Gʻazal va ruboiylar [Mirzo Gʻolib]

Gʻazal va ruboiylar [Mirzo Gʻolib]

1 Har pardani, Gʻolib, oʻz navosi bordir, Har goʻshani oʻz fayzu safosi bordir. Pok ayladi jismimni jahon tashvishidan — Bangolani xush obu havosi bordir. 2 Umrim boʻyi taqdir qoʻlida xor boʻldim, Umrim boʻyi omadga umidvor boʻldim. Sarmoya yoʻgʻ-u, foyda xayolin qildim, Bir va’da yoʻgʻ-u, koʻyida koʻp zor boʻldim. 3 Men rozi emasman bersalar jannatni, Haq dargohidan turli-tuman ne’matni. Jon qayta tanamga kirsa, sarf etgay edim — Bir koʻrgali seni, bu buyuk davlatni! 4 Yo Rab, jahon ahliga dili xurram ber! Jannat tilaganga otashini ham ber! Shaddod[1] xafa oʻtdi sendan koʻrmay oʻgʻil, Odam mulkin qavmiga qilmay kam ber! 5 Bemorman-u, may dardima darmon boʻlgay, Ham quvvati dil, ham rohati jon boʻlgay. Otamga[2] dedim: may ichgali mayl ayla, To boda ichish rasmi farovon boʻlgay! 6 Qoʻrquv ila koʻnglim to band ermas edi, Hech narsaga qattiq payvand ermas edi. Orzum meni Ka’bayu safardan gʻayri — Tarki elu xotin, farzand ermas edi. 7 Dunyo sen uchun aysh-ishratiston boʻlsin! Shodlik guli yuz rangda namoyon boʻlsin! Keldi hayitu bahor xurramlik olib, Mendek necha yuz jon senga qurbon boʻlsin! 8 Koʻz oldida bemorni faqat turgay yor, Oʻz naf’u ziyoni-la ishi yoʻq zinhor. Tolibga talab qilgani ne imkon bor? Yoʻq mevasi bersa-da xino barg bisyor. 9 Suhan[3] suvi oldida bekor qandu nabot, Teng kelmas unga Nil ila Jayhunu Firot. Hind otli bu bir parcha yeri olamning — Zulmatdir-u goʻyo, Suhan — obi hayot. 10 Har lahza azal lutfini yod etguchi boʻl, Har qancha balo koʻpmi, quvonch undan moʻl. Kufr ichra menu San’on aro farq bordir, Ehson boshqa, toat haqi boshqadir ul. 11 Sen orzuni koʻp berding-u, sarmoyani kam, Qoshingda qiyomat kuni biz boʻlsak jam, Qoʻy meni holimga — chekib hasrat-gʻam, Men qilmagan ayshlarimni oʻylay ul dam. 12 Shodlik bazmida xastalarga ne quvonch? Jang ichra oyogʻi bastalarga ne quvonch? Gar yogʻsa bulutdan pokiza may, Gʻolib, Biz — koʻzayu jomshikastalarga ne quvonch? 13 Yuzing kabi yuz yoʻq biror insonda, Pokiza vujud ham bu kabi hech jonda. Deding: sira parvo qilmagum gap-soʻzga, Yomonlarning koʻzi lekin yomon-da! 14 Qashshoqlik olamida achchiq hayot, Toat-da qilolmaysan izlab najot. Koshki Haqdan ishorai savmu salot — Boʻlsa edi, farz boʻlganidek hajju zakot. 15 Koshki bu jahon yangidan ijod boʻlsa, Vayrona bu kulbam zora obod boʻlsa. Mendan koʻra yaxshi bu tuban olamda — Kim oʻzgani(ng) gʻam-qaygʻusidan shod boʻlsa. 16 Tokay el ila tinchu salomat boʻlasan? Tokay nishonai malomat boʻlasan? Gʻam kechasining dedingki tongi boʻlmas, Bunday dema, munkiri qiyomat boʻlasan! 17 Manzil menga ham shu qora yer — qayga boray? Bor tuprogʻini sochdi boshimdan, naylay? Zar berdi-yu oʻzgalarga, qoʻydi menga dom, U onadir oʻzgalarga-yu, menga oʻgay. 18 Na xanjaru oʻq zaxmi ila oʻlganman, Na sherni(ng) tushib changaliga soʻlganman. Tishlayman-u lablarimni, qonin soʻraman, Qon yuta yashashdan bezor boʻlganman. 19 Men yakkaxudolik gʻamidan ozodman, Oʻz pokligima oʻzim guvohman, shodman. Soʻz ichra salaflarga bugun shogird esam, Bas, erta xalaflarga[4] tayin ustodman. 20 Gʻolib, mening katta bobomdir Zodsham, Shundan yashadim qilich damida men ham. Sarkardalik oʻtdi-yu, yopishdim she’rga — Bobomning singan qilichi boʻldi qalam. 21 Qar kim esa yoʻqchilik tufayli poymol, Rasvolik ila ham oʻnglanar goh ahvol. Biz tashnalab-u, xirqa-chi, botmish mayga, Soqiy, qadahing teshikmi — bu qanday hol?! 22 Ey, nega choʻchiysan bu qadar oʻlimdan? Dil mangu hayotnimi tilar oʻlimdan? Kuydim-ku tabiiy harorat oʻtida men, Ogʻir bu hayot, bilsang agar, oʻlimdan! 23 Ma’lumki, shikoyat aylamak yaxshi emas, Yor husni-yu dil dardi — soʻzim mavzusi, bas. Holimni kelib koʻrmadi-yu, soʻrmadi ul, Dushman yaralab, yor esa oʻldirdi, abas. 24 Soʻzishta sening e’timod aylab boʻlmas, Yolgon ila oʻzni shod aylab boʻlmas. Sen va’dani togʻday uyding — orasidan Bir yaxshi va’dani yod aylab boʻlmas. 25 Tun boʻyi agarchi mehmon qildim uni, Birmuncha oʻzimga mehribon qildim uni. Koʻnglim sira xotirjam emasdir, chunki Vasl ichra oʻzimdan badgumon qildim uni. 26 Ming narsa menga ato etishsa — Uniki! Jannatni peshonamga bitishsa — Uniki! Men Unga qilay fido yuz shodlik ila — Mahshar kuni tanga jon yetishsa — Uniki! 27 Dil yuzini tirnab, qondan yoʻllar ochay, Koʻz orqali yuzga qonli yoshlar sochay. Umrim boʻyi qora kiymasam Ka’ba kabi, Moʻminga[5] tutib aza jahannamga tushay... 28 Soʻz zavqini olam tushunib yetgay edi, Nomim meni qoʻkdan-da oʻtib ketgay edi, Din boʻlsa agar soʻz ilmi netgay edi — Devonim ilohiy kitob etgay edi! Ergash Ochilov tarjimalari Gʻazallar Desam, Gʻolib, yerim — pok hoki Turon, Asil zotim bilan bagʻrim farahmand. Oʻzim turkzodayu naslim-da turkzod, Buyuklar qavmi birla asli payvand. Urugʻ boʻlmish menga oybeklar aslan, Kamolan oyga nisbat, balki oʻnchand. Otam kasbin desam dehqonchilikdir, Bobom boʻlmish zamindori Samarqand. Uzim haq fayziga shogird erurman, Erurman fozil insonlarga farzand. Yonishda hamnafasman barq ila men, Saxovatda bulutlar birla monand. Gʻamu anduxki bor, shodman alardin, Farah, baxt yo`q-ki anga dogʻi xursand. Hama heshlarki oʻtmish, yigʻlagaymen, Tiriklikdan kularman boʻyla xushxand. * * * Qoshi yosi qatlima tadbirdir, Ne ajab, uy toqida shamshirdir. Sevgida bemorligimni soʻrmagil, Ul Iso koʻzgusida tasvirdir. Men junun dashtida sargardon esam, Gʻam dilimning poyida zanjirdir. Bu koʻngil vayronadir, favvora — koʻz, Sel siniq, bu uyga ne ta’mirdir. Vah, qalamning yoqasin yirtdi Asad, Chok dil inshosi bu tahrirdir. * * * Muhabbat tuxmin ekdim jonima, anduh samar boʻldi, Umidim shuki, qosid, yorga xolimdan xabar buldi. Yogʻib charxi falakdan bu jafokash boshima toshlar, Urushdi toshga toshu misli guldasta sharar buldi. Koʻngil dardi koʻrinsa kuzguda yuz rang bilan, denglar Xazonu sogʻaru dil qoniyu zahmi jigar buldi. Nigohim boʻldi ovora seni izlab va lek oxir Qorongʻu boʻldi olam senga, dil sohibnazar boʻldi. Junun ahlini zohid ayb etar boʻlsa ajab yo`qdir, Junun zanjiri zuhdning eshigiga bandi dar boʻldi. Asad, gar gʻuncha gulning shavqatiga borgoh boʻlsa, Diling Bedil yoʻliga gul sochib, satring guhar boʻldi. * * * Parivash chehrasiga bersa oro, Qilar hayrat bilan koʻzgu tamosho. Ketar jonim olib karvonda yorim, Gʻuborin koʻzlarimga ayladim jo. Meni uyquga eltdi dardi hijron, Xayoli kiprigimda boʻldi paydo. Kular gul yigʻlaganda bulbuli zor, Men u gul xandasidan xoru rasvo. Firoq oʻqin pari koʻksimga otdi, Ajab, gʻam tori uzra undi ra’no. Fano dashtin tutar maskan murodim, Anga parvo yo`qu menga tasallo. Asad, ojizligingni angladingmi, Nechun bilding oʻzingni buncha dono? * * * Egam, ismingni aytmoq, jur’atin bergil zabonimga, Koʻngil — xomush sadaf, dur jilvasin bergil bayonimga. Tarahhum ayla mendek bedilu mahzunga, lutf etgil, Charogʻi subh ber shomimga, gul faslin hazonimga. Qilib nazzora jonimni olursan, ey pari paykar, Kuyarsan dastu poyingga hino oluda qonimga. Koʻrib koʻzguda ruhing aksini u chashmi mashshota Boʻlibdir xunfishon, bersin toʻzim bu xasta jonimga. Qilarkan tunda bulbul nola, tong uyqudan uygʻongay, Umidim tongi uygʻonmas nechun betin figʻonimga. Kamina takribu sidqin sinab koʻrmoqqa rahm aylab, Yubording ming tuman ranju mashaqqat imtihonimga. Jamolingdan saboh ravshan, guliston boʻyla zevardir, Asadga tor qafas qurding, nazar sol bu makonimga. Erkin Vohidov tarjimalari ↑ Shaddod — afsonaviy arab podshohlaridan birining nomi. U goʻyo hudolik da’vo qilgan emish. ↑ Bu yerda Odam Ato koʻzda tutilmoqda. ↑ Suhan — Hindistondagi daryo. ↑ Xalaf — ortdan kelayotganlar, avlodlar, vorislar. ↑ Moʻmin — Gʻolibga zamondosh shoir.

Muallif: Mirzo Gʻolib