Qishloq (hikoya) [Husan Karvonli]

Qishloq (hikoya) [Husan Karvonli]

Ogʻilning tomi har safar loysuvoq qilinganida, gartak xarxasha qilib boʻlsa-da, tepaga chiqib olardim. Bungacha deyarli yetib bormas edi asli. Kenja boʻlganim sababli bunday istaklarim soʻzsiz amalga oshardi. Ogʻil ustida kichkina qishlogʻimizni — pastqam uylaru ogʻil-bostirmalar, tuproq-chang koʻchalaru sim toʻsiqli hoya-hovlilarni bir butun koʻrib, huzur qilardim. Hamma bilan gurunglashgim kelaverardi. — Hasan aka, anovi, Qizilkarvon kattama, Mehnatkash? — Mehnatkash. — Ham ularda daraxt koʻp-a. Nima-a bizning qishloqda daraxt kam? — Suv yoʻq-da. — Hayla, quduq bor-ku. — Quduqdan faqat ichamiz, u-bu ekishga oqar suv kerak. Akamlar nimagadir kam gapirib ishlashar, mening esa gurunglashgim kelardi. — Oʻtkir, sening otang kattama, mening otam? — Mening otam katta. — Aldayapsan. Mening otam katta. Jili — quyon. Sening otangniki-chi? — Bilmadim. Lekin, mening otamning moshini bor. — E-e, akamlar moshin oladi, nasib boʻsa. Kecha gaplashdi. Shu, Oʻtkir mening otam zoʻr deydi. Yo-o, mening otam zoʻr! Hammani «siz» deydi. «Nimaga unday?» — desam, Hasan akam «zoʻrlar shunday boʻladi», dedi. Bir marta jahli chiqqanda «soydan nari»dagi Xolbek akani «sen» deganakan, xafa boʻlib uyidagilarga aytib boribdi. Gulsum momo aytib keldi. Sherali akam uni «TASS» muxbiri deydi. U nimayakan? Hasan akamdan soʻrayman-da. Lekin moshinimiz yoʻq. Nasib boʻsa, katta boʻsam, boy boʻlaman. Toshkentda yashayman. Moshinim bilan qishloqqa kesam, otamni mindirib olib, hammanikiga bir-bir kirib chiqaman. Otamni yaxshi koʻraman-da. «Otangni yaxshi koʻrasanmi, enangni?» — deb soʻrashsa, «ikkoviniyam» deb javob beraman. Akamlar oʻrgatgan. Lekin, Suyun bova bilan Xoʻshay aka soʻrasa, negadir «otamni», deb toʻgʻrisini aytaman-ay. Shu, Suyun bova kimnikiga borsa, birdan yonboshlab yotib oladi. Nima bersa qaytarmay, yeb-ichib oladi. Xoʻshay aka nima gap aytsang, ma’qullaydi. Bolalar bilan ham, kattalar bilan ham birday gaplashaveradi. — Hasan aka, nima-a Oʻtkirlar bizardi «soydan nari» deydi? — Ashirap — soydan beri yoqda yashaymiz-da. — Hayla, ular soydan narida-ku. «Soydan nari» ular-da. Shunday devdim, urishib qoldik. Ham desa, «soydan nari» — «soydan beri» futbol oʻynovdik, ular uttirib[1] qoʻydi-da. «Soydan nari»dan Toshkentda ikkita bola oʻqiydi. Bizardanam. «Soydan nari»da toʻrtta moshin bor. Bizarda uchta. Ulardan maktabda malim yoʻq, bizardan ikkita. Bu yil ularda ikkita toʻy boʻldi, bizarda bitta. Oʻtkirniyam toʻy qildi. — Oʻtkir, sening enangni oti kim? — Enamning otima, Kampir. — E-e, unday ot yoʻq-ku. — Hey, otam shunday deydi-ku. «Soydan nari»da bittayam zoʻr ot yoʻq. Hammasi: Oʻtkir, Poʻlat, Bolta, Qorjov... Bizarda zoʻr otlar: Ibrohim. Mahmarayim, Yusuf. Ibrohim, Yusuf — paygʻambar boʻlgan, Hasan akam aytuvdi. Nurali akam magnitofondan Sheralining kassetasini olib, Yulduzni qoʻygan edi, Hasan akam urishdi. Sherali zoʻr, deydi. Nimaga, desam, katta boʻsang bilasan, deydi. Qishlogʻimizga bir marta Toshkentdan artist kelgan. U payti men tugʻilmaganman. Sening toʻyingga Toshkentdan artist keladi, deydi akamlar, ee... Akamlar Toshkentda oʻqiydi. Hamma artistlarni koʻrgan, gaplashganam. Qishloqda boshqa hech kim koʻrmagan. Televizorgayam chiquvdi, lekin men koʻrmay qolganman-da, suvga ketuvdim. Shu, uyimiz quduqdan uzoqda. Asfaltdanam. Oʻtkir nima deydi, uyimiz asfaltga yaqin boʻlsa-da, deydi. «Nimaga desam», «avariyalarni tomosha qilardim», deydi, ee. — Oʻtkir, nechta qoʻylaring bor? — Bilmayman. — Sanashni bilmaysan-da, shuytib bilmaysan. — Ee, bilaman, lekin aytsam, otam urishadi-da. — Nimaga? — Rabim aka soʻraganda Bekzod akam aytuvdi, otam urishdi, toʻgʻrisini aytma, koʻz tegadi, deb. Loy ham tayyor boʻb qoldi. Endi piyova ichamiz. Navroʻzda osh qiluvdi. Zokir akam qib bergan. Poʻlat aka boy boʻlsa ham hech osh qilmaydi. Lekin ullarining toʻyi zoʻr boʻlgan, deydi. Koʻp aroq bergan. Menam boy boʻlsam, Navroʻzda qishloqqa osh qilib beraman. Lekin aroq bermayman, otam ichmaydi, namoz oʻqiydi. Aroq yomon, deydi. Shu, hamsoyamizning shepiri yoʻq-da. Uyining tomini ham suvaydi. Har yili. Nasib boʻsa, boy boʻsam, shepir oberardim. * * * Olti aka-uka tashqarida yotamiz. Men oʻrtada. Yulduzlarga qarab yotaman. Eng yaxshi koʻrganim — yetti yulduz. «Yetti yulduz — yetan yulduz, yettigacha sanasa, savob emish». Bir nafasda yetti marta aytish kerak ekan... Qishda zoʻr boʻlardi. Yotishdan oldin pechkani bir gurillatamiz. Soviguncha uxlaymiz. Gohida uyqu kelmay qoladi. Shunda... — Kelinglar-ay, bir oʻyin oʻynaymiz. Uyning ichida bor narsalardan, bosh harfiminan oxirgi harfi, nechchi harfligini aytib, topish. Kim topsa, shu aytib, davom ettiradi. Boʻptimi? — Boʻpti (bizar). — Boʻlmasa, boshladim. Bosh harfi «p», oxiri «a», besh harf. — Pechka (Nurali akam). — Ha, ukkoor (Hasan akam). — Hmm, bosh harfi «k», oxiri «a» besh... — Kalla (men). — Hi, yoʻq (Nurali akam). — Koʻrpa (Sherali akam). — Toʻgʻri. Ayt. — Xo. Bosh harfi «yo», oxiri »k», hozir, bir, ikki... yetti harf. — ... — ... — ... — Topolmadik. Oʻzing ayt (Hasan akam). — ... — Aytagʻay (Yusuf akam). — Topolmadilaringma?.. Yorugʻlik! — Ee, hozir qorongʻi-ku (men). — Yo, hayla, pechkada choʻgʻ bor. — Sen, bunday aytma-da (Nurali akam). — Qanday? — Qoʻlga ushlasa boʻgʻichidan ayt-da (Yusuf akam). Shuytib, uxlab qolardik. Ba’zan savolga tutaman: — Hasan aka, qishlogʻimizdi nima-a Qizilkarvon deb qoʻygan? — SSSR payti qoʻyilgan-da, avval Ingichka boʻlgan, — Ingichka? Nima-a Ingichka degan? — Bilmadim. — Kim biladi? — Menam bovalardan soʻrab koʻruvdim, hech qaysi bilmadi. — Ashirapniyam hech kim bilmayma? — Ha. — Budrachni-chi? — Uniyam. — Hech kim bilmasa, nima-a buytib qoʻygʻan?: Shu, Toshkentga bir borishim keragiydi-da. Hasan akam yangi yilda kelganda, nasib boʻsa, Navroʻzda, devdi. Navroʻzda kelganda, nasib boʻsa, bugʻdoydi oʻrib olaylik, keyin, dedi. Oʻzi kanikulga keb qoʻydi. Endi qachon boraman, desam, nasib boʻsa, noʻxatni terib olaylik, keyin, deydi. «Nasib boʻsa»si qachon boʻlayakan? — Hasan aka, he-ey osmonda yulduzlar bor-ku, hayla, shularning eng kattasi qaysi? — Quyosh. — Quyosh — quyosh-ku, yulduzamas. — ... — Hasan aka, osmonning o-oxirida nima bor? — ... — Xudo osmondayo-o? — Ha, endi uxlaymiz, Elmurod. — Charchadingizma? — Ha. — Menam katta boʻsam, sizday loy qoriymano-o? — Yoʻq. Seni loy qorimaydigan qilamiz. — Xo-o. * * * Xayolan jinjak oralab borar ekanman, bolalik orzuim ushalgan kun esimga tushdi. Eslasam, har gal xijolat tortaman. Oqsoydan doʻxtirlar kelib, qandaydir kasallikka qarshi dori tarqatib chiqishlari kerak ekan. Ilmiy boʻlim mudiri sinfimizga keldi-da, hammaga bir-bir qarab, meni tanladi. Yoʻlboshchilik qilib, doʻxtirlar bilan, ular aslida hamshiralar edi, kechgacha butun qishloqni aylanib chiqdik. Nihoyati charchagan esam-da, xursand edim... Uyimiz doimo gavjum edi. Eshigimiz hech qoʻshirilmasdi. Bir-birini ancha vaqt koʻrmagan qarindoshlarimiz biznikida koʻrishishardi. Keyin biz ulgʻaydik. Odamlar ham biznikiga kam keladigan boʻlib qolishdi. Bu menga hecham yoqmasdi. Torigʻib ketardim. Keyin tegirmon qurdik. — Oʻtkir, sening oting nima-a Oʻtkir? — Bilmasam. Seniki-chi? Elmurod — nima degani? — Shunday — Elmurod. Otam Murodulla deydi. — Hey? — Shunday deydi-da. Jur-ay-y, Eshmon toʻbaga dovur borib kelaylik. — Hey? — Oʻzimiz, shunday. — Piyodama? — Ha. — Kettik. ↑ Yutqazib

Muallif: Husan Karvonli