Amerikalik qoʻshnilarim (hajviya) [Habib Siddiq]

Amerikalik qoʻshnilarim (hajviya) [Habib Siddiq]

Ishdan qaytsam, xotinim gap topib qoʻyibdi: yonimizdagi hovliga yangi qoʻshnilar koʻchib kelayotgan emish. Yana qaerdan deng. Naq Amriqodan. — Qoʻysang-chi, qaerdagi gaplarni topasan-a? — Ishonavering, allaqanday uyushmami, jamiyatning yoʻllanmasi bilan urf-odatlarimizni oʻrgangani kelayotgan emish. — Ana, endi qoʻshnilar bilan ham tarjimon orqali gaplashamizmi? Yo imo-ishora bilan tillasharmikanmiz? — Kim biladi, deysiz, dadasi. Uncha-muncha inglizchaniyam oʻrganib yurardingiz shekilli? — E-e, harbiydan qaytgach, bir qiziquvdim. Tijoratga oʻtgandan keyin hammasi qop ketdi. — Madaniyat uyidayam chet tilini oʻrgatadigan kurs ochilgan, deb eshitgandim. Men ham qatnab turganimda boʻlarkan-a? — Ke, koʻp boshimni qotirma. Bir gap boʻlar. Amriqodan kelgan odamlarni sen bilan valaqlashib oʻtirgani vaqtiyam boʻlmaydi. — Har qalay, amriqolik qoʻshnilarimiz savdo ishlari bilan Dubayga qatnaydigan tijoratchining xotini ingliz tiliniyam bilmas ekan, deb kulishmasin deyman-da. Boʻlmasa, sizga tekkanimdan beri televizorning dacturidan boshqa narsa oʻqiganim yoʻq. — Boʻladiganidan gaplashaylik. Uy-puy, hovli-povli, koʻcha-koʻyni supurib-sidirib qoʻyinglar. — Boʻpti, boʻpti. Baribir, koʻnglim gʻash-da. Ularni-ku biz bilan darrov gaplashgani vaqtlari boʻlmas. Lekin ularni koʻchirib kelayotgan oʻzimiznikilar qoʻshnilariniyam bir sinab qoʻyaylik, deb qolishsa-chi? «Katta machitning hovuzi»ni inglizchasiga nima deydi, deb qolishsa, qanday javob beraman. Boʻtaqorada sholi koʻp ekiladi, «sholi» inglizchasiga nima boʻladi desa-chi? Oʻlay agar, hech narsa bilmayman. Oʻziyam sizga tekkanimdan keyin judayam qoloqlashib ketdim-da. — Boʻldi endi. Oʻzi ilgari ham ogʻzing qani, desa, qulogʻingni koʻrsatarding. Xotinlarning mish-mishidir-da, bizning qishloqda amriqolikka nima bor, deb oʻylagandim. Yoʻq, xotinimning gapi chippa-chin boʻlib chiqdi. Ertasiga tushlikni uyda qila qolay, deb kelsam, darvozamiz oldida yuzlari ham, sochlari ham sap-sariq, boshiga doʻppi qoʻndirgan bolakay oʻgʻlim bilan koptok oʻynayapti. Uzun yuzli, atlas koʻylak kiygan, malla sochlari roʻmoli chetidan koʻrinib turgan ayol qoʻshni darvoza oldini supurar, oʻziga quyib quyganday oʻxshash oʻzbekona kiyingan qizchasi yelim chelakda vodoprovoddan suv olib sepayotgan ekan. Moshinadan tushib, ikki qadam yurishim bilan kutilmagan hol yuz berdi. Dunyoning narigi burchagidan kelgan ayolning ona tilimizda nazokat ila salomlashuvidan sezilar-sezilmas entikib ketdim. Uyga kirib suyunchili xabarni aytay desam, xotinim allaqachon yangi qoʻshni bilan tanishib olib, xursand boʻlib oʻtirgan ekan. Ikki kun oʻtgach, ishxonada telefonga chaqirishdi. Tumanga bogʻlanadigan telefon boshqa xonada boʻlganligi uchun «Tinchlikmikan?» deb oʻylab halloslab chiqsam, goʻshakdan xotinimning ovozi eshitildi: — Allo, dadasi... Anu yangi qoʻshnilarimiz sizni qaerda, deb soʻrashyapti. Hech tushuntirolmayapman... «Dejurstvo»ni oʻzbekchasiga nima deydi?.. — Navbatchilik?! — Ha, boʻldi. Xayr. Oradan hech qancha oʻtmay talaffuzidagi jinday sezilar-sezilmas nuqsonni demasa, sof oʻzbek tilida gapiradigan nazokatli, xushsuxan amriqolik ayolni qishlogʻimizda deyarli hamma taniydigan boʻp ketdi. Eri boʻlsa mahallaning toʻyidan ham, ma’rakasidan ham qolmaydi. Bir marosimda oftoba olib, oqsoqollarning qoʻliga suv quyib qolsa boʻladimi... — Barakalla, oʻgʻlim, — dedi oqsoqollardan biri hayron boʻlibroq qarab. — Tanimayroq turibman, sen qaysi mahalladansan, bolam? — Chikagodan. — A-a?.. Bizda unaqa mahalla yoʻq edi-yu. Ana shunda yangi qoʻshnim kelishining sababi-yu dastlabki taassurotlarini oʻzbekona lutf bilan bayon qilib oqsoqollarniyam duosini oldi. Uch-toʻrt kundan keyin xotinim yana bir gap topti. — Toʻtixonlar mahallaga osh berishmoqchi emish. — Toʻtixoning kim? — Anavi yangi qoʻshnilarimiz-da. Oʻzlarigayam, bolalarigayam allaqachon oʻzbekcha ism qoʻyib olishibdi. Eri siz bilan maslahatlashmoqchi. Detsaddan kelayotsam povorotta turgan ekan. — Kimlarni taklif qilganimiz ma’qul? — dedi u kechki payt biznikiga kirib. — Har qalay, siz bu yerning past- balandini bilasiz... — Biz odatda huv anovi perekrestkadan banyaning oldigacha aytamiz. Qoʻshnim hech narsa tushunmadi. — Hammomning deng, — eslatdi xotinim. Darrov gapimni oʻngladim. — Chorrahadan hammomgacha Shundagina gapimni anglagan mallavoyning yuz-koʻzida tabassum zohir boʻldi. — Uchastkavoyniyam aytib qoʻying, — dedim. — Kimvoy, — hayron boʻlib soʻradi u. Yana tilimni tishladim. — Ha, anovi nozirimizni aytaman-da. Bunaqa hollar tez-tez takrorlanadigan boʻp qoldi. Oʻz yurtida sof oʻzbek tilini ixlos bilan oʻrgangan qoʻshnilarimizga chetdan kirib qolgan soʻzlar guruchdan chiqqan toshdek gʻashga tegardi. Sal oʻylabroq gaplashmasak, boʻlmaydiganga oʻxshaydi. Har gal gapimni anglatishga qiynalganimda, xijolatdan ter bosadi. Rus maktabida oʻqigan, koʻp qavatli uyda oʻsgan xotinimni-ku asti qoʻyaverasiz: — Qanaqa odamlar oʻzi, a? «Obed» desang tushunmasa. «Dom kultura»ni bilmasa. «Optom»i nimasi, deganiga oʻlaymi?.. Naq davleniyam koʻtarilib ketadi-da! — Qoʻy, qizishma, ayasi. Axir, ayb oʻzimizda-ku. Men ham avvaliga shulardan tanbeh eshitamanmi, deb gʻashim keldi. Ammo sal oʻzimni bosib oʻylab koʻrsam, ular ikki yuz protsent..e, yoʻgʻ-e, foiz haq ekan. Tilimizga boʻlgan hurmati bois ularga ixlosim benihoya ortib ketdi. — Toʻgʻri aytasiz, — deydi xotinim sal hovridan tushib. — Bahonada uncha-muncha narsani oʻrganib ham olayapman. «Skovordka»ning oʻzbekchasi «tova» ekanligi tushimga ham kirmagan edi. «Bilet»ning chipta ekanliginiyam endi bildim. Bir jihatdan shu qoʻshnilarimizning kelganiyam yaxshi boʻldimi, deb oʻylab qolaman, dadasi. — Nimasini aytasan, ayasi, — deyman men ham kulib. — Amriqolik qoʻshnilarimiz bizdan urf-odatlarimizni, biz ikkalamiz esa ulardan tilimizni oʻrganayapmiz.

Muallif: Habib Siddiq