Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy]

Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy]
Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy]
Рисолаи Тийр Андохтан[1]
Бисмиллоҳир-Раҳмонир-Раҳим
Алҳамду лиллоҳи раббил оламин вас-салавот-уссаллам ало расулиҳи Муҳаммади ва олиҳи ажмаин[2].
«Ҳар ким тарк қилса тийрандозлиқни ўгриғондин сўнг бас тарк қилмиш бўлғай менинг суннатимни, ул мендин эмас».
Аммо хабарда андоқ келтирурким, чун Ҳазрати Одам Сафий[3] (салавоту лиллоҳи алайҳи) дунёга келгондин сўнг Худойи таоло анинг гуноҳин бағишлади. Эрса Жаброил[4] (алайҳиссалом)га амр бўлдиким, Одамға дехқончиликни ўгротгил. Жаброил (а. с.) келиб айди: – Ё Одам, Худойи таоло санга айди, андин сўнг амр қилдиким, деҳқончилиқ қилсун. Чун Одам (а с) бу пайғомни эшитти, эрса қабул қилди. Ва Жаброил (а. с.) уруғ олиб келди ва Одам (а. с.) сочти ва ерни мола қилди. Қазоға қарғалар келиб, эккан буғдойни ковлаб олиб ея бошлади. Одам (а. с.) андоқ кўруб, муножот қилиб айдиким: – Илоҳи, менинг, экканимни зоеъ қилмагил. Бас, Худойи таоло Жаброил (а. с.) дин Одами Сафийға бир ёй ва неча ўқ йиборди. Чун Одамға ўқ отмоқни ўгротти. Андин сунг буюрдиким, Одам бу ўқни қарғалар сари отгил. Бас, Одам (а. с.) отти ва хато қилди. Жаброил табассум қилиб айтди: – Яна бир ўқ отғил. Бу кезикда отган урди. Жаброил (а. с.) шодмон бўлди. Одам (а. с.) сўрдиким: – Эй Жаброил, аввал отқонимда нега табассум килдинг ва сўнг отқонимда нега шодмон булдунг? Жаброил (а. с.) айди: – Ул табассум анинг учун қилдим ва сўнг шодмон бўлдумким, агар аввалғи ўқунг қарғаларға тегса эрди фарзандларинг илгидин қиёматқача ҳеч нимарса халос бўлмағай эрди. Ва яна билгилким, ўқ отмоқ Худойи таолонинг лутфи эрур ва Одами Сафийнинг мўъжизасидур. Билгилким, ўқ отмоқлиқнинг савоби бисёрдур. Аммо андоқ баён қилоли то сизга маълум бўлғай.
Хабарда андоқ келтирурким, Пайғамбар (а.с.) ўқ отмоқнинг фазилатин бисёр этти. Эрса саҳобалар (ризвон аллоҳи таоло алайҳим ажмаин) таажжуб қилиб сўрдиларким: – Ё Расулуллоҳ, тийрандозлиқнинг савоби не миқдордур? Расулуллоҳ (с. а. в.) буюрдиким: – Агар тийрандозлиқни бийик савобин айтсам халқ касбу тижоратидин қолғайлар. Ва ўқ отмоқдин ўзга иш қилмағайлар. Аммо бир соат ўқ отмоқ савоби билан эллик йилғи тоатнинг савоби баробар турур. Ва Расул (а. с.) айдиким: – Ҳар мўъминким, нишонаға ўқ отса Худойи таоло анга беҳиштийлар савобин бергай ва агар нишонга тегса, беҳиштнинг эшикин анга очиб, ҳурни анга ақд қилғай.
Андоқ ривоят қилурким, Панғамбар (а. с.) саҳобалар бирла бир кун борур эрдилар. Саъди Ваққос[5] фарзандлариға ўқ отмоқ ўгротур эрди. Ҳазрати Пайғамбар (а. с.) замоне нишонагоҳга боқиб турдилар. Баякбор бир йигит пайдо бўлди, илгида ўқ ва ёй. Бу йигит келиб бир ўқ отти, эрса Пайғамбар (а. с.) басе шодмон бўлди. Андин сўнг саҳобалар (р. а. а.) сўрдиларким: – Ё Пайғамбари Худо, не сабабқа шодмон бўлдингиз?
Пайғамбар (а. с.) айдиларким: – Ул сабабдин шодмон бўлдум: ул йигит келур эрди – ғарқи гуноҳ эрди. Чун ўқ отти, эрса барча гуноҳларидан пок бўлди ва гуноҳлари тўкулди.
Хабарда андоқдурурким, Пайғамбар (а. с.) буюрди, ҳар ерниким, масжид қилур бўлсалар қирқ йил бурун фахр қилур эрмишким, мени масжид қиладурлар. Ва ҳар ердаким, ўқ отар бўлсалар саксон йил бурун фахр ва мубоҳот қилур эрмишким, мени нишонагоҳ қилиб, бир кун ўқ отганлар.
Амир ул-мўъминин Али[6] (карамаллоҳу важҳуҳи) гоҳо ўқ келтирур эрди, бош ва оёғларни ёланг қилиб, дуруд айтур эрди. Бир кун Саъди Ваққос ўқ отар эрдиким, Жаброил (а. с.) келди ва Ҳазрати Пайғамбар а. с.) Саъди Ваққос бирла туруб эрдилар, Пайғамбар (а. с.) айдилар: – Эй Саъди Ваққос, менинг учун бир ўқ отқил. Ва Жаброил (а. с.) айди: – Ё Расулуллоҳ, Саъди Ваққосға айтғил менинг учун ҳам бир ўқ отсун. Чун Ваққос бу икки ўқни отмоқдин сўнг Пайғамбар (а. с.) айди: Бир ўқ Худойи таолонинг номи учун отқил. Саъди Ваққос яна бир ўқ отти. Андин сўнг саҳобалар (р. а. а.) бориб, нишонагоҳдин ўқларни келтурдилар. Аммо ул ўқким, Худойи субҳонаҳу таоло оти учун отиб эрдилар, топмадилар. Жаброил (а. с.) келиб айди: – ё Муҳаммад, Худойи таоло айдиким, ул ўқни топмасунлар, анинг учунким, ул беҳиштда Саъди Ваққосқа ер олиб анда турди.
Манқулдурким, Шайх Шафиқи Балхий[7] (р. т. а.) назъ ҳолинда қўпуб ўқ-ёй келтуруб, бир неча ўқ отти, эрса ёронлари кўруб шодмон бўлдиларким, Шайхнинг аҳволи яхшидур. Шайх (қ. с.) айдиким: – Эй ёронлар, билингларким, менинг ҳолим охир бўлубтур. Аммо андоқ хаёл қилдимким, бир тоат қилайин ва ҳеч тоат бу маҳалда ўқ отмоқдин беҳрок кўрмадим. Билгилким, ўқ отмоқ савоби кўп ва масъаласи бисёрдур. Аммо мухтасар қилдук. Бо эҳтиром анжомид, ба итмом расид ин нусхаи шариф дар дасти бандаи заиф Фатхуллоҳ ал-котиб.



↑ Алишер Навоийга нисбат берилган (Қаранг: Бертельс Е. Э-Навои. М.; Л., 1948; Семенов А. А. Навоий қўлёзмалари тавсифи. Тошкент, 1940) бу ғоят кичик асар аштархонийлардан Абдулазизхон (1645 – 1680) китобхонасига мансуб бир мажмуа таркибида мавжуд, дейилади. Ушбу сатрлар муаллифининг Урфон Отажон билан ҳаммуаллифликда ёзган мақоласида рисоланинг мазмун ва моҳияти ёритилар экан, унинг Навоий қаламига мансублиги ҳақида баъзи далил ва мулоҳазалар билдирилади (Қаранг: «Тафаккур» журнали. 1995 й. 3/4-сон. 120 – 124-бетлар).

↑ Тарж. а.: Бутун олимларнинг парвардигорига ҳамду санолар бўлсин, Оллоҳнинг расули ва унинг оила аъзоларига дуои саломлар бўлсин!

↑ Одам – Оллоҳ яратган биринчи инсон. «Абулбашар» куняси, «Сафиуллоҳ» (Оллоҳнинг соф қули) лақаби. Халқда Одам Ота деб юритилади. Бу ерда Одам жаннатдан қувилгач,. Оллоҳ унга деҳқончилик қилишни, буғдой экишни буюргани ҳақида сўз кетади.

↑ Жаброил – Оллоҳ билан пайғамбар ўртасидагн воситачи, ваҳий келтирувчи тўрт фариштанинг бири. Унинг «Руҳ ул-амин» лақаби бор.

↑ Саъди Ваққос – Муҳаммад пайғамбар саҳобаларидан бири.

↑ Амир ал-мўъминин – Алн ибн Абу Толнб (661 йилда қатл қилинган). Исломда «Хулафо ар-рошидин» (тўғри йўлдан борувчи халифалар), халқ орасида «чорёрлар» деб аталувчи тўрт халифанинг тўртинчиси, Муҳаммад пайғамбарнинг куёви ва амакиваччаси. Исломдаги икки асосий оқимдан бири «шиа» (арабча «гуруҳ» демакдир)ни Али ташкил қилган. «Амир ал-мўъминин» Ҳазрат Алининг лақабидир. Навоий Ҳазрат Алининг «Наср ул-лаолий» (насрий гавҳарлар) номли асарида жамъланган ҳикматларининг ҳар бирини бир рубоийда талқин қилган (268 та) ва асарига «Назм ул-жавоҳир» (назмий-шеърлар жавҳарлар) деб ном берган. Адабиётда Али ажойиб саркарда ва жасур шахс сифатида таъриф қилинади.

↑ Шафиқи Балхий – машҳур шайхлардан. Фаридуддин Аттор Иброҳим Адҳам тариқатини олган эди, деб ёзади («Тазкират ул-авлиё», 232-6.). Шафиқи Балхий 174/790 – 791 йилда. Мовароуннаҳрда дунёдан ўтган.
Mualifning boshqa asaralari
1 Mezon ul-Avzon (Tasvirlar) 1601
2 Sab’ai Sayyor (Tasvirlar) 1220
3 Arba’in [Alisher Navoiy] 2253
4 Арбаин - 40 четверостиший [Alisher Navoiy] 3036
5 Арбаъин [Alisher Navoiy] 914
6 Афоризмы [Alisher Navoiy] 992
7 Badoyi ul-Bidoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 6451
8 Badoyi ul-Bidoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 7149
9 Badoyi ul-Vasat (I- qism) [Alisher Navoiy] 7279
10 Badoyi ul-Vasat (II- qism) [Alisher Navoiy] 3061
11 Badoyi ul-Vasat (III- qism) [Alisher Navoiy] 2522
12 Бадойиъ ул-Бидоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1249
13 Бадойиъ ул-Бидоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1542
14 Бадойиъ ул-Васат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1118
15 Бадойиъ ул-Васат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1115
16 Бадойиъ ул-Васат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1124
17 Farhod va Shirin (I- qism) [Alisher Navoiy] 2084
18 Farhod va Shirin (II- qism) [Alisher Navoiy] 7244
19 Favoid ul-Kibar (I- qism) [Alisher Navoiy] 4578
20 Favoid ul-Kibar (II- qism) [Alisher Navoiy] 2082
21 Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] 2833
22 Фавоид ул-Кибар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1208
23 Фавоид ул-Кибар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1082
24 Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 997
25 Фарҳод ва Ширин (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1004
26 Фарҳод ва Ширин (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1463
27 Hayrat ul-Abror (I- qism) [Alisher Navoiy] 15068
28 Hayrat ul-Abror (II- qism) [Alisher Navoiy] 2867
29 Hayrat ul-Abror (III- qism) [Alisher Navoiy] 2682
30 Holoti Pahlavon Muhammad [Alisher Navoiy] 2164
31 Holoti Sayyid Hasan Ardasher [Alisher Navoiy] 2145
32 Ҳайрат ул-Аброр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1237
33 Ҳайрат ул-Аброр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 801
34 Ҳайрат ул-Аброр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 773
35 Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад [Alisher Navoiy] 807
36 Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер [Alisher Navoiy] 960
37 Layli va Majnun (I- qism) [Alisher Navoiy] 2288
38 Layli va Majnun (II- qism) [Alisher Navoiy] 2094
39 Layli va Majnun (III- qism) [Alisher Navoiy] 5379
40 Lison ut-Tayr (I- qism) [Alisher Navoiy] 7457
41 Lison ut-Tayr (II- qism) [Alisher Navoiy] 1214
42 Lison ut-Tayr (III- qism) [Alisher Navoiy] 6301
43 Лайли ва Мажнун (I- қисм) [Alisher Navoiy] 939
44 Лайли ва Мажнун (II- қисм) [Alisher Navoiy] 916
45 Лайли ва Мажнун (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1108
46 Лисон ут-Тайр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1396
47 Лисон ут-Тайр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 925
48 Лисон ут-Тайр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 896
49 Лисон ут-Тайр (Язык птиц) [Alisher Navoiy] 1835
50 Mahbub ul-Qulub [Alisher Navoiy] 2344
51 Majolis un-Nafois (I- qism) [Alisher Navoiy] 1979
52 Majolis un-Nafois (II- qism) [Alisher Navoiy] 2340
53 Mezon ul-Avzon [Alisher Navoiy] 3949
54 Muhokamat ul-Lugʻatayn [Alisher Navoiy] 10790
55 Munojot [Alisher Navoiy] 8367
56 Munshaot (Munojot) [Alisher Navoiy] 2146
57 Мажолис ун-Нафоис (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1103
58 Мажолис ун-Нафоис (II- қисм) [Alisher Navoiy] 997
59 Маҳбуб ул-Қулуб [Alisher Navoiy] 1054
60 Мезон ул-Авзон [Alisher Navoiy] 1142
61 Муножот [Alisher Navoiy] 1198
62 Муншаот (Муножот) [Alisher Navoiy] 1038
63 Муҳокамат ул-Луғатайн [Alisher Navoiy] 1306
64 Nasoim ul-Muhabbat (I- qism) [Alisher Navoiy] 4544
65 Nasoim ul-Muhabbat (II- qism) [Alisher Navoiy] 2127
66 Nasoim ul-Muhabbat (III- qism) [Alisher Navoiy] 2202
67 Navodir un-Nihoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 2649
68 Navodir un-Nihoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 2149
69 Navodir un-Nihoya (III- qism) [Alisher Navoiy] 1417
70 Navodir ush-Shabob (I- qism) [Alisher Navoiy] 2761
71 Navodir ush-Shabob (II- qism) [Alisher Navoiy] 2203
72 Navodir ush-Shabob (III- qism) [Alisher Navoiy] 2312
73 Nazm ul-Javohir [Alisher Navoiy] 5477
74 Наводир ун-Ниҳоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1128
75 Наводир ун-Ниҳоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1108
76 Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy] 987
77 Наводир уш-Шабоб (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1295
78 Наводир уш-Шабоб (II- қисм) [Alisher Navoiy] 920
79 Наводир уш-Шабоб (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1031
80 Назм ул-Жавоҳир [Alisher Navoiy] 905
81 Насоим ул-Муҳаббат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1428
82 Насоим ул-Муҳаббат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1285
83 Насоим ул-Муҳаббат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1212
84 Притчи [Alisher Navoiy] 1080
85 Qaro koʻzum (I- qism) [Alisher Navoiy] 3439
86 Qaro koʻzum (II- qism) [Alisher Navoiy] 3286
87 Qaro koʻzum (III- qism) [Alisher Navoiy] 2593
88 Қаро кўзум (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1108
89 Қаро кўзум (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1021
90 Қаро кўзум (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1097
91 Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy] 1412
92 Sabai Sayyor [Alisher Navoiy] 11173
93 Saddi Iskandariy (I- qism) [Alisher Navoiy] 1857
94 Saddi Iskandariy (II- qism) [Alisher Navoiy] 2266
95 Saddi Iskandariy (III- qism) [Alisher Navoiy] 3614
96 Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy] 2816
97 Сабъаи Сайёр [Alisher Navoiy] 1942
98 Садди Искандарий (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1518
99 Садди Искандарий (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1145
100 Садди Искандарий (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1749
101 Сирож ул-Муслимин [Alisher Navoiy] 881
102 Tarixi anbiyo va hukamo [Alisher Navoiy] 3892
103 Tarixi muluki ajam [Alisher Navoiy] 3375
104 Тарихи анбиё ва ҳукамо [Alisher Navoiy] 981
105 Тарихи мулуки ажам [Alisher Navoiy] 950
106 Vaqfiya [Alisher Navoiy] 3437
107 Вақфия [Alisher Navoiy] 935
108 Xamsat ul-Mutahayyirin [Alisher Navoiy] 2729
109 Xамсат ул-Мутаҳаййирин [Alisher Navoiy] 1017
110 Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] 12135
111 Gʻaroyib us-Sigʻar (II- qism) [Alisher Navoiy] 3839
112 Gʻaroyib us-Sigʻar (III- qism) [Alisher Navoiy] 5077
113 Ғаройиб ус-Сиғар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1780
114 Ғаройиб ус-Сиғар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 997
115 Ғаройиб ус-Сиғар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1312
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика