Tush.UZ - Tushlar tabiriAholining “Xalq banki”da saqlab kelinayotgan shaxsiy pensiya jamg‘armalari yildan yilga qiymatini yo‘qotib bormoqda, deya fikr bildirdi iqtisodchi Otabek Bakirov.
Otabek Bakirovning yozishicha, millionlab o‘zbekistonliklarning ish haqidan yig‘ib boriladigan shaxsiy pensiya jamg‘armalari “Xalq banki”da saqlanmasligi kerak.Pensiya jamg‘armasining mohiyati yig‘ilayotgan mablag‘larning qiymatini oshirishda, yo‘qotishda emas. O‘zbekistonliklar majburiy ravishda “Xalq banki”da saqlab kelayotgan shaxsiy pensiya jamg‘armalari esa aksincha, yildan yilga qiymatini yo‘qotib, suv puliga aylanib bormoqda. Bank shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya bo‘yicha biror marta hisobot bermagan. Qanday hisob bersin, bu pullar samarasiz va zararkunanda loyihalar uchun chayilgan bo‘lsa. Xususan, shaxsiy pensiya jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan 205 million dollarga qurilgan oligarxlarning sevimli Hyatt Regency mehmonxonasi 87 million dollarga “xususiylashtirilgan”. Mana shunaqa ajoyib investor “Xalq banki”, — deya fikr bildirgan iqtisodchi.
Otabek Bakirov tahlili davomida pensiya jamg‘armalari yuqori daromadli shartlarni taklif etadigan tijorat banklariga auksion tarzida joylashtirilishi samarali ekaniga urg‘u bergan.
Moliyaviy natijalariga ko‘ra, “Xalq banki”ga qo‘yilgan sarmoya faqat qiymatini yo‘qotadi, doimiy ravishda qadrsizlanadi. Shu maʼnoda, strategiya maqsadlaridan ham kelib chiqib, hech qursa, sog‘lom aqlga tayanib, hukumat “Xalq banki”dan shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya jamg‘armalarini Iqtisodiyot va moliya vazirligi ixtiyoriga olishi kerak. Mazkur jamg‘armalar moliyaviy sog‘lom, yuqori marjinalikka ega va yuqori daromadli shartlarni taklif etadigan tijorat banklariga auksion tarzida kamida 5 yilga joylashtirilishi zarur. Bundan davlat ham yutadi, banklar ham yutadi, iqtisodiyot ham yutadi, eng asosiysi, fuqarolarning ishonchi ham qaytadi, — deb yozgan mutaxassis.
Shuningdek, iqtisodchi 2023-yil sentyabrdagi “Kapital bozorini rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi prezident qarorini ham eslab o‘tgan.
O‘tgan yili qabul qilingan qarorga ko‘ra, fuqarolarga jamg‘arib boriladigan ixtiyoriy pensiya badallarini mahalliy fond bozoridagi qimmatli qog‘ozlarni sotib olishga yo‘naltirish huquqini taqdim etish belgilangan. Bunda, qimmatli qog‘ozlarning oldi-sotdisidan olinadigan va dividend (foiz) shaklidagi qo‘shimcha daromadlar fuqarolar tomonidan pensiya yoshiga yetgunga qadar ham mustaqil tasarruf etilishi mumkinligi ko‘rsatilgan edi. Afsuski, haligacha bu bo‘yicha qonunchilikka tegishli o‘zgartirishlar kiritilmagan. Nazarimda, mazkur qarorning ijroga ko‘chmagani sababi bitta: “Xalq banki”ning millionlab o‘zbekistonliklarning shaxsiy pensiya jamg‘armalarini mustaqil tasarruf etish uchun qaytarish rejasi mavjud emas, — deya xulosa qilgan Otabek Bakirov.
“Xalq banki” axborotiga ko‘ra, shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvaraqlaridagi mablag‘larga pul qadrsizlanishiga qarab foizlarni qonunchilikda belgilangan tartibda hisoblab qo‘shadi. Xususan, JBPT uchun 2018-yilda 14,4 foiz, 2019-yilda 15,3 foiz, 2020-yilda 11,2 foiz, 2021-yil uchun, 10 foiz, 2022-yil uchun 12,5 foiz hisoblab, qo‘shilgan.
Maʼlumot uchun, jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminoti — fuqarolarni shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvaraqlaridagi mablag‘lardan davlat pensiyasiga qo‘shimcha ravishda pul mablag‘lari bilan taʼminlash hisoblanadi.
Shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvarag‘i esa fuqaroning “Xalq banki”dagi egasi yozilgan shaxsiy hisobvarag‘i bo‘lib, badal kirituvchilarning jamg‘arib boriladigan pensiya badallari va shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvarag‘idagi mablag‘larga hisoblab qo‘shilgan foizlar ana shu hisobvaraqqa kelib tushadi hamda unda hisobga olinadi. Fuqarolarning shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisob raqamlariga majburiy har oylik badallar jismoniy shaxslar daromad solig‘i summasidan tegishli ravishda chiqarib tashlangan holda xodimning hisoblangan ish haqi (daromadi)ning 0,1 foizi miqdorida amalga oshiriladi.