Mutaxassis Toshkent havosini ifloslantiruvchi asosiy manbalar nima ekanini aytib o‘tdi

Toshkent shahridagi havoni ifloslantiruvchi asosiy manbalar antropogen xususiyatga ega. Bu haqda Sent-Luisdagi Vashington universiteti professori Jey Tyorner Toshkentda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida aytib o‘tdi, deb xabar beradi “Daryo”.

Biroq, uning so‘zlariga ko‘ra, olimlar hali bu muammoni to‘liq o‘rganib chiqishlari kerak. O‘zbekiston Ekologiya vazirligi bu masalani birinchi o‘ringa qo‘ygan va havo ifloslanishining turli manbalari ta’sirini miqdoriy baholash ustida ishlamoqchi, dedi Tyorner.

"Misol tariqasida, qishda havo sifati yomonroq va yozda esa tozaroq ko‘rinadigan vaziyatni keltirish mumkin. Qishda havo “turg‘unlashadi” va chiqindilar atmosferada qoladi. Yaqinda Bishkekda o‘tkazgan tadqiqotimiz shuni ko‘rsatdiki, poytaxt aholisi xuddi Mo‘g‘uliston poytaxti aholisi kabi uylarini isitish uchun ko‘pincha ko‘mirdan foydalanadi. Lekin sizning holatingizda bu to‘liq muammoning sababi emas. O‘zbekistonda cho‘l changi bor, bu, ayniqsa, yoz va kuzning boshlarida seziladi. Ushbu chang umumiy PM2.5 zarrachalarining 25-35 foizini tashkil qiladi. Bu antropogen omillarning ustunligini ko‘rsatadi. Axir Toshkentda cho‘l changi u qadar ko‘p emas", — deya ta’kidladi u.

AQSH turli geografik xususiyatlar va turli xil chiqindilar manbalariga ega yirik davlat ekani barchaga ma’lum. Mamlakatning turli shaharlarida havoning ifloslanish sabablarini o‘rganish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borish aniq strategiyalarni ishlab chiqishga yordam berdi.

"Shu tariqa, havo sifatini hisobga olgan holda milliy standartlar o‘rnatildi va keyinchalik munitsipalitetlar shaharlar ichidagi havo sifatiga talablarni belgilash imkoniga ega bo‘ldi. Natijada mamlakatning turli hududlarida muammoni hal qilishda turlicha yondashuvlar paydo bo‘ldi. Misol uchun, milliy talablardan biri shundaki, barcha yangi transport vositalari ma’lum darajadagi tozalikka ega bo‘lishi kerak", — dedi Tyorner.

Shuningdek, atmosfera havosining ifloslanishi bo‘yicha ochiq ma’lumotlar muhim ahamiyatga ega ekanligi, havodagi xavfli mayda PM2.5 zarralari inson salomatligiga, jumladan, yurak-qon tomir tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi ta’kidlangan.

"PM2.5 bilan bog‘liq eng katta muammo bu — faqat nafas olishdagi qiyinchiliklarga emas, balki yurak muammolariga ham olib keladigan mayda zarralar hisoblanadi. Bu sog‘liq uchun eng katta xavf", — deya xulosa qildi ekspert.

Juda mayda PM1 zarralari ham ma’lum bir xavf tug‘diradi, ular o‘pkaga chuqur kirib, qon oqimida eriydi va butun inson tanasiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

AQSHning Toshkentdagi elchixonasi hududida havo sifati sensori o‘rnatilgan bo‘lib, u har kuni ko‘rsatkichlarni oladi. Ushbu ma’lumotlar ifloslanishni mintaqalar bo‘yicha ajratish imkonini beradi. Elchixona monitoringi tizimi har 53 daqiqada yangilanadi va ma’lumotlarni bevosita Vashingtondagi serverlarga uzatadi. Shuni ta’kidlash kerakki, “O‘zgidromet” tomonidan e’lon qilingan AQI ko‘rsatkichlari hisoblash usullaridagi farqlar tufayli AirNow.gov taqdim etgan ma’lumotlardan farq qilishi mumkin.
Joylangan vaqt : (23 Aprel 2024 22:01)

Manba: www.zamin.uz