Tush.UZ - Tushlar tabiriRespublikada 2023-yilda davlat byudjetidan energetikaga eng ko‘p subsidiya berilgan. Bu haqda Iqtisodiyot va moliya vazirligi maʼlum qildi.
Qayd etilishicha, o‘tgan yili davlat byudjetidan jami 29 trillion 255 milliard so‘m subsidiyalar ajratilgan. Shundan qariyb 20,8 trillion so‘mi energetika va geologiya-qidiruv ishlari uchun yo‘naltirilgan. Xususan, subsidiyalarning 18 trillion so‘mi ichki bozorda tabiiy gazni ulgurji sotib olish va sotish o‘rtasidagi zararlarni qoplashga sarflangan.
Shu bilan birga, subsidiyalarning 5,5 trillion so‘mi ijtimoiy ahamiyatga ega loyihalarga, 1,9 trillion so‘mi tadbirkorlikni rivojlantirish va aholi bandligini taʼminlashga, 1,1 trillion so‘mi qishloq va suv xo‘jaligiga ajratilgan.
Subsidiyalar tarkibida aholi tomonidan uy-joy sotib olish uchun ajratilgan mablag‘lar 1,1 trillion so‘mni tashkil etgan.
Nodavlat bog‘chalar uchun 2,7 trillion so‘m, talabalarning oylik ijara to‘lovi xarajatlarini to‘lashga 295 milliard so‘m, issiqlik taʼminoti korxonalari zararlarini qoplashga 1,7 trillion so‘m subsidiya berilgan.
Yil davomida talabalar turar joylarini barpo etish subsidiyalari 291 milliard so‘mni, magistraturada o‘qiyotgan xotin-qizlarning kontrakt to‘lovlarini qoplashga 123 milliard so‘m, jamoat transportida yo‘lovchilarni tashish subsidiyalariga 838 trillion so‘m sarflangan.
Eslatib o‘tamiz, O‘zbekiston aholisiga elektr va tabiiy gaz ishlab chiqarilgan narxidan arzon sotilishi hisobiga hosil bo‘lgan kamomad davlat byudjeti hisobidan qoplab kelinadi. “Davlat byudjeti to‘g‘risida”gi qonunda 2023-yilda tabiiy gazni olish va sotish o‘rtasidagi tafovutni qoplab berish uchun byudjet hisobidan 14,2 trillion so‘m ajratilishi belgilangan. Biroq tariflar liberalizatsiyasi kechiktirilgani sabab qo‘shimcha mablag‘ ajratilgan.
Iqtisodiyot va moliya vaziri o‘rinbosari Ahadbek Haydarov “Daryo” muxbiri bilan suhbatda (2023-yil noyabr) tabiiy gazga ajratiladigan subsidiyalar bosqichma-bosqich kamaytirib borilishini aytgan.
“Bu narsa eskidan bo‘lib kelgan. Bizda har doim Qozog‘iston, Rossiyadagi kabi gaz va elektr aholiga past narxlarda yetkazib berilgan. Buni birdaniga bekor qilish aholining ijtimoiy holatiga salbiy taʼsir qilishi mumkin. Shuning uchun tariflarni bosqichma-bosqich mahsulot tannarxidan kelib chiqqan holda o‘zgartirish va subsidiyalarni kamaytirish yo‘lidan boramiz. Keyingi yili bu summa 9,5 trillion so‘mga pasaytiriladi. Undan keyin yana ikki baravarga pasaytirib, bo‘shagan pullar birinchi navbatda ijtimoiy sohaga va aholining ijtimoiy himoyasiga sarflanadi, — degan Ahadbek Haydarov.
Maʼlumot uchun, 2024-yilda ham davlat byudjetidan ajratiladigan eng ko‘p subsidiyalar energetika sohasi uchun (20,6 trillion so‘m) yo‘naltiriladi. Jumladan, 9,5 trillion so‘m mablag‘lar tabiiy gazni sotib olish va sotish narxlaridagi tafovutni qoplashga sarflanadi. Shuningdek, elektr energiyasini sotib olish va sotish narxlaridagi tafovutni qoplashga 2,5 trillion so‘m ajratiladi. Joriy yilgi subsidiyalar tarkibida issiqlik taʼminoti korxonalari zararlarini qoplashga 4,5 trillion so‘m (2023-yilda 1,8 trillion so‘m bo‘lgan) ajratilishi belgilangan.
Eslatib o‘tamiz, 2023-yilning 1-oktabr sanasidan O‘zbekistonda biznes uchun gaz va elektr energiyasi narxlari oshirilgan. Biroq aholi uchun narxlar 2019-yildan beri o‘zgarmadi.