Siyosiy hollar [Abdurauf Fitrat]

Siyosiy hollar [Abdurauf Fitrat]
Siyosiy hollar [Abdurauf Fitrat]
Musibat ustina musibat! Rusiyaning hozirgi holini ochiq tasvir etmak uchun mundan yarasharoq[1] soʻz yoʻqdir. Oʻzgarishdan[2] soʻng Rusiyaning har tarafindan ochliqlar, yongʻinlar, talonlar, oʻlumlar, oʻldurmalar boʻlub turgʻan chogʻda birda chiqib qolgʻan gʻolibiya magʻlubligʻi bilan buning ustigʻa tortilmas bir yuk boʻlub choʻkgan Rigʻo[3] ketishini koʻzda olsak va bunlar orqasindan bosib kelgan Boltiq magʻlubligini oʻylasak, Rusiyani musibat ustinda musibat bosayotibdir. Rusiya amrinda emdigi tuyoklarin ostinda yotibdir deyargʻa bizni majbur qilur. Voqea Rigʻo kabi chidamli bir qoʻrgʻonning uch kunda ketmasi Boltiqdagi kimsalarning chopibgʻina anglamasi, yolgʻuz ishtahalarni emas, oʻz istiqbollaridan ruslarning oʻzlarini dahi ma’yus qilur, rus kuchindagi e’timod[4] va e’tiborlarni tubindan churutur hodisalardan edi. Ortiq ruslarning oxirlari qolgʻan boʻlsa, butun-butun muttafiqlarigʻa[5] qolgʻan edi. Ruslar «ehtimolki, muttafiqlarimiz oʻz maydonlarina orqasi aysimas[6] yurushlar qilib, bizni oʻzigagina undururlar» deb oʻylay edilar.
Rus siyosiylari shunday bir umid bilan urunib turmoqda ekan, birdan Italiya qoʻshuni buzuldi. Olmonlar Italiya uzra temur yumruqlarini undirdilar[7] va Italiya qoʻshuni oʻz boshini olib, Olp togʻlari orqasiga chiqorgʻa majbur boʻladi. Olmonlar, yoʻllari uzra Italiya qoʻshunindan ming boʻyla kuchliroq bir mone’[8] boʻlgʻan Olp togʻlarin oshib, Italiya sahrolarigʻa indilar. Ortiq Italiya oʻlkasining har yoniga olmon qoʻshuni uchun yoʻllar ochildi...
Italiyaning bu qoʻrqunch magʻlubligʻi yolgʻiz italyonlar uchun emas, ruslar uchun daxi buyuk bir musibat boʻldi. Chunki yongʻinlarinda, badbaxtlik loyqalarinda botib qolgʻan Italiyaning qoʻlindan ololmagʻan muttafiqlar qoʻshunindan Rusiya uchun koʻmak koʻzlayikning ma’nosiz bir edugini yangidan isbot qilib berdi. Buning natijasinda Rusiyada yangi bir balo bosh koʻtardi, bolshevik balosi!
Bolsheviklar ikkinchi yoʻla qoʻzgʻaldilar. Bu qoʻzgʻalishlari birinchisi kabi boʻlmadi. Bu daf'a buyuk ish qurdilar. Petrogʻradni olib, Kerenskiyni Rusiyaning sodiq bolalarini oxtarib topib, toʻplab keturmak uchun maydonlarigʻacha ketargʻa majbur etdilar. Soʻng xabarlarga koʻra, Kerenskiy tevarakdan toʻplab keturdigi qoʻshun bilan bolsheviklarni yengmish va Petrogʻradni unlarning qoʻlindan yangidan olmishdir.
Olmish, ammo bolshevik balosi boshqa bir tarafdan bosh koʻtardi: Toshkandda toʻrt kunlik qonli bir urushmadan soʻng, u yerni kerenskiychilardan boʻshatdi. Ehtimolki, Kerenskiyning Petrogʻraddagi gʻolibligʻi Toshkand magʻlubligʻini e’tibordai tushurar; ehtimolki, Kerenskiy Petrogʻrad ishini tuzatgandan keyin Toshkandni daxi yanadan olur. Lekin shunlargina bilan bolshevik kuchining yoʻq boʻlurini umid etmak toʻgʻri emas. Bolsheviklarning ikkinchi chiqishlari bilan birinchi chiqishlari orasidagi ayirbodni koʻrgan kimsalar uchinchi bir chiqishning qanday boʻlurini onglab olsalar kerak.
Biz turkistoniylar uchun har holda kerenskiychilar bilan bolsheviklar orasindagʻi kurashning bitib ketmadigini koʻzda tutib, oʻz yoʻllarimizni shunga koʻra tayin etmak kerakdir. Bilamizki, hozirda kurashib turgan bu oygi firqaning har biri hurriyatchidir. Ikkisining ham bizga zararli tushunchalari oxirda yoʻqdir. Zero, bunlardan birontasi istibdod tarafdori emasdir. Telbalik qilib chopibgʻina bunlardan birini yoqlamoq foydali boʻlib chiqmas. Rusiyada istibdod tarafdorlari chiqmaguncha musulmon kuchini sarf etmak xatodir. Hurriyatchi ikki partiya orasinda boʻlaturgʻan urushlargʻa qotishmoq, bunlardan birini yoqlab oʻzgasidan yuz qaytarmoq ehtiyotsizliqdir. Bunlarning ham bizning soʻzimiz shu boʻlgʻulidirki: biz musulmonlar sizning hech biringizdan nafrat qilmaymiz. Bizning milliy vataniy haqlarimizni gʻasb etmak fikriga tushmaguncha biz hech biringizga dushman boʻlmaymiz.
Mana hozirda turkistoniylar uchun xatarsiz yoʻl shu yoʻldir.

(«Hurriyat», 1917 yil, 49-son)


↑ yarasharoq - yarashiqliroq.

↑ oʻzgarish - Oktyabr inqilobi.

↑ Rigʻo - Riga shahri. Rusiyaning Boltiqboʻyini egallash ilinjidagi janglardagi muvaffaqiyatsizligi nazarda tutiladi.

↑ e’timod - yupanch, tayanch.

↑ muttafiq - birlashgan, ittifoqchi.

↑ orqasi aysimas - natijasiz.

↑ Birinchi jahon urushidagi Olmoniya va Italiya qoʻshinlarining oʻzaro kurashlari nazarda tutilgan. Italyan qoʻshinlari Alp togʻlarini oshib oʻtishi bilan oʻz ichki mudofaasidan uzoqlashib ketadi. Olmoniyaning Italiya ichkarisiga yoʻl ochishi voqealari nazarda tutilmoqda.

↑ mone’ - toʻsiq.
Mualifning boshqa asaralari
1 Angliz va Turkiston [Abdurauf Fitrat] 768
2 Англиз ва Туркистон [Abdurauf Fitrat] 728
3 Buxoro ulamosi [Abdurauf Fitrat] 801
4 Buxoro vaziri Nasrullohbey parvonac... [Abdurauf Fitrat] 752
5 Buxoroda inqilob [Abdurauf Fitrat] 693
6 Buxoroning holi [Abdurauf Fitrat] 714
7 Бухоро вазири Насруллоҳбей парвонач... [Abdurauf Fitrat] 702
8 Бухоро уламоси [Abdurauf Fitrat] 684
9 Бухорода инқилоб [Abdurauf Fitrat] 733
10 Бухоронинг ҳоли [Abdurauf Fitrat] 685
11 Johilona taassubgʻa misol [Abdurauf Fitrat] 825
12 Жоҳилона таассубға мисол [Abdurauf Fitrat] 708
13 Musulmon sevgisi (hikoyat) [Abdurauf Fitrat] 1088
14 Musulmonlar, gʻofil qolmang! [Abdurauf Fitrat] 867
15 Muxtasar Islom tarixi [Abdurauf Fitrat] 3446
16 Muxtoriyat [Abdurauf Fitrat] 757
17 Мусулмон севгиси (ҳикоят) [Abdurauf Fitrat] 723
18 Мусулмонлар, ғофил қолманг! [Abdurauf Fitrat] 683
19 Мухтасар Ислом тарихи [Abdurauf Fitrat] 834
20 Мухторият [Abdurauf Fitrat] 746
21 Publitsistik asarlar [Abdurauf Fitrat] 2081
22 Публицистик асарлар [Abdurauf Fitrat] 880
23 Сиёсий ҳоллар [Abdurauf Fitrat] 683
24 Turkistonda ruslar [Abdurauf Fitrat] 947
25 Туркистонда руслар [Abdurauf Fitrat] 692
26 Yopishmagan gajjaklar [Abdurauf Fitrat] 1705
27 Ёпишмаган гажжаклар [Abdurauf Fitrat] 660
28 Yurt qaygʻusi [Abdurauf Fitrat] 3623
29 Yurt qaygʻusi (ona bilan oʻgʻil) [Abdurauf Fitrat] 989
30 Юрт қайғуси [Abdurauf Fitrat] 819
31 Юрт қайғуси (она билан ўғил) [Abdurauf Fitrat] 689
32 Sharq siyosati [Abdurauf Fitrat] 891
33 «Shoʻroyi islomiya»ning xatosi [Abdurauf Fitrat] 1066
34 «Шўройи исломия»нинг хатоси [Abdurauf Fitrat] 695
35 Шарқ сиёсати [Abdurauf Fitrat] 724
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика