Yashil xilqatlar mamlakatida (hikoya) [Sabohat Rahmon]

Yashil xilqatlar mamlakatida (hikoya) [Sabohat Rahmon]

— Toshkent — chiroyli qiz... — Nima-a? — aftini burishtirdi Oʻsha. Qiz oʻzini eshitmaganga oldi va yonginasidagi butkul xazon rangiga burkangan qirga oyoq qoʻydi... U koʻkka oʻrladi. Yana va yana. Qiz esa sukut saqlardi. Qalbi quvonchdan yorilib ketgisi kelar, biroq u ham qizdan hadiksirardi. Qalb Qizni jon-dilidan sevar, shuningdek, nafratlanardi — vujudini yomon koʻrardi. Qizning... Qiz qirni baxtsiz etishi mumkinligini oʻylab, bildirmaygina sirgʻalib tushdi qirning bagʻridan va birdan oʻzining butkul, but-kul yolgʻiz ekanligi yodiga tushdi. «Men yolgʻizman, demak, yolgʻiz emasman. Yonginamda Yolgʻiz bor». Qiz yoʻlakdan ketib borarkan, charchoq koʻzlarini oʻzi juda yomon koʻrguvchi odamlarga tikishdan choʻchiganday, nigohini yanada yerga berdi. Chetdan qaragan odamga xuddi yoʻqolgan koʻzoynagini qidirayotgan kampir holatini eslatishini oʻyladiyu... kuldi. Bu safargi kulgi avvalgilaridan ham nochorroq edi. Qiz yoʻl chetiga chiqib, ishonchini allaqachonlar yoʻqotgan ishonchiga suyandi. Ishonchning qoq suyaklari yelkasiga botgach, umidsizgina ingradi. Ishonch choʻchib tushdi va Qizning koʻz oʻngida kichraya-kichraya yerga singib ketdi. — Toshkent — chiroyli qiz. — Nega? Bu safar Oʻshaning oʻqchigisi kelmadi. Faqat yutinib qoʻydi. — Toʻgʻrirogʻi, qiz boʻlganda ham loʻli qiz. Meni sehrlab oldi oʻziga. Ketay desam, ketkizmaydi uyimga... — Sen oʻzing ahmoq. Nega kelding bu yerga. Tinchgina, qishlogʻingda chorigʻingni sudra-a-ab... Qiz angraydi. Beixtiyor koʻz oldida chang-tuproqqa belangan eski, yirtiq... choriq gavdalandi. «Bechora». — Kim? Menmi bechora? Oʻzing bilasanmi, kimsan?! Hamma seni... Ha... — Senda yoʻq-da, alam qiladi. Boʻlsa sen ham... Qiz oʻshanga bunday gaplar aytib boʻlmasligini eslab, tirnogʻini tishladi. U a’zolari orasida shu tirnoqlarini yomon koʻrardi. Uzun-uzun, qarovsizlikdan tarvaqaylab ketgan tirnoqlariga har gal koʻzi tushsa ijirgʻanar, shularning oʻrniga boshqa, chiroyliroq narsa oʻylab topishga intilardi. Bir kuni esa yoʻlda ketayotib qichqirib yuborishiga sal qoldi. Uyiga yetib kelguncha tirnoqlarini gʻajib tugatdi. Faqat eng soʻnggisini tishlari roʻparasiga olib kelganda, negadir oʻksindi. Agar oradan yana bir muddat vaqt oʻtganda edi, Qiz ortiga qaytib, yoʻl-yoʻlakay sochilgan tirnoqlari qoldiqlarini topib kelgan va hammasini oʻrni-oʻrniga qoʻyib, tinchgina yoʻlida davom etgan boʻlardi. Afsus. Qiz oʻzini yenga olish qobiliyatiga ega edi. Va shu tufayli uyiga kira solib, shusiz ham ostin-ustun boʻlib yotgan xonasining tit-pitini chiqarib yelim qidirdi. Negadir uni yemakxonadagi ulkan xitoy koʻzasining ichiga solgan ekan. «Qiziq», va bu soʻz bir soniyadan soʻng Qizning yodidan chiqib ketdi. Oʻshanda Qiz koʻchirib tashlangan tirnoqlari oʻrniga bozordan sotib olgani — sariq moychechaklarni yopishtirib chiqqandi... Gullar hadeb tushib ketaverar, bunga sari Qizning toqati toq boʻlaverardi. Nihoyat, oyoqlari ostida sochilib yotgan, toptalgan moychechaklarni olib derazadan uloqtirib yuborgach, Qiz yigʻlagandi, manglayini sovuq devorga bosib yigʻlagandi... Bularning bari tushda roʻy berganga oʻxshaydi. Sababi undagi voqealar tush kabi goʻzal va oydin edi. Faqat... hanuzki qiz oʻshanda nima uchun yigʻlaganini eslolmasdi. Gullar uchunmi va yoki... — Toshkent — chiroyli qiz, axir... Oʻsha, oyogʻidagi tuflining chiroyli yuzini oyoqlari ostida turgan besoʻnaqay va kelgindi toshga urdi. Yo tosh, yoki tufli «Oh« tortdi, Qizning nazarida tufli. Chunki toshdayin qoʻpol narsaning bunchalar goʻzal »oh» tortishi aqlga sigʻmasdi... — E, bunaqa safsatangni bilasanmi, anovi sen kabi soʻppayib turgan daraxtlarga ayt. Zora tushunishsa... Shunday deya Oʻsha ortiga burildi. Hozirgina yonidan oʻtgan ayolning qomatiga nazar solgach, choʻzib hushtak chaldi va uning ortidan yoʻlga tushdi. Sal narida, ayolga yetib olgan Oʻshaning birmuncha dagʻal ovozi eshitildi: — Siz mabodo Guli emasmisiz? Qarang-a, naqadar oʻxsharkansizlar... Ismingiz... Qiz Oʻshaning izidan boqdi. Qargʻamadiyam. Nega shundayligi haqida oʻyladi... Umuman keyingi vaqtlarda u koʻp narsalar haqida koʻp oʻylaydigan boʻlib qolgandi. Koʻzlaridan duvillab yosh toʻkilgunga qadar oʻylayveradi, oʻylayver... — Siz naqadar gʻamginsiz, xonim... Qiz shabbodadek mayin bu ovozdan hayratga tushdi. Oʻgirilib qarashdan, gapiruvchining boshqa odamlardan farqi yoʻq ekanini bilib qolishdan choʻchigandek, joyida turaverdi. Qizning oʻzi ham, xayoli ham uning bir farishta yoxud ma’bud boʻlib chiqishini juda-juda istardi. — Men sizni tushimda koʻrganman...Tushda ham xuddi hozirgidek pok edingiz. Qiz javob bermadi. Avvaliga gapiruvchining qiyofasini xayolida tikladi, bir oz tomosha qildi, soʻngra u tomon sekin burildi... — Bu — sizmisiz? — Oʻ, xonim. Ovozingiz ham chehrangiz kabi naqadar siniq, — mayingina soʻylardi u. — Bu — sizmisiz? Qiz qarshisida turgan Uning oq oralagan sochlariga koʻz tashladi. Oh, koʻrgulik. Uning judayam mayin ovozi... "Oʻ, men sizni qanchalar kutdim, Mana — oq soch, bu — ajin..." Xayoli vayron boʻldi. Koʻzlari «yarq» etib ochildiyu, qarshisida Oʻsha paydo boʻldi. — Qani... U? — Kim? «Toshkent — chiroyli qiz»mi? Oʻshaning ovozi kuzda nozik gul yaproqlarini uchirib olib ketishga shaylangan dovulni eslatardi. Buning ustiga Odam edi. U Qiz buni tushundi. Oʻshanga xoʻrsiniq ila javob berdiyu, uzoqdan koʻrinib turgan, xazon rangli daraxtzor tomon ketdi... "Oʻ, Xudoyim, bu dunyoda qachon farishtalar tugʻiladi?« Qizning oyoqlari ham oʻzi kabi odamlardan bezor boʻlgandi va har safar Qizni yashil xilqat — daraxtlar tomon sudrardi. Dunyoda Qizning yakkayu yagona oʻrtogʻi bor boʻlsa, u ham oyoqlari edi. Qiz oyoqlarini yaxshi koʻrardi, ishonardi ularga. Oyoqlari oʻziga hech-hech xiyonat qilmasligini bilar, har safar yotishdan oldin va ertalab ularni bir-bir oʻpib qoʻyishni kanda qilmasdi. Qiz daraxtlarning ostiga keldi. Nimjonligi uchun sevgani — daraxtni quchoqlab koʻkka tikildi. Havorang bulutlar tilini chiqarib masxaralaganday boʻldi. Quchogʻidagi daraxtni siladi. «Naqadar nimjon va chiroyli. Xuddi Toshkentga oʻxshaydi«. Qiz rahmdil edi. Ketsa, daraxtlar yolgʻiz qolishini, Toshkent oʻksib-oʻksib yigʻlashini bilardi... Faqat bu haqda hech kimga gapirmasdi Qiz. Nimjon daraxtni qoʻyib yuborgach, boshqalarining oldiga bordi. Har bir daraxtni quchib-erkalab, xazin shoxlariga bir oz quvonch hadya etmoqchiday hazillashardi. »Ular ham mening kabi shoʻrlik, daraxtlarga kimdir oʻzini baxsh etishi kerak». Qiz shunday oʻylardi... — Xonim, afv etasiz, yolgʻiz ekaningizni koʻrib oldingizga keldim. Ruxsat etsangiz, sizga hamroh boʻlsam... Qizning vujudini yengil titroq qamradi. «Ma’bud, mening ma’budim». Unga qaradi. — Yaxshi, — ohista sirgʻaldi Qizning lablaridan bu soʻz. U Qizga qoʻllarini uzatdi. Ammo yana tezda tortib oldi. Qizning guldek pok vujudiga xayoldagina qoʻl tekkizmoq mumkin edi... Ular yoʻlda davom etishdi. Endi yashil xilqatlar ikki kishining taftida isinishar, erkalanishar, ularning qiqir-qiqir kulgilari daraxtzorda jaranglab eshitilardi. Qiz quchgan daraxtlarni u ham quchar, daraxt tanasining qiz oʻpgan joylariga u ham lablarini olib borardi. Ular yaqinlashgan soʻnggi daraxt judayam ulkan edi. Qiz doim shu yerga kelgach, yon-veridagi barcha kichkina xilqatchalarni shu ulkan daraxtga ishonib topshirar, uni oʻzidan katta hisoblabmi, negadir oʻpmasdi... Hozir esa uning oldida yolgʻiz shu daraxtni oʻpmaslikdan uyalgandek boʻldi. Har ikkisi ulkan daraxtni ikki tomonda turib quchdilar. Qiz har kungidek yashil xilqatning qulogʻiga pichirladi: «Ularni asra. Ular judayam nimjon». U tomon koʻz tashladi. Yoʻq. Quchogʻidagi daraxtni boʻshatmoqchi boʻldi. Xuddi bogʻlab tashlanganday. Qaradi. Quchogʻida daraxt emas, U... Qizning koʻzlaridan oʻpdi. Soʻngra uzr soʻragan kabi uning qarshisida tiz choʻkdi. — Men sizning qulingiz... Qiz choʻchib tushdi. Boshini sekin-sekin chayqadi. — Xonim, men sizdan ketolmayman. Shuni bilasizmi? Qiz tushundi. Ayol zotining koʻzlaridan boʻsa olgan kimsa undan hech ajralolmasligini esladi. Oʻsha koʻzlarga kimsaning surati muhrlanib qolarkan... Qiz oʻzini ayol emas, daraxt, hech boʻlmasa, yaproq deb hisoblashlarini istardi. Hozir ham roʻparasida bosh egib oʻtirgan — U va tik turgan oʻzining holati esayotgan shamolning tortqilab ketishidan qoʻrqqan yaproqning qalt-qalt titrashiga oʻxshardi. Bu oʻxshashlik bir muddat Qizning hushini oʻgʻirladi... Ular daraxtzordan chiqqanlaridan soʻng xayrlashishdi. Qiz birinchi bor uning koʻzlariga tik qaradi, uzoq tikildi unga, soʻng lablari soʻz aytishga chogʻlanib juftlashdi... — Toshkent — chiroyli qiz... — Ha, chiroyli... Qizning kipriklariga yosh qoʻndi. Koʻzlari chaqnab ketdi. O, u koʻzlarga gʻamdan koʻra quvonch yarashardi... — Ayting, «Men Toshkentni yaxshi koʻraman». U labida bi-ir ajoyib tabassum bilan qaytardi: «Men Toshkentni yaxshi koʻraman». — Ayting, «Men Toshkentni judayam yaxshi koʻraman. Men usiz yasholmayman». U qaytardi... — Faqat ayting, Toshkent jodugarmi? — Negadir qizning koʻzlariga yana gʻam choʻkdi. U yana tabassum qildi... — Yoʻq, Toshkent — judayam goʻzal qiz... Qiz bir muddat titradi. Sekingina «minnatdorman» dediyu, odamlar bilan toʻlib-toshgan koʻcha tomon yugurib ketdi. U qizni boshqa koʻrmadi. Uzoq qidirdi. Qiz oʻz yurtiga — bulutlar mamlakatiga singib ketdi. Nega oʻshanda uni oʻgʻirlab ketmaganiga achindi. U faqat bir narsani bilardi: Qiz yerniki emasdi. Oʻzi yashayotgan mamlakatda tugʻilishi kerak boʻlgan Qiz manavi shovqin-suronli shahar, mehrlari toshdan-da qattiq odamlar orasida yurganidan hayratda edi u. Qizning yolgʻiz daraxtlardangina panoh topgani uni ajablantirmadi. Axir Qiz odam emas. Agar odam boʻlganda Uning tiliga tushunmasdi... Soʻng U ketdi. Quyosh nurida oltinday tovlangan qanotlarini yozib, uchib ketdi. Qiz uning ortidan kuzatdi. Faqat koʻzlariga bir qatra boʻlsin yosh kelmadi: «Toshkent — chiroyli qiz. Sen mendan, men undan ketolmaymiz. Sening koʻzlaringdan oʻpib qolaman...» Daraxtzorda qor hidini olgan qargʻalar xunuk qagʻillashdi. Qizning badanida chumoli oʻrmalaganday boʻldi. Qoʻrqib yon-veriga qaradi. Atrofida son-sanoqsiz qargʻalar... Ulardan biri safni yorib, oldinga oʻtdi. Koʻzlarini qisib, kulgandek boʻldi. Soʻng uchib borib Qizning yonginasidagi daraxt shoxiga qoʻndi. Qiz hamon titrar, koʻzlari dahshatdan yanada kattalashgan edi. Qargʻa kuch bilan Qiz tomonga otildi. Negadir bir soniya uning qarshisida toʻxtadi va odam singari ingroqqa oʻxshash ovoz chiqardi-yu, yerga quladi. Qizning koʻzlarida uning surati bor edi. Och qargʻalar unga tashlanishdi... Qiz ne boʻlganini tushunolmay qoldi. Es-hushini yigʻib olguncha boʻlmay, tumshuqlari qonga bulangan qargʻalar Qiz tomon otilishdi. Qiz esa bor kuchi bilan yashil xilqatlar tomon chopib ketdi...

Muallif: Sabohat Rahmon