- Yo'q, yo'q!- u shunday deb nido qilganicha harbiy kiyimdagi hamshiraga yuzlandi:-Erimni qanday olib ketgan bo'lsalaring menga shunday qaytarasanlar.! Yo'q, yo'q! Endi u odam bo'lmaydi. E, Xudoyim, peshonam shunchalar ham sho'r bo'ladimi, a'!
U o'krab-o'krab yig'lardi. Mansur ham, hamshira ham uning ovunishini kutib jim turishardi. Sarvar labini tishlab olgan, ko'z yoshlarini tiya olmasdi. Lola ovunmadi:shasht bilan burilib, yugurib ketdi. Uning bu yig'isi Sarvar urushga ketayotgandagi yig'isiga sira o'xshamas edi.
Sarvarni tibbiy mashinada qaergadir olib ketishdi.
Mansur uni boshqa ko'rmadi.
Suv do'koni atrofida turli-tuman erkaklar ko'p aylanishadigan bo'lishdi.
Mansur Lolaxon bilan salom-alikni yig'ishtirdi.
O'shandan keyin necha marta bahorkeldi. Mansurning sochiga oq oraladi. Sog' oyog'idan ham quvvatketdi. Ishini yarimlamay turib oyog'i sanchib og'riy boshladi. Supurgisini sudrab borib, bekatga kiraverishdagi o'rindiqqa o'tirdi. Shu yerda o'tirgan kishi unga bir qarab olib, salom berdi.
- Tanimadingiz, a'-deb so'radi.
- Ko'zimga issiq ko'rinyapsiz-u, eslolmayapman, qarichilikda, birodar...
- Urush boshlangan yili do'stim bilan shu yerga kelib sizni to'yga aytgan edik.
- Kim bilan'
- Sarvar bilan. Kelin suv do'konida ishlardi, esladingizmi'
- Ha, ha. yodimga tushdi. Ikkovinglar saman otda edinglar. Xo'p yarashgan edi-ya!
- Qoyilman, xotirangiz zo'r ekan.
- Sarvarbek... omonmilar' Hozir qaerdalar'
- Toshkentda. Hozir uning oldiga ketyapman. Ertaga dissertatsiya yoqlaydi.
- A, labbay'
- Olim bo'lyapti oshnam.
- Bir o'ziga qiyindir'
- Nega bir o'zi bo'ladi, oilasi bor. O'g'li ham katta yigit bo'lib qolgan.Birinchi xotini haliyam shu yerda ishlaydimi'
- Qaerga ham borardi...
...Ana shu Lolaxon ikki kun ilgari o'libdi. Murda ikki kun qarovsiz qolibdi. Keyin savobtalab qo'shnilaruni qabrga qo'yib kelishdi. Hassakash ham yo'q, uyda aza ochuvchi ham yo'q.
Bu voqeaga bir odam go'yo farqsizday...
...bekat binosi ham mish-mishlarga parvo qilmaydi. U avvalgiday mung'ayib turibdi...
Oltinchi kupening eshiga haligacha yopilmagan, chirog'i ham o'chirilmagan edi. Kupega ketma-ket kirib kelgan ikkala yo'lovchi ham bosh qimirlatib salomlashganicha hali bir-birovlariga so'z qotishgani yo'q.Vagonog'asi tashlab ketgan choyshab, sochiq, yostiqjild taxi buzilmay yotibdi.
Norbo'ta avvaliga qo'lidagi gazetalarga ko'z yugurtirgan bo'ldi. Uning nigohi satrlarda bo'lsa-da, xayoli bo'lak fikrlar bilan band edi:
"Qorayibdi, ozgina to'lishibdi. Husniilgarigidan ham ochilibdi. Men u bilan salomlashdim. U nima uchun indamay ketyapti' Gapirishni istamayapti' Yo o'zim so'z boshlaymi' Nima deyman' Siltab tashlasa-chi'.."
Marg'uba deraza osha tashqariga tikilib o'tiribdi. Bu o'tirish o'ziga ham noqulay tuyuldimi, yaltiroq qora sumkachasidan kitobcha chiqarib, o'qishga tutinganday bo'ldi. Kitobchani u o'qib bitirgan, ammo hozir satrlarga ko'z tikib o'tirishdan o'zga chora topolmagandi.
"Qayoqqa ketyapti' Uyigami'"Institutda omadi yurishmadi", deyishgan edi. Shu to'g'rimikin' Qiziq, nimaga indamayapti' Atayin qilyaptimi yo gapirishga yuzi chidamayaptimi' Hech o'zgarmabdi. Qishlog'iga borayotgan bo'lsa yana sakkiz soat yuramiz... Nega gapirmaydi'.."
Norbo'ta juvon nigohining bir sahifadan uzilmay turganini sezdi. Yengil yo'talib, o'rnidan turdi.
- Joyingizni solib yoting, men yo'lakka chiqib turaman. Charchaganga o'xshaysiz,-dedi.
- Yo'q, yo'q,-dedi juvon shoshib,-bezovta bo'lmang. Men baribir poezdda uxlay olmayman. Siz bemalol yotavering, men chiqib turaman.
- Men ham poezdda uxlay olmayman...
Yana joylariga o'tirishdi. Yana jim qolishdi.
- Hali ham o'sha yerdamisiz'-dedi Norbo'ta bir zumdan so'ng.
Marg'uba "qaerdaligimni rostdan bilmaysizmi'" deganday unga bir qarab oldi. Norbo'ta bilardi, lekin ayni damda gap boshlashga o'zga bahona topa olmadi. Marg'uba uning hamma narsadan bexabar ekaniga ishonganday bo'lib javob qaytardi:
- Ha, o'zingiz bilgan o'sha maktabdaman.
- Direktor hali ham Rasul akamilar'
Marg'uba endi unga "nahot bilmasangiz'" degan ma'noda oshkora ajablanib qaradi:
- Yo'q... u kishi olamdan o'tdilar...
Norbo'ta juvonning nigohiga dosh berolmay pastga qaradi.
"Ustozining taqdiriga shunchalar befarqmi'" deb o'yladi Marg'uba. Institutda o'qib yurishganida Norbo'ta Rasul akani ko'p eslab:"Ustoz bo'lmaganlarida men bu yerga o'qishga kelolmasdim. Menga ruhsat olib beraman, deb rais bilan achchiqlashib olishgan. O'qish bitgach, o'zimning bag'rimga kelasan, deb oq fotiha bergandilar", derdi. Alhol, shu so'zlar yigitning ham juvonning ham xayolidan o'tdi.
Norbo'ta ustozi bilan bo'lgan so'nggi uchrashuvni esladi. "Senga buyruq berolmayman, senga mening hukmim o'tmaydi. O'zinggayetarli aqling bor. Ko'nglingga qaer xush yoqsa o'sha yerda bo'lishing mumkin. Lekin yelkangdagi tuz haqqini unutishing mumkin emas. Sendan rajimayman. Faqat... ko'p yillik umidimning yuziga tuproq tortish menga og'irlik qilyapti..."
Ular soy bo'yida, eski ko'prikka yetmasdan xayrlashishgan edi. Ko'zlari qisiqroq, burni yapasqiroq, biroq istarasi issiq, sochlariga oq oralagan, oddiy dehqon kabi kiyinibolgan Rasul aka...
Norbo'taning ko'z oldida u endi shu ko'rinishda saqlanib qoladi.
"Umidiga men tuproq tortgan edimmi' Endi baribir emasmi' Axir o'zlari qorong'u va zax yer bag'ridalar-ku'.. "O'rnimga o'zing direktor bo'lasan", derdilar. Kiziq... hozir kim ekan'"
- O'rinlariga kim bo'ldi'-deb so'radi Norbo'ta bir necha nafaslik sukutni buzib.
Tush.UZ - Tushlar tabiri