*O'smirning qamalguniga qadar o'qishga yoki ishga bo'lgan munosabati.
*Bundan avval qamalganmi, militsiya ro'yxatida turganmi, axloqi jamoatchilikda muhokama qilinganmi, mayda jinoyati uchun jazo olganmi, mayxo'rligi tufayli xushyorxonaga tushganmi?
*Uni to'g'ri yo'lga solish uchun qanday choralar qo'llanilgan, bu choralar nima uchun ijobiy natija bermagan?
*Jinoyat sodir etishiga qanday sharoit turtki bo'ldi?
*Jinoyat ko'chasiga kirib qolgunicha qilgan ayblari uchun ko'rilgan chora nima uchun unga ta'sir qilmadi?
*U hayotdagi o'rnini to'g'ri ko'ra oladimi, o'z kuchiga to'g'ri baho beradimi, insonning mehnat qilishi lozimligini to'g'ri anglaydimi?
*U biron hunarga qiziqadimi, shu hunar tufayli tirikchilik qila olishiga ishonadimi?
*Madaniy va ma'naviy saviyani oshirish, deganda nimani tushunadi. O'zining saviyasini oshirishga intilishi bormi? O'qishga qiziqishi-chi? O'qib, yuqori martabalarga erishmog'iga ishonadimi?
*Irodasi qay darajada? Fe'l-atvori boshqalarnikidan qaysi jihatlari bilan farqlanadi?
*U nimalarga ko'proq qiziqadi? Uning qiziqishi jamiyat manfaatiga zid emasmi?
*Unda qanday qobiliyat mavjud?
*Do'stlikni qanday tushunadi? Kim bilun o'rtog'-u, kim bilan yov?
*Koloniyaga, o'zining bo'linmasiga munosabati qanday?
*Atrofidagilarning muvaffaqiyatidan quvonadimi?
Tarbiyalanuvchi o'smirning boshqalar haqidagi fikrini bilishda juda va juda ehtiyotikor bo'lish talab qilinadi. Buni ular chaqimchilik o'rnida qabul qilishlari ham mumkin. Tutqunlikda esa chaqimchilikning kechirilishi qiyin.
Sovet jamiyatining so'nggi o'n yilligida bolalar koloniyasi ostonasini 1,2-1,5 million o'smir bosib o'tgan edi. Shu dalilning o'ziyoq jamiyat yaralarining yiringlab ketganini ko'rsatib turibdi. Bolalarni ayovsiz ravishda qamashdan qaytmagan jamiyatning ahvoli bu bo'ldi. Koloniya jazo maskanimi yo tarbiya o'chog'imi, degan savolga darrov javob qaytarishga urinmaylik. Nima bo'lganda ham u yerda g'oyat ziyraklik zarur. Agar o'smirni qamamay tarbiyalashning imkoni bo'lsa, shu imkoniyatdan foydalanish zarur. Bu fikr nazariy jihatdan qaralsa, to'g'ri, ammo amaliyotchilar buni qabul qilishlari qiyin. Demak, o'rta yo'lni topishimiz kerak bo'ladi. Ehtimol fanning bu sohasida yangi yo'nalish ochishning fursati yetilgandir? Fanda «biofizika», «biokimyo» kabi qo'shma yo'nalishlar mavjud. Balki huquq ilmi bilan ruhshunoslik ilmi ham bir nuqtada birlashar? «Huquqshunos-ruhshunos» fani qad rostlasa bolalar jinoyatchiligiga doir ko'p masalalar ilmiy jihatdan hal bo'lar?