳаёт.
XIII

Соқиё, жоми ғарибона кетур,
Мен ғариб ичсам ани, ёна кетур
Ким, келур кўнглума ул икки ғариб
Ким, ул иккини жало қилди насиб.
Айру шаҳ янглиғ атодин ҳам алар,
Юз туман комраводин ҳам алар.
Не экин ҳоллари ғурбат аро,
Бошқа ғурбатда келур шиддат аро.
Ахтари толиъ ўлуб баргашта,
Бул-ажаб қавм аро саргашта.
Ўзга мулк, ўзга диёр, ўзга даман,
Ўзга халқ, ўзга макон, ўзга ватан.
Туш кўрарларму экин шоҳни ҳеч,
Ватану маскану бункоҳни ҳеч.
Иккиси ёди била бир қўш тут
Ки, кўнгулдин манга бўлмаслар унут.
Ҳимматин кош барон тутқай шоҳ,
Келгали ул иков иншооллоҳ.
XIV

Соқиё, қил тўла жоми заркор,
Бир ғазал бошла Фаридун осор.
Комнинг бодаси доғи рангин,
Назмнинг нуктаси доғи ширин.
Назм адосида мувофиқ ясаб ун,
Жоми май назми нигорандаға сун.
Ул иков ёди била ичсун қўш,
Сўнгра қору санга қилдирсун нўш.
Сен доғи дурди жоминг манга тут,
Қўшдин ул доғи берсун сарқут.
XV

Соқиё, тут қадаҳи мийнойи
Ки, улус ақлин этар шайдойи.
Англа мийно қадаҳ ичра майи ноб,
Жоми фирузада ёқути музоб.
Бўлсун чун бода учун базм аро
Султон Вайс ибни Бойқаро.
Анга ҳангомаи шавқимни айт,
Доғи шеъримдин ўқуғил бир байт.
Ким, жаҳон бўлғуча комин бўлсун,
Айш базмида мақоминг бўлсун.
Бўлсун учмоқ аро ҳақдин мағфур,
Отаси Бойқаро ибн Мансур.
XVI

Соқиё, жоми жаҳонбин олғил,
Ичига бодаи рангин солғил.
Жоми Жам ҳайъатининг мазҳари ўл,
Балки ойинаи Искандари ўл.
Кишига қайғудин ўлса зулмот,
Журъаси бўлғай анинг оби ҳаёт.
Саъй қил, Хизр суйи тўлсун анга,
Чун ичар, оби ҳаёт ўлсун анга.
Отою оғосиға ҳаййи мубин,
Равзаи хулд аро берсун таскин.
XVII

Соқиё, тут қадаҳи ақлзадо,
Ким анга юз хираду ақл фидо.
Қатраи қилса куҳан пир ани нўш,
Навжувон ўлғай, этиб жўшу хуруш.
Тут ангаким, эрур иш огоҳи,
Мафхари дудаи Мироншоҳи.
Дейки, эй хисрави гардун рифъат,
Не қолур салтанату не шавкат.
Шаҳри Хай, мулку ҳашамни кўрдунг,
Сен доғи мулку ҳашам кўп сурдунг.
Англадинг шохлиғ аҳволини ҳам,
Курагон тахтию иқболини ҳам.
Барча шаҳларға ато ўринғасен,
Ё жади комраво ўрниғасен.
Санга олий боридин мартаба ҳам,
Яна кўпрак баридин тажриба ҳам.
Айта олмон санга, эй донишвар
Ким, бор эрди шаҳ ила ҳар кишвар.
Айт, ул шоҳи фалак жоҳ қани?!
Йўқса Баҳмону фалон шоҳ қани?!
Лек дермен қани ул кўзунга нур,
Жисмннга қуввату кўнглунгга сурур.
Салтанат боғида сарви гулчеҳр,
Макрамат авжи уза рахшон меҳр.
Илм афлокида бир жис маҳал,
Барча ашкол ўлум олида ҳал.
Назму насриға Уторуд мафтун,
Ҳар савол этса, жавобида забун.
Шаҳлиғу илму йигитлик чоғи,
Фонию сўфию солик доғи.
Васфи теъдод ила сондин ортуқ,
Ҳар неким, айтсам, андин ортуқ.
Буйла офоқ аҳли нодирасин,
Илму фақр аҳли шарифу сарасин.
Кўрки, афлоки таадди пеша,
Чархи бадмеҳр, хилоф андиша.
Қора туфроққа начук қилди ниҳон
Ки, қорарди манга ҳажрида жаҳон.
Қани ул меҳри жаҳонтоб охир!
Қани ул гавҳари ноёб охир!
Чархдин кўп киши кўрди бедод,
Буйла бедод киши кўрмас ёд.
Ҳар неча давр вафо этгусидур,
Анга неттики, санга этгусидур.
Чун будур давр, неча кун хуш бўл,
Бебақо даврда фонийваш бўл.
Ўзгалар пандиға бергил пайванд,
Йўқса бастур санга бу воқиа панд.
XVIII

Соқиё, май туту қўйғил сўзни,
Хон қурултойиға еткур ўзни.
Соф май жом аро гар дилкашдур,
Тўстуғон ичра қимиз ҳам хушдур.
Эй йиров, сен ҳам ишингни кўргуз,
Ётўғон бирла улуғ йирни туз.
Ётўғончию йиров тузгач ун,
Сен қадаҳ олу тўқуз қотла юкун.
Тўра бирла бош уруб тут хонға,
Сарқутин бер мени бесомонға.
Ўзни ул сарқут ила маст қилай,
Сўзни хон базмида пайваст қилай.
Ким аё тўрт улусқа ворис,
Фахр этиб зотинга руҳи Ёфас.
Аслу гавҳар била хонлар хони,
Жавҳари зот ила жонлар жони.
Шаҳға меҳмону, азизу дилбанд,
Ҳам қариндош, яна ҳам фарзанд.
Кўрки, сен кимсену қайдин келасен,
Қайси мулк ичрасену ким биласен.
Ҳеч шаҳ топмади бир хон сендек,
Бу улус кўрмади меҳмон сендек.
Будур уммидки, шаҳ давлатидин,
Эҳтимомию бийик ҳимматидин.
Улча мақсудинг эрур, еткайсен,
Комрон мулкунгга азм эткайсен.
Ота тахтида топиб истиқлол,
Қилғасен хасмларингни помол.
Лек меҳмонга керак уйла маош,
Ким агар мулкига азм айласа фош.
Мизбонларға малолат еткай,
Хайр бирла эл ани ёд эткай.
Шукрким, беҳад эрур яхшилиғинг,
Андин ортуқ доғи яхши қилиғинг.
Ҳожат эрмас санга бу янглиғ панд
Ким, санга панд элидур ҳожатманд.
Ҳам бу янглиғкн, шиор айлабсен,
Халқнн хулқунгга зор айлабсен.
Тенгри қилсун сенга тавфиқ рафиқ,
Ҳам қилур ишта рафиқинг тавфиқ.
Шаҳға сенсен чу рафиқи жони,
Бир-бирингизга бўлунг арзони.
XIX

Соқиё, тут қадаҳи султоний,
Ичида роҳи анинг райҳоний.
Ким, ани ичса гадойи муҳтож,
Бўлғай оллида гадо соҳиби тож.
Масти оллида гар афлок ўлғай
Паст ул навики, хошок ўлғай.
Тут ангаким, иши бўлди тамкин,
Оти султон, ўзи дарвиш ойин.
Ҳиммати рифъати афлок сифат,
Нафсининг пастлиғи хок сифат.
Рифъат аҳлиға забардаст келиб,
Хоквашлар қошида паст келиб.
Чун анинг комиға еткай бу қадаҳ,
Нашъасидинки, аён бўлса фараҳ.
Айтким, шукрға бўлғил мойил,
Тенгридин бир нафас ўлма ғофил.
Ким, сени фақрға мойил қилди,
Фақр атвориға қобил қилди.
Шоҳ дарвешваш эрса, шаҳдур,
Шоҳу дарвеш ишидин огаҳдур.
Улки, бу қоида мумтози эрур,
Шоҳлар шоҳи Абулғози эрур.
Қилди бу шоҳни тақдир санга,
Ҳам шаҳу ҳам ато, ҳам пир санга.
Атою пиринг эрур шоҳи замон,
Оғою қардошу махдуминг хон.
Иккиси хидматидин хушҳол ўл,
Тенгрига аҳлият бу хидмат била йўл.
XX

Соқиё, жоми Каёний келтур,
Қути арбоби маоний келтур.
Бодаи ламъаси андоқ равшан
Ки, кўнгул ҳужрасида қилса ватан.
Неча ёшунса хаёл абкори,
Зоҳир ўлғай барининг рухсори.
Қайда ул шоҳваши равшан рой
Ки, бўлуб давлат ила базморой.
Ани тут хидматида ҳурмат ила,
Сўнгра арз айла бу сўз хидмат ила.
К-эй шараф авжида меҳри иқбол,
Боғи давлат аро фархунда ниҳол.
Шаҳлиғ Одамғача зотингға насаб,
Одам авлодида йўқ сенча ҳасаб.
Тенгри ончаки санга берди камол,
Айла лойиқ бу камолингға хисол.
Фазл касбиға кўп ўлғил машғул,
Топмасун йўл вале оллингда фузул.
Сени ҳақ айлади чун гавҳари пок,
Поклар суҳбатидин айлама бок.
Поклар ҳодийи роҳинг бўлсун,
Қодири пок паноҳинг бўлсун.
Бода куфри сари бўлма мудмин,
Ҳақдин ўлди лақабинг чун Муъмин.
XXI

Соқиё, базмда тут жоми висол,
Ким келур ёдима айёми висол.
Ўтти бир қарики, ҳижрон аромен,
Васл айёмиға армон аромен.
Меҳрибонлар қани, аҳбоб доғи!
Ҳамнишинлар қани, асҳоб доғи!
Барча ғурбатқа хиром айладилар,
Хулд боғини мақом айладилар.
Ҳар бири ҳажрида кўп ўртандим,
Купга чун чекти фироқ ўргандим.
Бириким қолди, басе кўп қолсун,
Умр комини жаҳондин олсун.
Чун вафойи била бўлди машҳур,
Айласун умри вафо бирла зуҳур.
Кўнгли чун топти вафо ичра сафо,
Деки, мундоқ дедилар аҳли вафо.
Ким, вафо соғаридин олсанг ком,
Ич, вафо аҳлини ёд айлаб, жом.
Андаким, ҳажр камиятин сўрдум,
Бир-ики ёр санга топшурдум.
Бири ҳам ёр манга, ҳам фарзанд,
Жонға орому юракка пайванд.
Бири ҳамсуҳбату, ҳамдарду рафиқ,
Туққанимдин доғи юз қатла шафиқ.
Ул бири гулшани умрумда тазарв,
Бу бири боғи ҳаётим аро сарв.
Ул йигитлар сафининг зебоси,
Бу йигитлик фанининг доноси.
Ул жаҳон нодираси ҳар фанда,
Бу қилиб ҳар фан элин шарманда.
Ул бири оти чу мазкур бўлуб,
Мирзобек ила машҳур бўлуб.
Бу бири исмини айларда хитоб,
Мир Дарвеш дебон шайх ила шоб.
Ҳам анинг фурқати куйдурди мени,
Ҳам мунинг ҳасрати ўлтурди мени.
Жонға ҳижронларидин тушмиш печ,
Бу икавнинг хабарин топмай ҳеч.
Санга зоҳир эса, пайғом этгил,
Ҳар не маълумдур, эълом этгил.
Хулд аро бор эсалар базморой,
Вой ҳижронларидин, юз минг вой!
Ҳақ сени даҳрда боқий тутсун,
Шодлиғ соғари соқий тутсун.
Сен қилиб нўш тириклик жомин,
Муғтанам англа ҳаёт айёмин.
Кўрки, умр элга вафо айладиму,
Чарх жуз жавру жафо айладиму?!
Билки, оламда не шаҳ қолди, не бек,
Шоҳи мағфурдегу бекларидек.
Қани султону шаҳиду хайли,
Барчасин ёпти ажалнинг зайли.
Қани Қанбар Алию, қани Мазид?!
Қани Султону, қани Нури Саид?!
Ҳар бири ўзни тутуб олий шон,
Биридин қолмади оламда нишон.
Барча гар кетти, сен ўлғил жовид,
То абад умрдин ўлма новмид.
Майи мақсуд ила жоминг тўлсун,
Тенгридин офиятинг хайр ўлсун.
XXII

Соқиё, жомға қуй майдин сайл,
Майи хуршиду анинг жоми Суҳайл.
Йўқ Суҳайлики, бўяр хорони,
Улки гулранг қилур сиймони.
Ким, Суҳайли саридур зор кўнгул,
Қўп тилар суҳбатин афгор кўнгул.
Топмасам ўзни висоли бирла,
Нўш этай ани хаёли бирла.
Очмасам шамъи жамоли била кўз,
Ҳам хаёли била айтай неча сўз.
К-эй жаҳон халқи аро зоти нафис,
Зотинга фазлу адаб икки анис.
Дурри назминг суйи ул навъ равон
Ки, оқиб суфтидин оби ҳайвон.
Сенсен улким, яна йўқ сен кеби зот,
Нақди маъни била фархунда сифот.
Сени қилди фалаки гарданда
Даҳр аро бир гарави арзанда.
Сен эдингким, манга дамсоз эрдинг,
Ҳар ниҳон нуктада ҳамроз эрдинг.
Зулмларким, манга бу чархи дани
Қилди, қайдин топай айтурға сани.
Ким бири бу эдиким, солди йироқ
Сени, бағримға қўюб доғи фироқ.
Манга гар дарду ғам анбуҳ ўлди,
Қисматим ғуссаю андуҳ ўлди.
Сен фалак меҳнатидин шод ўлғил,
Даҳр бедодидин озод ўлғил.
Олами ҳузн аро бўлма ғамда,
Ўзни хуш тут неча кун оламда.
Кимки, назм ичра гуҳаррез ўлди,
Нуктаси муъжиза ангез ўлди.
Лафзи жонбахши нафис анфоси,
Хосият анда ўлук эҳёси.
Саъдию Хусраву Салмону Камол
Ким, эди ҳар бири бешибҳу мисол.
Гарчи чарх этти барин мутавори,
Сен алар ўрнидадурсен бори.
Қайсининг маъразидаким, кирдинг,
Жонин олдинг демайин, жон бердинг.
Ҳар неким айладинг ўтруда савод,
Айладинг ҳар бирининг руҳин шод.
Шодлиғ таркини тутма охир,
Ҳам бу ғамингни унутма охир.
Кимки келса бу тараф, ёд айла,
Тараб ойин сўз ила шод айла.
XXIII

Соқиё, тут қадаҳи руҳосо,
Мавж суҳони била ғамфарсо.
Ким, киши айласа ул сари майл,
Айлагай руҳини соқийға туфайл.
То туфайли била мажлис қурайин,
Бир неча нукта анга еткурайин.
Айтай, эй назм элида нодир,
Рақаминг сиҳру хаёлинг соҳир.
Шеър баҳри аро ғаввоси шигарф,
Дурри макнун сўзидин ҳар бир ҳарф.
Токи сурдунг варақ узра хома,
Назмга тездурур ҳангома.
Анварий бўлсину ё Хоқоний,
Форёбий ё Исфаҳоний.
Чунки сўз оби ҳаётин суздунг,
Руҳини барчасининг тиргуздунг.
Мадҳ услуби эди беравнақ,
Бал чиқиб эрди ародин мутлақ.
Ҳар қасидаки, тузатти рақаминг,
Ё саводин рақам этти қаламинг.
Бўлди маъни юзидин бир олам,
Ул савод анда саводи аъзам.
Ангаким, хома гуҳарбор ўлғай,
Ҳайфким, бухл ила бекор ўлғай.
Кам демак сўзни ҳунар келди мудом,
Санга лекин бу эрур айби тамом.
XXIV

Соқиё, тут қадаҳи ойинаранг
Ки, кўнгул кўзгусидин очқай занг.
Бода гулрангу қадаҳ ойинафом,
Сую май мазжини фаҳм эткай ком.
Токим, ул жоми маоний бирла
Сурайин ҳарф баёни бирла.
Эй Баёний, бил ўз оллингда аён,
Нуктаким, айлагум оллингда баён.
Муни англаки, азалда маъбуд
Ҳеч шай қилмағанида мавжуд.
Руҳдин танға хабар йўқ эрди,
Офаринишдин асар йўқ эрди.
Етти иқлим ила тўққуз гардун,
Балки бу дабдабаи кунфаякун,
Бўлғанидин сен эдинг барча ғараз
Ким, яратилмади зотингға эваз.
Ул амонатки, еру кўк била тоғ
Ҳамлиға тўзмади арз эткан чоғ.
Бу оғир юкка сен эрдинг ҳомил,
Сирру розиға амину комил.
Мунгаву буйла басе диққат аро,
Мушкил аҳволу ажаб ҳолат аро.
Ёр сендек нечалар бор эдилар,
Суҳбатимда кечалар бор эдилар.
Фалаку анжум аро солиб кўз,
Васфида кўп узалур эрди сўз.
Фалаку анжуми бемеҳру дани,
Барчасиз қилди сени, доғи мени.
Даъвии муғтанам ўзни қилмон,
Сени худ ғайри ғанимат билмон.
Мени хуш тут демак эрмас дилкаш,
Бир нафас бори ўзунгни тут хуш.
XXV

Соқиё, жом кетур дарёваш
Ки, замоне бўлайин дарёкаш.
Ки, тириклик нафаси пеш эрмас,
Хизр умри ҳаваси беш эрмас.
Ким сумурган нафас ул дарёни,
Сочайин юз дурри беҳамтони.
Баҳрким, қатраси бўлғай дури пок,
Дема дур, лаъл — бори оташнок.
Оташин лаълни ахтар янглиғ,
Уран эл жониға ахгар янглиғ.
Чекайин мотамиёна ошуб,
Хаста кўнглумни қилай хорокўб.
Телбалар таври алоло айлай,
Телба итлар кеби ғавғо айлай.
Чекайин оҳ юракдинки, сипеҳр
Пардаға чирмасун ойинаи меҳр.
Айб эмас, гар бу сифат мажнунмен,
Кўрки, кимнинг ғамидин маҳзунмен.
Қани улким, фалаки даҳр навард,
То эрур саъй била даврон гард.
Бир анингдекни тилаб олам аро,
Топмади жинси бани одам аро.
Балки то бўлғусидур даврони,
Ҳам эмас топмоғининг имкони.
Маъни аҳлиға имоми барҳақ,
Ҳақдин ислом аро қутби мутлақ.
Тобию хайли тариқат аҳли,
Солики амри ҳақиқат аҳли.
Кўксининг вусъати юз минг олам,
Кўнглининг ончаки, арши аъзам.
Рутбаси андаки, юз пайки хаёл,
Урса юз минг қадами барқмисол.
Рифъати қатъида топмай воя,
Балки юз поясидин бир поя.
Васфида деса хирад фазлу фунун,
Ақл кул васфи дегай саръу жунун.
Арш урфонида бир паст мақом,
Маст жоми азали орифи Жом.
Мен кеби заррани ул янглиғ меҳр,
Буйла туфроғни ул андоза сипеҳр.
Юз ўзум ҳаддича эъзоз айлаб,
Васфлар бирла сарафроз айлаб.
Сиҳр тасниф аро сурмай қалами
Ки, менинг отима чекмай рақами.
Хомасин қайда қилиб нуктафишон,
Қўйибон мендин ҳам анда нишон.
Хослиғ наътини зотимға чекиб,
Ерлиғ васфини отимға чекиб.
Чарх бу меҳрин айлаб ғориб,
Меҳрсизлиғдин ичимни ёриб.
Сабру тоқат нечаким кўргузайин,
Буйла фурқатқа не янглиғ тузайин.
Ҳам магар ҳушни дафъ айлар жом,
Бергай ошубима бир дам ором.
XXVI

Соқиё, тут қуюбон жоми фано,
То кўрайким, недур анжоми фано.
Ул фано жомини чун сипқарайин,
Маст ўлуб, дайри фаноға борайин.
Риндлар базмиғача ком чекай,
Ул харобот элидин жом чекай.
Бўлубон жоми фанодин бебок,
Фониёна қилайин хирқани чок.
Ул фано аҳли аро болодаст
Ким, фано туфроғида эрди паст.
Гарчи бор эрди тани хокнишин,
Руҳиға манзил эди иллайин.
Фонийи мутлақ, озода ҳам ул,
Гармрў, солики афтода ҳам ул.
Йўқ фано дайрида ўздин хабаре,
Қолмайин ўзлукидин ҳам асаре.
Манга зоҳирда атову устод,
Лек маъни аро пири иршод.
Мен анинг бандалиғиға хурсанд,
Ул дебон лек рафиқу фарзанд.
Ҳар ғамеким, етибон даврондин,
Мен топиб барча нажотин ондин.
Дафъ айлаб, чу кўруб менда малол,
Мушкили етса, доғи ул ҳаллол.
Лақаби Сайид ўлуб, оти Ҳасан,
Лақаби янглиғ оти мустаҳсан.
Ани ҳам чархи мухолиф пеша,
Гардиши даври хилоф андеша.
Берди йўл равзаи жаннат сари,
Мен тушуб дўзахи фурқат сари.
Сўгвор ўлмишам офоқ ичра,
Мотами чархи кўҳан тоқ ичра.
Кимга бу навъ кишилар кетгай,
Ул қолиб, ноладин ўзга неткай.
Бўлмағай меҳнату дардимиға адад,
Бўлмаса руҳидин уммидн мадад.
Топа олмон мени ошуфта мнзож
Бодадин ўзга бу дардимға илож.
XXVII

Соқиё, паҳлавий ойин май тут,
Паҳлавий лаҳн ила кўнглумни овут.
Паҳлавонона кетур соғари жарф,
Қуюбон майдин анга баҳри шигарф.
Берки, тарки хираду ҳуш қилай,
Паҳлавон ёди била нўш қилай.
Ул тариқ аҳлиға шоҳу сархайл,
Бал тариқатда мутеъи ҳар хайл.
Меҳрваш торам тафрид ичра,
Исавий мартаба тажрид ичра.
Қувват ичра анга ўн пилча зўр,
Хоквашлиғ аро юз ончаки мўр.
Хонида чархваш афрод ғулу,
Барчаға ҳавсала андин мамлу.
Ризқ учун даъби гадоларға наво,
Тутубон барчаға лек ўзни гадо.
Неъматобод чу бунёд қилиб,
Халқни неъмати обод қилиб.
Ҳар гадо илгида бир қурси фатир,
Исиғ ул навъки, бир меҳри мунир.
Таври ҳар фанда келиб мустаҳсан,
Балки ҳар фан аро табъи якфан.
Фан адворда сеҳр айлаб фош,
Баҳри ашъорда худ гавҳарпош.
Қувват аҳлиға ҳамовард келиб,
Лек дард аҳлиға ҳамдард келиб.
Ҳар бағир ярасинннг марҳами ул,
Қирқ йиллиқ бу гадо ҳамдами ул.
Махфий асрорда дамсоз манга,
Ҳар ниҳон розда ҳамроз манга.
Бори ҳамдамлар ичинда фардим,
Ёриму, ҳамнафасу ҳамдардим.
Ани ҳам чархи таадди ойин,
Мендин ойирдн, қилиб қасдима кин
Ҳажрида сабру қарорим йўқтур,
Ғамда жуз нолаи зорим йўқтур.
Дарду ғам боисидур ҳушу хирад,
Қани майким, қилай ўзни бехуд.
XXVIII

Соқиё, кел менга тут бодаи ишқ
Ким, эрур хилқатим афтодаи ишқ.
Бодаким, оғзиға ҳар ким олғай,
Пайкари хирманиға ўт солғай.
Токим, ул ўтқа ўзумни ташлай,
Дарди ишқим ўтидин сўз бошлай.
Ким, нелар қилди мени зорға ишқ,
Жони зору тани беморға ишқ.
Кўнглум олди бути шўхе ногаҳ,
Қолмадим ишқида ўздин огаҳ.
Ул парий васли чу бўлди матлуб,
Телбалик қилди кўнгулни мағлуб.
Чун жунун ишқ ила бўлди дамсоз,
Асрай олғайму киши кўнглида роз.
Аниким, маҳрами асрор дедим,
Дарддин кўнгли хабардор дедим.
Чидай олмай қатиқ аҳволимдин,
Оллида шаммаи ўз ҳолимдин.
Дедиму, ваҳ, демагай эрдим кош
Ким, демас сўзнн ўзум қилдим фош.
Зор жисмимға анолар келди,
Телба бошимға балолар келди.
Чарх ёғдурди манга тиғи ситам,
Балки даврон ҳаму даврон эли ҳам.
Кимки, ёрим эди таври аҳсан,
Бўлди жонимға қатиқроқ душман.
Узу ёт неши малолат урди,
Еру кўк бошима тош ёғдурди.
Ақрабо танға уруб тиғи жафо,
Кўзума игналар урди зуафо.
Кечибон боштин аёғдин туштум,
Ўлгали заъф ичида ёвуштум.
Дарду ранжим ҳадду ғоятдин кўп,
Маразим бўлди наҳоятдин кўп.
Танда юз дарду суубат кўрдум,
Жонда юз онча уқубат кўрдум.
То ишим ўлмак ила тутти қарор,
Бўлди бошимдин атиббоға фирор.
Мен бўлуб умр ила жондин новмид,
Шаҳ бериб васл уммидиға навид.
Яна бу сўз била жоне топибон,
Бир дам ўлмакдин амоне топибон.
Мени бадрўзға, ваҳ, қайси висол
Ким, хаёлимда висол эрди муҳол.
Мингдин ортуқ манга тобиъ била хайл,
Бири имдодима кўргузмади майл.
Улки, ишқида малолим бу бўлуб,
Шиддати ҳажрида ҳолим бу бўлуб.
Демайин бир доғеким, беморе,
Ишқим ўти аро куйган зоре.
Бир бузуғ кунжида афгор ўладур,
Дарди ҳижроним аро зор ўладур.
Борибон шефта кўнглин сўрайин,
Лутф ила жисмиға жон еткурайин.
Ўтти бу зорлиғимға икки йил,
Ҳар замонин икки йил чоғлиғ бил.
Эмдиким, юзида хат бош урмиш,
Гулиға сабза сипаҳ келтурмиш.
Гаҳ-гаҳе ҳолима парво айлар,
Саъб ҳолимни тамошо айлар.
Лек билмон анга кимдур асҳоб,
Ким била ҳар дам ичар бодаи ноб?
Ким била кундуз экин беҳуду маст,
Кеча қай базмда эркин побаст?
Кимга бу навъ бало бўлса насиб,
Маст хушроқдурур ул зори ғариб.
XXIX

Соқиё, кўнглум этар бода ҳавас,
Лутф қилғилки, эрурман бекас.
Тут ғариб ун била паймона манга,
Кўргузуб хулқи ғарибона манга.
Йиғламоқ ҳолима бир дам фан этай,
Зору бекаслигима шеван этай.
Ким, жаҳон ичра басе сайр эттим,
Дайру масжидқа доғи кўп еттим.
Гаҳ тушуб хайли муножот ичра,
Гаҳ қолиб аҳли харобот ичра.
Қавми-қавм ичра кўруб меҳнатлар,
Хайли-хайл ичра чекиб шиддатлар.
Юзланиб шавкату, жоҳу иқбол,
Қисматим бўлди басе мансабу мол.
Ҳар не эл қилди талаб, мен топтим,
Барчадин силкиб этак, кўз ёптим.
Улча мен топқали бор эрди ҳавас
Ким, топилмади вафо эрдию бас.
Бир вафо кимгаки, мен қилдим фош,
Юз жафо ўтруда эрди подош.
Кўз анинг йўлиғаким, еткурдум,
Кўзда юз неш балосин кўрдум.
Қайсининг оллидаким, қўйдум бош,
Ёғди бошимға жафосидин тош.
Кимки мадҳини деди неча тилим,
Тилади қилғай ани неча тилим.
Улки, авсофи манга ўлди рақам,
Истади айламак илгимни қалам.
Кўргузуб меҳр, жафо етти манга,
Жон бериб, дарду бало етти манга.
Олам аҳлида чу йўқ аҳли вафо,
Айларам мен доғи жонимға жафо.
Чун бир иш мумкин эмас оламда,
Йўқ эмиш жинси бани одамда.
Гарчи мен дард чекиб, ғусса ютай,
Ўзни не навъ ул иш аҳли тутай.
Даъвии кизб қилиб ўз сўзума,
Қиладурмен туҳмат ўз-ўзума.
Бир вафо аҳли агар даҳрда йўқ,
Дашту води элию шаҳрда йўқ.
Бу сифат соҳиби мен басдурмен,
Бевафолар кеби эрмасдурмен.
Авло улдурки, бу сўздин кечсам,
Май ўзум тутсам, ўзум-ўқ ичсам.
Йўқ вафо аҳлики, бир жоми вафо,
Тутса, қилмай манга бедоду жафо.
Шоми айш ўзни ўзум маст қилай,
Субҳи маҳшарғача бехуд йиқилай.
XXX

Соқиё, дўстлуғе кўргузгил,
Дўстга не қадаҳе еткузгил.
Ким, кирар дўстларим ёдимға,
Ўт солур хотири ношодимға.
Чектилар барча жамол узра ниқоб,
Уйлаким, меҳр жамолиға саҳоб.
Бириси пири Муаммойи эди
Ким, ҳарам бодияпаймойи эди.
Яна бири нағмазани соҳиби ҳол,
Ҳам анинг ҳамқадами Хожа Камол.
Мир Садр ўзни тутуб аҳли вифоқ,
Лек кўп эрди бадиънда нифоқ.
Ёр Танбал эди софу беғаш,
Зоти хуш, ҳаёти хуш, нуктаси хуш.
Яна бир олими Сабзорий эди
Ким, маоний дурри гуфтори эди.
Ҳар бири ўз таврида бешибҳу назир
Бордилар барча — не айлай тадбир.
Бўлайин ёдлари бирлан маст,
Яна то кимсага бўлмай побаст.
XXXI

Соқиё, айла тўла паймона,
Манга тутқил қадаҳи шукрона.
Бодаким, шиквани қилғай зойил,
Тилни ҳақ шукрига эткай қойил.
Нутқнинг гарчи шикоят дери бор,
Шукрдин доғи ҳикоят ери бор.
Ким, агар бордилар андоқ асҳоб,
Яна жамъи ҳам эрурлар аҳбоб.
Бириси Мир Атойи янглиғ,
Бири дарвиш Фанойи янглиғ.
Ул бири илм сипеҳри уза меҳр,
Бу бири фазл қуёшиға сипеҳр.
Ихтиёр улки, эрур нозук табъ,
Лутф майдони аро чобук табъ.
Осафий улки, не назм этса рақам,
Қиймати мулки Сулаймондур кам.
Яна бир келди Биноийки фунун,
Касбида айламади манъи жунун.
Яна бир дарду ғамим огоҳи,
Ҳамдамим, ёр зиёратгоҳи.
Яна бир Машҳадий — ул даҳрда тоқ,
Пок таҳриру каримул ахлоқ.
Бир шафиъдуру ул пок сифот
Ким, муаммода чиқармишдур от.
Бириси шориби жоми таҳқиқ,
Мунису раҳбару ғамхору рафиқ.
Яна девонаи Котиби, хаёл
Тушса, ҳар ғамға қилур дафъи малол.
Яна ҳам бир нечадурларки, оллоҳ
Лутф ила барчадин ўлсун огоҳ.
Ўзгасин қилмадим андин мазкур,
Ки, «Мажолис»да эрурлар мастур.
Гар алар тутти эса дашти адам,
Шукр, бу хайл эрурлар ҳамдам.
Шукр, неъматқа чу ҳамдаст бўлай,
Жоми шукрона ичиб маст бўлай.
Дарди ҳижрон эса ё софи висол,
Ҳар сабаб бирла бўлайин беҳол.
XXXII

Соқиё, базм ишидин бўлди фароғ,
Тутқил эмди манга отланур аёғ.
Бода гулгунини сол майдонға,
Мени мастона кетур жавлонға.
То тутай дайри фано жониби,
Йўл йўлда гаҳ енг солайин, гоҳи қўл.
То фано дайри фазосиға кирай,
Риндлар базми аросиға кирай.
Барчанинг хидматида ер ўпайин,
Ичуруб жоми муғона, қўпайин.
Мен доғи жом чекиб моломол,
Айлабон ўзни алардек хушҳол.
То бўлуб дайри фано аҳли маст,
Мену мендек яна юз бодапараст.
Шоҳлар шоҳу сарафрози учун,
Риндлар шоҳи Абулғози учун.
Ул кўҳан дайр гадойи бошлиғ,
Яъни ошуфта Навоий бошлиғ.
Масти оҳанги навойи қилоли,
Бе риё барча дуои қилоли.
Ким, фалак жомиға то бўлғай сайр,
Жом даврин тилагай зумраи дайр.
Умри шақлиқ аро боқий бўлсун,
Шоҳлар базмида соқий бўлсун.
Авжи хуршиди мақом ўлсун анга,
Жоми Жамшид мудом ўлсун анга.
Токи инсонға ҳаёт имкони
Бўлғуси, бўлсун анинг даврони.
Ҳам дуогўйи анинг аҳли яқин,
Ҳам малойика дегайлар омин.
Қитъалар
Рўзисин муқаддар қилибтур саъй била ортмасида айтур фавойид ул-қибар муқаттаотининг сарсуханлари раззоқ алал-итлоқ банда

1

Ҳақ таоло бандасинннг қисматин
Чун азал девонида қилмиш рақам.
Чун анинг тағъйирининг имкони йўқ,
Негаким, қилмиш ўзи жаффул қалам.
Кимки, андин ортуқ ўксук истагай,
Бордур анинг жаҳли ортуқ, ақли кам.
Тенгри эҳсониға шод ўлған, қилур
Ўзни шоду меҳнатидин элни ҳам.
Шокир ўлмай улки, озу ҳирсдин,
Доим этгай ўзни ғамгин, кимга ғам.
2
Ҳазрат рисолатнинг мўъжизанамой бармоғи таърифидаким, қамар шақийда яди байзо кўргузди


Муҳаммад арабий бармоғи ишорат ила
Сипеҳр хонида ой қурсин ул сифат осон.
Икки ойирдики, бир нонни хони ичра халил,
Анингдек икки ушатмоқ эмастурур осон.
3
Шоҳ била беклар васфию таърифида, агарчи васфқа сиғмаслар


Бизинг шаҳ бирла беклар мажмаъи бор,
Агар жолистурурлар, йўқса рокиб.
Узидур ою равшанрой беклар —
Қамар даврида андоқким кавокиб.
4
Ўзига бу мулкдин теккан балолар тоши озорию бош олиб ўзга мулкка борурнинг изҳори


Бу мулк ичинда яхши-ёмон таъни тошидин,
Онча етишти бандаи бечораға жафо.
Ким, шоҳ мулки бандасиға чора қилмаса,
Йўқ чора эмди мулки худо бандаи худо.
5
Мажоздин максуди ҳақиқат эканни изҳор қилмоқ ва суратдин ғараз маъни эканин падидор қилмоқ


Мажоздин манга мақсуд эрур ҳақиқий ишқ,
Нединки, аҳли ҳақиқатқа бу тариқат эрур.
Мажоздин чу ҳақиқатқа йўл топар ошиқ,
Қилур мажозни нафйи улки, беҳақиқат эрур.
6
Мажози ишкдин муроди ҳақиқат эканларнинг мониълариға мониъ бўлмоқ ва носиҳлариға носиҳ


Кўрмаса ҳусни мажози ичра жуз ҳақ сунъини,
Ошиқеким, бўлса ишқ атвори ичра покбоз.
Зоҳидо, бу ишқдин манъ айлама ошиқниким,
Гар сен идрок айласанг, айни ҳақиқатдур мажоз.
7
Бурдбору кўҳ виқорларининг малаквашлиғин кўргузмак ва шўх айёр сифатлар шаитонлиғи сўзин демак


Бурдбору малакивашқа итоатдур иш,
Шўх, шайтон сифат эшитса не сўз, бош чекар.
Уй аро шайхи замон амрида эрмас сичқон,
Тева афсорини уч-тўрт яшар ёш чекар.
8
Фардлиғ бобидаким, фарднинг агарчи ҳарфи завждур, аммо бариси фарддуру бу маънини билган аҳли дард


Эй Навоий, англаким, хуш оламедур фардлиқ,
Гар қуёш васлин тиларсен, фард бўл зарротдин.
Ул эмастур фардлиқким, жуфтдин фард ўлғасен,
Фард улдурким, мужаррад бўлғай ул ҳар зотдин.
9
Ўз нафси комларидин кечканин ва нокомлиғ заҳру хунобин ичканин баён қилур


Ҳар не элга ком эрур, кечти Навоий баридин,
Қилмади неким, буюрди нафси хорижрой анга.
Бу жаҳонда барча нафси воясидин чекти эл,
Ул жаҳоннинг вояси гар музд етмас, вой анга!
10
Ярақон бўлғанида ўзининг заъфарони рангину парии хаёлининг ўз кўзида дарангин айтур


Ярақон бўлдиму деҳқони қазо,
Заъфарон экти ёшим ариғиға.
Ул парий қилди кўзум сари ватан,
Боқманг, аҳбоб, кўзум сариғиға.
11
Ул бобдаким, ғалат қилур улки, ҳусн аҳлидин вафо тамаъ эткайки, жинси башарда вафо йўқтур, то хўбларға не еткай


Замонда ҳусн элига жон фидо қилиб, не навъ
Вафони мен кеби бир бенаво тамаъ тутқай.
Замона аҳлида йўқтур вафо — не еткай анга
Ки, кимса хўбларидин вафо тамаъ тутқай.
12
Сахо сўзиким, сахийға мужиби забардастлик ва сойил илгига мужиби зердастликдур


Кишики, илгини устун тилар, сахо қилдик,
Қўлида заҳри ҳалоҳилу гар Хизр суйидур.
Ки, бергучи агар ўлсун гадою олғучи шоҳ,
Берур илик юқорию олур илик қуйидур.
13
Ёмон ёмонлиғини қилмаса, яхшилиғча бор ва бир яхшилйғ қилса ўн яхши қилиқча


Ҳар кишиким топса даврон ичра жоҳу эътибор
Ким, анинг зотида бедоду ситам бўлғай қилиғ.
Яхшилиғ гар қилмаса, бори ёмонлиғ қилмаса
Ким, ёмонлиғ қилмаса, қилғанча бордур яхшилиғ.
14
Қаноат синуқ сафолиси жоми жамдин ва фақр қуруқ нонин хотам чеккан ниаъмдин яхшироқ кўрар мунтаҳи


Синуқ сафолки, май дурдин ичкали топсанг,
Қабул айламагил жоми салтанат Жамдин.
Иликка кирса қуруқ нон, маош учун чекма
Нашот неъматининг миннатини Ҳотамдин.
15
Номаи аъмолининг қоралиғин дерким, дарё суйи била оқармас, магар карам дарёси била ё афу тиғи суҳулат задоси била баён этар


Номаи аъмолим ул янглиғ қорадур журмдин
Ким, надомат ашкидин ани оритмақ ўлмағай.
Балки гар Баҳри муҳит ичра солиб, йиллар юсанг,
Ул қора бўлғай саросар, лек бу оқ ўлмағай.
16
Ҳамул маънидаким қаламни сафҳаи фарсо дебтур ва кузига ёруғ оламни ҳамул номадек қора дебтур


Номаи маъсиятим чашмаи хуршид ичра
Юсалар, кўрмагай эл ўзга ёруғлуқ юзини.
Ҳарфини бир-бир этиб сочса фалак жавфи аро,
Шибҳигун қилғай ҳар нуқтаси бир юлдузини.
17
Сиёсатлиғ ҳокимнинг иҳтисобида ва кўп қонин тўкардин қатли беҳисобида


Довари жам қадри Султон Аҳмад улким, мулкдин
Ҳар қаён шоҳ айласа азм, улдурур қойим мақом.
Чун сиёсат бирла кўп тўкти ҳароми қонини,
Иҳтисоб айлаб тўкар бу лаҳза кўп қонин ҳаром.
18
Уч кишининг сўзи нашъа ва маънисидин ўз сўзида чошни исбот қилмоқ ва бу маънидин мубоҳот қилмоқ


Ғазалда уч киши тавридур ул навъ
Ким, андин яхши йўқ назм эҳтимоли.
Бири муъжиз баёнлиғ соҳири ҳинд
Ки, ишқ аҳлини ўртар сўзу ҳоли.
Бири Исо нафаслик ринди Шероз,
Фано дайрида масту лоуболи.
Бири қудси асарлик орифи Жом
Ки, жоми Жамдурур синған сафоли.
Навоий назмиға боқсанг, эмастур,
Бу учнинг ҳолидин ҳар байти холи.
Ҳамоно кўзгудурким, акс солмиш,
Анга уч шўх маҳвашнинг жамоли.
19
Ошнолиғ бобидаким, аввали ва охири алам ва офат ибтидосидурур ва шин ва нуни шайн ибтидо ва интиҳоси


Кўрубмен анча ғаму дард ошнолардин,
Чекибмен анча алардин алам, ано бирла.
Ки, тушса жоним ажал сайлиға, эрур хўшроқ
Ғариқлиқки, халос ўлмоқ ошно бирла.
20
Даҳр элига бегонаваш ошнолар бобидаким, ошнолиғларидин бегоналар ҳавасдур ва йироғлиғ мултамас


Менки, ўлдум даҳр элига ошнолиғ ранжидин,
Қилмағаймен ошнолиғ, гар Масиҳ ўлсун яно.
Ошнолардин, тилармен, айласам бегоналиғ,
Қайда мумкин бўлмағим бегоналарга ошно.
21
Имомнинг равзаи пур анвори изтиҳоридур ва шамълари анвориким, кавкабу собитот намудори


Секкизинчи имом равзасида,
Кечалар онча шамъ собитдур.
Ки, дегайсенкн, секкизинчи спеҳр
Саҳнида кавкаб савобитдур.
22
Сифлаи дуннинг буқаламунлуғидаким, намудори эрур гуногун


Дур анга на сўз сифлаи нахс деб,
Қилур турку ҳиндуға зоҳир нифоқ.
Биайниҳ анингдекки, сичқай чибин,
Оқ узра қораю қора узра оқ.
23
Ҳунар аҳликим, ҳунарларин кўргузмак айбдурур ва эл айбин ёпмоқ ҳунар


Эрур аҳли ҳунар қошинда ҳунар
Айб ёпмоқ, доғи ҳунар топмоқ.
Ҳунарин элнинг ошкор этмак,
Йўқ эса бари айбини ёпмоқ.
24
Чеҳраси соф йигит бобидаким, сафо учун тарош қилур ва ул маҳз кудуратдур


Соф чеҳранг кўзгу янглиғ пок эди,
То анга поки била бердинг тарош.
Кўзгуни гўёки суҳон айладинг,
Топқали ошиқларинг кўнгли харош.
25
Ҳусн аҳлининг ҳар узвининг васфидаким, кулли шайин мин аз-зариф зарифдин хабар берур


Юзунгда чашмаи ҳайвон кеби лабинг узра
Солур чу соя сочинг, лаълинга етар воя.
Саҳоб соясидин ҳам қачон ибо қилғай,
Агарчи бўлса Масиҳо қуёшқа ҳамсоя.
26
Ўз хилқати девниходлиғин тавзиҳ қилмоқ ва габрлар фисқин ўз тоатиға таржиҳ қилмоқ


Хилқатимни девлар бирла агар қилсам қиёс,
Лоф бўлғай, гар десамким, ул ҳамондур, бу ҳамон.
Тоатимни габрлар фисқиға ёндаштурсалар,
Не бу андин яхшироқ бўлғай, не ул мундин ёмон.
27
Назмининг байтларин ғариб маънилар била ғарибхона дебтур, яъни дор уш-шифоки, мужиби шифо бўлғай


Назмим ичра ғариб маънилар
Ғурабо хайлидин нишонадурур.
Анда ҳар байт неча маъни ила
Байт эмаским, ғарибхонадур.
28
Сияҳпўш азизнинг журжонға борғаниға таажжуб қилурким, анда сияҳпўш кўптур


Не деб Журжонға борди ул сияҳбахт,
Қора тўн бирла солиб кўнглига жўш.
Ки бор ул пеша аҳлидин анингдек,
Қаёнким кўз солурлар, юз сияҳпўш.
29
Оғзига кирган сўзни айтмоқ маънидаким, мужиби беэътиборликдур балки нигунсорлиқ


Оғзинга кирган такаллум риштасин чекма узун
Ким, бу иштин сарнигунлуқ юзланиб, нуқсон келур.
Кўрки, чун оғзиға кирган риштасиға берди тул,
Анкабут ул риштадин ҳар дам нигунсор осилур.
30
Хатни қирқмақ била кам бўлмасин танбиҳ қилмоқ балки ортмасин юрунчқаға ташбиҳ қилмоқ


Хатингки, ҳар неча кўпрак тарош қилса, чиқиб
Жамолу хўблуғунг қасрини йиқар кўпрак.
Яна ани дема сабзаким, ул юрунчқадурур
Ки, неча яхшироқ ўрған сайи чиқар кўпрак.
31
Бу қитъа ўз қитъалари таърифидадурким, бу ҳам алардин бирдур ва таъриф мунга ҳам содиқ келур


Мундоқ муқаттаотким, мен йиғмишам, эрур
Ҳар бир ҳадиқаи хирад айлар учун фароғ.
Мажмуин уйла кишвари англаки, сатҳини,
Ҳикмат суйидин айламишам қитъа-қитъа боғ.
32
Улуғ зарфда суға солған жолалар таърифидаким, баҳр ичиндаги дурлар назиридур ва маҳрурлар дилнавози


Жолаларким, муз ўрнида судадур,
Лутфи қилмиш ҳаёт суйини гум.
Манга бу лутф ила аён бўлмас
Фалаки обгун аро анжум.
33
Ҳавонинг муфрит ҳарорати ва ўтдин айрилған шароралардин ҳар бирининг барқча шарорати


Бир навъ муфрит ўлди ҳарорат ҳаводаким,
Тебранса ел, томуғ ўтидиндур забонае.
Гар хиштхона хишт ила совуғлуғ этса касб,
Бас, дошхона доғи эрур хиштхонае.
34
Бу дунёда умрин риёзат била ўткарганнинг тавба ва ул дунёда жазо талаби


Навоий умрин ўткардн машаққат бирла оламда,
Умиди улки, ул оламда топқай комронлиғлар.
Агарчи кофири муфлис масаллик топмади коме
Ва лекин нафси чун кофир эди, қилди ёмонлиғлар.
Гар ул оламда ҳақ фазл этмасаю адл ила сўрса,
Анга бас бўлди зойиъ мунча чеккан нотавонлиғлар.
35
Ўз тоати сафҳаси таърифидаким, кофир кўнглидин қорарок ва нопокроқдур ва бу жиҳатдин ўзи дўзахи кофирдин ғамнокрак


Мангаки, сафҳаи тоат қорадур, нопок
Юзум кеби ани оҳим қора қилибтур чум.
Агар суға юсалар ёхуд ўтқа ташласалар,
Судин ориғлиғу ўтдин ёруглуғ ўлғай гум.
36
Мажозий ишқ кўнглин малолға солғани ва ҳақикий ишқ орзусида тафаккур баҳрида қолғани


Эй Навоий, кўп мажозий ишқ ила машъуфсен,
Ўткин андин, доғи ён, ишқи ҳақиқий сари бот.
Иккисидин гарчи ошиқ ўлмаки лозим келур,
Бари ул ўлмакки, бўлғай зимнида юз минг ҳаёт.
37
Ҳайдар қаландарнинг бозорни даврон урғоники, фалак давронида мундоқ савдо кишига даст бермайдур


Эрур даврон урарда Мирҳайдар
Жаҳон саргаштаси, гардун мисоли.
Ёпибон эгнига қоплон териси,
Тутубтур илгига кишти ҳилоли.
38
Набави ҳадис таржимасидаки ас-суҳбату муассир яхши суҳбат тиламак авлоким, тушкай муассир


Пок раҳравлар била ҳар кимки, бўлди мухталит,
Шак эмастурким, натижа топмас илло поклик.
Ҳар неча бўлса ариғсиз чун ариғлиғ су аро
Хилт бўлди, мумкин эрмас қолмоғ ул нопоклик.
39
Йигитларга дилбасталиғ йигитликда дилписанддур ва қарилиғда бу иш мужиби ришханддур


Киши йигитлар ила ишқибозлиғ қилса,
Йигитлигида эрур хўбу мунда эрмас шак.
Қариға тавбаву тақво керак ва гар бу ҳарф
Ўзини йиғмаса, хуштур сақолиға кулмак.
Ки, пўя қилса назар солғали йигитларга,
Валек жисми асо истаса, кўзи айнак.
40
Уй равнақи мулойим хамзонудиндур ва рўзгор турфалиғи турфагў бонудин


Уйда равнақдурур, агар кишига
Яхши ҳамхона бўлса ҳамзону.
Зеб ила турфа ҳаргиз ўлмас уй,
Бўлмаса анда турфа кадбону.
41
Ўз паришон кўнгли жамъиятин мумкин эрмаслиги ва бу жамъиятни ҳеч ким нишон бермаслиги бобида


Юз туман минг пора кўнглум диққати ҳар неча бор,
Лекин эрмастур ани жамъ айламак мумкин бу кун.
Тоғни қум айламаклик саъй ила бўлғай, валек
Шишаи соат қумининг риштаси бўлмас тугун.
42
Маснавий хожаи нақшбанд қуддуса сурруҳу каломи таржимасидаким, аввал бозгашт хотири хаста ва баъд аз он таважуҳи дили шикаста


Хастанииг бошиға чу қўйди қадам,
Пири шикастадиле Масиҳо дам.
Бозгашт айлади чу хаста кўнгул,
Неки истар, топар шикаста кўнгул.
Кўнглида чун ҳаво қилур туғён,
Умри шамъиға еткурур нуқсон.
43
Паҳлавон неъматнинг султоний хонакоҳда ходимлиқ таманноси ва ош ҳавосида пишурган хом савдоси


Қилибтур Паҳлавон Неъмат таманно
Ки, беклик хонақаҳда қилса хидмат.
Ва лекин эл сўзи буким, керакмас
Мунунгдек хонақаҳда уйла неъмат.
44
Маснавий машойих каломи таржимасидаким, нафъи вужуд ва базли мавжуд дебтурлар


Вужудунг нафъю мавжудунгни базл эт,
Чу мавжуд ўлди бу иш, коминга ет.
Ки, фақр ичра нимаким еткурур суд,
Эрур нафъи вужуду базли мавжуд.
45
Баъзининг нешу жафосидин нола килғани ва келсалар, қова олмаса, мухлисни ўз қочариға ҳавола қилғани


Манга етса минг зулм неши фалондин,
Иложида ҳолимға ҳайрон қолурмен.
Жафо қилғали қўйса вайронима юз,
Агар қавлай олмон, қоча худ олурмен.
46
Икки този бобидаким, пўяда бир-бирисидин қолишмас эрди охир бири адам даштиға тезтак килди ва бири қолди


Икки този бор эрди бийикликда
Ҳар бири сайд вақти шершикор.
Бириси иттию бири қолди,
Иткани суръат айлабон изҳор.
Бот етиб, сайдни қопар эрди,
Бу бири ҳам анга ета қопа бор.
47
Биров бобидаким, бу саройин сотиб, фисқ асбоби тузди ва бу фисқ асбоби била ул саройин бузди


Фалони мардак ар сотти саройин,
Демаким, ул саройин яхши тузди.
Қилиб икки саройиға ажаб иш,
Бу бирни соттию ул бирни бузди.
48
Ҳазрат набавии ҳадиси таржимасидаким, кун фи-д-дунё ка-ана-ка ғариб ав обиру сабил


Деди ҳазрати муфҳиз коинот,
Анга ким эди ҳузнин ўкситгучи.
Ки, дунёда бўлғил нечукким, ғариб
Ва ёхуд анингдекки, йўл ўткучи.
49
Покбозларнинг пок ҳусни ва илоҳии бўлмоқ била руҳлариға шоибаи олойиш ва нафслариға тасаввур осойиш йуқлуғида


Поклар чину чигил ҳусни аро бўлған ила,
Кимса олойиш алар жонибиға йўл бермас.
Ким неча ранг раёҳин уза эскан бирла,
Ел ҳарири, қолагай бўлмағи мумкин эрмас.
50
Ўз ҳолининг йигитлигида фисқ била табоҳлиғи ва қарилиқда шармандалиғдин русиёҳлиғи айтур


Йигитлигимдаки, тақвою зуҳд вақти эди,
Фужуру фисқ била зоеъ айладим авқот.
Ўтуб йигитлик, уйла менга келди чун қарилиғ,
Маош одати маъҳуд ила кечурсам, уёт.
Десамки, тоат этиб, саждадин кўтармай бош,
Бошимга урғали лойиқ, кўрунуб ул тоот.
Қазодин улча манга келди, зикри ҳожат эмас,
Билур чу шиддати ҳолимни қозиюл-ҳожот.
Фардлар: Жавоҳири Муфрадаҳ
1

Улки, ҳақ боринда мақсуд истагай ҳар зотдин,
Меҳр боринда ёруғлуғ кўз тутар зарротдин.
2

Наби шаръиға топмоқ истиқомат
Эрур соликка мушкилрок каромат.
3

Тамаъ этма, кўп ўлса эл моли,
Кўрмайин ҳақ хазинасин ҳоли.
4

Етар чу ризқинг, агар хорадур ва гар ёқут,
Ўзунгга юклама андуҳ тоғин, истаб қут.
5

Мурувват барча бермакдур, емак йўқ,
Футувват барча қилмоқдур, демак йўқ.
6

Такаллуф эрур танға фарсудалиқ,
Анинг таркидур жонға осудалиқ.
7

Музаввир макри бўлди мужиби қайд,
Нечукким, тулку лаъби боиси сайд.
8

Қотиқ эл жисмидин анбарлар олмай нақд эмас восил
Ки, тоғни пора-пора қилмайин, лаъл ўлмади ҳосил.
9

Кўк баҳридин яна тамаъ ком тутмайин
Қим, қатра су томизмас, эл оғзин қурутмайин.
10

Тиндурур бою жиғойни ҳокими равшан замир,
Ёрутур обод ила вайронани меҳри мунир.
11

Не сафо лофия урар ҳиндуи оташдони,
Уй ёрутмас кўсов, ўн қатла ёрутсанг они.
12

Маст муғ дайри риёйи хилватимдин яхшироқ,
Ёшурун исёни зоҳир тоатимдин яхшироқ.
13

Ранжкаш бўлким, чу тортар чуғз вайрон ичра ранж,
Аждаҳодин бийми йўқ, аммо эрур уммиди ганж.
14

Эл ичра, эй ҳасуд, сени қилди ҳақ залил
Ким, ноҳақ элга зидсену ҳақ молиға бахил.
15

Холиқ ўлғон сахийдин элга бўлди икки бахшойиш,
Ҳам эҳсонидин оройиш, ҳам ахлоқидин осойиш.
16

Ёлғон демакда тажриба аввалғи субҳ бас,
Ёлғон нафас чу урди, қорарди ҳамул нафас.
17

Авлиё поясиға дур етмак,
Топмаса шукру топса базл этмак.
18

Базл ҳайвонвашлар илгидин агар истар кўнгул,
Уйладурким, орзу қилғай бўғу шохида гул.
19

Элни хор айлаган тамаъ билгил,
Доимо азза манқанаъ билгил.
20

Кўнгулга футур ўлмайин, роз очилмас,
Садаф гар бутун бўлса, гавҳар сочилмас.
21

Ғофил ўлма, назардин итса аду,
Шамъ ўчурганда, ел кўринурму.
22

Юқар ёмонлиғ ангаким, кирар ёмон эл аро,
Кўмур аро илик урған қилур илкини қаро.
23

Фориғ элдур анда бори қондадур,
Ким бу даврондадурур, дармондадур.
24

Дунёву уқбо иккиси жамъ ўлмас, эй рафиқ,
Кимки икки кема учини тутса, бўлур ғариқ.
25

Аблаҳ ани билки, оламдин бақо қилғай тамаъ,
Аҳмоқ улким, олам аҳлидин вафо қилғай тамаъ.
26

Истасангким, кўрмагайсен бевафолиғ, эй рафиқ,
Қилма олам аҳли бирла ошнолиғ, эй рафиқ.
27

Жаҳон аруси учун, эйки, асру толпиндинг,
Қачон анинг бошидин кечтинг, ул замон тиндинг.
28

Улки, санга элдин эрур айбгў,
Элга доғи сендин ўлур айбжў.
29

Киши айбинг деса, дам урмағилким, ул эрур кўзгу,
Чу кўзгу тийра бўлди, ўзга айбинг зоҳир айларму.
30

Киши айбин юзига қилма изҳор,
Тааммул айла ўз айбингға зинҳор.
31

Қотиқ кўнглунгдин оқти халқ ёши,
Ким, ёмғур боисидур жода тоши.
32

Бу кун насими фироқи менинг сари эсти
Ки, жонни елга бериб, васл риштасин кести.
33

Қизил тўнунг била юз хаста жонға офатсен,
Ҳадиси мухтасар айлай, қизил қиёматсен.
34

Ноз ила аввал мени фирифта қилдинг,
Эмдики, топтим фириб, шифта қилдинг.
35

Чу сен ёру жаҳон бир душманимдур,
Менинг учун жаҳон турғунча сен тур.
36

Манга эмди гўшаи меҳроб ила тоат етар,
Эй кўз, ул меҳроб қошни кўрмакинм, офат етар.
37

Лабингни сўзга то гўё қилибсен,
Масиҳо муъжизин иҳё қилибсен.
38

Андоқ кўрунди сабза аросинда лолалар
Ким, сабз хатлар илгида олтун пиёлалар.
39

Ёр васлин топтиму меҳр ошкоро қилмади,
Уйлаким, ҳижрони ўртар чоғда парво қилмади.
40

Воқиф эрмас ёр, жон берсам бузуғ кошонада,
Шаҳ не огаҳ, хаста Мажнун ўлса бир вайронада.
41

Юз очиб, ёғлиғ била лаълингни мактум айладинг,
Гул чоғи гулранг майдин бизни маҳрум айладинг.
42

Мен синуқ, кўнглум синуқ, сабрим уйи худ ерга паст,
Билмагай ҳолим шикастин кўрмаган мунча шикаст.
43

Бўлғаним ақлу ҳавосу умру жондин ноумид,
Яхшироқким, бўлсам ул жону жаҳондин ноумид.
44

Бордингу келгум дединг, эй шўхи раъно келмадинг,
Англадингким, келмасанг — ўлгумдур, аммо келмадинг.
45

Кўрмасам ул ойни, ўлгудек малолим бордур,
Ўлтурур кўргач, ажойиб саъб ҳолим бордур.
46

Кўнглум аро фалакдин юз ханжари навоиб,
Ҳолим билиб сўрарсен, сендин доғи ажойиб.
47

Ўлсам, эй ёр итлари, ҳар дам ғирев ғам тутунг,
Ёрлиғ зоҳир қилиб, аҳволима мотам тутунг.
48

Ошиқеким, кўргай ул бир қатла ҳар кун ёрини,
Тенгрисига айладик юз қатла шукр изҳорини.
49

Эй фалак, зулм эткали йўқтур менингдек бир кишинг,
Тут ғаниматким, бу дам тушмиш менинг бирла ишинг.
50

Улки, айлармен ғами ҳажрида жон бирла видоъ,
Кош жондек айласа бу нотавон бирла видоъ.
51

Ул парий мен телбага жон ё балойи жонмудур,
Гоҳ муҳлик илтифоти васл ё ҳижронмудур.
52

Ақлу хушум қолмади, кўргач ул ойни боданўш,
Изтиробимдин ҳамоноким, тўкулди ақлу хуш.
53

Уёқти эрса ой, хуршиди рахшон баркамол ўлсун,
Тўкулса гар гули, сарви саҳига эътидол ўлсун.
54

Хуш ул кунларки, бир гулдин ичимда хор-хор эрди,
Ҳар ақшом итлари тнрноғидин кўксум фигор эрди.
55

Агарчи ишқ аро бўлди мубаддал куфр ила диним,
Не ғам, чун поклик расмидурур бу ишта ойиним.
56

Аёғинг туфроғиға кўзларимдур шишаи соат
Ки, ҳар соат бири равшан бўлурға туздилар навбат.
57

Заъфдин бераҳм ёримға етиб эрмиш газанд,
Шояд эткай раҳм дардимға, чу бўлмиш дардманд.
58

Пок ҳусн аҳлики, хуштур зулми ҳам, эҳсони ҳам,
Саъб эмиш пок элга анинг васли ҳам, ҳижрони ҳам.
59

Бўлмасанг оллимда, ё кўнглумда бўл, ё жонда бўл,
Манзилингдур бори, кўнглунг қанда истар — анда бўл.
60

Тарки ишқ эттим вале кўнглум эмастур муттафиқ,
Гар ҳақимға юз туман бедод этар, улдур муҳиқ.
61

Чунки солди ишқ кўйидин мени даврон йироқ,
Тенгдурур оллимда нўши васл ила неши фироқ.
62

Ишқ авжи қуёшин кўрким, тушта бўлур ғориб,
Ҳам шоми эрур муҳлик, ҳам субҳи эрур козиб.
63

Агарчи ишқ дардидин манга юз минг уқубатдур,
Вале ҳамдардсизлиғ андин ортуғроқ суубатдур.
64

Эмастур, гар мени зойи қилур ҳажр интиқоми, ҳайф
Ва лекин зойиъ ўлмоқ шоҳ саъю эҳтимоми ҳайф.
65

Кишиким, ёрини ҳар кун кўрарга ўрганур эрмиш,
Чу бир кун кўрмас эрмиш, бениҳоят эмганур эрмиш.
66

Бўлмағандур ҳусну ишқ ойинида, эй сарви ноз,
То абад бир ёндин истиғнову бир ёндин ниёз.
67

Не билгай ҳажрни гулшанда булбул ошиён айлаб,
Биров билгайки, мендек итти, тарки хонумон айлаб.
68

Оҳдинким, ҳар бири бир арсаи мотамча бор,
Уксуди умрум, нединким, ҳар бири юз дамча бор.
69

Бу кун йўқ кимса мендек ишқ дарди ани зор эткан,
Диёру мулкидин оворалиғни ихтиёр эткан.
70

Менки чектим йиғламоқлар бирла жонондин илик,
Ашк селобн била охир юдум жондин илик.
71

Ҳам мени ул тоза нахли нозпарвард ўлтурур,
Ҳам буким, йўқ дардини айтурға ҳамдард, ўлтурур.
72

Андин ўзга гарчи шамъи топмади кулбамға йўл,
Мендин ўзга барчанинг шамъи шабистонидур ул.
73

Ул парийким, ани демишмен ёр,
Одамлиғдин ўзга барчаси бор.
74

Манга андин неким Чин мулкида шамъи тирозидур,
Ваё Кашмир аро бир фитна кўзлук сеҳр созидур.
75

Чирмабон илгига умдо ёғлиғ ул қоши қора,
Мен қора бахтим била урён танимда юз яра.
76

Балойидур, буки мендин ҳамиша ёр жудодур,
Даме бу дарду балодин халос эмон, не балодур.
77

Элга бўлмиш руҳпарвар боғу руҳафзо баҳор,
Ер ҳажридин манга, билмон, хазондур ё баҳор.
78

Дединг соғиндим, эрур ашкдин юзунг гулгун,
Бегим узун яша, соғинғанинг сариғ олтун.
79

Нетай элнинг баҳоринким, манга ошуби ҳижрондур,
Кўзумда сарв ўқдур, кўнглум ичра ғунча пайкондур.
80

Истарам — шўхе чиқиб, жонимға бедод айлагай,
Сабру ҳушу ақлу имонимни барбод айлагай.
81

Неча бўлғай, эй кўнгул, ошиқлиқу афтодалиқ,
Неча кун ҳам хуштурур фориғлиқу озодалиқ.
82

Икки кўзунгу лабинг ғамидин
Мен хаста ўлуб-ўлуб тирилдим.
83

Ўқ эдинг, эй тонгки, оттинг жонима вуслат—туни,
Бу жиҳатдин ёрума дермен сени ҳар субҳдам.
84

Белу оғзидин, дедиларким, дегил афсонае,
Бошладим филҳолким, «Бир бор эди, бир йўқ эди».
85

Кўнглум ҳарими ичра қилур жилва ул парий,
Андоқки, Каъба ичра ҳарамнинг кабутари.
86

Сайл йўлида фано даштида мужгоним эмас,
Кўз олочуғларининг дуд еган уғларидур.
Кўрсаткичлар
Тарихий, Адабий Ва Мифик Шахслар Кўрсаткичи
Абдулмуҳсин — соқийнома VI, 6.
Айюб — ғазал 452, 3.
Атойи — соқийнома XXXI, 5.
Ашконий—соқийнома I, 21.
Афридун (Фаридун)—ғазал 383, 6; соқийнома I, 20; XIV, 1.
Баҳром — ғазал 140, 6; соқийнома I, 22.
Баҳмон — соқийнома XVII, 10.
Биноий — соқийнома XXXI, 9.
Бойқаро ибн Мансур — соқийнома XV, 6.
Вомиқ — ғазал 234, 5.
Довуд —ғазал 63, 2; 304, 7.
Жабраил (Жибрил) — ғазал 33, 8.
Жамшид (Жам) — ғазал 27, 6; 57, 8; 82, 8; 140, 6, 568, 7, 581, 8; 630, 6, 8; соқийнома I, 5, 6, 20; XVI, 2; XXXII, 13; қитъа 14, 1.
Зардушт— ғазал 230, 4.
Зол — соқийнома VIII, 6.
Зулқарнайн — ғазал 120, 5.
Искандар (Скандар)—газал 88, 4; 236, 6; 628, 3; соқийнома I 21 29 XVI 2
Исо —ғазал 28, 5; 76, 3; 81, 7; 108, 3; 304, 6; 313, 6, 321, 4; 459, 6; 575, 6; таржиъбанд VI, 4; соқийнома II, 3; қитъа 13, 3.
Каён — соқийнома 1, 21; XX, 1.
Кайвон — ғазал 575, 4 Камол — соқийнома XXII, 18. Каюмарс — соқийнома I, 19.
Лайли (Лайло) — газал 45, 4; 83, 3; 119, 2, 231, 6; 245, 4; 295, 7; 302, 3: 316, 7; 358, 2; 605, 6; 611, 4.
Лутфий—мусаддас 7 банд.
Мажнун —ғазал 15, 7; 25, 6; 59, 7; 65, I; 74, 5; 83, 3; 90, 2; 91,2; 119,1,2; 120,8; 130,4; 131,2,6; 168,9; 178,4; 179, 7; 184, 3; 187, 5; 191, 2, 3; 212, 4; 217, 4; 233, 3; 234, 6; 245. 4; 273, 5; 288, 5; 316, 7; 318, 5; 324, 1; 325,4; 341, 5; 348, 4; 351, 8; 358, 2; 364, 7; 366, 2; 369, 5; 378, 7; 379, 7; 392, 7; 398, 5: 403, 2; 426, 2; 448, 6; 459, 4; 463, 3; 466, 3; 482, 4; 490, 6; 491, 3; 509, 5; 516, 5; 537, 2; 545, 6; 549, 1; 558, 2; 581, 5; 590, 3; 591, 2; 605, 3, 6; 619 3;625, 7; 634, 1; мусаддас 3; фард 40.
Мазид — сокийнома XXI, 7.
Марям —ғазал 28. 5; 321, 4; 421, 6, 447, 5
Мир Садр — соқийнома XXX, 6.
Мир Дарвеш —соқийнома XXI, 17.
Мироншоҳ — соқийномаXVII, 3.
Мирзобек — соқийнома XXI, 16.
Муаммойи — соқийнома XXX, 4.
Муҳаммад— қитъа 2, 1.
Намруд — ғазал 31, 6.
Нур Саид —соқийнома XXI, 27.
Нуҳ — ғазал 326, 6; 462, 2; 463, 5.
Ориф — қитъа 18, 4.
Парвез —ғазал 134, 7; 167, 2; 203, 4, 6; 392, 7; 467, 6.
Паҳлавон Неъмат—қитъа 43, 1.
Расул — ғазал 293, 6, 338, 6.
Рустам — ғазал 61, 6: соқийнома I, 22; VII, 6.
Рухуллоҳ (Масих, Исо) ғазал 6, 4; 11, 4; 33, 8; 57, 6; 63, 2; 94, 2; 103, I, 2, 3, 4, 5, 6, 7; 108, 6; 131, 1; 135, 2; 159, 4; 176, 1; 178, 6. 192, 4; 198, 4; 211, 4; 219, 2, 4: 224, 2; 235, 1; 243. 3; 249, 2; 278, 2; 286, 5: 323, 2; 324, 7; 334, 5; 370, 3, 6; 371, 4; 387, 7; 421, 6; 439, 5; 447, 5; 455, 5; 469, 7; 483, 1; 493, 5; 503, 5; 520, 5, 8; 542, 5; 546, 3; 1 558, 3; 575, 6; 581, 4; 589, 2; 592, 5; 612, 12; 631, 4; 632, 6; 637, 6; 641, 4; таржиъбанд VI, 8; соқийнома XII, 4; қитъа 20. 1; 25, 2: 42, 1; фард 37.
Салмон — соқийнома XXII, 18.
Саъдий— соқийнома XXII, 18.
Сом — соқийнома I, 22.
Сомир — ғазал 352, 2.
Сосон — соқийнома 1,21.
Сулаймон — соқийнома XXXI, 8.
Султон Аҳмад — қитъа 17, 1.
Султон Вайс ибн Бойқоро—соқийнома XV, 3.
Султон Ҳусайн — ғазал 444, 7.
Темур — соқийнома I, 24.
Фанойи — соқийнома XXXI, 5.
Фарҳод —ғазал 15, 7; 31, 5; 90, 3; 119, 1, 2; 120, 8; 122, 3; 13), 2; 167, 2; 168, 9; 178, 4; 179, 7; 191, 4; 196, 6; 203, 6 212, 4; 233, 3; 243, 6; 316, 7; 341, 5; 351, 8; 352, 3; 364, 6 369, 5; 391, 4; 398, 5; 403, 2; 426, 2; 448, 6; 467, 6; 481, 5 490, 6; 491, 3; 516, 5; 558, 2; 581, 5; 599, 7; 605, 3; 606, 2 611, 4; 622, 4.
Форёбий — соқийнома XXIII, 7.
Хизр— ғазал 74. 4: 103. 1. 2, 3, 4, 5, 6, 7; 108, 6; 118, 8; 120, 5; 171, 1; 176, 1; 192, 6; 249, 1; 264, 2; 275, 5; 278, 2; 312, 3; 323, 2; 370, 3; 447, 3; 462, 3; 539, 5; 542, 5; 589, 2, 641, 4; 646, 4 соқийнома I, 29; XXV, 2; қитъа 12, 1.
Хусрав — ғазал 385, 7. соқийнома XXII, 18.
Хожи Камол —соқийнома XXX, 5.
Ҳотам — қитъа 14, 2.
Хусайн Иброҳим — соқийнома IX, 5.
Ҳусайний — соқийнома III, 5; XI, 5.
Хушанг — соқийнома I, 19.
Чингизхон — соқийнома I, 23.
Шайх Санъон — таржиъбанд VI, 6.
Ширин-ғазал 45, 4: 105. 5; 119, 2; 196, 6: 231. 6; 295. 7; 316, 7; 352. 3; 383. 5; 563, 6.
Шоҳ Ғозий — ғазал 155, 7; 301, 7; 444, 7; 505, 7; 622, 9; соқийнома XIX, II; XXXII. 8.
Юсуф-ғазал 65. 3: 91. I; 111. 5; 368, 7; 539, 6: 560, 6. Яъжуж —ғазал 120, 5.
Қамбар Али— соқийнома XXI, 27.
Қорун — ғазал 31. 6; 184, 6.
Қосим Анвар — соқийнома XII, 4.
Ҳабибуло — газал 280. 5.
Хайдар (Мир Ҳайдар) — соқийнома V, 5; қитъа 37, I. Ҳасан (Сайид)—соқийнома V, 5; XXVI, 13.

Географик Номлар Кўрсаткичи
Адам — газзл 99. 9: 435, 3; 46?, 4.
Ажам — ғазал 45. 4.
Араб — ғазал 45, 4.
Арас — газал 198. 5; мудаммас 6 банд.
Афранж — газал 230, 6.
Батҳо— ғазал 650. 5.
Бағдод — ғазал 406. 7.
Дажла —ғазал 90, 6: 198. 5.
Жайҳун — газал 90. 6; 635, 4, иусаддас 7.
Жом — ғазал 630, 6; қитъа 18, 4.
Журжон—қитьа 28. I
Исфаҳон (Спахон) — ғазал 251.9; соқийнома XXIII. 7.
Ироқ- ғазақ 228, 7: 462. 9; соқийнома III, 3.
Канъон — ғазал 91, 1; III, 5.
Кашмир — фард 74.
Каъба —ғазал 5, 7; 92, 8; 93, 2; 149, 7; 216, 3; 329, 7, 7;402, 9; 435, 4.
Мадина — ғалал 650. 4.
Марв — соқийнома VI, 3.
Машҳад —соқийнома XXXI, 11.
Мусалло— ғазал 456, 6.
Немруз— соқийнома VIII, 4.
Ому - мухаммас 2, 6.
Сабзавор — ғазал 572, 1.
Табриз — ғазал 251, 9.
Торум — ғазал 406, 7.
Уммон —ғазал 510, I.
Уторуд — соқийнома XVII, 14.
Фирот (Эфрот) — ғазал 635, 4.
Халлух —ғазал 113, 4.
Хижоз — ғазал 209, 7; 228, 7; 251, 9.
Хитой — ғазал 224, 6.
Хуросон — ғазал 209, 7; 228, 7; 462, 9.
Хўтан — газал 604, 10.
Чин — фард 74.
Чим — ғазал 143, 1.
Шероз — қитъа 18, 3.
Язд — соқийнома I, 22.
Яман — ғазал 604, 3.
Ясриб — ғазал 650, 5.
Қоф —ғазал 492, 1, 2.
Қулзум — ғазал 406, 6.
Ҳири (Ҳирот)—ғазал 301, 7; 520, 9; 572, 1.
Ҳиндистон — соқийнома IX, 6.

Этник Номлар Кўрсаткичи
араб—ғазал 93, 7; қитъа 2, 1.
арман — ғазал 110, 4.
барлос—газал 406,7; 466, 7.
габр— ғазал 236, 6; қитъа 26, 2.
жуҳуд — ғазал 263, 6.
жўжи— ғазал 594, 7.
лўли — ғазал 73, 9; 86, 7; 234, 8; 406, 7.
тарсо — мустазод 5.
тархон— ғазал 144, 7; 466, 7.
тибат — ғазал 131, 4.
тотор — ғазал 113, 4.
туркман — ғазал 93, 7.
турк— ғазал 100, 2; 110, 4; 243, 9; 594, 7; қитъа 22, 1. хитой — ғазал 536, 4.
чаркас— ғазал 224, 6.
чиғатой — ғазал 93, 7; 594, 7.
қиёт — ғазал 73, 9.
қўнғирот— ғазал 73, 9.
ҳинду — ғазал 101, 5; 108, 4; 183, 4; 357, 3; 517, 1; 536, 4; 623, 6 ; қитъа 18, 2; 22, 1; фард 11.


AvvalgiIII- qism Keyingi
№Mualifning boshqa asaralari
1 Mezon ul-Avzon (Tasvirlar) 1375
2 Sab’ai Sayyor (Tasvirlar) 1031
3 Arba’in [Alisher Navoiy] 1960
4 Арбаин - 40 четверостиший [Alisher Navoiy] 1997
5 Арбаъин [Alisher Navoiy] 766
6 Афоризмы [Alisher Navoiy] 789
7 Badoyi ul-Bidoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 5000
8 Badoyi ul-Bidoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 5811
9 Badoyi ul-Vasat (I- qism) [Alisher Navoiy] 5760
10 Badoyi ul-Vasat (II- qism) [Alisher Navoiy] 2538
11 Badoyi ul-Vasat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1944
12 Бадойиъ ул-Бидоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1020
13 Бадойиъ ул-Бидоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1344
14 Бадойиъ ул-Васат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 926
15 Бадойиъ ул-Васат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 937
16 Бадойиъ ул-Васат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 858
17 Farhod va Shirin (I- qism) [Alisher Navoiy] 1650
18 Farhod va Shirin (II- qism) [Alisher Navoiy] 5911
19 Favoid ul-Kibar (I- qism) [Alisher Navoiy] 3709
20 Favoid ul-Kibar (II- qism) [Alisher Navoiy] 1654
21 Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] 2415
22 Фавоид ул-Кибар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1014
23 Фавоид ул-Кибар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 901
24 Фарҳод ва Ширин (I- қисм) [Alisher Navoiy] 815
25 Фарҳод ва Ширин (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1239
26 Hayrat ul-Abror (I- qism) [Alisher Navoiy] 12106
27 Hayrat ul-Abror (II- qism) [Alisher Navoiy] 2141
28 Hayrat ul-Abror (III- qism) [Alisher Navoiy] 2014
29 Holoti Pahlavon Muhammad [Alisher Navoiy] 1937
30 Holoti Sayyid Hasan Ardasher [Alisher Navoiy] 1845
31 Ҳайрат ул-Аброр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1086
32 Ҳайрат ул-Аброр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 698
33 Ҳайрат ул-Аброр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 656
34 Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад [Alisher Navoiy] 664
35 Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер [Alisher Navoiy] 809
36 Layli va Majnun (I- qism) [Alisher Navoiy] 1982
37 Layli va Majnun (II- qism) [Alisher Navoiy] 1830
38 Layli va Majnun (III- qism) [Alisher Navoiy] 4677
39 Lison ut-Tayr (I- qism) [Alisher Navoiy] 6554
40 Lison ut-Tayr (II- qism) [Alisher Navoiy] 1035
41 Lison ut-Tayr (III- qism) [Alisher Navoiy] 6014
42 Лайли ва Мажнун (I- қисм) [Alisher Navoiy] 804
43 Лайли ва Мажнун (II- қисм) [Alisher Navoiy] 782
44 Лайли ва Мажнун (III- қисм) [Alisher Navoiy] 975
45 Лисон ут-Тайр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1231
46 Лисон ут-Тайр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 809
47 Лисон ут-Тайр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 783
48 Лисон ут-Тайр (Язык птиц) [Alisher Navoiy] 1565
49 Mahbub ul-Qulub [Alisher Navoiy] 2036
50 Majolis un-Nafois (I- qism) [Alisher Navoiy] 1695
51 Majolis un-Nafois (II- qism) [Alisher Navoiy] 2112
52 Mezon ul-Avzon [Alisher Navoiy] 3630
53 Muhokamat ul-Lugʻatayn [Alisher Navoiy] 7536
54 Munojot [Alisher Navoiy] 7465
55 Munshaot (Munojot) [Alisher Navoiy] 1906
56 Мажолис ун-Нафоис (I- қисм) [Alisher Navoiy] 982
57 Мажолис ун-Нафоис (II- қисм) [Alisher Navoiy] 844
58 Маҳбуб ул-Қулуб [Alisher Navoiy] 929
59 Мезон ул-Авзон [Alisher Navoiy] 985
60 Муножот [Alisher Navoiy] 993
61 Муншаот (Муножот) [Alisher Navoiy] 816
62 Муҳокамат ул-Луғатайн [Alisher Navoiy] 1153
63 Nasoim ul-Muhabbat (I- qism) [Alisher Navoiy] 4017
64 Nasoim ul-Muhabbat (II- qism) [Alisher Navoiy] 1831
65 Nasoim ul-Muhabbat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1960
66 Navodir un-Nihoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 2374
67 Navodir un-Nihoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 1782
68 Navodir un-Nihoya (III- qism) [Alisher Navoiy] 1192
69 Navodir ush-Shabob (I- qism) [Alisher Navoiy] 2429
70 Navodir ush-Shabob (II- qism) [Alisher Navoiy] 1591
71 Navodir ush-Shabob (III- qism) [Alisher Navoiy] 1824
72 Nazm ul-Javohir [Alisher Navoiy] 4874
73 Наводир ун-Ниҳоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 966
74 Наводир ун-Ниҳоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 974
75 Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy] 851
76 Наводир уш-Шабоб (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1061
77 Наводир уш-Шабоб (II- қисм) [Alisher Navoiy] 765
78 Наводир уш-Шабоб (III- қисм) [Alisher Navoiy] 876
79 Назм ул-Жавоҳир [Alisher Navoiy] 779
80 Насоим ул-Муҳаббат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1280
81 Насоим ул-Муҳаббат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1133
82 Насоим ул-Муҳаббат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1083
83 Притчи [Alisher Navoiy] 936
84 Qaro koʻzum (I- qism) [Alisher Navoiy] 2567
85 Qaro koʻzum (II- qism) [Alisher Navoiy] 2377
86 Qaro koʻzum (III- qism) [Alisher Navoiy] 2063
87 Қаро кўзум (I- қисм) [Alisher Navoiy] 968
88 Қаро кўзум (II- қисм) [Alisher Navoiy] 904
89 Қаро кўзум (III- қисм) [Alisher Navoiy] 899
90 Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy] 1267
91 Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy] 671
92 Sabai Sayyor [Alisher Navoiy] 10162
93 Saddi Iskandariy (I- qism) [Alisher Navoiy] 1523
94 Saddi Iskandariy (II- qism) [Alisher Navoiy] 1824
95 Saddi Iskandariy (III- qism) [Alisher Navoiy] 2984
96 Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy] 2586
97 Сабъаи Сайёр [Alisher Navoiy] 1713
98 Садди Искандарий (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1371
99 Садди Искандарий (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1004
100 Садди Искандарий (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1562
101 Сирож ул-Муслимин [Alisher Navoiy] 781
102 Tarixi anbiyo va hukamo [Alisher Navoiy] 3512
103 Tarixi muluki ajam [Alisher Navoiy] 2847
104 Тарихи анбиё ва ҳукамо [Alisher Navoiy] 888
105 Тарихи мулуки ажам [Alisher Navoiy] 852
106 Vaqfiya [Alisher Navoiy] 3258
107 Вақфия [Alisher Navoiy] 810
108 Xamsat ul-Mutahayyirin [Alisher Navoiy] 2297
109 Xамсат ул-Мутаҳаййирин [Alisher Navoiy] 866
110 Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] 9441
111 Gʻaroyib us-Sigʻar (II- qism) [Alisher Navoiy] 2848
112 Gʻaroyib us-Sigʻar (III- qism) [Alisher Navoiy] 4235
113 Ғаройиб ус-Сиғар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1525
114 Ғаройиб ус-Сиғар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 818
115 Ғаройиб ус-Сиғар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1153
Tavsiya qilamiz
. Tush.UZ - Tushlar tabiri
. Yuklamlar ombori
. O'zbekcha Android dasturlar
. Orginal Mp3 lar
. Aralash rasmlar + 9 000
. Kitoblar
Яндекс.Метрика