Qoyilmaqom Ferns (hikoya) [Pyotr Nazaret]

Qoyilmaqom Ferns (hikoya) [Pyotr Nazaret]

Goaliklar[1] Xoras Fernandesni gʻalati odam deb oʻylashardi. Bunga uning boshqalar bilan doʻstona munosabatga kirisha olmasligi sabab boʻlolmasdi – aksincha, u kim bilan uchrashmasin, osonlik bilan chiqishib ketardi. Ammo, hamma gap shunda edi-ki, u oʻzi yashab turgan jamiyat qonun-qoidalariga bepisandlik bilan qarardi. U yozilmagan qonunlarga binoan odamlarni ziyorat qilmasdi, Goa oqsoqollariga, ya’ni davlat xizmatidagi mansabdorlarga nisbatan hurmat-e’tibor ham koʻrsatmasdi. Hammasidan ham oʻtib tushadigani – unda Xudodan qoʻrquv hissi yoʻq edi, shu bois cherkovga tez-tez bormasdi. Aytishlaricha, yakshanba kunlari u uyida kechgacha uxlar, lekin ba’zi odamlarning e’tirof etishlaricha, uni ba’zan cherkov orqasida oʻz-oʻziga gapirib oʻtirganini uchratish mumkin boʻlardi. U aynan goʻsht yeyish gunohi kabira hisoblangan juma kunida goʻsht yerdi. Agar uni biron kishi oʻz nafsining gapiga kirib, jazosi oʻlim boʻlgan gunoh ishni qilganlikda ayblasa, u «Qadimgi Rim katolik cherkovi juma kuni goʻsht yeyishni gunoh deb e’lon qilganligining sababi faqatgina bitta boʻlgan, u ham boʻlsa oʻsha vaqtda Rim bozorlarida baliq mahsulotlari tiqilib ketgan va juma kuni goʻsht yeyishni taqiqlash orqaligina baliq savdosining yurishishiga erishishgan» deya javob berardi. «Fernandes» umum tomonidan qabul etilgan oddiy ism boʻlsa-da, uning oʻzi gʻayrioddiy kishi edi. Hamma bu odamning gʻayritabiiy ekanligini gapirardi va shuning uchun ham u «Gʻalati Ferns» nomini olgandi. Yaqinda yomon bir ish sodir boʻldi. Hamma yoqda uning qandaydir sirli diniy guruhlarga qoʻshilganligi haqida gap tarqala boshladi. Nima qilish kerak ekan-a? Goalik bir necha xudojoʻy ayollar uni bu gap-soʻzlardan qutqarib qolishni zimmalariga oladigan boʻlishdi. Odat boʻyicha, muqaddas Bibi Maryamning haykali cherkov madhiyasini kuylab boruvchi bir guruh odamlar kuzatuvida uydan-uyga olib oʻtilar, mehmonxonadagi u oʻrnatilgan joy sharafli yer hisoblanar va uydagi oila a’zolari Bibi Maryam oldida uxlamasdan navbat bilan ibodat qilishar va qutiga pul tashlashardi. Gʻalati Ferns esa haykalni uyiga olib ketishni har safar rad etardi. Hozir esa bu ayollarda ajoyib gʻoya tugʻilgandi. Ular qoʻshnilari dam olgani ketayotgan bir paytda haykalni Fernsning qoʻshnisinikiga olib kelishni rejalashtirishdi. Keyin esa Fernsning uyiga kelishdi va qoʻshnilarining dam olgani ketishganini va bu yerda boshqa yaqinroq qoʻshni yoʻqligini aytib, qoʻshnilardan biri qaytib kelgunicha bir kunga haykalni uyida saqlab turishini iltimos qilishdi. Ferns butlarga sigʻinmaganligi uchun ham haykalni olib qololmasligini aytib, uzrini bildirdi. Ular esa Bibi Maryamga boʻlgan ishonchlariga koʻra, haykal bir kun uning uyida tursa, Bibi Maryam oʻzi uni panohida asrashini aytib, fikrlarida qattiq turib olishdi. Nihoyat Ferns ularga yordam berishga rozi boʻldi, ammo hech qanday cherkov madhiyalarisiz va ibodatsiz uyiga olib kirilishiga ruxsat berishini, haykalni uyiga oʻrnatish oʻrniga omborxonaga qulflab qoʻyishini aytdi. Ayollar rozi boʻlishdi; ular oʻzlaricha Bibi Maryam duolarimizni ijobat qila boshladi, deb oʻylashardi. Ammo, afsuski, Ferns oʻzi nima degan boʻlsa oʻshani qildi – u haykalni olib ketish uchun qoʻshnisinikiga borib, uni bir mato bilan urdi, xech kimga bilintirmasdan uyiga keltirdi va uni qaytarib olib ketilgunga qadar omborxonaga qulflab qoʻydi. Ammo ayollar baribir boʻsh kelishmadi. Ular Fernsning uyiga kirishga va uni oʻzlariga ogʻdirib, popugini pasaytirib qoʻyish uchun yana bir bor harakat qilishga qaror qilishdi. Xoras Fernandes ularni eshik oldida juda iliq kutib oldi, mehmonxonaga boshladi va qahva tayyorlab berdi. U ayollarning Xudo oldida mutavoze boʻlishga, Xudoning insoniyatga baxsh etgan ne’matlari uchun shukur qilishga chorlovchi soʻzlarini sabr bilan tingladi. Ayollardan biri burchakda jim oʻtirar, barmoqlari bilan tasbeh oʻgirardi. Nihoyat, Ferns ayollarga dedi: «Menga koʻrsatayotgan bu qadar gʻamxoʻrligingiz uchun sizlarga rahmat. Men haqimda bunchalik tashvishlanayotganingizdan koʻp ta’sirlandim, albatte men sizning e’tiqodingizni hurmat qilaman. Biroq, nega endi sizning oʻzingiz ishonishni xohlagan narsaga ishonishingizni va mening oʻzim ishonishni xohlagan narsaga ishonishimni qabul qilmasligimiz kerak?» «Qanaqasiga sen aytganday boʻladi?« ayollardan biri baqirib yubordi. "Axir faqatgina bitta Xudo bor xolos-ku!" Keyin esa u Injildan »bu xoin yahudiylar» jumlasi bilan bogʻlik oyatlarni keltirdi. Xoras Fernandesning sabr kosasi toʻlib borardi. «Yahudiylar nega bunday hukm qilinganlar?« dedi u. »Iso Paygʻambar ham nasroniy emas, balki yahudiy boʻlgan-ku. U avvalgi dinni chiqarib tashlash uchun kelmagan. Nima boʻlganda ham, boshqa har qanday yaxshi yahudiylar kabi u ham sunnat qilingan.» Atrofga shu kadar jimlik choʻkdi-ki, uni faqatgina tasbeh oʻgirib oʻtirgan qari xudojoʻy ayolning tasbehidan chiqayotgan ovozgina buzib turardi. Nihoyat, ulardan jur’atlirogʻi gap boshladi: «Xoʻp, shunday ham deylik! Unda boshi ochiq ayollar bilan jinsiy munosabatda boʻladigan Xudo bexabar kishining ahvoli nima boʻladi? Pop…» «Popning nima degani bilan necha pullik ishim bor« dedi Ferns. »Oʻn beshinchi asrda bu yerlarda Pop Aleksandr yashagan ekan. Uning nikohsiz tugʻilgan qizlari boʻlib, u shu qizlardan biri bilan jinsiy munosabatda boʻlar ekan.» Tasbehli ayol oʻrnidan turdi. Fernsni xudojoʻy ayollarning uning gapidan bunchalik dovdirab qolishgani taajublantirdi. Buning ustiga, Injilda oʻz qizlaridan farzandlari boʻlgan biror kim yozilmaganmi? Ayollar uning savollariga javob topolmay qolishdi chogʻi, qochib qutulishdi. Shundan keyin ular Fernsning uyiga yoʻlamay qoʻyishdi, ammo uni kuchliroq da’vat qilishga qaror kilishdi. Cherkovda boʻlib oʻtgan oʻzgarishlarni saqlagan holda, hudud rohibi yakshanba kungi ma’ruzalarni oʻqish uchun qoʻshni hududlardagi rohiblarni ham taklif etish jadvali bilan tanishtirdi. Doimiy rohib oʻz ma’ruzasini aytadi, keyin esa Injildan oʻqiladi, tashrif etuvchilar kelib, va’z oʻqiydilar. Yakshanba kungi Qoyilmaqom Ferns uchun uyushtirilgan da’vatning uchinchi kuni, tashrif etajak rohib oʻz vaqtida yetib kelolmadi. Odamlar esa olazarak holda ma’ruza oʻqimoqchi boʻlib turgan rohibdan xavotirlanib, adashib ketmasmikan, tayyorlanmagani uchun mavzudan tashkari va’z aytib yubormasmikin ishqilib, deya sabrsizlik bilan kutishardi. Oh, ana u! Oʻsha kutilgan rohib. U minbarga koʻtarildi. «Mening aziz birodarlarim« deya gap boshladi u. »Boshqalarning oʻzingizga kanday muomalada boʻlishlarini xohlasangiz, oʻzingiz ham boshqalarga shunday muomalada boʻling. Bugungi ma’ruzamiz ana shu haqda! Biz biron marta boʻlsa ham Iso paygʻambarning mazkur dono soʻzlari nima ma’no berishi ustida tafakkur qilib koʻrganmizmi? Hozir, Iso paygʻambar osmonga koʻtarilganligining 50 kunligiga bagʻishlangan muhim bir marosimda u paygʻambarning ushbu soʻzlari nimani anglatishini tafakkur qilishga yana bir bor oʻzimizni bagʻishlaylik. «Aziz birodarlar, biz ushbu yigʻinning mohiyatini toʻlaqonli tushunib yetishimiz zarur. Bizning mehribon Xudoimiz bizga qanday ne’matlarni in’om qilganini tafakkur qilib koʻring. Ushbu marosimning ajoyib qurbonisiz biz oʻzimizni ilohiy Oʻzlikka, bizning Yaratuvchimizga bogʻliqligimizni qanday qilib his qilgan boʻlardik? Oʻzimizni haftada loaqal bir kun Xudoga bagʻishlamasak, qanday qilib oʻzligimizni taniymiz? Biz bir gunohkor banda oʻlaroq, Xudo bizga bergan buyuk ne’matlarni tushunib ham yetmaymiz.» Odamlar uz oʻylariga gʻarq boʻlib oʻtirishar, ba’zilarni esa mudroq bosgandi. «Eh!« dedi voiz. »Tafakkur kiling. Siz har yakshanba cherkovga oʻzingizning eng yaxshi kiyimlaringizda kelasiz, va bu yerda nimalar boʻlayotganiga zarra qadar e’tibor ham bermaysiz. Siz uchun Xudo goʻyoki bir biznes hamkordir, agarda U haftada loaqal bir marta xushnud etilmasa, oʻzi kiritgan sarmoyani qaytarib olgan boʻlardi. Sizlar esa xuddi avtomatlashtirilgan mashinalar kabi jonsiz, buruhsizlar, yurib turib uxlaysizlar! Boyadan beri men butunlay uzuq-yuluq soʻzlarni gapiryapman, sizlar esa buni hatto payqamadingiz ham! «Rohib doʻstlarimning koʻplari oʻzi va’z aytadigan qurilmaga ega ekanliklarini bilasizlarmi, ahli jamoat? Har bir qurilma jumla va gaplar yozilgan kartochkalarni oʻz ichiga olgan. Mening maslakdoshlarim esa sizlarning ular nima deyayotganlariga ahamiyat ham bermasligingizni juda yaxshi bilishadi, shuning uchun ham ular har bir va’zdan oldin qurilmaga bir necha kartochkani qoʻyishadi, keyin rohiblik kiyimlarini kiyishadi, qarabsizki, ma’ruza tayyor!» Bu paytga kelib jamoat hushyor tortib qolgandi. Hatto va’z aytayotgan rohib xam gʻalati koʻrinayotgandi. «Keling, Iso paygʻambar haqiqatdan ham nima deganligi haqida bir oʻylab koʻraylik,» dedi va’zxon. «Sizga boshqalar qanday muomala qilishlarini xohlasangiz, siz ham ularga shunday muomalada boʻling» - bu hozirgi Injilning soʻzlari emas, balki aynan Iso paygʻambarning xitobi bu! E’tibor qiling – Iso paygʻambar «Sizga qanday muomalada boʻlishgan boʻlsa, siz ham nasroniylarga nisbatan shunday muomalada boʻling» demagan – u «boshqalarga ham», degan. Bu esa barcha kishilarga insoniylik nuqtai nazaridan muomalada boʻlishimiz kerakligini anglatadi, hatto ular cherkovga ishonishmasa ham! Masalan, hatto salobatli cherkov va soborlar qurish uchun ehson qutisiga pul tashlash oʻrniga, uni faqirlarga qorinlarini toʻygʻazishlari uchun berishimiz kerak. Uning oʻrniga, faqirlarga boshpana qurishlarida, ish topishlarida yordam bersak, hollaridan xabar olib tursak yanada yaxshiroq boʻlardi. Barcha kishilar ham faxrlanishga va oʻzlarini hurmat qilishga haqlidirlar». «Nega biz cherkov va sanamlarga bu qadar koʻp ehtiyoj sezamiz? Iso paygʻambar butun vaqtini cherkov va ibodatxonalarda oʻtkazganmidi? U cherkovni bezash uchun bironta butga mayl koʻrsatganmidi? U ibodat qiluvchilar uchun alohida kunlarni va alohida kiyimni belgilab qoʻyganmi edi, bunga amal qilmaganlarni jazoga muhkum qilganmidi? Xushaxloq samariyalik kishi haqidagi rivoyat bizga faqatgina nasroniylar yaxshi odamlar deb oʻrgatganmi? Safsata! Bu gaplarning orqasida Iso paygʻambar turgan deyish umuman yolgʻon gap!» Jamoat koʻzlari ola-kula boʻlib, baqrayib oʻtirardi. Ayni shu lahzada boshqa bir rohib kirib keldi. Bir kishi uzini tutib turolmadi: «Qoyilmaqom Ferns! Bu oʻsha-ku! Bu odam rohib emas!» deya baqirdi u. Ha, rohib qiyofasidagi kishi Xoras Fernandesning aynan oʻzi edi. Rohib va jamoatning oqsoqollari baqir-chaqir qilib, minbarga tomon yaqinlashishdi. Ferns ilk marotaba oʻz-oʻzini yoʻqotib qoʻygandek koʻrinardi. «Iso paygʻambar guvohlik beradi!« baqirdi u. »Bu cherkov sizniki emas! Sizning nomingiz bilan portugaliyalik imperialistlar Goani mustamlakada ushlab turishgan va ajdodlarimizni qiynoqqa solishgan, oʻldirishgan. Qolgan-qutganlari esa Hindistonning nasroniylik haqida umuman hech narsa eshitmagan haqiqiy nasroniylar yashaydigan boshqa shtatlariga qochib qutulishgan!» Bu paytga kelib bir necha odam Qoyilmaqom Fernsni pastga tushirish uchun minbarga tirmashgandi. Minbar esa ustiga toʻdalashib chiqib olish uchun emas, balki diniy birodarlikni targʻib qilish uchun qurilgandi, shu sababli u sinib ketdi. Oqibatda bir toʻda odam yerga uchib tushdi. Ushbu gʻala-gʻovurdan foydalanib qolgan Qoyilmaqom Ferns qochib qolishga ulgurdi. Odamlarning qadr-qimmati yerga urilgani qoldi xolos. Tashrifi kutilayotgan rohibning mashinasi yoʻlda buzilib qolishini va uning cherkovga oʻz vaqtida yetib kelolmasligini Qoyilmaqom Ferns qaerdan bila qoldi ekan? U qanday qilib cherkov qorovuliga sezdirmasdan rohib kiyimini olib chiqib kiyib oldiykin? Yo...balki..Bibi Maryamning Fernsning uyida boʻlganligi uni koʻrinmas boʻlishini ta’minladimikan..? Shu shu xudojuy kampirlar Qoyilmaqom Fernsga da’vat qilishni toʻxtashdi. Shaytonni chuv tushirish oson ish emasga oʻxshaydi yov. ↑ Goa – Ugandadagi kichik bir shaharcha.

Muallif: Pyotr Nazaret