Qalampir (etyud) [Odil Yoqubov]

Qalampir (etyud) [Odil Yoqubov]

Abdulla akaning «Oʻtmishdan ertaklar» asari muhokamasida bir masala ustida qattiq munozara boʻldi. Asarda, munozara ishtirokchilarining tili bilan aytganda, bitta «nozik» joy bor: qishloqda usta Qahhorning nafasi oʻtkir emish, — degan gap tarqab ketadi-yu, kasalga chalingan qiz-juvonlar uning hujrasiga serqatnov boʻlib qolishadi. Shu sababdan qishloqda har xil mish-mish gap tarqab, janjalga aylanadi va axir-oqibat usta Qahhor istiqomat qilib turgan joyidan koʻchishga majbur boʻladi. Muhokama qatnashchilarining aksariyati bu epizod usta Qahhor obraziga putur yetkazadi, — degan bahonada Abdulla akadan uni asardan olib tashlashni iltimos qilishdi. Men asar chiqqandan keyin ham bir-muncha odamlar bu epizoddan norozi boʻlib yurganlarini, «Axir bu voqealar yoshlarimizga ibrat boʻlolmaydi-ku!» deganlarini eshitdim. Bizning adabiy muhitimizda shu yoʻsindagi gaplar koʻp boʻladi. Nega? Masalaga bu tarzda yondashish realizm an’analariga yot-ku? Ulkan realistik adabiyot bunaqa «nozik» voqealarni tasvirlashdan hech qachon «qochgan» emas. Bittagina misol: M. Sholoxovning «Tinch don» romanida Aksinyani oʻz otasi zoʻrlaydi, Mitka Korshunov Natalyani ta’qib etadi, Darya qaynatasi Panteley Prokofevichga osiladi. Qalampir ta’mi keladigan bunaqa joylar romanda ancha-muncha bor... Shubhasiz, «Tinch Don»ni olamga mashhur qilgan narsa bunaqa «yalangʻoch» joylar emas, lekin romanning bu joylarini olib tashlang-chi, asar, achchiq boʻlsa ham, boʻlakcha «maza» berib turgan bir ta’mdan, qalampir ta’midan mahrum boʻlmasmikan? Albatta, qalampir hammaga ham yoqavermaydi, biroq... nega endi bitta-ikkita me’dasi buzuq oshxoʻrlarni deb, xushboʻy, serqalampir osh oʻrniga, boʻtqa shovla yer ekanmiz?

Muallif: Odil Yoqubov