Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy]

Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy]
Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy]
Ғазаллар (давом)
597

Юз жафо тонг йўқки ул номеҳрибондин кўргамен
Ким, вафо кўрмиш бировдинким мен ондин кўргамен.
Кимса абнойи замондин кўрмади ҳаргиз вафо,
Ким мен ул хунрезу ошуби замондин кўргамен.
Қўйки итдек телба кўнглум неча меҳнат, эй рафиқ,
Ҳар дам ул овораи беҳонумондин кўргамен.
Ўзгалар арзин нетайким жонима ором эрур,
Жавру бедодиким ул ороми жондин кўргамен.
Нозанинлар жилвагоҳи ичра ҳар ён телмурур,
Кўзларимким ул суманбарни қаёндин кўргамен.
Еру кўкни ашку оҳим сайли дуди қилди гум,
Неча ранжу меҳнат ул икки ёмондин кўргамен.
Дема ул ой оразин кўрсанг урар бошингға тиғ,
Ҳар бало келса бошимға осмондин кўргамен.
Хирқаю сажжодани қилсам фано дайрида раҳн,
Икки олам судини мундоқ зиёндин кўргамен.
Эй Навоий, сўрмағилким қилмоғумдур ошкор,
Юз ниҳони дарду меҳнатким фалондин кўргамен.
598

Икки гул бир кеча кўнглумни гулистон айлабон.
Олдилар жонимни бедод улча имкон айлабон.
Бири бўркин синдуруб, жонлар сафин синдурғали
Ақлу дин мулкин сафи мужгони вайрон айлабон.
Бири бир неча ҳилолин эгри боғлаб ноз ила,
Анжуму афлокни ҳусниға ҳайрон айлабон.
Бири хатти сабзасидин гулга айлаб ҳошия,
Базмни ул сабзаю гул боғи ризвон айлабон.
Бири олам аҳлининг кўнгли қушин сайд этгали
Сунбули домини гул узра паришон айлабон.
Бири қошу кирпигидек ўқ била ё илгида,
Лек ул ё бирла ўқ жонларни қурбон айлабон.
Бири вўсма бирла сурма рангидин кўк тоқини
Офат ангизу қаро наргисни фаттон айлабон.
Бири боғлаб баргни тўн узра миноранг қўр,
Нахли қаддин ғайрати сарви хиромон айлабон.
Бири гулгун тўнға сариғ остардин зеб этиб,
Сарви раъносин гули раънода пинҳон айлабон.
Мастлиғдин ул қилиб илгида доғин ошкор,
Шўхлуғдин жонға бу юз доғи хирмон айлабон.
Зулм ила ул ўлтуруб, бу лутфи бирла тиргузуб,
Гар бу қилса зулм ул ҳам лутфу эҳсон айлабон.
Мен агар боқсам бу ён тиғ уруб онинг ишваси,
Боқсам ул ён ғамзадин бу тийри борон айлабон.
Эй Навоий, бу фасонанг ё туш эрмиш, ё хаёл,
Неча лоф урмоқ ўзунгга мунча бўҳтон айлабон.
599

Ул ой фироқ ила қисмим ғам этса найлагамен,
Висоли ғайр ичин хуррам этса найлагамен.
Менгаки тори вафо суст айлади ул дам,
Рақиб бирла ани маҳкам этса найлагамен.
Хазину ошиқу зор этти, найладим ожиз,
Ки ишқ тиғи қатили ҳам этса найлагамен.
Меники ҳамдам эдим қовди, найлай, ул дамким,
Рақибни ўзига ҳамдам этса найлагамен.
Чу маҳрами мен эдим, қилди зулм ила маҳрум,
Висоли маҳрамини маҳрам этса найлагамен.
Сипеҳр меҳрин агар мендин этти кам не илож,
Тахайюл илаки мундин кам этса найлагамен.
Демангки, этса ижозат борурға кўйидин,
Дебон замини сияҳ мулзам этса найлагамен.
600

Телба кўнглум жавридин андоқ паришон ҳолмен,
Ким анинг бедодининг шарҳин демактин лолмен.
Ғам сипоҳи чун ҳужум айлар анинг тўш-тўшидин,
Ҳолиға раҳм айлабон ғам хайлиға помолмен.
Гоҳи мажнунвашлиғи бирла бўлурмен музтариб,
Гоҳи беҳол ўлмоғидин заъф аро беҳолмен.
Заъф ҳолинға неча раҳм айлагаймен, эй кўнгул,
Сен доғи раҳм этки мен ҳам бас заиф аҳволмен.
Кош итсанг уйлаким ному нишонинг топмасам,
То десам ишқ андуҳидин эмди фориғболмен.
Ишқ аро гоҳи бўлурмен зор мўюнгдин, чу мўй
Фурқат ичра гоҳи нолангдин нечукким нолмен.
Эй Навоий, неча дермен ишқ таркин айлайин,
Чун иш ишга етти айлармен яна иҳмолмен.
601

Жилваи қаддинг кўруб сарви равондин ким десун,
Жавҳари лаълинг боринда нақди жондин ким десун.
Дўст кўйинда чу манзил тутилар аҳли висол,
Мен киби овораи бехонумондин ким десун.
Кўп дема воизки, ул қадду лабу юз оллида
Тўбию кавсар била ҳури жинондин ким десун.
Оғзи васфида дейилган хурдадонлар, эй кўнгул,
Сен киби маъдум беному нишондин ким десун.
Бордурур они юзунгдаким, қуёшда онча йўқ,
Сен боринда ким қуёш ким бўлғай андин ким десун.
Ёрға ҳолин демакка онча яхши ёри бор,
Эй кўнгулким, яхши боқсанг мен ёмендин ким десун.
Шайх сўз мақсуд аҳли касбида кўп сўрди лек,
Чора анда жуз фано йўқ ҳар қаёндин ким десун.
Гаҳ замондин шиква, гаҳ аҳли замон жаврин дема,
Бода ич аҳли замон бирла замондин ким десун.
Гар Навоий деса ул юз гулшанидин йўқ ажаб,
Демайин булбул ҳикоят гулситондин ким, десун.
602

Кўруб зулфунг аро ўтлуқ кўнгуллардин асар ҳар ён,
Туну анжум дема, билгил тутун ичра шарар ҳар ён.
Ғараз бу улки ишқингдин ғалатқа солғамен элни,
Бу ким истаб суманбарларни солурмен назар ҳар ён.
Пари рухсоралар тоши мени девона давринда
Сочилғандекдурур нахли малолатдин самар ҳар ён.
Дема кўюмдин эл кетсунки банд этмиш чибин янглиғ,
Улусни сўзда лаълинг нўшидин оққан шакар ҳар ён.
Улус қонини туфроққа тўкарга сўрма, кўз солким,
Ўлар қон бирла туфроғ ичра бир хунин жигар ҳар ён.
Бузуқ қабримни кўрган ўқчи дўкониға ўхшатқай,
Фироқинг ўқидин анда кўруб пайкону пар ҳар ён.
Ул ой ҳусниға ишқингни ёшурғил дема, эй носиҳ,
Ки тутмиш олам аҳли ичра шуҳрат бу хабар ҳар ён.
Маю маъшуқ учун пўямға кулманг, эй салоҳ ахли,
Югурмай нетгамен етса қазо бирла қадар ҳар ён.
Сени истарда мумкин йўқ, Навоий, мултафит бўлмоқ,
Нечаким жилва қилса ноз ила бир сиймбар ҳар ён.
603

Ҳажр шомиднн қаронғуроқ тун ўлғайму экин,
Ёраб, ул тундин халос ўлған кун ўлғайму экин?
Барқ янглиғ олам ўртар ламъаи шоми фироқ,
Дўзахи ҳижрон чиқарғон учқун ўлғайму экин?
Кўйида итлар изи рухсорға бўлди баҳо,
Андин оё қийматироқ олтун ўлғайму экин?
Субҳи фурқат бир бало дарёси бузди даҳрни,
Шоми ҳижронимда ёққан шудрун ўлғайму экин?
Гул масаллик тоза қонлиғ доғлар бирла таним,
Дард боғида очилған гулбун ўлғанму экин?
Тийри борони фироқ аҳбоб жонидин ўтар,
Ҳеч ёмғур мундин оё ўткун ўлғайму экин?
Боғ аро гулларга ўт солди Навоий ноласи,
Бенаво булбулға, ваҳ, мундоқ ун ўлғайму экин?
604

Зарварақтин ё киби қошингда зеварму экин?
Ё магар мушкин ҳилол устида ахтарму экин?
Ел учурған парниён ҳар ён бурунчак азмидин
Ул пари учмоққа эгни устида парму экин?
Титрагуч гавҳарлари эркин бошингда ё магар,
Ой бошинда ҳайъати парвин мусавварму экин?
Кўзгу ичра оразинг аксиму эркин жилвагар,
Ё зилол ичра кўрунган меҳри анварму экин?
Сочбоғинг ўрғанмудур сиймин танинг давриға печ,
Йўқса ҳуснунг кунжиға чирмашған аждарму экин?
Бу чаман гулбунларида хор экинму ё магар,
Зор булбул жошшинг қасдиға ништарму экин?
Эй Навоий, мен худ ул он васлидин маҳруммен,
Билмон ўзгаларга бу давлат муяссарму экин?
605

Бу кеча ҳажр куни шоми қийргуниму эркин?
Йўқ эрса саъби ғамим дўзахи тутуниму эркин?
Чу шайх руқъасиға руқъа тикти жисми туташти,
Самум хулласидек кўнглагим йўруниму эркин?
Фироқ даштидин итган кўнгул елиб чиқа олмас,
Анинг бу доди аро ғул раҳнамуниму эркин?
Кўзум уйиники сайли сиришк бузди, йиқилмас,
Қадинг хаёли бу вайронанинг сутуниму эркин?
Бу ўтки телба кўнгулни пари хаёлиға солмиш,
Юзунг шуойи дея шўълаи жунуниму эркин?
Бировки касби фано қилдн, кўкка қўйди қадамни
Буму забун анга ё ул мунунг забуниму эркин?
Навоий, озди эсидин чу кетти жисмиға кўп наъл,
Талаб йўлининг алар наълбозгуниму эркин?
606

Гарчи ул маҳваш жафо айлар тааммул қилмаиин,
Чунки ошиқмен недур чорам тахаммул қилмайин.
Ҳажр биймин англабон айлар кўнгул васлтда макс,
Қатл учун элтурда эл бормас тааллул қилмайин.
Оғзин англарда белнн кўнглумда айлармен хаёл,
Хурдадон бўлмас кишт нозик тахайюл қилмайин
Ишқ сиррин гар баён айлай десам, эй пири ақл,
Эътироз этма хадисимни тааққул қилмайин.
Ваҳ, неча қон ютқаменкин, соқийи даврон менга
Чун етар ҳар давр аро ўлмас тағофул қилмайин.
Фоний ўл фақр истар эрсангким, эрур мақсуд маҳол,
Йўлға чун қўйғай қадам раҳрав таваккул қилмайин.
Эй Навоий, шарт қилдимким, агар бўлсам халос
Ишқидин, ўзга бу иш зикрини билкул қилмайин.
607

Чок-чок эттинг кўнгул комини ҳосил қилмайин,
Кескулаттинг нотавон сайдингни бисмил қилмайин.
Ҳажр ўтининг манзили бўлмоқ кўнгул не судким,
Етгач ўқ ўтти хадангинг анда манзил қилмайин.
Тушмасун ҳар кўз юзунгга, элга ҳам ўт тушмасун,
Чиқма уйдин парда ўтлуқ юзга ҳойил қилмайин.
Гарчи ҳажри рўзгорим тийра қилмиш, эй сипеҳр,
Маҳфилим ёрутма они шамъи маҳфил қилмайин.
Ул пари мажнунидур кўнглумни зинҳор, эй ҳаким,
Банд қилма зулфи қайдидин салосил қилмайин.
Даҳр иши олудалуқдур, эй хушо, ул покрў
Ким, ўтар бу жийфаға кўнглини мойил қилмайин.
Эй Навоий, шарт қилдимким, қутулсам ҳажридин,
Неча кўнглум десаким, ишқ орзу қил, қилмайин,
608

Гар десам кўз бирла рухсорин тамошо қилмайин,
Васлини найлаб кўнгул бирла таманно қилмайин.
Гавҳари ишқиға кўнглумни нетиб қилмай ҳадаф,
Мунча баским кўзни ифшосиға дарё қилмайин.
Оҳ ўтию ашк сайлидин бўлур ер-кўк тўла,
Неча дермен ишқ асрорин ҳувайдо қилмайин.
Ўт тушуб кўнглумдаю кўксумда равзан захмидин,
Дудининг онинг не янглиғ ошкоро қилмайин.
Ул пари ҳар жилвасидин ақли кулл шайдо бўлур,
Телбаликдиндур десам кўнглумни шайдо қилмайин.
Қилмағил, эй шайх, усруклар унидин шикваким,
Маст ўлуб майхонада қилмас алоло қилмайин.
Соқиё, андоқ тўла тут бодаким, беҳуд бўлай,
Токи давр ошубиға бир лаҳза парво қилмайин.
Эй Навоий, олам оро ҳуснини чун очти ёр,
Бўлмас эмди ўзни олам ичра расво қилмайин.
609

Ўртама кўнглумни комин ҳосил этмасдин бурун,
Қушни ким бирён этибдур бисмил этмасдин бурун.
Жисм аро ишқинг ватан қилмай ҳануз олди кўнгул,
Ўт ёқар ер топти уйни манзил этмасдин бурун.
Ошиқ ўлдум жоним осонлиқ била ол, эй ажал,
Ишқ дарди жонға ишни мушкил этмасдин бурун.
Эй кўнгул, ёр очти юз ҳижронда ўлмак саъб эрур,
Жон фидо қил юзга бурқаъ ҳойил этмасдин бурун.
Пандлар берди хирад кўнглумга юз шукр, эй пари,
Телба қилдинг носиҳ они оқил этмасдин бурун.
Фоний ўлсун ким бақойи жовидон истар ани,
Фоний ўлғанларға даврон дохил этмасдин бурун.
Эй Навоий, ғайри нақшидин арит кўнглунгниким,
Файз мумкин эрмас ўзни қобил этмасдин бурун.
610

Ошиқ ўлдум неча жавр аҳли замондин тортайин,
Улки ошуби замондур бори ондин тортайин.
Ёр ила ағёр зулми ҳаддин ўтти, ваҳ, неча
Васл учун жавру жафо яхши-ёмондин тортайин.
Ҳажр гирдобидурур кўнглум каманди, васл бер
Ким, солиб ани бу ҳажри бегарондин тортайин.
Сен танаъум гулбунидин уз фароғат ғунчаси,
Мен бало пайкони жисми нотавондин тортайин.
Борғали кўйида эгнимдин чиқар гўё қанот,
Жавридин десам аёқ ул остондин тортайин.
Меҳмоним бўлсанг оллингда ҳаводис туҳфаси
Неш тандин ўқ, кўнгулдин нола жондин тортайин.
Эй Навоий, неча қилғайлар этакдек поймол,
Мен доғи эмди этак аҳли жаҳондин тортайин.
611

Қил бу ён жавлонки жонни хоксоринг айлайин,
Бошингга эврулгали қўпқон ғуборинг айлайин.
Бу баҳона бирла чунким жонни садқанг айладим,
Ақлу хушу сабру нақдин ҳам нисоринг айлайин.
Юз агар очсанг назарнинг қушларин сайдинг қилай,
Ўқ агар отсанг кўнгул сайдин шикоринг айлайин.
Қочиб эл наззорасидин гар кирарсен аксдек,
Кўзгудек кўнглумни темурдин ҳисоринг айланин.
Сен лабингдин жон бериб васлингдин элнинг кўнглин ол,
Мен хазин жону кўнгулни хору зоринг айлайин.
Хонақаҳда, эйки ўзлук жомидин махмурсен,
Кир фано дайригаким дафъи хуморинг айлайин.
Тўлса паймонанг Навоий дайр аро май бирла юб,
Бошининг хум кирпичин хишти мазоринг айлайин.
612

Ёрумас шамъи висолинг риштайи жон ўртабон,
Фурқатинг дарди кам ўлмас доғи ҳижрон ўртабон.
Кўнглума ўт, бошима солдинг қилич, аммо не суд,
Ошкоро урмоғинг су элни пинҳон ўртабон.
Барқ кулмак бирла куйдурган киби жисмим хасин,
Оҳким, кул қилди ул гулбарги хандон ўртабон,
Ўқларин ўртаб танимда тўкти кўнглум қонини,
Турфа сайди айлади бисмил найистон ўртабон.
Соқиё, сол оташин лаълинг била бир ўт менга,
Ким кўнгулга шўъла солсун жонни осон ўртабон.
Хайли ишқинг ҳар сўнгакни танда бир ён ўртади,
Корвон ёққандек ўт, хасларни ҳар ён ўртабон.
То Навоийдек бўлай озод ўзлук мулкида,
Ҳар нениким ўртамаклик бўлғай имкон ўртабон.
613

Чеҳра ёптинг хаста жонимни анга зор айлабон,
Зулф йиғдинг телба кўнглумни гирифтор айлабон.
Гар муродинг қатл эса жон топшурғай олғил равон,
Раҳм этиб ўлтурма йиллар ҳажрингга зор айлабон.
Дема жавридин агар ул қочса кимга жавр этай,
Ким қочарға азм қилғумдур хабардор айлабон.
Сўзки лаълингдин эшитсам уйлаким оби ҳаёт
Қонмон, эй жон, то тирикмен ани такрор айлабон.
Дема Мажнун ул пари ҳажрида менмен дашт уза,
Нола чеккан тош ила кўксумни афгор айлабон.
Фақр кўйида гадолиғ гарчи фахримдур валек,
Салтанат арз этсалар майл айламон ор айлабон.
Кўйи азмида Навоийға наво етса не тонг,
Ким қилур булбул наво оҳанги гулзор айлабон.
614

Эл ғамимдин куймасун деб нолайи зор айламон,
Дарду ҳолимдин мингидин бирни изҳор айламон.
Йўқса йўқтур ҳеч соатким фиғони зор ила
Юз тумон минг бағри тошнинг кўнглини зор айламон.
Турфа бу ким тортибон юз мунча дўзах шўъласи,
Ёр кўнглин бу ҳароратдин хабардор айламон.
Турфароқ буким фиғонимдин уюмай даҳр эли,
Уйқулуқ бахтим кўзин ҳар лаҳза бедор айламон.
Ишқ аро мен ўзга, Фарҳод ўзгадур, эй дўстлар,
Тешаи ғам бирла мен тоғ бағрин афгор айламон.
Соқиё, андоқ сабуҳ истар кўнгулким, берса даст
То қиёмат субҳи андин ўзни ҳушёр айламон.
Эй Навоий, судраб элтур бода бирла муғбача,
Ихтиёрим бирла азми кўйи хаммор айламон.
615

Шоми ҳижрон зулматида оби ҳайвон истамон,
Не учунким сенсиз, эй умрум хуши, жон истамон.
Чун тилар кўнглум самандингнинг изидин топса наъл,
Ғайри кўнглум соҳати рахшингға жавлон истамон.
Чун ўқунгдин бир бошоқдур қатра су, эй қоши ё,
Сендин ўтлуқ кўнглума жуз тийри борон истамон.
Истасам лаълинг майин ҳар дам берур хуноб чарх.
Мен худ ўз комим била май ўрниға қон истамон.
Ул париваш тифли тоши танда дермен тутса ер,
Йўқса кўп девоналиғдин ўзни урён истамон.
Ёр кўнглум бузмоқ истар, мен ҳам истармен бузуқ,
Эл ёшурсун ганж деб бу уйни вайрон истамон.
Эй Навоий, кўргач эл ҳайронлиғин ўлсам не тонг,
Менки ғайратдин анга дўзахни ҳайрон истамон.
616

Жонға ҳар дам ишқидин юз минг бало кам истамон,
Ўзгага минг йил ўтуб юздин бирин ҳам истамон.
Ёр чун истарки ғамнок ўлғамен ҳижронидин,
Не ажаб гар васлидин кўнглумни хуррам истамон.
Тиғи ишқинг захмидин жоним бир осойиштадур,
Ким агар юз қатла ўлсам доғи марҳам истамон.
Дев сийратлар била кўрсам не ҳол ўлғай менга,
Ул париға чун малак ҳайлини ҳамдам истамон.
Не тахаммул гар юзунгга тушса номаҳрам кўзи,
Ўз кўзумни айни иззатдин чу маҳрам истамон.
Онча эл жаврин кўрубменким тилармен фардлиғ,
Бўлса ёри ҳам вафолиғ жинси одам истамон.
Эй Навоий, ишқ агар оламға расво айламас,
Мен худ ўзни куч била расвойи олам истамон.
617

Неча ашкимдин менга, эй ишқ, бедод этгасен,
Оҳдин жисмим хасин ҳар лаҳза барбод этгасен.
Элга дилбар илтифотидин мени айлаб ғамин,
Элни бўлғандин менга номултафит шод этгасен.
Менким ўлдум ғамда жон бермак менга таълим этиб,
Улки қотилдур анга ўлмакни иршод этгасен.
Эй кўнгул, бергайсен элга сур нафҳидин хабар,
Айлаб оҳингдин қиёмат чунки фарёд этгасен.
Ҳар замон ишқинг чу юз минг қатлға қониъ эмас,
Фурқатингдин йўқтурур ҳожатки имдод этгасен.
Ишқдинким жонима юз гул очилмиш, эй ҳаким,
Жаҳл эрур гар номия руҳиға иснод этгасен.
Уйла маҳв ўлмиш, Навоий, хотирингдин, эй пари,
Ким унутуб шояд ул девонани ёд этгасен.
618

Йўқ дамеким ул қуёш ёдида фарёд айламон,
Айламон фарёдким гардунни барбод айламон.
Нола қилмонким халойиқ кўнглини қилмон хазин,
Навҳа чекмон ғам ароким элни ношод айламон.
Оразу қадди хаёли бас менга, эй боғбон,
Гул сари қилмон тамошо майли шамшод айламон.
Қўйма юз ҳуру пари васфиға, эй ровийки, мен
Қиблаи жон ғайри ул ҳури паризод айламон.
Айламон маъмур ақлу сабр ила кўнглум уйин,
Чун мени бузди, мен ул вайронни обод айламон.
Ҳар неча қилдим вафо кўргуздилар жавр, эй кўнгул,
Айб қилма гар замон абносидин ёд айламон.
Эй Навоий, тарки ишқ этким, қутулсам мен доғи,
Кимсага кўнглумни мундин нари мўътод айламон.
619

Кўргузур ағёр юз туҳмат ниҳони найлайин,
Ёрким сўрмай инонур, бу балони найлайин?
Юз жафо элдин чекиб, ваҳким, жафогарликка от
Эл аро пайдо қилибмен, бу жафони найлайин?
Кимки дарди бўлса ёр айлар даво, мен ёрсиз
Дард аро ўлдум, бу дарди бедавони найлайин?
Дам-бадам қонимға тонуғлуқ берур кўз, эй кўнгул,
Билмон ул тардомани юзи қарони найлайин?
Юз вафо айлаб халойиққа, кўрубмен минг жафо,
Айламай холиққа эмди илтижони найлайин?
Қилмангиз дайри фаноға кирмагимни айбким,
Чекмайин жоми фано дарду анони найлайин?
Эй Навоий, чун ватанда бир даме хуш урмоғим
Мумкин эрмас, ихтиёр этмай жалони найлайин?
620

Ёр ҳолидин менга, ваҳким, хабар йўқтур букун,
Бу жиҳатдин ақлу хушумдин асар йўқтур букун.
Субҳ селоби сиришким оқти кўп, эй дўстлар,
Банд учун келмангки ул судин гузар йўқтур букун.
Кечаким бағрим бўлуб қон оқти кўздин ғам эмас,
Ғам будурким итларингга моҳазар йўқтур букун.
Мен букун ўлгач, анинг кўйига тўлди халқким,
Ашку оҳим сайлу барқидин зарар йўқтур букун.
Ваъдаи васлингни тонгла демагилким, умрға
Эътимодим ҳажр шоми то саҳар йўқтур букун.
Ичмагум, эй дайри пири, жоми май ул мағбача
Май тутарға базми айш ичра агар йўқтур букун.
Ўзлукин чун солди ўтган кун Навоий бошдин,
Бу жиҳатдиндур анга гар дардисар йўқтур букун.
621

Лабларинг шарбатини чашмаи ҳайвонму дейин?
Демасам чашмаи ҳайвон, не дейин, жонму дейин?
Туну кунумким ёруғ ул юздин эрур, ваҳким, ани
Моҳи анварму дейин, меҳри дурахшонму дейин?
Кулубон жилва қилур чоғда қаду оғзин анинг
Сарви раъному дейин, ғунчаи хандонму дейин?
Ғамзаи қотил ила кофири хунрез кўзин
Душмани жонму атай, офати имонму дейин?
Ишқ дардини десам саъб мени айб этманг,
Ишки минг мушкил эрур зимнида осонму дейин?
Ақл агар ишқ ўтидин қочса нечук манъ қилай,
Шўъладин саъй қилиб чиқса биров ёнму дейин?
Ичмаким зоҳид агар билди, Навоий, найлай,
Сўрса сўз уйла киши оллида ёлғонму дейин?
622

Кўз била қошинг аро ул холи мушкинобдин,
Нуқта кофир узра тушмиш ё қуйи меҳробдин.
Ул оғиз оллидаким ҳар лаълидур оби ҳаёт,
Номуносибдур демак сўз ғунчаи серобдин.
Уйлаким зулфунг ғамин оламға тарқатмиш насим,
Не ажаб судралса юз жон бўйни ҳар қуллобдин.
Нуқтаи мавҳум эрур оғзинг, нетиб ком истайин,
Ким таматтуъ касб қилди жавҳари ноёбдин.
Ҳажр тобу печидин қисқарди умрум риштаси,
Тор ул янглиқки бўлғай қисқа печу тобдин.
Олам асбобидин ўт гар истасанг кўнглумни жамъ,
Ким паришонлиғдин ўзга етмас ул асбобдин.
Эй Навоий, ёр кўйида қаро туфроғ аро
Қолибон ортуқ кўрармен бистари синжобдин.
623

Неча ул чеҳрани кўз лавҳида тасвир этайин,
Ани кўрмакка бу суврат била тадбир этайин.
Неча тун тонгғача кўрмакка қуёшдек юзини
Юз таҳайюл қилибон бориға тафсир этайин.
Неча йўқ ерда хаёлингни тааққул қилибон,
Фурқатинг шарҳи ғамин оллида тақрир этайин.
Неча хад ёзғали йўқ ерда сенга ҳолимни
Номалар килки таҳайюл била таҳрир этайин.
Май бер, эй бараҳман, ар муғбача ишқию кўнгул
Бўлса бадмасти фироқи била таъзир этайин.
Эй Навоий, дема жон бергилу илгин ўпгил,
Мундоқ иқбол илик берса не тақсир этайин.
624

Неча ғамим ўтин аҳли жаҳонға еткурайин,
Шарору дудин анинг осмонға еткурайин.
Қадам бошимдин этиб кўйи азми қилдимким,
Бу макр ила ани ул остонға еткурайин.
Лабингға май била оби ҳаёт етгандек,
Анинг хаёлини мен доғи жонға еткурайин.
Кўнгул чу кўйида кам бўлди, не кўнгул бирла
Ўзумни ком тилаб гулистонға еткурайин.
Кўнгулни истаю вайрон баданни элтурмен
Ки, хонумонини бехонумонға еткурайин.
Жаҳонда фитнадур, айлаб сўроғ майхона,
Ўзумни саъй ила дорул амонға еткурайин.
Навоий оҳи сенга заъфдин чу етмас, кел
Ки, васлидин мадад ул нотавонға еткурайин.
625

Ишқ аро мен киби йўқ бесару сомон бўлған,
Хонумон бузған алохону аломон бўлған.
Оҳ дуди била ишқ ўтини зоҳир қилған,
Лек ул дуд аро ахгар киби пинҳон бўлған.
Тийри борони балои ишқ анга ёғдурған,
Танида ҳар сари мўй ўрниға пайкон бўлған.
Сарсари оҳи била нахли умиди синған,
Сайли ашки била сабри уйи вайрон бўлған.
Пора-пора жигари ҳажр ўтидин ўртанган,
Қатра-қатра юраги ҳажр ўқидин қон бўлған.
Ишқ дарёси ани одами оби этган,
Ҳажр саҳроси аро ғули биёбон бўлған.
Тонг йўқ ўлдум эса ишқ ичра жаҳон расвоси,
Кимдурур ошиқ ўлуб оқили даврон бўлған.
Соқиё, бодаки, ё васли керактур, ё май,
Махлас истар эса побастаи ҳижрон бўлған.
Мезбонлиғда Навоий не ажаб жон берса
Ким, ўлук тиргузур эрмиш анга меҳмон бўлған.
626

Ишқ ичра қани мен киби зеру забар ўлған,
Ҳар кимки йўқ андин батар ўлған, батар ўлған.
Чун дилбари кирпиклар ўқи эл сари отқан,
Аъзоси аро ҳар сари мў ништар ўлған.
Менмен лаби жонбахшинг учун лаъл масаллик
Бағри тешилиб ғарқаи хуни жигар ўлған.
Деҳқон деки, мендек яна даврон чаманида
Ким кўрди вафо нахлиға ҳижрони самар ўлған.
Жисми шарар айрилмоғ ила билки туганди,
Кўнглида муҳаббат шараридин асар ўлған.
Маст улки жаҳон меҳнатидин топти фароғат,
Давронға келиб кетганидин бехабар ўлған.
Фақр ичра не тонг ўзлукидин кечса Навоий,
Фард ўлди фано шевасидин баҳравар ўлған.
627

Қоматингдек боғи ҳусн ичра йўқ сарви равон,
Оразингдек худ қани сарв узра арғувон.
Сийми соид кўргузуб кўнглум олди ул қуёш,
Кучлук анинг панжаси, мен бағоят нотавон.
Ғам юкидин мен киби қади хам бўлмоқ не тонг,
Ҳар қариким дилбари бўлғай анинг навжувон.
То қароқчи кўзларинг дин йўлини урдилар,
Зуҳду тақво мулкидин келмади бир корвон.
Нақди жон истаса мени қийнаса кофир кўзунг,
Нетгамен ҳар ёнким ул турк мастидур авон.
Даҳр элидин зинҳорким вафо қилма тамаъ
Ким, тамаъдин кимсага юзланур доим ҳавон.
Эй Навоий, гўйиё келгусидур ёрким,
Ўтрусиға кўз ёшинг турмайин бўлди равон.
628

Ой юзунг устида кўз андоқки, ораз узра айн,
Нун била икки қошинг ичра тафовут бину байн.
Мен киму тақво мусулмонларки, ҳар соат солур,
Кўнглума ул икки кофир кўз хаёли шўру шайн.
Анжум истар чарх тосида тугунлар ишқдин,
То кўрубтур ул мақомирваш қўлида каъбатайн.
Йирттинг умрум сижжилин тиғ ила бошим чопиб,
Қолмади бўйнумда ҳижрон ўлтуруб бори бу дайн.
Деди оғзимдур сенинг умрунг, висолин истагил,
Умр агар будур висолин топқамен ал умрат айн.
Соқиё, кўп ваъда қилдинг роҳ ила роҳат етур,
Йўқса қил маъюским, аляъсу иҳдар-роҳатайн.
Эй Навоий, нега маъюс ўлғай улким, шоҳдур,
Хисрави Ғозий муиззи мулку дин Султон Ҳусайн.
629

Ёрутмас қуёш тийра шомим қаросин,
Ки бу шом этар тийра анинг зиёсин.
Очар шоҳ ўзи банд қилғанни, лекин
Халос айлай олмас биров мубталосин.
Гар Айюб сабр этти турлук балода
Валек кўрмади ҳажр шоми балоснн.
Булут бўлди оҳимки, ул ойни ёпқай,
Улустин қилиб тичра ишқн ҳавосин.
Дирам ўрниға берса анжумнн тошлар,
Агар имтиҳон қилсанг, ул он гадосин.
Қани раъий мундин савоб, эй кўнгулким,
Киши қойил ўлса, билиб ўз хатосин.
Навоий эрур булбулунг, лекин ул гул
Унуттурди ҳажринг хазони навосин.
630

Мусаввиреки қилур гўйи гардининг рақамин,
Қўюнгки кўзга чекай сурма милидек қаламин.
Йилон таҳаррукин ар қуш тутарда кўрмайсен,
Кўнгул олур чоғи кўр банди зулфи печу хамин.
Ниҳон тан ичра тугонлардин ўлди мунглуғ жон,
Гадоки тарбия қилғай либос аро дирамин.
Кўнгулки ғам сипаҳин кўрди чекти шўълаи оҳ,
Биров кибики тикар мўр хайлиға аламин.
Хиромин асру севармен, вале кўзум ичра
Аёғ чу қўйди тилармен кўтармагай қадамин.
Хумор муҳлик эди дайр пири тутти қадаҳ,
Унутмағунг агар ўлса доғи анинг карамин.
Навоиё адам истар фалак вужудунгни,
Тенг англасин доғи анинг вужуд ила адамин.
631

Нетиб тамаъ қилайин бўйнума сочинг расанин,
Ким ул қуёш юзига солди чин ила шиканин.
Бузуғ кўнгул аро ишқинг чу кирди, қочти хирад,
Бу аждаҳони кўруб бум қўйди ўз ватанин.
Тирилди хатту юзунгдин кўнгул, магар эктинг
Хизр суйи била бу боғ сабзаю саманин.
Қатили ишқинг агар кирса равза тавфиға,
Кетурса ҳулла ола олмағай анинг кафанин.
Кўнгулда хор ғамидур ўлармен, эй Марям,
Масиҳ игнаси бирла чекай десанг тиканин.
Жаҳонда раз қизининг лаълидин оғиз олма,
Десангки, кўрмагамен золи чарх макру фанин.
Навоий усрук агар дайр ичинда ўртади доғ,
Магарки сузгуч ила кимса боғлағай туганин.
632

Хатинг ким меҳр уза чекти саводин,
Хамоно мушкдин қилмиш мидодин.
Сочингда чун гириҳдин ўзга йўқтур,
Не навъ андин тила, кўнглум кушодин.
Ажалдин йўқ малолим мундин ўзга
Ки, қобил қўймағай қилмоққа ёдин.
Бўлур кўнглум уйидин хайр барбод,
Қачонким фикр қилсам хайр бодин.
Муроди гар эмас дилбар муроди,
Илоҳий бермагил ошиқ муродин.
Салоҳин гар кўрар зуҳд ичра зоҳид,
Риёю ужбдин кўрмас фасодин.
Навоий топмаса юз қатла ўлгай
Исинг бир қатла ҳар соат сабодин.
633

Ишқинг ўтиға қуруқ жисмим ўтун,
Кўнгул аҳгардур анга, оҳ тутун.
Тиғ ила ёрдиму кўксунгни деманг
Айламас тиғ ила худ ани бутун.
Рўзгорим қарориб зулфунгдек,
Тори умрумға тугун узра тугун.
Васл аро дебсен олурмен жонин,
Ҳажринг олмай дурур англа бурун.
Ваъдаи васлин этар тонгла нетай,
Интизори мени ўлтурса бугун.
Бода зарфи бошиға етмоқ учун,
Соқиё, қолмади хирқамда юрун.
Ўйнаб ўлтурди Навоийни, кўрунг,
Чини не эркин, агар будур ўюн.
634

Етишти байраму дафъ этти рўза қайғусин,
Ҳилол мусқили ёрутти бода кўзгусин.
Сипеҳр жоми ҳилолиға жилва берди магар,
Ки бода забт эта олмас нишот кўзгусин.
Магарки қилди шабистонға азм шоҳиди ийд,
Ки тўкти чарх аёғиға ахтар инжусин.
Далил роҳи шафақ рангу жоми менойи,
Шафақ майини кўру чарх жоми менусин.
Фароғате тилар эрсанг, кўп оғзи хиштин ол,
Ушат бу хишт била зухд нангу номусин.
Саҳарки халқ Мусаллоға юз қўяр, хуш тут,
Борурға дайри фано сари тонг қоронғусин.
Навоий, ич қадаҳу фони ўлки, топти бақо
Биравки, топмадилар эл сўроғи билгусин.
635

Юз ўтида юз қатра су не тонг йўқ хайи ғалтонидин
Кўнглум ўтида йўқмудур юз қатра су пайконидин.
Қилғанда рахшин гарм пўй ул шаҳсувори тунд хўй,
Қилғай дебон олингда гўй олмон бошим майдонидин.
Бу дарду ғамдин лолмен, майдон аро помолмен,
Ким кўргач-ўқ беҳолмен ул ишвагар жавлонидин.
Бошим сари наззора қил, эй чарх, идборингни бил,
Доғи саодат англағил ҳар захм онинг чавгонидин.
Майдонға ул чобук суруб бошимға чавгон еткуруб,
Саргашта жоним куйдуруб эл пўяси ҳар ёнидин.
Кўк мазраидин хўшае касб айласанг қил тўшае,
Ком истабон тут гўшае кўйи фалак давронидин.
Гардун чекиб тиғин ниҳон, юз жавр бирла тўкти қон,
Охир Навоий топти жон топқач вафо жононидин.
636

Тирик қолсам гар ўзни базми васлинг ичра солғаймен,
Фироқинг шиддатин де олмасам худ йиғлай олғаймен.
Қабо бир қатла васли хилватида мени, эй гардун,
Неча ҳижрони зиндонида ул ойнинг қоболғаймен.
Жунун тоши бошингға ёғди деб таън этма, эй носиҳ,
Тасаввур қилмаким бу сарзанишлардин уёлғаймен.
Нигоринг гар борур, бот келгусидур, ема ғам дерсиз,
Ҳамоно соғинурсизким, мен ул келгунча қолғаймен.
Мени даврон бузубтур, сиз ясай олмайсиз, эй аҳбоб,
Менга не журм азалдин чун бузуқ мундоқ ясалғаймен.
Агар аҳбоб теъдодин қилурсиз, бўлмоғум сонда,
Менга бас бу шарафким, итлари ичра саналғаймен.
Сабуҳи васл аро тут бир қадаҳ, эй соқийи даврон,
Неча ҳижрон туни махмурлиқ бирла қийналғаймен.
Ўлармен ё етармен мақсадимға, ёнмоқ имкон йўқ,
Бадан заъфи била йўл шиддатидин гарчи толғаймен.
Кўнгул уздум, Навоий, кўйи тавфидин, не тонг, эмди
Эришса итлари ул кўй аро кўнглумни солғаймен.
637

Тариқи ишқ аро элни фард қилса биров,
Ҳариф эмас анга ер, кўк неча эрурлар иков.
Кўнгулдин айла маволид майлин кам ким,
Бўлурға фард мавонеъдурурлар ушбу учов.
Десанг фалакка чиқай, фоний ўл аносирдин,
Нединки руҳунггадур чормих бу тўртов.
Ҳавоси хамс ила мақсуд бўлмади мудрик,
Кўнгулни топ икки-уч узв беш эмас бу бешов.
Фанойи маҳз этар ситтайи зарурия,
Нединки йўққа зарурат эмас бу навъ олтов.
Хилофи шаръ агар етти кўкка чиққунгдур,
Яқинки етти томуғдин батардур ул еттов.
Навоиё, сакиз учмоғ хавосидин кеч ким,
Булар мавониъ эрур ёр истар ўлса биров.
638

Фалакдин гар сенга ҳар лаҳза юз қайғу келур ўтру,
Агар ҳар қайғудин сўнг бир севунмак бор, эмас қайғу.
Вагар ҳар тийраликка бир ёруғлуқни инонмассен,
Йиғи кўр чархдин, ҳар шом доғи субҳидам кулгу.
Камол истар эсанг сидқ аҳлидин қилма кўнгул тийра,
Мукаддар айламас хуршид субҳ анфосидин кўзгу.
Сафо аҳлиға гулруҳлар хаёлидин тағайюр йўқ,
Қачон гул акси тушмаклик била гулранг бўлғай су.
Фано нақди жаҳонингға чу эрмас бир замон маълум,
Дирам нақдиға умрунг ҳар замон сарф этмагил асру.
Жунун занжирида ошиқ ёнида хийлагар зоҳид,
Киши кўрса тасаввур айлагай шер оллида тулку.
Кўнгул миръоти ичра жилвагардур ёру сен ғофил,
Ториқма ҳажрдин кўпким, эмассен ёрдин айру.
Фанонинг ҳам фаносин истагил васл эрса комингким,
Бу йўлда восил ўлмоқнинг тариқи ушбудур ушбу.
Кетур бир бода, эй соқийки, ичсам қолмағай боқи,
Фанодин, бал бақодин ҳам замирим лавҳида белгу.
Навоий дайр аро маст ўлса шоҳдин паноҳ, андин
Ўтарда тутқуси, албатта, бир соғар чиқиб ўтру.
639

Қаён қилса ҳаво ул турфа қуш уйқу олур қайғу,
Вагар кулбамда бир тун қўнса худ кўздин учар уйқу.
Фироқинг шомида субҳи висолинг ёдима киргач,
Келур ҳар лаҳза тинмай йиғламоқ ичра менга кулгу.
Қуёшим сарвдек қад бирлаким ҳар ён қилур жилва
Аёғи остида, ваҳ, соядур ё сунбули гесу.
Янги жон топқамен бўлса лабинг оби ҳаётидин,
Ўларда оғзима чун томизурлар пахта бирла су.
Лабингнинг холидин жон истадим, ул олди жонимни,
Гунаҳ мендиндур, андин йўқ чу ишни акс этар ҳинду.
Қул ўлдум холу зулфу қаддингга гар жаврдин қочсам;
Эрур кўксумда ҳар ён доғ ила наълу алиф белгу.
Қадаҳ миръоти руҳ эй соқийу махмурлуқ ранжи,
Мени ўлтурди, бовар қилмасанг қўй оғзима кўзгу.
Чу даврон бевафодур, неча соҳиби жоҳ эсанг, эй шаҳ,
Гадолар хотирин асраю мағрур ўлмағил асру.
Ичар эрмиш ул ой ушшоқ ёди бирла соғарлар,
Сени ул эл туфайли, эй Навоий, ёд қилғайму.
640

Ўт ёлиндек сен қачон чопсанг саманди барқрав,
Бир аламдур ўтқа бошинг устида гулгун ялов.
Тортибон тиғи жафо бағримни юз чок айлади,
Борди улким дер эдилар эл мени бағри бутов.
Хуллаи кофиргун ул хилъати хазро уза
Сабзаи жаннатқа гўё тушти раҳматдин қиров.
Эл инони ихтиёри чиқти яксар илгидин,
Пўяда ҳар сари ул чобукки қайтарди жилов.
Хўблар ичра биров кўнглумни олмишким, ани
Мендин ўзга кимса бирла қилмағил, ёраб, иков.
Тийралар лутф айлабон тутмас сафо аҳли ерин,
Ёруған бирла учи шамъ ўрнини тутмас косов.
Гар Навоий килкидек эл килки шаккаррез эмас,
Айб қилманг бирдек ўлмиш найшакар бирла ғаров.
641

Юзунгга шифтаи қошлар бўлмаса ошиқ нағу,
Бўлдилар ҳар қайси бир девонаи жўлида мў.
Бўлмаса девона, бас не важҳдин занжир этиб,
Келтурубдурсен аёғи сари зулфи мушкбў,
Ул арақнок оташин рухсоринга майл эттилар,
Телбалар мойил бўлурлар кўрсалар ўт бирла су.
Телба эрмас балки икки ҳиндуи соҳирдурур,
Бош қўшуб афсун учун гўё қилурлар гўфтугў.
Ё тамошо қилғали, ё сеҳри таълим олғали
Зулфининг ҳиндулари ҳар сари қилмишлар ғулу.
Шўхларнинг қошлариға, эй кўнгул, майл этмаким,
Офият кўйига ҳожиблардур икки рўбарў.
Қошиға тушган гириҳлар бирла кўнглунг боғламиш,
Эй Навоий, ишқини тарк айладим деб бўлдиму?!
642

Ёрдин айру май ичмак қиндурур, балким оғу,
Хоҳ оғизда талх су, хоҳи бурунда шўр су.
Деб эдинг, эй ҳажр, ёринг келмаса жон бергасен,
Чиқти жоним бирга, ваҳ, бу иккидин вақт ўлдиму.
Истасам ҳуснунг закотин гар бўлур монеъ рақиб,
Не ажаб чун ит бўлур доим гадо бирла аду.
Невчун оғзингға етар деб жоми гулгун дам-бадам,
Хаста кўнглум ғунчадек қон боғланибдур тў-батў,
Мен гадо ўлдум кўйида кўнглум ўти дудидур,
Зоғдин қилманг гумон қонлиғ таним узра ғулу.
Зоҳиди худбинға хирқам зайли тегди, эй рафиқ,
Олиб эгнимдин фано дайри аро май бирла юв.
Эй Навоий, кўргач ул қотилни қўйдунг ерга бош,
Буйла бош қўйгач нафас ташвишидин фориғ ую.
643

Кўнглуму бағримни ғамзанг тиғи айлар ков-ков,
Йўқ ажаб гар қон оқар икки кўзумдин икки нов.
Хайли хаттинг чаркаси юз даври узра гўйиё,
Ким ики мушкин ғизолинг сайд этарга бўлди ов.
Ишқинг ўти шўъласин муфрит тилар мажнун кўнгул,
Уйлаким доим тилар девоналар қилмоқ олов.
Ишқи ўзлукни чу бошимдин чиқарди, урди тиғ,
Ани боштин сов этиб, бошни танимдин қилди сов.
Зоҳидо, ишқингни ёшур дерсен андин сўнграким,
Ҳолима ташниъ ила солдинг бори оламға чов.
Қайда мумкиндур алифдек чиқмоқ элдин хоссаким,
Кавн аро олти жиҳатдин қолмишам андоқки «вов».
Эй Навоий, тиғ тортиб, чобукум жавлон қилиб,
Бошима етгач дедим: Тарк эт урушни! Деди: – Ҳов!
644

Рўзада лабташналиқдин қилди заъф ул моҳрў,
Жон берурмен лаълиға то бўлғуси жонимда су.
Лаълиға су орзу бўлмиш сусизлиқ тобидин,
Ким кўрубтур чашман ҳайвон су қилмоқ орзу.
Истарам ул гулни серобу бу ким беоб эрур,
Хаста кўнглум ғунчадек қон боғланибтур тў-батў.
Мен солай оҳим била оламда зулмат, эй Хизр,
Сен су кейнича югур чашманг сари олиб сабу.
Заъфдин ҳар дам қуёшим хушидин ғойиб бўлур,
Қўз солинг тенгри учун хуршид ғойиб бўлдимў?
Ташналиқдин зоҳиди хушк ўлди ул ой рўзадор,
Гарчи зуҳд аҳлин харобот ичра қилди кў-бакў.
Эй Навоий, ҳар дам ул он заъфдин беҳол эрур,
Ҳеч билмонким, не қилғаймен, ажаб ҳол ўлди бу?!
645

Эй сабо, овора кўнглум истаю ҳар ён бору,
Водию тоғу биёбонларни бир-бир ахтару.
Топа кўр ани, чу топсанг ҳар қаён озим эса,
Бошиға эврул қуюндек доғи алдаб қайтару.
Саъй этиб келтур менинг сарию гар худ келмаса,
Оллида бедиллигимнинг достонин ўткару.
Айтқилким, сен худ эттинг жон доғи чиқмоққадур,
Бошима еткуру гар худ келмас ўлса ёлбору.
Ола кел, ваҳ, бўлса Мажнун шеваю беихтиёр,
Қўймайин ўз ихтиёриға бу сори бошқару.
Келтуруб чок айлабон кўксум они ўрнига сол,
Мени бедиллик балою меҳнатидин қутқару.
Ушбу янглиғ истагил доим Навоий кўнглини
Ким, гар андин етмаса ҳақдин сенга етгай қару.
646

Сипеҳри ойинагун гар дамимдин эрди қоронғу,
Асар йўқ эмди дамимдин қўюулса оғзима кўзгу.
Фироқи базмида эрмас суроҳи оғзида ғулғул,
Ки қилди қаҳ-қаҳа бирла ғариб ҳолима кулгу.
Сипеҳр баҳриға боқсанг юзунгга аксдурур меҳр.
Кўрунур икки қуёш чун бўлур қуёшқа су ўтру.
Юзунгда қатраи хўй хол нуқтасинму ёшурди,
Ва ё чўмуб нафас асрар ҳаёт суйида ҳинду?
Нетиб ҳабиб висолин тамаъ қилай мени шайдо,
Ки телба беадабу тунд хўй эрур пари асру.
Ёруғ гар ўлмади шамъи муродинг этма кўп сўз,
Киши қазо била бўлмас урушмоқ, айлама ёрғу.
Навоий, истар эсанг ёр лаъли комини, жон бер,
Ўзунг де элга тирилмаклик ўлмагунча бўлурму?
647

Не ажаб гар қилмасам гул рангу бўйин орзу
Ким, эрур андин димоғим ичра ўт, кўзумда су.
Сарвни ҳам истамонким кўзга андин ўқдурур,
Кимса бир ўқни кўзига қанда қилғай орзу.
Гулжабинлик сарвқад моҳим керак, йўқ сарву гул,
Ул юзу қадсиз менга не ул керакликдур, не бу.
Қомату рухсори комимдур, йўқ эрса боғ аро
Ҳар тараф кўп саф тузатгай сарву гул қилғай ғулу.
Сарв қадди бирла гул рухсорини кўп истадим,
Ул қаду юздин йироқ кўнглунгга таскин бўлдиму.
Азми дайр этсанг қилиб ғусли тариқат ком кўй,
Лек аввал дин ила исломдин илгингни юв.
Эй Навоий, даҳр бўстонида кўптур лавну атр,
Лек йўқ меҳру вафодин анда мутлақ рангу бў.
648

Хатинг эрмас гул узра, сабзаи боғи эрамдур бу,
Не сабзагун юзида тун саводидин рақамдур бу.
Гар оҳим шўъласи ўтти қуёшдин тонг йўқ, эй маҳваш,
Сен аҳли ҳусн аро шаҳлиғ учун чеккан аламдур бу.
Латофат суйидин бўлмиш занахдонинг чоҳи гўё,
Тарашшуҳ айлаган кун чашмасидин барча намдур бу.
Жафо доғин қўюбким жоним олдинг, асрасам тонг йўқ,
Ниҳон кўксум ароким жон бериб топқан дирамдур бу.
Иложимдин бўлуб ожиз дедилар ҳикмат аҳликим,
Ғарибу хаста йўқким ошиқу девона ҳамдур бу.
Бутеким, куч била чекти бошимни саждаға эмди,
Вафодин бош чекар, кўргулки не саркаш санамдур бу.
Олиб дин нақди пири дайрким, қилди мени сархуш,
Кўрунг, охир не камлик ўтрусида не карамдур бу.
Қадаҳ даврини хуш тут, чарх жаврин боқма, эй соқий,
Ки ул тутқач вужуд албатта билким, калъадамдур бу.
Навоий, ғофил ўлма ул санамнинг қасрин айлансанг,
Самад зикрини мазкур айлаким тавфи харамдур бу.
649

Йиғламоқ кам қилмади бу дийдаи гирёнда су,
Икки ориғ айрилиб не ўксугай уммонда су.
Етмай эл оғзиға лаъли обдоринг жон берур,
Бу латофат бирла йўқтур чашмаи ҳайвонда су.
Не ажаб кўргач юзунг кўп оқса ёшимким, бўлур
Чашмалар ичра баҳор айёмида туғёнда су.
Ҳар кўзумдин гоҳи су, гаҳ қон оқар кўюнг аро,
Тўрт ариқ оққан масаллик равзаи ризвонда су.
Бузғудектур чарх уйин ашким ҳамоно йўқ ишим,
Нисфича оламни вайрон айлаган тўфонда су.
Жонға шириндур ўқунг, ваҳ, найшакардурму, найи,
Ё магар жон ширасидин бўлди ул пайконда су.
Эйки дерсен лаъли серобимға кўп лабташнасен,
Мундин ўзга йўқ ишим то бўлғусидур жонда су.
Соқиё, махмурлуқ оғзим қурутмиш, раҳм этиб,
Бода гар йўқтур солиб бер соғари давронда су.
Шодлиғ хайли Навоий кўнглига тушмай ўтунг
Ким, бу манзилнинг ўти кўптур вале йўқ анда су.
650

Оҳу ашкимдин шикоят айламиш ул тунд хў,
Не дей олғайменки бир оғзида ўтдур, бирда су.
Жонфизо васлин қилурмен, ком муҳлик ҳажр аро
Жон берур ул айлаганда умри жовид орзу.
Муддаийларнинг ҳужуми бул ажаб ҳолимдадур,
Ногаҳон кирган киби кўргач ғариб итлар ғулу.
Мену кунлар юз балосин ком ила юз айш сур,
Мену тунлар уйқусизлиқ ноз ила сен хуш ую.
Соқиё, чини идиш бирла такаллуф қилмаким,
Бетакаллуфларға хушроқтур суроҳидин сабу.
Ҳуру жаннатдин муродим давлати дийдор эрур,
Ёрсиз боғу канизи беш эмастур улу-бу.
Ишқ даштида фанодин нари эрмиш юз хатар,
Эй Навоий, ёр ишқида бериб жон бўлдиму?
651

Сайли ашким бирла тутмиш жумлаи оламни су,
Жумлан олам неки бу обгун торамни су.
Айлагандек мардуми оби бурун кўз мардумин,
Эмди ул навъ айламиш хайли бани одамни су.
Ҳажри ашким еткурур ҳар дам қуёшқа бир ҳаёт,
Уйлаким, еткурди Кайхусравға жоми Жамни су.
Захмим ичра қолди пайконинг, не янглиғ бутгай ул,
Чунки қўймас ёраға ёпушқали марҳамни су.
Истангиз кўнглумниким, саҳрода ашким сайлидин,
Қанда солди эркин ул бемор девонимни су.
Дарддин ғамгинмен, эй соқий, қадаҳ сайлини қуй,
Бўғзума то элтгай кўнглум уйидин ғамни су.
Эй Навоий, буйла назм эттинг бу дурри обдор
Ким ажаб йўқ, рашҳасидин гар тутар оламни су.
652

Кўп қочар ёр они кўп қилсам мени зор орзу,
Анда бисёр ижтинобу менда бисёр орзу.
Куфри зулфи орзусидин берурмен нақди дин,
Ким кўрубтур, эй мусулмонлар, бу миқдор орзу?!
То кўзунг айни таносидин менга қилғай назар,
Кечаю кундуз қилурмен ўзни бемор орзу.
Чун эрур ҳар тори зулфунг риштаи жон, бас не тонг,
Жон қушин ул дом аро қилсам гирифтор орзу.
Жаннат ўлса масканим кўюнг тилармен уйлаким,
Дўзах аҳли айлаган жаннатқа изҳор орзу.
Боғ тавфидин ғараз андоқки, бўлғай сарву гул,
Бизга кўюнг ичра бор ул қадду рухсор орзу.
Соқиё, айлар хуморим қасди жон қилсам не айб,
Хаста жонимни муқими кўйи хаммор орзу.
Кундаи дўзахдурур бу равзада ҳар барги шох,
Айларам савсан киби ўзни сабукбор орзу.
Андин ўлдум озими дайри фано, эй муғбача,
Ким қилибмен ҳалқаи зулфунгни зуннор орзу.
Зоҳидо, боштин аёғинг зарқ эрур қўй пандким,
Бесаруполарға бўлмас кафшу дастор орзу.
Орзу айлар Навоий кўюнг ичра оразинг,
Зор булбул айлагандек боғу гулзор орзу.
653

Кофургун либос аро ул сарвиноз экинму?
Ё шоми ҳажр дафиъға шамъи тироз экинму?
Қатл айларида даҳр эли бош қўйдиларму эркин,
Ё Қиблаи жамолиға эл саждасоз экинму?
Елму ниҳолларни чаманда хам этти, ё худ,
Ул сарвиноз оллида аҳли ниёз экинму?
Кўз баҳру кони бўлди нисор анга нақди жон ҳам,
Бу ким тараҳҳум этмади билмон бу оз экинму?
Яғмо солурға ҳар тараф отланди ул ситамгар
Кўнглум вилояти сари бу турктоз экинму?
Ушшоқ ишқ бодиясин қатъи этарда оё,
Маъшуқ кўйи қасдлари ё ҳижоз экинму?
Кўнглунг, Навоиё, сочидин кеч етар юзнга
Ақшом қаронғу йўлда нишибу фароз экинму?
654

Гул сочар ел боғ аро сарви равоним келдиму?
Жон иси гулдин келур ороми жоним келдиму?
Беҳуд эрдим айтгали кўнглум, чу келдим ҳолима,
Айтинг ул овораи бехонумоним келдиму?
Қолмиш эрди хаста жон кирганда мен майхонаға,
Англамонким, ул заифи нотавоним келдиму?
Демангизким келди маҳвашлар сени ўлтургали,
Муни денгким қотили номеҳрибоним келдиму?
Ҳажрдин ўлдум демангким бошингга келмиш
Масиҳ, Айтинг ул осойиши руҳи равоним келдиму?
Кўюнга ушшоқ келгандин хабар туттунг, валек,
Демадинг ул зори беному нишоним келдиму?
Зуҳд кўйига кўнгул бирла демангким келмадинг,
Эй Навоий, неча айтиб ул ёмоним келдиму?
655

Лаълини десам чашмаи ҳайвон эрур ушбу,
Дер нуктаи жон беруриким жон эрур ушбу.
Жисмимни ажал деди жунун даштида гўё,
Саҳройи қиёмат доғи урён эрур ушбу.
Билмангки эрур ғунчаи нобинг кўнгул ичра,
Ё ҳажр ўқидин қон аро пайкон эрур ушбу.
Ғам дашти аро оҳ самуминки ёйибмен,
Ким кўрса дегай шўълаи ҳижрон эрур ушбу.
Кўз ҳайратини тонглама улким сени кўрмиш,
Ё ҳуснунгга, ё ҳолима ҳайрон эрур ушбу.
Ғам шоми эрур тийра гар ичсам майи равшан,
Айб этма менга шамъи шабистон эрур ушбу.
Ишқимни Навоий қиладур тарк демишсен,
Жон таркини ҳам қилса не имкон эрур ушбу.
656

Олди чун илгига ул ҳури суманбар кўзгу,
Аксидин қилди равон руҳи мусаввар кўзгу.
Жавҳари ҳуснин агар кўнглида қплмайдур нақш,
Не учун топти жавоҳир била зевар кўзгу.
Уйлаким ою қуёш оллиға келиб бўлди мунир,
Рўбаруюнгда қилур ўзни мунаввар кўзгу.
Оразинг ойинаси ҳажрида кўксум бўлмиш,
Ҳар тараф эски туган бирла саросар кўзгу.
Ой сари боқмаю хуршидни миръот этким,
Кўргузур эгри эмас бўлса мудаввар кўзгу.
Тиласанг файз кўнгул ила хавотирдин пок,
Айламас акси қабул ўлса мудаввар кўзгу.
Майда соқий юзи, соқий юзида май кўрдум,
Эй Навоий, бу сафо қайда топар ҳар кўзгу.
657

То тушта юзин кўрдум бўлмиш меига ком уйқу,
Лекин ғамидин бўлмиш кўнглумга ҳаром уйқу.
Кўнглум не учун етгач зулфунгға бўлур беҳуд,
Маъҳуд эмас элга чун аввали шом уйёқу.
Эл кўзларидин ул кўз уйқуни тамом олмиш,
Бу ишдин экин охирким, бўлди тамом уйқу.
Чун сайли сиришкимдин кўзнинг қароси бормиш,
Не навъ тута олғай ул ерда мақом уйқу.
Ё тушта кўран они, ё ғайрини кўрмай деб,
Кўз очмайин истармен ҳажринда мудом уйқу.
Бу марҳалада солик кўз юмса қолур йўлдин,
Йўл аҳли қачон айлар айларда хиром уйқу.
Уйқуси Навоийнинг гар ўчти ажаб эрмас,
То дона сиришк ўлғай бўлмас анга ром уйқу.
658

Юзунг баёзида ул холи мушксо ҳинду,
Ғариб тушти Хўтан кишвари аро ҳинду.
Не хол эрурки кўнгулни рабуда айлаб олур,
Киши бу навъ қачон кўрди дилрабо ҳинду.
Қаро кўзунгки вафо айнидин менга боқмас,
Ажаб эмастур агар бўлса бевафо ҳинду.
Тутуб қуёш уза маскан солур жаҳонға бало,
Юз узра холинг эрур воқеан бало ҳинду.
Кўнглумни олса малоҳат била тафовути йўқ
Хитой ўлсуну ё армани ва ё ҳинду.
Тенг ўлди булбулу зоғ ушбу боғ аро, яъни
Фасоҳат ичраю качча юзи қаро ҳинду.
Навоий этти ўзин уйла турк ҳиндуси,
Ки аҳли Чнну Хито бўлдилар анга ҳинду.
659

Тиғ тортиб чу келур қатлима жонон ўтру,
Ҳар дам оғзимға етар чиқмоқ учун жон ўтру.
Кўнглума келса хаёлинг чиқар ўтрусиға жон,
Эл чиқар уйга кирар вақтда меҳмон ўтру.
Истамон васли қачон кўйига озим бўлсам,
Келмас оллимға бажуз новаки ҳижрон ўтру.
Ул қуёш ҳажрида отсам кечалар новаки оҳ,
Ҳоладин чарх тутар дафъига қалқон ўтру.
Дашти девонасиға мен қилурам истиқбол,
Чиқса Мажнунға не тонг ғули биёбон ўтру.
Майда соқий юзн чун жилвагар ўлмиш не ажаб,
Тутсам ул кўзгуни оллимға фаровон ўтру.
Келадур эрди ҳабибим, мени кўргач, ёнди,
Эй Навоий, нега чиқтим мени нодон ўтру.
660

Каманди зулфунг аро солма печу тоб асру,
Кўнгул шиканжасиға эшмагил таноб асру.
Биҳишти васл аро қўйким даме танаъум этай
Ки, ҳажр дўзахида чекмишам азоб асру.
Куюк бағир уза шўроба тўкма кўп, эй кўз,
Ки қочмағай ити шўр ўлса бу кабоб асру.
Рақибларға тутуб жоми айшу мен мардуд,
Аларни масту мени айладинг хароб асру.
Аёқ сол икки кўзум ҳалқасиға, эй чобук,
Ки ўпмасун аёғинг ул ики рикоб асру.
Висол чеҳрасидин парда оч бўлуб фони
Ки, ўзлукунг юзи ўлмиш анга ҳижоб асру.
Навоий ўлгуси азм истасанг, эй сарв,
Тилаб ҳалокин анинг қилмағил шитоб асру.
661

Агар ошиқ этса висол орзу,
Аён этмиш ўлғай маҳол орзу.
Анга баски қилғай агар берса даст,
Йироқтин кўрарға жамол орзу.
Кўруб оғзим истармен ул чеҳрани
Сувсиз айлагандек зилол орзу.
Сувға, йўқса кўзгуга солғил назар,
Ки этсанг ўзунгга мисол орзу.
Ҳам ошифта, ҳам тийрадур бўлғали
Замиримға ул зулфу хол орзу.
Қуёшдек манозил тай этмак керак,
Не раҳки қилғали камол орзу.
Навоий тилар ийд шоми қошинг,
Улус айлагандек ҳилол орзу.
662

Сочинг ранги анбармудур мушки чинму,
Лабинг таъми шакармудур ангабинму?
Сочинг бўлмади куфр элигаму зуннор,
Бўюн тавқиға қўймади аҳли динму?
Куярга кўнгул лаълинг эрмасму ўтлуқ,
Гулунгни қадаҳ қилмамиш оташинму?
Кўнгул ганжига қуфл эмасму бошоғинг,
Янги доғ эмас анда нақши нигинму?
Дединг масту ошиқни қатл айламишмен,
Дегил қолди бир шайхи хилватнишинму?
Мени боғ гулгаштиға чекма деҳқон,
Вафолиғ, дегил, гулмудур ё саминму?
Навоийнинг кўнглига кор қилмас,
Фиғон тортма йўқса оҳи хазинму?
663

Нашъа етмас бода гулгун базмгоҳ гулзор эса,
Гар кўнгул ичра бировнинг хори хори бор эса.
Базм аро гар ҳозиру гар ғойиб ўлсун бок эмас,
Тенгри ёри қайда бў'лса ёр бизга ёр эса.
Васл нўшидин агар уммиди марҳамдур, не ғам,
Ҳажр нишидин бағир чоку кўнгул афгор эса.
Ҳам кеча ҳожат эмастур шамъу ҳам кундуз қуёш,
Мунисим гар субҳу шом ул сарви гулрухсор эса.
Нақди имонимни ул кофир чу торож айлади,
Не ажаб, оллинда бут, бўйнумда ҳам зуннор эса.
Кечалар ҳар кўчада итдек югурса тоиг эмас,
Кимки онинг дилбари бир шабрави айёр эса.
Эй харобот аҳли биздин журъаи тутманг дариғ
Ким, эрур май раҳни гар худ жуббау дастор эса.
Тут қадаҳ даврини хушким йўқ бажуз саргашталик,
Даҳр даврида бу тўққуз гунбади даввор эса.
Эй Навоий, май била дафъ айла ул ой ҳажридин,
Хаста жисминг зор эса, кўнглунгда юз озор эса.
664

Юзин кўр, қилмағил мужгону хатту холидин нола,
Ки бўлмас хорсиз гул, дудсиз ўт, доғсиз лола.
Чу мен дур тишларинг ҳажридин ўлдум, нё осиғ, гар чарх
Нужуми ашкини ёғдурса бошимға уйлаким жола.
Эмас бир-бир сиришким қониким, кўз мардуми солур
Итинг оллида бағримдин узуб паргола-паргола.
Лабинг оби ҳаётин Хизри хаттинг нўш этар соат,
Ҳубоб ўлмиш ушоқ бир-икки они дема табхола.
Юзунгдур уйла даври чатр аро эй хўблар шоҳи,
Ки бўлмасдур қамар даврида ҳаргиз уйла бир хола.
Юзига, эй фалак, не зеб бер, не васф қилғилким,
Қуёш ҳусниға не машшота ҳожатдур, не даллола.
Пиёла бирла май оғзимға кўпдин қуйма, эй соқий,
Ким ул жавҳарға гўёким муносиб кайл эрур кола.
Басе муштоқинг эрдук дайр аро кеч келдинг, эй мутриб,
Ки созинг таркидин бизга янги ой бўлди ҳар тола.
Бу базм аҳлиға билким оқибат жуз бенаволиқ йўқ,
Навоий хоҳи лаҳни айш туз, хоҳ айлагил нола.
665

Чиқти пайконинг кўнгулдин оҳи дуд олуд ила,
Шўъла ўтдин айрилиб андоқки чиққай дуд ила.
Юз қўюб туфроққа гард олуд этар юз аҳли дин,
Ҳар қаён юз қўйсанг ул рухсори гард олуд ила.
Зулфи савдоси мени суду зиёндин қилди фард,
Мену ул савдо ишим йўқтур зиёну суд ила.
Айш равшан субҳи васл аҳлиға бўлсун, чункн мен
Меҳнат ичра ўрганибмен шоми қийр андуд ила.
Ғусса гардидин етар эл жониға фарсудалиғ,
Ҳар қаён майл айласам бу жисми ғам фарсуд ила.
Буд ила нобуд чун хузну тарабға арзимас,
Шод бўлма бу ила, ғам ема ҳам нобуд ила.
Майға оҳанг эт, Навоийким, навое ҳар замон
Айш таҳрисин аён айлар лисони уд ила.
666

Юсуф эрмас чун малоҳатда жамолинг шабиҳ,
Ҳуснунгга ани малиҳ ўлмағай этсам ташбиҳ.
Одам асрорининг ижмолини қилди тафсил,
Мундин эркинки дединг алваладу сирри абиҳ.
Чун берур боғ гулу шўра тикон, сен очибон
Лутфдин гул нечаким хори жафо урса сафиҳ.
Восил ўлди нафасинг руҳини англаб ориф,
Шарҳ тузди чу анинг зоҳирини билди фақиҳ.
Андаким, сен чекибон иззу назоҳат этагин,
Йўқ жанобингда малойикка маҳалли танзиҳ.
Ҳам қамар шаққин ишорат била айлаб зоҳир,
Ҳам шажар машйин иродат била айлаб танбиҳ.
Кимки сендин эвуруб чеҳра қаро топиб важҳ
Ким, ҳадисингға қилиб таъи дебон бетавжиҳ.
Ой тулуъ этса бўлур меҳри жамолинг зоҳир
Ким, бўлур фаҳми жамил оллиға ким келди кариҳ.
Гар Навоий сари маҳшарда назар айламасанг,
Сақару нордек ўлғай анга хуллу мофиҳ.
667

Бу навъ ўлди жамолинг мусҳафининг сирридин огаҳ,
Ки фиҳрастида келди икки қошинг икки бисмиллаҳ.
Жамолинг буки мусҳафдур хадисинг ҳақ каломи ҳам,
Дей олур мусҳафи нотиқ сени ҳамким эрур огаҳ.
Хадиси пок нутқи жонфизоингдин топиб Исо,
Ки анфоси қилиб ибро агар абрас агар акмаҳ.
Гар ўлса тахти жоҳинг аршу фарш узра русул хайли,
Тонг эрмаским алар бори мулозим келдилар, сен шаҳ.
Ҳазизи арз агар бўлди маконинг фақр эди боис,
Агарчи ломакон авжи эди рахшингға жавлонгаҳ.
Расулдин ҳеч раҳрав ҳамраҳинг бўлмоқ эмас мумкин.
Малойикдин чу сайрингда не раҳрав келди, не ҳамраҳ.
Қошингға қоба қавсайн оятидин йўқ нима аляқ,
Сочингға йўқ саводи лайлатул меърождин ашбаҳ,
Занаҳдон чоҳию гесу каманди гар бу янглиғдур,
Бўлур васфиға берсам тул Юсуф қиссаси кўтаҳ.
Сенинг ишқинг Навоийға икки олам аро басдур,
Ҳабибуллоҳға ошиқлиқ анга гарчи ҳад эрмас, ваҳ.
668

Чаманда сарв ё гул сабодин тебранур ногаҳ,
Соғиниб сарви гулрўюм келур афғон чекармен, ваҳ.
Бошимни олмағаймен саждаи шукр айлаю ердин,
Агар сарви хиромониға бўлсам соядек ҳамраҳ.
Ўзум ҳам эрмон ўз ҳолимдин огаҳ то ани кўрдум,
Йўқ улким эрмас аҳволимдин ул номеҳрибон огаҳ.
Юз олмон сарв бирла гул аёғидинки, ваҳ, йўқтур
Анинг қадду юзига боғ аро бу иккидин ашбаҳ.
Занахдонингда хўй эрмаски оби зиндагонидур,
Ки ҳайвон чашмасининг остида воқедурур ул чаҳ.
Юзунг васфини юз таҳ сафҳаға ёзсам тамом ўлмас,
Ки бўлғай сафҳайи хуршидча ул сафҳадин бир таҳ.
Жунунум манъ қилдинг ул пари ишқида, эй зоҳид,
Киши девона бўлса яхшироқ юз қатлаким, аблаҳ.
Тажаммул рахтидин, эй шаҳ, гадоға қилма истиғно,
Чу боғлар рахт бу дайри фанодин гар гадо, гар шаҳ.
Навоий кўп дема ғам хайлидин майхона маъмандур,
Азимат қилсанг ул доруламонға фи амонуллаҳ.
669

Ингали ғам хайли кўктин зинадур қилсанг нигоҳ,
Ҳажр ўтидин тортсам тобу шиканлиқ дуди оҳ.
Зулфининг ҳар ҳалқасида бир шикандур уйлаким,
Ҳибс занжирида ҳар тавқ ичра бир аҳли гуноҳ.
Буки оҳим тийри борони борур гардун сари,
Ғам сипоҳи ингали кўнглумга улдур шоҳироҳ.
Тиғ сурмай нетсун ул қотилки, хунбор икки кўз
Қонима дорилқасоси ишқ аро бўлди гувоҳ.
Буки урдунг бошима ҳар тук ҳисоби тиғи жавр,
Бўлса бўлмас ҳар сари мў бўлса бир тил иззу жоҳ.
Дайр аро жон бер Масиҳи дам била, эй муғбача,
Ким хумор ўлтургудек ҳолимни айлабтур табоҳ.
Кирпикидин қочти юз сори, Навоий, тонг эмас,
Хордин гар қилса гул қолқонини булбул паноҳ.
670

Сен қаро пар бошинг узра кўргузуб, мен дуди оҳ,
Бу менинг ўтумдин, ул саркашлигингдиндур гувоҳ.
Хўблар анжум, сен ул хайл ичра меҳри анжуман,
Меҳрни султон десам йўқ анбу анжумни сипоҳ.
Эгма қад бирла тутуб кўксум шигофин келмишам,
Ханжари ишқинг била дардинг юкига узрихоҳ.
Улгум эрди гаҳ-гаҳи ёдингдин ўлсам эрди маҳв,
Эмди жон айлаб фидо ёдингға кирмон гоҳ-гоҳ.
Баски бошимға ёғар атфол тоши, эй пари,
Қилғали қасдим жунун хайли ул ўқдур шоҳроҳ.
Хонақаҳда ўзлук ишғоли етибдур жонима,
Йўқ ажаб гар истасам дайри фано сори паноҳ.
Дайр пири соқию май бирла тиргузди мени,
Ҳуру кавсар ҳасратидин ўлди шайхи хонақоҳ.
Бўйнума зуннор боғлаб келмишам, эй муғбача,
Гар риёйи саждадин бўйнумда бор эрди гуноҳ.
Эй Навоий, ҳасрат оҳи бирла ўлдум ҳажр аро,
Ёр васли етмаса фарёдима во ҳасратоҳ.
671

Яна шўълалиқ кўнгулни ғаминг этти пора-пора,
Буки бутрашур эрур поралари эмас шарора.
Улус ичра оразингдин назар анча асрадимким,
Ола олмағум кўз ўлгунча, гар айласам назора.
Бадалу сафар эмиш чораси ишқнинг демишлар,
Бадалинг йўқу сафардин ғамим ортадур, на чора.
Мени телба бирла Фарҳод орасида фарқ кўптур,
Анга хора қазмоқ иш, ваҳки, ёғиб бошимға хора.
Дема бўлғай ўқларингдин танинг ичра неча пайкон,
Қатаротини ёғнннинг ким этибдурур шумора.
Бу чаман аро гаҳи овла ҳазар кўнглин, эй гул,
Ки етишгуси хазон чопқуни уйлаким хазора.
Буки дайрдин Навоийни ҳарамға шайх истар,
Нетайинки йўл кўрунмас неча қилсам истихора.
672

Гулгун енг ичра илгин ул мушкбу ғазола,
Ё ранг қилди мушкин, ё қўлға тутти лола.
Ошифта сочин ул гул йиғдию тишлаб ўрди,
Гарчи қилур паришон сунбулға етса жола.
Санчилмамиш гажакким жону кўнгул чекарга,
Ойирди икки қўллаб ул анбарин кулола.
Юз даврида қирондур, ё анжум инжусидин
Гардун териб мудаввар қилди қамарға ҳола.
Ёғлиғ алингда таҳ-таҳ ким нақши хат ёзилмиш,
Жавру жафо фанида ёздинг магар рисола.
Раззоқи ҳақни англа ҳар вақт, ҳар маконда,
Ҳар кимга рўзи ўлса ҳар хонда, ҳар навола.
Фарёдинга ул ой чун етмайдурур, Навоий,
Недур фалакка ҳар дам еткурмак оҳу нола.
673

Менмудурмен кўз ёшим рангин бағир қони била,
Лек бағрим қон бировнинг тиғи ҳижрони била.
Лаъли ёдидинки, кўнглум, музтарибдур, эй рафиқ,
Панд анга кўп бермаким, дармондадур жони била.
Су ўғурлаб бўлса кўнглум захми муҳлик не ажаб,
Ким су келтурди ўқунг захм ичра пайкони била.
Хатти кўнглумда сўнгак янглиғ танимни чирмаған,
Муҳрлуғ бир нома янглиғ доғи пинҳони била.
Дардким кўнглумни бузди, чиқмас андин яхшидур,
Чуғз янглиғким эрур хурсанд вайрони била.
Чун бу гулшанға вафо йўқ, эй кўнгул, зинҳорким,
Кўп қувонма сунбулу сарву хиромони била.
Эй Навоий, гар муродинг давлати боқий эрур,
Унс тутмоқ бир тараф қил олами фоний била.
674

Кўнглаким қон ила ҳар доғки бўлмиш тоза,
Тоза била қонидин эрур андоза.
Ҳажрдин куймиш эдим, яна дединг ҳажр сўзин,
Эски доғимни янги доғ ила қилдинг тоза.
Дерки, ишқингни яшур, ваҳ, нетибон яшурайин,
Эмдиким тутти бори даҳрни бу овоза.
Лаъли авсофини гул барглари узра ёзай,
Айлайин ҳифзиға жон риштасидин шероза.
Зеб учун юзунга гул барги эмастур ҳожат,
Ҳожат ул навъки гул баргига эрмас ғоза.
Оқибат қабр эшиксиз уйига чун киргунг,
Эмди гар ё сенга не суд очуқ дарвоза.
Ул пари сувратини чекса Навоий не ажаб,
Қалама топса малойик юнгидин парғоза.
675

Оразинг холи недин қилди мени девона,
Қушни санд этмади чун суда кўрунган дона.
Кириб оқ уйи аро жон қушларини куйдурдунг,
Гарчи фонусда шамъ ўртамади парвона.
Тийри борони ғаминг бузди кўнгул масканини,
Бизнинг уй бўлди ёғин хасратидин вайрона.
Ҳажр заъфидин ўлубмен танимасдек, не ажаб,
Ошнолар менга бўлдилар эса бегона.
Бузди ул шўхи қадаҳнўш салоҳим уйини,
Менга мундин нари бас манзил эрур майхона.
Соқиё, тўлғунча паймона ерим майкададур,
Мени маст этгали кўп яхшидурур паймона.
Журм эса ёр бошим уза етиб ўлмаганим,
Эй Навоий, мени ўлтурмак эрур журмона.
676

То қулоғингға зириҳ солдингу қошингға гириҳ,
Хаста кўнглумдадур юз гириҳ андоқки зириҳ.
Кўнглума ғунча киби тушти тугун узра тугун,
Кўргали сунбули зулфунгда гириҳ узра гириҳ.
Не назоҳатдурур ул гулшани рухсордаким,
Равзаи хулд анинг шабнамидин бўлди назиҳ.
Бўлса қошу кўзидин зулфи саромад, не ажаб,
Ким кўнгул қайди учун иккисидин келди фириҳ.
Анга ғам тиғи бу боғ ичра ҳаром ўлдиким,
Кийди пашмина сариғ юз била андоқким беҳ.
Қоши ёсиға дедим чилла керак риштаи жон,
Бу сўзумга не ажаб бор эса ҳар гўшада зиҳ.
Хонақоҳ ичра Навоийға етар кўп макруҳ,
Дайрдин ул сари бермоққа ҳам эрди кариҳ.
677

Зулфи янглиғ пайкаримни чекти печу хам била,
Ул сифатким тортқай аждар бировни дам била.
Нола чекмакдин чу қилдинг манъ, эй лаълинг нигин,
Бир йўли оғзимни қилғил муҳр ул хотам била.
Марҳами васлин кўнгул чокидин олма, эй рафиқ,
Ким чиқар жоним доғи айрилмай ул марҳам била.
То ғаминг водийсида овора бўлдум, оҳким,
Ўзни ҳаргиз топмадим бир хотири хуррам била.
Рашкдин ишқинг тилармен жону кўнглумдин ниҳон,
Бўлмас эл сиррин дейишмак икки номаҳрам била.
Беталаб йўқ васлидин толиб вале маҳжурмен,
Қолмишам дармонда ушбу нуктаи мубҳам била.
Эй Навоий, халқдин тут гўшаким, мен тинмадим,
Токи бўлдум ошно хайли бани одам била.
678

Истарам етсам қуюндек гулъузорим қошиға,
Оллида туфроғ ўлуб эврулсам анинг бошиға.
Хора узра лола бутгандек эрур ҳар ерда қон,
Боқсалар жисмимға отқан ҳар маломат тошиға.
Кўзларимдин ёш оқизғай балки қон беихтиёр,
Ҳар кишиким солса кўз гирён кўзум қон ёшиға.
Ишқ дашти зоғининг минқоридур ёқутранг,
Гўйиё тушгандурур лаълинг ҳалоки лошиға.
Кўзларим қилсун садаф, кирпикларим этсун қалам,
Бўлса дур бойисти зебо сувратинг наққошиға.
Кўп тажаммул сотмағил, эй чархким, ҳар кавкабинг
Бир дирамча йўқтурур дайри фано қаллошиға.
Ҳар гуҳарким васфида сочти Навоий назмидин,
Ул пари девона деб бир тош отар подошиға.
679

Мен нетиб ишқида оқил қолаю фарзона
Ким, паривашлар эрур ҳасратидин девона.
Чоклик кўксум аро телба кўнгул турмас ҳеч,
Гарчи Мажнунға ватан лойиқ эрур вайрона.
Шамъ гирдида магар сояси рашкидин эрур,
Айланиб буки қанотин уюрур парвона.
Ошно айламак ул ойни не мумкинки, сипеҳр
Меҳри ойинидин айлабтур ани бегона.
Достонимни деманг ёрға невчунки гаҳе
Йиғлатур, гарчи гаҳи кулдурур ул афсона.
Ғарқи май бўлсам анингдек бу фано дайри аро,
Ки ҳубоб уйидин-ўқ бўлса менга майхона.
Бир қадаҳ бирла Навоийни бу дам тиргузсанг
Нетти, эй муғбача, тўлғунча анга паймона.
680

Бут оллиға чу сажда айлагум ичиб бода,
Дирам йўқ эрса, гаров хирқа бирла сажжода.
Учурди ақлим ўтин, балки йиқти диним уйин,
Не англадимки, не сайли бало эмиш бода.
Агарчи дайрда усрук йиқилдим, аммо шукр,
Ки бори муғбача кўйида бўлдум афтода.
Етишмагай майи ваҳдат фуруғи бўлмағунча,
Замир шишаси соқий узоридек сода.
Чу зуҳд келди риёю йўқ одамида вафо,
Не бўлди тутса менга бода бир паризода.
Қилур муболаға кўп ишқу бода таркида шайх,
Мени ҳам истар ўзи янглиғ айлагай лода.
Навоий, ўлғил икки кун майлидин озод,
Ки дўст ғайриға бўлмас муқайяд озода.
681

Бир кичик ёшлиғ нигоре топмишам нозуккина,
Секретурга тавсанин майдон аро чобуккина.
Гаҳ вафо, гаҳ нозу гаҳ афсун била ўзгинасин
Кўргузур ҳар лаҳза дилбарлиғда бир турлуккина.
Жавр ила таҳдиди бедилларға бори чинғина,
Меҳр ила ҳар ваъдаким қилса бори ўтруккина.
Асру ёлғон ваъдасидин куймиш эрди жонғинам,
Онгдибон бир кеча тушти илгима усруккина.
Истадим бўйнун қучуб, юзгинасидин ўпгамен,
Изтироб айлаб талашди, бор эмиш кучлуккина.
Юз ўпарга қўймади, илгин дедим борин ўпай,
Ташлади юмруққина, қилди кўзумни кўккина.
Ҳар не дединг бор эди ёлғонгина бошдин оёқ,
Эй Навоий, мунча ёлғон дегучи ўл шуккина.
682

Узди мендин дўстлуғ ул шўхи сийминтан яна,
Ончаким мумкиндур этгил айш, эй душман, яна.
Мазраи жисмимдин эрмастур қарорғон тоза доғ,
Токи куймиш барқи ишқингдин қаю хирмон яна.
Ишқим эрди ёшурун фош этти гирён кўзларим,
Қилдилар ғаммозлиғ бу икки тардоман яна.
Шамъ янглиғ ўт тутошиб бошима ҳижрон туни,
Яшурун ҳолимни элга айлади равшан яна.
Қочтилар аҳли жунун ҳар ёндин андоқким шарар,
Баски тўлди ўтлуғ оҳим дудидин гулхан яна.
Даҳр раъноси фану макри била топсанг фириб,
То не макр этгай аён бу даллаи пурфан яна.
Эй Навоий, чун замон зулмиға суд этмас жазаъ,
Касб қил бу шеваниким, қилма бу шеван яна.
683

Дайр ичра яна кирдим бир журъа учун, ваҳ,
Ул бут менга миннат қўяр алминнату лиллаҳ.
Масжидқа яна кирмасу юз Қиблаға қўймас,
Ҳар кимки бўлур дайр ила бут сирридин огаҳ.
Бут шоҳид эрур дайр доғи дайри фанодур,
Куфр аҳли эрур сиррини чун билмади гумраҳ.
Дермен нечаким тонгла чиқай дайрдин аммо,
Лояқил этар муғбача май бирла саҳаргаҳ.
Соқийға ваё аксиға май ичра боқармен,
Андин мунга, мундин анга чун топмадим ашбаҳ.
Дайр ичра бугун кавсару ҳур ўлди насибим,
Тонглаға менга ваъда берур воизи аблаҳ.
Ҳақ сиррини ҳар кимга баён этма Навоий,
Таън айламагай билмас улус англаса ногаҳ.
684

Сипеҳр сақфиға олтун сутун бўлур, эй моҳ,
Дамики чархқа чексам ғамингда шўълаи оҳ.
Дедимки:– Ўлтурасен ишқ аро недур гуноҳим,
Дедики:–Ишқдин ортиқ яна бўлурму гуноҳ.
Демаки тоза тугонлар гувоҳи ишқинг эрур,
Юзи қаролиғи ёлғон бўлурдин ўлди гувоҳ.
Кўзума кирди хаёлинг сиришк касратидин,
Қачон ёғинда қилибдур киши булутни паноҳ.
Чу куйди ғайр хаёли, кўнгулга тушти хаттинг,
Ки сабза хуш кўкорур дашт аро, чу куйса гиёҳ,
Фано йўлидин агар ёнса раҳрав не ажаб,
Ки йўл махуфдуру анда йўқдурур ҳамроҳ.
Навоий ар деди, жуз ҳақ вужуди йўқ, эй шайх,
Не ёзғурасен они ла илаҳа иллаллоҳ.
685

Халқ меҳриға яна, ёраб, мени зор айлама,
Айласанг ҳам, меҳри йўқларға гирифтор айлама.
Меҳрибонларға доғи учратсанг элнинг меҳрини,
Ногаҳон хотирлари ичра падидор айлама.
Эй пари, қатлимға майл этсанг фидо жоним, валек
Ўзга сари хотирингнинг майлин изҳор айлама.
Лаълидин ким қилса бир жонбахш сўз нақл, эй уўнгул,
Оллида жон жавҳаридин ўзга исор айлама.
Тушта васли бўлса гар худ, барча сўнгги уйқудур,
Эй Хизр, ҳайвон суйи ичмакка бедор айлама.
Халқаи куфр ичра чун қўйдум қадам, эй пири дайр,
Муғбача зулфи хамидин ўзга зуннор айлама.
Эй Навоий, дам-бадам афгор кўнглунг соғиниб
Инг-инг овуну эл кўнглини афгор айлама.
686

Сарву гул ҳусн ичра йўқ ул сарви гул рухсорча,
Уйлаким, қумрию булбул нолада мен зорча.
Ул баҳори ҳусн учун ҳар сайли рангинким, булут
Зоҳир этти йўқ эди бу дийдаи хунборча.
Гарчи даврон хоридин гул яфроғидур юз тўшук,
Ҳажр нешидин эмиш бу хотири афгорча.
Зулфинннг ҳар тори бир мўминни чун кофир қилур,
Деса бўлғай они дин аҳлиға минг зуннорча.
Кўйини ул ҳурнинг селоби ашким касрати,
Айламиш жаннот тажри тахта ҳал – анҳорча.
Абри раҳмат сояйи сиҳҳат бошимға солмағай,
Ул қуёш кўйи диёринда бузуғ деворча.
Бу кўҳан дайр ичра бир дам қилғали дафъи хумор,
Амни манзил топса бўлмас кулбаи хамморча.
Олам аҳлиға вафо айлаб жафо кўрган эрур,
Юз туман минг зор эмас, аммо бири мен зорча.
Чун Навоий кўнглини синдурдунг, эмди бутмаги
Мумкин эрмас, итти чун ҳар ён тушуб бир ёрча.
687

Хатинг саводиға сунъ илки йўнди чун хома,
Ҳам ул рақам қилди мени сияҳ нома.
Йиғилди, ваҳки, хатинг хайли даврасидаю бас,
Неча қизитти жамолинг қуёши ҳангома.
Кўзунг хаёли кўнгул маҳзанин тасарруф этиб,
Магарки хифзи учун бости муҳри бодома.
Кўнгул харобасида солди тархи меҳринг ишқ,
Ки уй маволиғ ўлур чун бўлур даво шома.
Менинг киби кечар эл кўнглига майдин ноком,
Бировки, сендек эрур ёри масту худ кома.
Маол илмида мендин ҳам эрди жоҳилроқ,
Қаюки тутти ўзин олам ичра аллома.
Навоий ўлса керак пири дайр базмида хос,
Не деса десун ани ваъз ичиндаги ома.
688

Кўнгулни қилди минг қотилча ёра,
Жафо тиғидин ул шўхи хазора.
Саманди ўт чақилғандек чу секрир,
Ул ўтдин секретур наъли шарора.
Итингга тўъмалиққа бўлди осон,
Буким бағримни қилди пора-пора.
Кўрунгач кўзга ул юз хаста бўлдум,
Ўлармен яхши гар қилсам назора.
Не истар чора дарди ишқ учун эл,
Чу йўқ бечоралиққа ўзга чора.
Кўнгул олам уйига боғлама кўп
Ки, байтидур сенга ул истиора.
Фано йўли Навоий бас қатиғдур,
Магар осонроқ ўлғай бора-бора.
689

Ўтға солғил сарвни ул қадди мавзун бўлмаса,
Елга бергил гулни ул рухсори гулгун бўлмаса.
Сарсари оҳим эсар ғам шоми ҳижрон тоғиға,
Яхшидур тонг отқуча ул тоғи Ҳомун бўлмаса.
Телбаликдин, наҳки, ҳар дам дардим афзундур, агар
Ул пари ишқида ҳар дам дардим афзун бўлмаса.
Гар кўнгул қатл истади сен ваъда қилдинг тонгла деб,
Ушбу дам ўлтур бу эҳсон бирла мамнун бўлмаса.
Хирқа жинсин раҳн учун, эй шайх, олмас пири дайр,
Бода бермас токи ўзлук жинси мархун бўлмаса.
Фони ўл, васл истар эрсанг бенаволиғдин не ғам,
Бўлмасун ҳаргиз матойи дуняи дун бўлмаса.
Эй Навоий, тонма гар дер ул пари мажнун сени,
Ошиқ ўлғайму париға улки мажнун бўлмаса.
690

Бўлур шом ул маҳи нахшаб равона,
Каманди зулфин очиб шабравона.
Қаро тун азм этарким кўрмагай эл,
Жамолидин вале ёрур замона.
Мени манъ этмиш ўз ҳамроҳлиғидин
Менга, ваҳким, ажаб иш тушти ёна.
Ҳаётим эмди худ мумкин эмастур,
Ки ўлмакка тилар эрдим баҳона.
Кўз очқаймен магар маҳшар сабоҳи
Ки, ичмишмен ажаб шоми шабона.
Бу гулшан гуллари чун бевафодур,
Алардин чекма, эй булбул, тарона.
Навоий ўлса ёдин қилмағилким,
Ўлар эл ҳам десанг андин фасона.
691

Ёр ишқим англамай лаъли сусабтур қонима,
Токи маълум этса келгай не балолар жонима.
Очмай ўтлуқ чеҳра чунким ўртади кўнглум уйин,
Очса не ўтларки тушгай кулбайи эхзонима.
Уйқуда ул кўз менга юз фитна бедод айламиш,
Ноз ила уйғонса нетгай англа, хонумонима.
Ичмайин май бузди кўнглумни, гар ичса, тутса ҳам,
Кўр, не офат сайли юзлангай йиқуғ вайронима.
Маст ўлуб зуннори зулф очса муҳиқдурлар, агар
Ақлу зуҳду илм мотам тутсалар имонима.
Носиҳо, чун ошиқ ўлдуқ англаким, мундин нари
Танимасбиз биз сени, сен доғи бизни тонима.
Гар Навоийдек бўлуб ошиқ ўлармен, панд деб
Жонима қилманг азоб, айтинг ани жононима.
692

Дайр аро то айладинг кўнглумни зор, эй муғбача,
Куфр ила зуннор қилдим ихтиёр, эй муғбача.
Дема чун дайр ичра кирдинг бут қошиға сажда қил,
Сен борингда бутға худ не эътибор, эй муғбача.
Дайр пирининг муридимен, сенинг ҳам ошиқинг,
Йўқса дин аҳлиға дайр ичра не бор, эй муғбача.
Аҳли ислом ичра ногаҳ чиқма сархуш дайрдин,
Юз халал дин ичра қилма ошкор, эй муғбача.
Кеча шамъу май била қошингға келгумдур дединг,
Субҳ бўлди неча тортай интизор, эй муғбача.
Ҳашр субҳиғача маст ўлғум, гар этсам бир саҳар,
Бодайи лаълинг била дафъи хумор, эй муғбача.
Маст агар ўлсам асоға боғлабон зуннорни
Қил алам, кўюнг аро айлаб мазор, эй муғбача.
Дайр пири савлати манъ этмаса ҳар дам кўруб,
Бошингга эврулгамен девонавор, эй муғбача.
Асру ғамгиндур Навоий май тила, эй пийри дайр,
Бўл анга соқийлиқ айлаб ғамгузор, эй муғбача.
693

Рангсиз холинг эрур ул талъати дилжў уза,
Занг ул янглиғки кўргузгай асар кўзгу уза.
Нашъа ёқути муфарраҳдин гар эрмас дам-бадам,
Дуржи лаълингда недин кулгу эрур кулгу уза.
Хозини ҳикмат магарким хол бирла қўйди муҳр,
Лаълдин чун солди қуфл ул ҳуққалиқ инжу уза.
Қоши ёсин қурғали эл қасдиға бўлмиш кериш,
Фитналиғ ким чин тушар ул наргиси жоду уза.
Анбарин зулфунг малойик шаҳпаридин соядур
Ким, аён бўлдитажалли ақшоми ёғду уза.
Соқиё, ишрат суйин бунёд ила соғарға қуй,
Не учунким, даҳр бунёдин кўрармен су уза.
Кўйи туфроғида қон ютса Навоий яхшироқ,
Бодаи кавсар чекардин равзаи мену уза.
694

Эй сабо, ҳолимни арз эт гулрухи таннозима,
Эгма қаддимнинг саломин айт сарвинозима.
Айт кўпдин-кўпу оздин оз шикибим шарҳини,
Дарду сабрим нақди садқанг боқма кўпу озима.
Чунки ўлгум ёшурун ишқим аён қил шамъаи
Воқиф этма лек ишқ аҳлин бу махфий розима.
Новак андозимки элни йиқти кўп андозадин,
Ваҳки, эмди тортмиш новак менинг андозима.
Ул кабутарға фидо жонимки, шавқум номасин
Қилса таслим элтибон шўхи кабутарбозима.
Чангдек ғам базмида қаддим хам ўлди, эй рафиқ,
Ашк ҳар торидин ортар нолаи бу созима.
Эй, Навоий, ишқ аро қочма балодин зинҳор,
Чунки ошиққа балокашлик келибтур лозима.
695

Ёр акси чунки айлар жилва май кўзгусида,
Май ичарменким юзи бўлғай юзум ўтрусида.
Эй сабоҳат бирлаким кулдунг, менга меҳр ўлди фаҳм,
Меҳр фаҳм ўлмоқ тонг эрмас субҳнинг кулгусида.
Уйлаким, хайли хубоб ичра тушар хас бормен,
Ашк аро саргашта ул султони ҳусн ўрдусида.
Урди олам бузғали бир-бирга кирпик сафларин,
Фитналар бедор қилмоқ кўр ул ой уйқусида.
Не хато қилғай кўнгулларга кўзунг, мужгон ўқин,
Ҳар қаён чун боқса сайдидур анинг қобусида.
Навбаҳори даҳриға қўйманг кўнгулким, йўқ вафо
Не гули бўстонида, не лолаи худрўсида.
Шоҳлар побўсинг этгандин, Навоий, яхшироқ
Ким, бошингни хокироҳ этсанг анинг побўсида.
696

Мен ўлар ҳолатдаю кўйида итлар қошима
Жамъ ўлур аҳбобдек афғон қилурлар бошима.
Чарҳ кўзгусин шафақгун топқай анинг аксидин,
Ул юзу лаб ҳажридин боққан киши қон ёшима.
Ўлмишам лаъли майи шавқида май солинг мудом,
Йўндуруб ҳар ён қадаҳлар қабр қилған тошима.
Кўйига қўйгач қадам бошимға урди тиғи зулм,
Сарфароз этти бу хизмат айлаган подошима.
Топмағай шояд сабуҳ айларга май, эй тонг ели,
Элт жоним нақдини майхораи қаллошима.
Шаммаи фош айла саргардонлиғимдин, эй қуюн,
Учрасанг дашт узра Мажнун исмлик қардошима.
Дур сочар кўздин Навоий лек ул йўқтурки, бор
Бир кеча сўнғай оёғин дийдаи дурпошима.
697

Кўзларимда ишқдин су эрди уйқу ўрнида,
Турфа кўрким ҳажридин қон бўлди ул су ўрнида.
Кимгаким кирпик ўқин ёғдурса ул гул, рашкдин
Жисмим ичра бир тикандур ҳар саримў ўрнида.
Ғайр нақшидин қилиб сиз пок кўнглум сафҳасин,
Тут ул ой оллида, эй машшота, кўзгу ўрнида.
Шахсуворимнинг аёғин ўпкали розидурур,
Ой била кун ҳар бириси бир тепингу ўрнида.
Изтироб этса қошинг кўргач не тонг шайдо кўнгул,
Телбаким кўрди янги ой ўлтурурму ўрнида.
Даҳри бўстони аро барқу булутдин англаким,
Йиғламоқ, юз қатладур, бир қатла кулгу ўрнида.
Эй Навоий, дерсен ул қоматни кўнглунгдин чиқар,
Не ниҳол ўлтуртайин ул сарви дилжў ўрнида.
698

Бас ёмон ҳоли тушубтур, ёрлар, мен зорға,
Ким ёмон ҳолимни зоҳир айлай олмон ёрға.
Эйки дебсен ер юзини лолазор этмиш баҳор,
Гўйиё кўз солмадинг бу дийдаи хунборға.
Тошларингдин яхшироқ бўлмоқ танимда доғлар,
Суккаи беҳбуд узғондекдурур динорға.
Субҳ васлим демасанг қилған ниҳон шоми фироқ,
Нега ёптинг зулф шабгун зулфидек рухсорға.
Жонфизо қилмиш юзунг бўстонини ҳар сори хўй,
Бу гул очқай берсалар ҳайвон суйи гулзорға.
Қатли майли қилмасанг невчун яна миндинг саманд,
Белга руст айлаб этак, гул санчибон дасторға.
Эй насиҳатгў, кўзумни тийра айлабтур хумор,
Раҳм этиб қил раҳнамунлуқ кулбаи хамморға.
Жоми май тутқилки, тарихи биносин топмадим,
Нечаким солдим назар бу тоқи минокорға.
Дайрдин гар бўлмасун ғойиб дер эрсанг муғбача,
Эй Навоий, боғла зуннори учин зуннорға.
699

Уйқуни оҳим ели кўздин учурди бу кеча,
Ақлу ҳис ажзою авроқин совурди бу кеча.
Ҳажрдин туфроқ бўлдум, гўйиё ашким суйи
Бошима чархи кўхан тоқин юмурди бу кеча.
Зулм тоши ёғдуруб, ҳижрон қиличи индуруб,
Не балолар ишқ бошимға кетурди бу кеча.
Анжум эрмас чарх зулмин ҳолима англаб қазо,
Тийра рухсориға минг қатла тукурди бу кеча.
Захми кўпдин мен ўлум ҳолида, ўлган соғиниб
Ит ялаб қоним, сўнгакларни кўмурди бу кеча.
Субҳ толеъ бўлмади, гарчи ул ойдин айру ҳажр
Бошнма минг қатла гардунни эвурди бу кеча.
Чарх мен саргашта ёшидин хижил бўлдики, кўп
Анжуми ашким шаҳоб осо югурди бу кеча.
Тийра андиндурким, эй кун, шамъин оҳим сарсари
Чарх фонуси аро бир-бир ўчурди бу кеча.
Эй Навоий, ўлмагим англаб ул ойнинг кўйида,
Итлари бир дам уюб, бир лаҳза ҳурди бу кеча.
700

Ҳар гулки очибдур май ул орази дилжўда,
Гулларму экин суда гул аксиму кўзгуда.
Кўзгуда юзунг акси гар яхши назар қилсанг,
Бор уйла биайниҳким кун акси тушар суда.
Ноз уйқусида ул кўз ошуби жаҳон ичра,
Уйғонса кўзунг нетгай олам бузуб уйқуда.
Оллимға юзунг келгач ҳусн аҳлини кўрмасмен,
Кўз англамас ашъёни бўлғач қуёш ўтруда.
Гар шаҳрни тарк айлаб саҳроға қўюбмен юз,
Маъзури эрурменким, моҳим эрур ўрдуда.
Олам иши сартосар ғам ерга кира қилмас,
Соқий, тутубон жоме қўйма мени қайғуда.
Васл истасанг ўл фони андоқки Навоийким,
Ҳар ишки мунунг ғайри бордур, бари беҳуда.
701

Тийралик хаттинг саводидин лаби хандон уза,
Хизр солди соя гўё чашмаи ҳайвон уза.
То хазин кўнглумни лаълинг ҳайрати қон айламиш,
Анда холинг нақши ўлтурған чибиндур қон уза.
Жону кўнглум ноласидин икки ҳақгў қуш киби,
Кеча ул ой кўйида афғон эрур афғон уза.
Тоири меҳнат бузуғ кўнглумда қўймиш ошён,
Чуғз андоқким нишиман айлагай вайрон уза.
Эй мусулмонлар, етинг фарёдимаким, кофире
Жону кўнглум олди, эмди сўз борур имон уза.
Чарх тоқидин топар кун шамсаси ҳар кун завол,
Зарварақдин шамса чекмак не осиғ айвон уза.
Эй Навоий, то деди дардим юкин кўнглунгга қўй,
Кўнглум узра қўйдум ул юкнию миннат жон уза.
702

Эйки юз минг доғ қўйдунг жисми ғампарвардима,
Билки, бўлмиш ҳар бири охир даво бир дардима.
Ҳажр аро ҳолим гаҳи беҳушлуғ, гаҳ ғам емак,
Ишқинг иқболида қил наззора хобу хўрдима.
Тоза қонлиғ доғ иси кўнглум аро муҳликдурур,
Атри руҳафзо кўрунг ғам боғи ичра вардима.
Уйла хоки жисм ила кетмак тилармен даҳрдин
Ким, ажал ҳам етмагай суръатлар айлаб гардима.
Совуғ оҳим ҳасрати ишқ аҳли кўнглин ўртади,
Турфа иштур эл ичин куйдурмак оҳи сардима.
Даҳр боғининг хазони яфроғидур қон ёшим,
Обкаш янглиғки хатлар чекти рўйи зардима.
Ел кетургач кўйи туфроғини топтим шоҳлиғ,
Эй Навоий, қил тамошо ганж бодовардима.
703

Новакингнинг тусидин эрмас нишоне бўйниға
Ким, эрур қатл айлаган аҳбоб қони бўйниға.
Бегуноҳ ишқ аҳлиға тиғи жафо сургум десанг,
Билки мендин ўзга тутмас кимса они бўйниға.
Ҳажрдин гар юз қилич бўйнумға урдунг, эй сипеҳр,
Сарбасар қилдим қўлум етган замоне бўйниға.
Қотилимни кимса билмай, захм еб ўлдум валек,
Мен билурменким, эрур қоним фалоне бўйниға.
Тавқ бил жаннат қуши бўйниға то мушкин ипак
Тушти, таъвиз этгали хирзи ямони бўйниға.
Майға эгнимдинки сажжодам гаравдур қилди манъ,
Гўйиё зоҳид кўра олмас ридони бўйниға.
Гар Навоий ўлса, ул кофир диёриға чекинг
Боғлабон судрарда зуннори фанони бўйниға.
704

Ваҳки, умрум борча зоеъ бўлди эл коми била,
Бодаи ноб ўрнида хуноба ошоми била.
Кимса минг йил комронлиқ қилса билким, арзимас,
Даҳр аро бир лаҳза бўлмоққа биров коми била.
Қушқа юнг маскан аро хушроқдурур озодлик,
Бўлғанидин банд аро сайёд ипак доми била.
Заҳрни ўз коми бирла ичса андин яхшиким,
Ичса ҳайвон шарбатин нокомлиқ жоми била.
Юз дилором айлагандин равза ҳибси яхшироқ,
Бўлмоқ ўз вайрони ичра кўнгли ороми била.
Эй кўнгул, эл субҳи айши сари боқма хўй қил,
Фардлиғ вайронида меҳнат қаро шоми била.
Бўлмоқ итлар мунъими тан тўъма айлаб яхшироқ,
Танни қилғунча самин нокаслар инъоми била.
Жоҳу маркаб бирла, эйким, бормадинг мақсад йўлин,
Қатъ ўлур бетушалиғ зоди фано коми била.
Эй Навоий, хузн ила ўткар қарилиқ меҳнатин,
Чун йигитлик борди айшу ишрат айёми ила.
705

Менки ғам даштида иттим оҳи дард олуд ила,
Истаган топқай кеча ўт бирла кундуз дуд ила.
Инфиолингдин қуёш кирди қаро туфроғ аро,
Қилғанингда жилва ул рухсори гард олуд ила.
Ул оғиз маъдуму менда ўпмаки савдосидур,
Суд агар истаб турур сармояйи нобуд ила.
Не итинг бўлмоққа толиъ, не итингга тўъма ҳам,
Тушгали кўюнг аро бу жисми ғам фарсуд ила.
Ғам туни қилмиш қаро босқан киби музтар мени,
Буйлаким, нокормен бу бахти қирандуд ила.
Уйла маҳвунгменки келмас хотиримға ҳажру васл,
Сен муродимсен, ишим йўқтур зиёну суд ила.
Эй Навоий, асру мақбул эл била хўй этти ёр,
Хушлуғи гар йўқтурур, не айб сен мардуд ила.
706

Буду нобудум агар тенг бўлди жонон оллида,
Зарра йўқу бори тенгдур меҳри раҳшон оллида.
Кўзларимнинг чашмаси оллида уммон ҳажр аро,
Кўр, биайниҳ уйладурким чашма уммон оллида.
Васл ичинда дўзах ўти бирла қўйған тоза доғ,
Оташин гулдек гумон қил доғи ҳижрон оллида.
Эй мусулмонлар, не ҳолаттурки, ишқ этмиш асир,
Юз мусулмон хайлини бир номусулмон оллида.
Улки мажнун дейдилар, чиндурки, ҳар дам кўргузур,
Чок бўлған кўнглакин бу жисми урён оллида.
Фақр ила шод улки ҳар ким бўлса аҳли маърифат,
Даҳр туфроғ бирла тенг бўлмоқ не имкон оллида.
Эй Навоий, жон сабо оллида қилғаймен нисор,
Бу гадо ҳолин деса ётганда султон оллида.
707

Қаю қушким қўнар бу пайкари мажнун мисол узра,
Эрур тан заъфидин қушдекки йўнғайлар хилол узра.
Бало тоши хам ўлған қаддим устидин йироқ кетмас,
Биайниҳ нуқта янглиғким тушар ёзғанда дол узра.
Агар майгунлуғидин ранг айлар бўлса машшота,
Кўзумнинг мардумин ёққил уюуб ул турфа хол узра.
Қошингнинг тоқи устинда эмастур анбарин холинг,
Зуҳал гўё очибтур оразин мушкин ҳилол узра.
Не тонг нозуклуғидин гар қурайши бўрк оғир келди,
Ҳам айлар чун қиров кўпрак ёғар нозук ниҳол узра.
Саводи хати била ҳам оразинг хуршиди равшандур,
Сафода не тафовут соя тушгандин зилол узра.
Белингга то сочинг чирмашти, рашкидин анинг ҳар тун
Димоғимда тонг отқунча хаёл ўлмиш хаёл узра.
Кўзумни истасанг равшан қадаҳни ёпма, эй соқий,
Керакмастур саҳоб ул ахтари фархунда фол узра.
Навоий, ёр лаълида учуқдур, йўқса ёпушти
Чибиннинг парридин қолмиш қўнған чоғида бол узра.
708

Солиб қон онча қўйдунг доғ бу жисми фигор ичра,
Ки онча доғ ила қон бўлмағай бир лолазор ичра.
Қушеким, тушса оҳим гирдибодидин чиқа олмас,
Биров янглиғки, қолғай эшики боғлиқ минор ичра.
Ики рухсори икки зулфи ётқандин ниҳон бўлмас,
Нечукким шўъла дуд ичра, қуёш ёхуд ғубор ичра.
Юзунг шавқида ашким кўзлар ичра жола боғлатмиш,
Ёғин ул навъким дур боғлағай абри баҳор ичра.
Қолибтур анбарин зулфунг ичинда боғланиб кўнглум,
Кийикдин қатра қон қолған киби мушки татор ичра.
Қизиқ кўнглумдаги пайконлари дардин не фаҳм этгай,
Анга ким қатралар хўйдиндурур ўтлуғ узор ичра.
Чу ўлгум хасратидин шояд ўтган чоғда кўргаймен,
Мени судранг гадолар кўйида бир раҳгузор ичра.
Гар ул шоҳ базмидин бир журъа май топмон ажаб эрмас,
Ки май шўхи кирибдур ширадин маҳкам ҳисор ичра.
Мениким айламиш ул муғбача ишқи майи махмур,
Магар ҳам дайр пири чора қилғай бу хумор ичра.
Вафо айларда элга рўзгоринг айлама зоеъ,
Ки улким сен тиларсен йўқтур аҳли рўзгор -ичра.
Навоий гар фалак даври сенга еткурмас ул ойни,
Не чора чун сипеҳр эрмас кишига ихтиёр ичра.
709

Суврати девордек ҳайронмен ул рухсорға,
Йўқса ғамзанг ўқлари тегмиш мени деворға.
Зор жисмимда бўғунлар меҳнатимнинг сонидур,
Ким ғаминг ҳар бирга тугди бир тугун бу торға.
Тори зулфунг ичраким ашким тўкар кофир кўзунг,
Муҳраи тасбиҳ тортар риштаи зуннорға.
Бир-икки кун зори кўнглумдин фироқингни кетар,
Заҳрким бермиш бу кунлуғ танглалиғ беҳорға.
Захми кўплукдин кўнгул сиррини фаҳм этмак бўлур
Ким, тааммул бирла боқса бу тани беморға.
Гар десанг саргашталик кўрмай йўлунгни туз юру,
Гар инонмайсен, назар қил чархи кажрафторға.
Эй Навоий, гар десанг ҳижрон хуморинг дафъ этай,
Жаҳд этиб солғил ўзунгни кулбаи хамморға.
710

Кўйида тоше тилармен қўйғали бош остиға,
Ногаҳ ўлсам қўйсалар бошимни ул тош остиға.
Кундузи хуршид олтун хиштидин ўтгай бошим,
Остонинг хиштини қўйған кеча бош остиға.
Гўшадин тушмиш пулак чекканда мушкин ёй аро,
Анбарин холин саводи ул қаро қош остиға.
Су кишисидур биайниҳ кўзларимнинг мардуми,
Йиғларимдин қолғалн дарё киби ёш остиға.
Ҳажр аро байтулхазанда қилмангиз ашкимни манъ,
Емрулуб вайрона кулбам, қолғамен кош остиға.
Соф этинг май дурди сажжодамдаким, бордур ҳақир
Олиб эгним устидин солмоққа авбош остиға.
Эй Навоий кўк қизиб бўлмиш қизил, эрмас шафақ,
Шўъла ўтлардинки, оҳинг айлади фош остиға.
711

Ҳажр ўти доғи била кўнглумни, эй жон, ўртама,
Дўзах ўти бирла куйдур, доғи ҳижрон ўртама.
Ўртабон ҳар кимни ўт жонимға солма рашкдин,
Халқни пайдо, мени маҳзунни пинҳон ўртама.
Ламаъи рухсор ила дин кишвариға солма ўт,
Мунча ислом аҳлини, эй номусулмон, ўртама.
Оҳим ўти учқунин гардунға тортиб, эй пари,
Ул чақинлардин малак хайлини ҳар ён ўртама.
Гар қўлум, гар жисму жоним ўртадинг қилдим биҳил,
Ўз қўлунг, эй жисму жоним садқанг, осон ўртама.
Чунки сен ҳам қолмағунг ўртанмай, эй шамъи тироз,
Ораз ўти бирла парвонангни паррон ўртама.
Чун Навоий васлидин кечти, ани ҳажр ўтида
Ўртамай деб айлаб эрдинг аҳду паймон, ўртама.
712

Ҳаргиз эрмас меҳри ул ҳусни жаҳон оройича,
Меҳр анинг оллида меҳр оллида бўлғай ойча.
Бир-бири узра неча ё кўргузур қавси кузаҳ,
Бошқа-бошқа эрмас ул икки муанбар ёйича.
Оғзима етгач шакар су бўлди не навъ, эй кўнгул,
Бас бўла олғай шакар ул лаъли шаккархойча.
Гар муфарраҳ бўлса ёқути лабинг жонбахш эрур,
Ул бўла олғайму бу ёқути рухафзойча.
Лайлию Ширин ситам айларда ўз ушшоқиға,
Ҳаргиз эрмас эрдилар сен шўхи бепарвойча.
Гар фароғат мулки истарсен май ич ким, бўлмади
Ғамсиз ўлмоқлиқда шаҳ ринди қадаҳ паймойча.
Ўкма булбулниким, ул гул ҳажрида ҳар кечалик
Ноласи эрмас Навоий тортқан бир войча.
713

Тикмагаймен тиғи захмин ўлсам ул озор ила,
Бўлса Исо игнаси Марям игирган тор ила.
Доғлар шакли киши кўксумда кўрса фаҳм этар,
Ким балони анда тикмишлар магар мисмор ила.
Кўк равоқида қуёш васфини қилманг, чунки мен
Кўйида хурсанд ўлубмен сояйи девор ила.
Юзу зулфи ишқида кофир, мўмин ё аҳли дин
Бўйлаким, мусҳаф хамойил қилмишам зуннор ила.
Сабзаи хат ёрутубдур оразинг миръоти, оҳ,
Кўзгуга бу навъким бермиш жило зангор ила.
Соғинурлар қон ила бўлмиш мунаққаш кисватим,
Ҳар ён этсам азм бу урён тани афгор ила.
Давр аёғин, соқиё, хуш тут дамеким, йўқ турур
Хушлуғум давр аҳли балким гунбази даввор ила.
Бору йўқнинг меҳнатин чекмас, бу давлат басдурур,
Ҳар киши оламда қониъ бўлса йўқу бор ила.
Кўкка етгай боши қўйған лаҳза шоҳ оллида бош,
Гар Навоий ичса май шоҳи фалак миқдор ила.
714

Ваъда айлаб васл жисми нотавоним ўртама,
Келмагунгдур, интизор ўтиға жоним ўртама.
Ишқ ўтининг ўртари басдур яна жоним аро
Доғи ҳижрон, ҳар даме номеҳрибоним ўртама.
Жонни олдинг, солма охир нотавон жисмимға ўт.
Нақд учун яғмоға борди хонумоним ўртама.
Новакингнинг касратидин ким найистондур кўнгул,
Ўт олиб кирма қошимға, найситоним ўртама.
Жонима ўт солди ишқинг, бал жаҳоним ўртади,
Раҳм этиб мундин нари жону жаҳоним ўртама.
Ҳар нафас куйдурма ўт бирла, эй гардун, мени,
Куйдурурга ҳар дам айлаб имтиҳоним ўртама.
Қилма нисбат хўблар сори Навоийдек мени,
Туҳмат айлаб ҳар замон, эй бадгумоним, ўртама.
715

Ваҳки, келтурдунг фироқингдин балолар бошима,
Ул балолардинки қочтим келди олар бошима.
Захм агар бўлса бошимнинг ҳар туки сани не тонг,
Мунча тошким ёғдурурлар дилраболар бошима.
Сарв қадларнинг таманноси бошимдин чиқмағай,
Қаҳр этиб, эй шайх, снндурсанг асолар бошима.
Кўрмайин кўзлар қачон келди бошимға юз бало,
Кўп бало келтурди бу юзи қаролар бошима.
Ишқ аро гаҳ-гаҳки эл пандиға бош индурмадим,
Келди турлук-турлук андин можаролар бошима.
Муддаолар бошима тушгунча, ҳар дам ақлдин
Келса хушроқ ишқ тиғидин яролар бошима.
Кўйида ўлди Навоий, қочти андин итлари,
Йўқ эди ўлганда ёру ошнолар бошима.
716

Ғунча гул ичра гаҳи пайдо бўлур гулзорда,
Бўлмади ҳаргиз аён аксинг сенинг рухсорда.
Заъфдин кулбамда қўймоқ истасам айлар мадад,
Анкабути ришта осқан бўлса ҳар деворда.
Ким жунунумға ёзар таъвиз ийнак ашку юз,
Гар керак шингарф бирла заъфарон туморда.
Сайли ашкимдин демаким мулк эмас мардумнишин,
Балки мардум қолмади бу диндаи хунборда.
Дарди туфроғиға бутмиш, сабза дер кўрган киши,
Занглик юз нўги пайкон бу тани нокорда.
Бир-бирисин англа бир кофир жафосидин ҳисоб,
Бу гириҳларким тугубмен риштаи зуннорда.
Синса ибриқи вузу андин менга бас бир сафол,
Май гадолиғ айламакка кулбаи хамморда.
Чарх айвони мунаққашдур, вале наққоши сунъ
Чекмади нақши вафо бу тоқи минокорда.
Эй Навоий, ер юзин ағёр тутса ғам ема,
Бир сари мў гар сенинг фикринг бор эрса ёрда.
717

Киши висол туни ёри бирла ётқунча,
Жамоли шамъиға қилсун назар тонг отқунча.
Муяссар ўлмади жон бермаку лабин ўпмак,
Нединки қолмади жоним ани унотқунча.
Мени йўқ этган эрур ҳажри санги борони,
Нединки, ёғди таним тош ичига ботқунча.
Малолдин мени бир журъа бирла сотқун ол,
Хурушу арбада айлаб жаҳонға сотқунча.
Кўнгул жароҳатиға ёқ висол марҳамини,
Фироқ хораси бирла бошим ушотқунча.
Салоҳ тўнини чок этса яхшироқ, эй шайх,
Риё юруни била хирқани ямотқунча.
Навоий, аҳли фано дайри ҳалқасин хуш тут,
Ўзунгни зухди-риё мажмаъиға қотқунча.
718

Ёрдин яхши эмас айламаги ёр гила,
Йўқса ул ёрдин эрди менга бисёр гила.
Буки ағёрға мендин гила изҳор этти,
Ҳар неча айласам изҳор яна бор гила.
Кўрубон ғайрға лутфунгни агар дам урмон,
Дема йўқтур гилалик айламон изҳор гила.
Кўп жафосидин агар ўлсам эрур турфа буким,
Яна мендин қилур ул шўхи жафокор гила.
Хирқа куйдурди хумор ўтида қилма, эй шайх,
Ани қилсам гарови кулбаи хаммор гила.
Чун азал қисматидин ҳеч нима хориж эмас,
Айламас фоқасидин воқифи асрор гила.
Эй Навоий, десанг ойини ризо ҳосил этай,
Ёрдин ҳар не келур айлама зинҳор гила.
719

Заъфда ингранмоғим элнинг фиғони зорича,
Ҳар дамим ишқ аҳлининг бир оҳи оташ борича.
Меҳри рухсорида не қошдур, не кўз, не хат, не хол,
Ваҳ, десам бўлғанму они маҳвашим рухсорича.
Нуқтаи мавҳумни юз қисми фараз этсанг, бири
Деса бўлмас бор анинг йўқ оғзининг миқдорича.
Гул юзунгдин қатра тер ҳар ерга томса, ул судин
Чарх ул ерни ясай олур Эрам гулзорича.
Дайр кўйи сокини менким, бу зангори сипеҳр,
Рифъат ичра эрмас онинг кулбаи хамморича.
Бўлди муғ дайрида хирқамнинг чубулған иплари,
Ҳар бири куфр аҳлиға бир барҳаман зуннорича.
Дайр пири не ажаб гардунни соғар айламак,
Ваъда чун қилмишки бергай бода майлим борича.
Фақр атворида ё чиқмоқ керак офоқдин,
Ё керак турланмак офоқ аҳлининг атворича.
Эй Навоий, айладим ҳар кўй аро сайру сулук,
Келмади оллимда ишқ ойинининг душворича.
720

Ул яшил тўнлуқ париваш лаълишаккар бор ила,
Руҳ тўтисин қилибдур мунфаил гуфтор ила.
Гарчи ахзар тўн била боғи латофат сардидур,
Лек ҳайрон айламиш юз сарвини рафтор ила.
Гар сўкулди ул этак кирпик била тиксам бўлур
Ким, эрур гул хилъатин тикмак муносиб хор ила.
Англа ахзар шамъу сориғ бўрки онинг шўъласи,
Тийра кулбамни ёрутса кошки рухсор ила.
Нахли қаддурму яшил тўн ичра ёхуд нахли мум,
Боғлаған сунъ илки юз минг санъату ҳанжор ила.
Соқиё, жоми зумуррадгун аро қуй лаъли май
Ким, эрур шингарф беҳад хушнамо зангор ила,
То бўлай лаълу зумуррад орзусидин халос,
Тортибон они Навоийдек навойи зор ила.
721

Қошининг ёйи чекилмиш зулфи чавгониғача,
Зулфи чавгони доғи кўйи занахдониғача.
Демангиз мушкин булутким бўлди кўк тоқи қаро,
Баски оҳим дуди борди чархи айвониғача.
Ичгали сўзон кўнгул қонин ўқунг очти оғиз,
Ўт тушуб су форидин кул бўлди пайкониғача.
Кўп яшурдум ҳолим, охир чок этиб кўксумни ишқ,
Ошкор этти кўнгулнинг доғи пинҳониғача.
Бўлмасун дарде итинггаким, бағирни ташлағач,
Еди ҳар ёндин узуб ердин ялаб қониғача.
Тушти гўё булбул афғони муассир гулгаким,
Чок-чок этти гирибонини домониғача.
Бўлғанингдин меҳмон ўлса Навоий не ажаб,
Чекти чунким оллинга бору йўқин жониғача.
722

Не ажаб ушшоқ аро бўлсам мени зор ўзгача
Ким, эрур маъшуқлардин ул ситамкор ўзгача.
Бошима аҳбоб бўлмиш жамъ, яъни итларинг
Гўйиёким заъфдин бўлмиш бу бемор ўзгача.
Даҳр аро ошубдурким, чиқмиш ул бебок маст,
Эгнида тўн ўзга, бошида дастор ўзгача.
Ўзгача бўлди ўтум пайконларингдин уйлаким,
Қатра терлардиндур ул гулранг рухсор ўзгача.
Ҳолим ўлмиш ўзгача ҳар дамким ул ой кўргузур
Лабда гуфтрр ўзгача, қоматда рафтор ўзгача.
Қил риоят, соқиёким, базмида бир дам бўлай
Ким, менгадар дам бўлур ҳоли падидор ўзгача.
Жондин ойирмоқ эмас мумкин анинг зулфиниким,
Чирмашибтур риштаи жонимға ҳар тор ўзгача.
Олам аҳли ичра одам демак ўлмас ониким,
Жоҳ ила бўлғай анга қонуни атвор ўзгача.
Эй Навоий, даҳри гулзоридин ўтким, ҳар гули
Кўргузур юз хору ҳар хорида озор ўзгача.
723

Тонгға солма ваъдаи васлингни бори бу кеча,
Ким мени ўлтургуси тонг интизори бу кеча.
Чун яшурди ул қуёш ўтлуқ жамолин, ваҳ, кўрунг
Ким, ўтар гардундин оҳимнинг шарори бу кеча.
Чарх уза ҳар ён шаҳоб эрмаски, кўкнинг ҳолима
Ёш тўкар ҳар лаҳза чашми ашкбори бу кеча.
Субҳ агар урмас нафас ўлгумдурур, ё ул, Масиҳ
Бир нафас келмас мени дилхаста сори бу кеча.
Базмида англадинг, эй шамъу қадаҳ йиғлаб, куюб,
Буки ўлтурди мени ҳажр изтироби бу кеча.
Соқиё, васлинг шафақгун жомидин тиргуз мени
Ким, қилибдур қасди жон ҳажринг хумори бу кеча.
Эй Навоий, сен агар кундузга етсанг не ғам, ул
Ким ғамидин қолмади жон бизга бори бу кеча.
724

Ҳар ойки ғайрима зарра меҳри фош ўлса,
Онинг сари боқа олмон агар қуёш ўлса.
Кўзумда ашкдек ул тифл парвариш топмиш,
Назар ҳаққини керак билса неча ёш ўлса.
Висол умидига ўзни яқин солур ошиқ,
Фироқдин неча жонидадур ёш ўлса.
Не тонг фиғони бағирдин харошлиқ чиқмоқ,
Бировки бағрида ғам чангидин харош ўлса.
Баҳорим ўлди чу гулчеҳра шўхлар, не ажаб,
Ёғар нима бошима жолавор тош ўлса.
Хуш улки тоғ этагин тутса халқдин қочибон
Узалса остида хоро анга фаррош ўлса.
Деманг Навоий агар ёринг ўлса қатлинг этар,
Неким муродидурур уйла қилса, кош ўлса.
725

Баски қон боғлади аламлар юзланиб ҳар доғима,
Заъф ифроти яқинлашурди борур чоғима.
Базм аро ёдим била туфроққа гоҳи май тўкунг,
Ким эрур ул ҳам яқинким тўккасиз туфроғима.
Бу мараз ҳижрондин ўлмиш берма шарбат, эй табиб,
Ким, зулоли Хизр етса заҳр ўлур қурсоғима.
Жисм заъфидин тери қолмиш сўнгак узра яна,
Ҳажр ўқи паррон ўтар чун етса бу ярғоғима.
Белга мен зуннор боғлабмен вале хайли ажал,
Ваҳки, судрарлар иликлар биркитиб белбоғима.
Маърифат боғида ул қушменки ҳайрат айлагай,
Тоири қудс айласа бир дам нишиман боғима.
Эй Навоий, дард тоғинда соғинғай лолазор,
Боққан эл ҳам тоза қонлиғ ҳам қаролиғ доғима.
726

Гули рухсоринг аро бўлғали пинҳон ғунча,
Рашкдин боғда пинҳон ютадур қон ғунча.
Ғунчаи сероб бўлур лек оғизу лаълингдин,
Ошкор айлади сарчашмаи ҳайвон ғунча.
Топмай оғзингни овутмоқ тиласам гулшан аро,
Санчилур кўнглума ул навъики пайкон ғунча.
Кўз ёшимдин агар оғзингда эрур кулгу, не тонг,
Чун бўлур неча булут йиғласа ҳандон ғунча.
Гул юзунг васли била кўнглум очилмас, гарчи
Дард боғида ани айлади ҳижрон ғунча.
Очмади жуз гул дард ончаки бедили булбул,
Қилди кўксида кўнгул ўрнида пинҳон ғунча.
Дўстлар, васл ўтин истарга Навоий бормиш,
Фош қилманг бу ҳадисини анинг ёнғунча.
727

Сунбули шомида юз айлади гулрез яна,
Бўлди ҳар учқунидин шавқум ўти тез яна.
Гулнинг атрофида юз ғунча дегил зоҳир этар,
Оразинг даврида ул зулфи диловез яна.
Оташин лаълу юзи шамъин очар тонг йўқ агар,
Кулса хошоку хаси тавбаи пархез яна.
Не тароватдурур ул юздаки хўйдин, қилмиш
Гулни шабнамзада, шабнамни гуломез яна.
Майни ҳижронда укар халқу лекин онсиз
Зор кўнглумга эрур бода ғамангез яна.
Англаған ишқ аро Фарҳод иши Ширинлиғини,
Ўлса ҳам айламагай ҳашмати Парвез яна.
Эй Навоий, келур ул ҳусн баҳори бу тараф,
Барқи оҳингни букун қилма сабукхез яна.
728

Чоклиғ кўнглум нишони ғунчаи хандонида,
Мунда тоза доғ янглиғ холи онинг ёнида.
Йуқтурур итларга сон кўйида, ваҳ, кўргил мени
Ким, ул ой кўйида мен, ваҳ, йўқмен итлар сонида.
Қон бўлуб бағрим оқар кўздин, тиласанг топилур
Лола ичра сабзадек пайкон сиришким қонида.
Уйладур раъно ғазолим ложуварди тоқ аро
Ким, эмас андоқ ғазоли зар сипеҳр айвонида.
Асру нофармондур ул гулкимлибосидур бинафш,
Гарчи гулрухлар эрур бори анинг фармонида.
Ҳажрида барча азоб оятлари шонимдадур,
Барча раҳмат оятидек нозил онинг шонида.
Давр аёғидин вафо аҳлин унутма, соқиё,
Ким вафо йўқ жуз унутмоқлиғ фалак давронида.
Дониш аҳли каффасида келтирур нодонни чарх,
Фикри йўқким рост келмас бу хирад мезонида.
Гар Навоий булбуле эрди хуш илҳон кўрки, ҳажр
Навҳа ранги кўргузур ҳар дам онинг илҳонида.
729

Даҳр элидин нафъ агар йўқтур, зарар ҳам бўлмаса,
Марҳам ар йўҳтур кўнгулга, ништар ҳам бўлмаса.
Олам аҳли базмидин гар йўқ жигаргун соғаре,
Кошки юз минг қадаҳ хуни жигар ҳам бўлмаса.
Маҳвашеким бўлмағай васлидин уммиди ҳаёт,
Хуштурур гар жонға ҳажридин хатар ҳам бўлмаса.
Бедилеким, бехабар тушгаи биров ҳижронидин,
Не балодур гаҳ-гаҳи андин хабар ҳам бўлмаса.
Соқиё, нетгай мени ул навъ қилсанг мастким,
Ақлу хушумдин нишон, балким асар ҳам бўлмаса,
Ким тузай мастона Шоҳи Ғозий авсофида савт,
Бу кўнгул гар бўлса ўз ҳолида, гар ҳам бўлмаса.
Эй Навоий, сен чекарсен оҳ, лекин яхшидур
Ул парининг зулфи бу ел бирла дарҳам бўлмаса.
730

Ул жигар парголаси ашким жигаргун қилдило,
Шод этай деб нотавон кўнглумни махзун қилдило,
Ваъда айлаб жилвасин боғ ичра андоқким пари,
Дашт уза овора қилмоқлиққа Мажнун қилдило.
Деди васлим бирла кўпдин-кўп ғамингни кам қилай,
Ани кундин-кунга ўксутмакдин афзун қилдило.
Қутқарай деб чарх жавридин мени саргаштани,
Анжуми пайкон била жисмимни гардун қилдило.
Зулфиға ваҳший кўнгул сайдин гирифтор этгали,
Йўқ оғиздин бор эканча ҳадди афсун қилдило.
Муфлис эрдим май қилиб синған сафолим жоми Жам.
Хотирим вайронасин худ ганжи Қорун қилдило.
Ким Навоийдин халос истар, эрур ғофил басе,
Ҳирқаю сажжодасин ул майға марҳун қилдило.
731

Лабинг фикри бағримни қон қилдило,
Чу қон қилди кўздин равон қилдило.
Юзумни демайким бори ер юзин
Ҳамул қон ичинда ниҳон қилдило.
Деди кўнглунг эттим нишон васл учун,
Фироқи ўқиға нишон қилдило.
Кўнгулким бузулди тилаб ганжи васл,
Ани чуғзи ҳажр ошиён қилдило.
Кўнгул бирла кўз сиррини, эй рафиқ,
Яна оҳу ашким аён қилдило.
Вафо аҳлини чарх беком этиб,
Жафо хайлини комрон қилдило.
Навоийға гар тавба яхши эди,
Яна таркини ул ёмон қилдило.
732

Зиҳи тажаллийи ҳуснунг келиб жаҳон орой,
Жамиллар сенга ойинайи жамол намой.
Жамол бирла жалолиятингдин ўлди бу навъ,
Саҳар узори уза шоми зулфи анбарсой.
Бу тийра даҳрни гар ошиқ этмасанг бўлмас,
Аруси меҳри фалак манзарида жилва намой.
Басити олам аро гар сен ўлмасанг босит,
Кўнгулга қайда бўлур Зуҳра лахни басти физой.
Чаман аройиши зебиға бўлди сунъунгднн,
Зилол ойинадору насим нофакушой.
Сенинг хаёлинг ила хонақаҳда ҳой ила ҳўй,
Сенинг висолинг учун дайр ичинда нолаю вой.
Навоий ўлди гули ҳамду шукрунгга булбул,
Они бу боғ аро лутф айлаб айла нағмасарой.
733

Гар яна бир қатла ўз васлингга еткурсанг мени,
Истасам ҳажринг биҳилдурмен, гар ўлтурсанг мени.
Ул эшикдин киргум уй тошини итдек айланиб,
Бу эшикдин тош ила юз қатла гар сурсанг мени.
Қолғуси бир доғ кўюнгда кулумдин ёдгор,
Ёзғуруб ҳижрон гуноҳи бирла куйдурсанг мени.
Орзудур остонинг туфроғиға ўлмаким,
Тоза жон топқум гар ул туфроққа топшурсанг мени.
Гарчи журмум кўп, хушо, ул журмким таҳқиқ учун,
Сўрғалн гаҳ-гоҳи ўз қошингға келтурсанг мени.
Тарки жон эттим бошим бўлғусию ул остон,
Сен билурсен лутф қилсанг йўқса ёзғурсанг мени.
Каъбаи кўйида юз қўйдум, бу йўлдин ёнмағум,
Эй Навоий, ҳар нечаким йўлдин озғурсанг мени.
734

Топмадим аҳли замон ичра бир андоқ ҳамдаме,
Ким замон осибидин бир-бирга айтишсақ ғаме.
Кимки даврон соғаридин дам-бадам хуноб ичар,
Ғам йўқ ар ҳар дам ғамин айтурға топса ҳамдаме.
Чарх узукнинг ҳалқасидур, лек ҳар кавкаб анга
Қатл учун остида қолғон заҳри пинҳон хотаме.
Йўқ фароғат даҳр ароким шомдин сочин ёйиб,
Ёғдуруб ашкин тутар ҳолингға ҳар тун мотаме.
Гар будур олам, кишига мумкин эрмас анда ком,
Ҳақ магарким ком учун боштин яратқай оламе.
Йўқ вафо жинси бани одамда бўл навмидким,
Сен вафо кўрмак учун халқ ўлғуси йўқ одаме.
Нукта нозик бўлди асру, бўлғай эрди кошки,
Шаммаи бу рамздин зоҳир қилурға маҳраме.
Дарду захм ўлмиш ичу тошим, қадаҳ қуй оғзима,
Соқиё, кўксумга лойидин доғи ёқ марҳаме.
Давр аро суҳбат бу янглиғдур, Навоий, тонг эмас,
Нолаю фарёди бирла гар тузар зеру баме.
735

Боғдин келди насиму гул исин келтурмади,
Не тиканларким бу ғам кўнглум аро санчилмади.
Лаъли ёдидинки ютқум дам-бадам ҳасрат суйин,
Оллоҳ-оллоҳ, қайси қонларким бу ғам юттурмади.
Шоми ҳажрим тийрадур, андоқки кундуз ҳам бўлуб,
Ҳар нечаким эҳтиёт эттим қуёш билгурмади.
Ҳажри зулмидин дедим айлай ажалға дарди дил,
Оқибат жонимға раҳм айлаб анга еткурмади.
Васл аро кўп истади жонимки андин тинғамен,
Ҳажр то жонимни тандин олмади тиндурмади.
Қайси гул бедоди бир булбул парин совурдиким,
Чарх зулми ҳам анинг ёфроғларин совурмади.
Эй Навоий, бевафодур хўблар, бўлди халос
Улки, баъзиға кўнгул, баъзиға кўз олдурмади.
736

Не май хуштур менга, не гул керакликдур, не гулзори,
Керак майдин гул очқан ёрнинг гулзори рухсори.
Не жонимға керак ҳайвон суйи балким хироми ҳам,
Керак чун ул ҳаётим гулшанининг сарви рафтори.
Жунун туморима зангору шингарф айлама зойиъ,
Ки дафъ айлар ани ул лаълу хати шингарфу зангори.
Менинг худ рўзгорим тийра бўлди шоми ҳижрондин,
Қилинг субҳи зисоли шукрин, эй ишқ аҳли, сиз бори.
Не суд этган аёғимдин тикан чекмаклик, эй мушфиқ,
Ки тошлар бирла кўксумга қоқилмиш ҳажри мисмори.
Ниҳони юз ярам бор ҳажр тиғидинки шарҳ этсам,
Қилур озурда бир олам элин ҳар бирнинг озори.
Басе саргаштамен гардундин, эй соқий, қадаҳ бергил,
Шафақгун май тўла айлаб менга гардун намудори.
Ки даврон жавридин илгимга олиб сипқорай андоқ,
Ким анжум қатраси ҳам қолмағай кўз тушса ҳар сори.
Анингдек мастлиғ уйқусидин очқай Навоий кўз,
Сабоҳи ҳашр ул ҳам ёвар ўлса бахти бедори.
737

Не бир субҳ ул қуёш базми аро ичтим тўла жоме,
Не ёттим маст рухсорим аёғиға қўюб шоме.
Не бир қуш ҳаргиз ул гулшан сари еткурди пайғомим,
Не бир ел ҳаргиз ул гулдин менга еткурди пайғоме.
Ўқунгдин минг тўшуклук кўнглак ичра талпинур жисмим,
Ҳам ул қуш мисликим они муқайяд айлагай доме.
Нечукким тутмадинг, эй умр, вайроним аро ором,
Ғамингдин тутмади жон ҳам бузуғ жисмимда ороме.
Ҳамул кундин сариғ чеҳрамда гулгун ашк дур, эй шайх,
Қи бир зарбафт гулфоме кийиб чиқти гуландоме.
Югурдунг Каъбаи мақсад тилаб кўп лек етмайсен,
Чиқарсанг ўзлукунгнинг дайридин ўзни эрур коме.
Навоий, тонгла ҳуру софий кавсардин ортуқдур,
Букун ул муғбача ишқида бўлсанг дарди ошоме.
738

Не ажаб гирён кўзум гар бўлмас уйқу манзили,
Ким етишмас баҳрнинг бир-бирга икки соҳили.
Эйки кўрдунг жонима фурқат куни юз минг бало,
Билки эрмастур булар ҳажрим кунининг дохили.
Деманг ул оразда бурқаъдурки ёхуд йўқтурур,
Ё эмастур ғояти равшанлиғидин ҳойили.
Дафн этар чоғда ичимдин чекмангиз пайконларин
Ким, бу жавҳарлардурур нақди ҳаётим ҳосили.
Ҳар тараф чун тиғ чекти рашкдин бўлдум ҳалок,
Элга жон берди ва лекин бўлди жоним қотили.
Ишқ майли чунки ҳижрон сори эрмиш, эй хуш, ул
Ким бурундин бўлмади кўнгли бировнинг мойили.
Гар жунун аҳли аро айтур Навоий дарси ишқ,
Не ажабким улдурур девоналарнинг оқили.
739

Неча кўйидин чиқарға йўл сари боқиб турай,
Чиқса эл яқин талошиб, мен йироқтин телмурай.
Неча ул шўхи бало юз ишва айлаб ҳар тараф,.
Мен йироқтин бошима туфроғларини совурай.
Неча эл рахши совурған гард ила кўз ёрутуб,
Мен йироқтин бошим суфроғларини совурай.
Неча ул юз ўтидин эл равшан айлаб шамъи васл,
Жон қушин ул ўтқа мен парвона янглиғ куйдурай.
Неча базми айш аро ҳар ким бўлуб ҳамдам анга,
Мен ютуб қон кулбаи ҳижронда ҳар дам оҳ урай.
Васл жомидин хумори ҳажр чун дафъ ўлмади,
Ўзни ўлмастин бурун майхона сори еткурай.
Эй Навоий, гар менга топшурса шўхи майфуруш,
Лаъли май ютқач майи лаълин эваз жон топшурай.
740

Бошимға кош гоҳи етса рахшин секретиб моҳи,
Су берсам кўзларимга хўйфишон рухсоридин гоҳе.
Малоҳат авжи бирла ҳусни бўстонида йўқ равнақ,
Қани бу боғ аро сарви, қани ул авж уза моҳе.
Дема охирки йўқтур ишқ савдосида бир бедил,
Ани кўргилки борму ҳусн бозорида дилхоҳе.
Не тонг афсурда дил бўлсамки то ҳусн ўти ўчмишдур,
Кўнгулдин доғи ҳаргиз чиқмамиш бир шўълалиқ оҳе.
Не бўлғайким баҳори ҳусн аро очилса бир гулким,
Тушуб бир барқи ишқ ўртансам андоқким, паригоҳе.
Кириб ишқу муҳаббат даштиға, эйким яна ёндинг,
Муҳиқдурсен нединким топмадинг бу йўлда ҳамроҳе.
Навоий, бор эсанг огаҳ саломат мулки ҳам хуштур,
Валекин раҳбаринг бўлса йўли қатьида огоҳе.
741

Ногаҳ ўлдум бир кўзи соҳир гирифтори, нетай,
Ким агар сеҳр айласам боқмас менинг сори, нетай.
Мен чу ўлдум кирпикининг заҳрлиқ пайконидин,
Гар ўлукни тиргизур лаъли шакар бори, нетай.
Тийра зулфи субҳ айшимни чу қилди шоми ғам,
Ўзгаларга шамъи мажлис бўлса рухсори, нетай.
Мумкин эрмас чун назар оллида кўрмак сувратин,
Сафҳаи хотирда нақш этмай намудори, нетай.
Эйки дерсен зулфи чун тўлғонди урма тобу печ,
Ҳар сари мўюмға боғлиғ бўлса бир тори, нетай.
Май била ғам рангига берсам жило айб этмангиз,
Буйла бўлса иқтизойи чархи зангори нетай.
Дайрдин қоч дер, Навоий, жилва қилғач муғбача,
Бўйнума гар маҳкам ўлған бўлса зуннори, нетай.
742

Чеҳра кўрсатгилки жон бермак тариқин кўрсатай,
Ишқ атворини даъво қилған элга ўргатай.
Кўрсатиб юзким дединг қилма кўнгулни музтариб,
Гарчи хўб истарсен анча турким, они тўқтатай.
Бахтим уйғонмас бу нафхи сурдек фарёд ила,
Менки марг уйқуси босқанларни дермен уйғотай.
Меҳр ила васлинг куни бир субҳдек кулдур мени,
Неча ҳажринг тунлари кўзни фалакдек йиғлатай.
Риштаи ашким керишдур эгма қаддим ёсиға,
Оҳ ўқин ғам шоми бахтим кавкаби чиққач отай.
Кўнглума ҳолинг хаёли кирса мардумлиқ қилиб,
Кўз уйида они мардумлар ичинда асратай.
Келки ғамзанг игнасига тоқибон жон риштасин,
Кўнглаким чоки бикин кўксум шикофин тевратан.
Бир қадаҳ май бирла тиргузгил мени, эй муғбача,
Дайр эшигинда неча махмур ўлук янглиғ ётай.
Эй Навоий, шарбати лаъли эрур жонбахш, лек
Заъфдин ўлсам не ҳадким дегамен андин тотай.
743

Ул пари савдоси мен саргаштадин айрилмади,
То мени девонаю расвойи олам қилмади.
Йўқ кўнгулда ҳар сари мўюмда бир афғон эрур,
Ким жафоси неши ёлғуз кўнглума сончилмади.
Дедим ўлтур эмдиким ишқим ниҳондур, оҳким,
Қилмади қатлим бу иш оламға то ёйилмади.
Хаста ушшоқиға раҳм этти менга йўқ, кўйига
Заъфдин ул хайл аро бор эрканимни билмади.
Тиғи то етти кўнгулни чок қилди турфаким,
Етмайин ул навъ су бу ғунчаға очилмади.
Қолди айтилмай ниҳони ишқ сирри нечаким,
Қолмади бир сўзки бу маъни аро айтилмади.
Неча қон ютқай Навоий, бода тут, эй муғбача,
Ким хумори ҳажри ул майни ичиб ёзилмади.
744

Ёр тандин жоним айрулғунча зулмин қилмоғи,
Эрмас анча саъбким мендин ўзи айрилмоғи.
Гар тутулмоқ истамас кўнглум қушин бас негадур,
Донои хол узра зулфи домининг очилмоғи.
Боғлайин дермен кўнгул тоатқа қўймас найлайнн,
Ҳар нафас кўнглумга ул бут ғамзаси санчилмоғи.
Кирпикинг ёнмиш кўнгуллар илғали қуллобдек,
Буйладур ул шўхнинг кўнглумни кўзга илмоғи.
Васлидин, ваҳ, не сўз айтайким эмас мумкин валек,
Холи изғиши ҳам эрмас ҳар замон отилмоғи.
Ҳар кишиким дайр ичинда ғойиб этти нақдини,
Эй мусулмонлар, анинг мумкин эмас топилмоғи.
Чок этиб кўксин Навоийнинг кўруб кўнглида ўт,
Деди беважҳ эрмас эрмиш мунча афғон қилмоғи.
745

Ҳалқаи зулфунг кўнгул чекмасму эрди, эй пари,
Ким гажакдин санчтинг қуллоблар ҳам ҳар сари.
Тобу печ эрмас гажакдаким, ажаб йўқ печу тоб,
Чун юзининг ўтиға тушмиш парининг бир пари.
Ўтда бир нохуш берур ис, ваҳ, муаттар айламиш,
Ўтқа тушган парға монанд икки зулфунг анбари.
Гўйиё эрмас гажакларда бу янглиғ тобким,
Чеҳранг ўти тобидин қайтардилар юз ҳар сари.
Чашмаи хуршид ул юз ёнида қуллоби зулф,
Солдилар гўё гажак ул чашманинг ўрдаклари.
Ўғридур ул зулф воқиф бўлки, беҳад бийми бор
Ҳалқаи қуллобиға тушса қулоғинг гавҳари.
Гар Навоий телба бўлса йўқ ажаб бу навъким,
Зулфининг занжирини қилди паришон ул пари.
746

Истадим ёрики кўнглум дам-бадам шод айлагай,
Билмадим жонимға бедод узра бедод айлагай.
Лаъли анфосидин очилғай ҳаётим ғунчаси,
Йўқки умрум ҳирманин бир дамда барбод айлагай.
Васл ила йиққай кўнгулдин дарду ғам бунёдини,
Йўқки ҳар дам ўзга ҳижрон тархи бунёд айлагай.
Шамъи рухсори ёрутқай тийра кўнглум кулбасин,
Йўқки зулфи дуди они меҳнат обод айлагай.
Риштаи жонимдин очқай нўги мужгони гириҳ,
Ҳар бирин қатлимға йўқким неши пўлод айлагай.
Ҳеч гулга бўлмасун мойил бировким, сарвдек
Десаким ўзни хазон давридин озод айлагай.
Кўп Навоий ноласин манъ айламанг ким, токи ул
Ёрини ёд айлагай, албатта фарёд айлагай.
747

Ваҳки, диним кишварин торож қилди кофире,
Куфр элига ҳомию дин аҳлиға яғмогаре.
Чобуки раъно қади, нўшин лаби хоро вале,
Маҳваше, ширин узоре, гулрухе сийминбаре.
Жон берурда лаълидин Исо сифат жононае,
Кўнгул олурда юзидин Юсуф ойин дилбаре.
Зулфи кўзларни қаро қилмоққа шоми фурқати,
Шоми Фурқат дафъиға рухсори меҳри анвари.
Ҳам гулистон сайри ичра сарв қоматлиғ гуле,
Ҳам шабистон базми ихёсида шамъи ховаре.
Оллоҳ-оллоҳ, буйла офатнинг гирифтори бўлуб,
Найлагай бир мен киби зори заифи абтаре.
Не қарору, не сабру, не тобу тавон, не тоқате,
Не кўнгул, не жону, не руҳу равон, не пайкари.
Соқиё, дилдорим ул янглиғ, мени мискин бу навъ,
Раҳм этиб тутқил менга айлаб лаболаб соғари.
То бўлуб беҳуд Навоийдек қилай девоналиқ,
Ким тараҳҳум қилмаса қилғай тамошо ул пари.
748

Юзи давринда қиронму зоҳир этмиш ул пари,
Ё қуёш бирла қирон айлабтурур юз муштари.
Йўқса анжум ҳалқа урдилар тамошо қилғали,
Жилваи ҳусн айлаганда офтоби ховари.
Бу баҳона бирла рафториға етгайменму деб,
Риштаи жоним аро тортилди ашким гавҳари.
Гул уза шабнам эмас ул юзда дур монандиким,
Инфиолидин ботибдур терга гул барги тари.
Жолаларнинг лолазор ичра йўқ онча зебиким,
Лолагун рухсоринг атрофинда дурлар зевари.
Дур била фахр этмаким, ул беш эмас бир қатра су,
Панд дурриға қулоқ сол, эй санамлар сарвари.
Юзи васфида Навоий доғи айлабтур қирон,
Назм силкига чекилмиш дурри маъни ҳар сари.
749

Эй сабо, кўздин учур Мозандароннинг вардини,
Ким қилибмен сурма Марви Шоҳжаҳоннинг гардини.
Улки аҳбобин қилур парварда айшу ноз ила,
Ғам эмас ёд айласа гоҳи бу ғампарвардини.
Чекма заҳмат, эй табиб, эрмас чу мумкин айламак,
Шарбати васл ўлмағунча дафъи фурқат дардини.
Англағай дўзахда бор иссиғ-совуғ бирла азоб,
Ҳажр аро ким кўрса ўтлуғ кўнглум оҳи сардини.
Анжуми ашкин тўкар тонг отқуча мендек сипеҳр,
Йўқламиш ул ҳам магар бир меҳри олам гардини.
Эй кўнгул, васл истасанг беҳуд бўлуб кўп ғам ема,
Ком топилмас кимса қилмай тарк хобу хўрдини.
Ёр агар ҳижрон аро солди Навоийни йироқ,
Бок эмастур васл ила гар қилса боз овардини.
750

Бўлса кўюнг туфроғи заъф ичра жисмим бистари,
Сўзи жисмимдин анинг ранги бўлур хокистари.
Уйладур заъфимки одам қилмағай эрди гумон,
Гар йўлуқса эрди Мажнунға вужудум пайкари.
Дема ашким жоласин ғам шоми дурри шаб чароғ,
Ким эрур айни малолатдин нуҳусат ахтари.
Дашт аро эл англамас девонадурмен, йўқса дев,
Уйлаким билмон сениким одамисен ё пари.
Оразинг узра эрур хўй касрати дарёйи лутф,
Нилдин холинг латофат баҳрининг нилуфари.
Гулшани давронға мойил бўлма зийрак қуш эсанг
Ким, тикан тори қилур ҳар тоза гулбарги тари.
Сабзаи хаттинг хаёли бирла савдо даштидин
Гар Навоий чиқса тонг йўқ, Хизр эрди раҳбари.
751

Ул қуёш оқ уйдаю мен музтарибмен ҳар сари,
Уйлаким фонусдин парвона қолғай ташқари.
Садқаси бўлмоқ эрур мақсуд мен саргаштаға,
Оқ уйи давриға буким айланурмен ҳар сари.
Ичкари ул гул, тувурлуғни кўтармаслар нетай,
Эй сабо фарроши, бир лутф айлабон ул ён дари.
Парда кетгач мен заифи зорға осон эрур,
Йўлларидин чиғнинг солмоқ ўзумни ичкари.
Оқ уй ичра ҳар недур зоҳирдур ул юз тобидин,
Шамъ бўлса уйда ташқардин бўлур зоҳир бари.
Гар фалак хиргоҳи бўлса пеши хонанг не осиғ,
Умр хайли чунки кундин-кунга келмас илгари.
Эй Навоий, ул маҳи хиргаҳнишин ҳифзи учун
Кўзанак эрмаски, ҳар сори тикилмиш кўзлари.
752

Не деб айлай жонни зулфи мушки бўюнг садқаси,
Бўлса минг жон оздурур ҳар тори мўюнг садқаси.
Нақш этиб кўнглумга жаннат эврулурмен кўюнга,
Айларам бу навъ ила жаннатни кўюнг садқаси.
Елга ҳамроҳ оташин гул майл этар базмингғаким,
Бўлғай ушбу важҳ бирла рангу бўюнг садқаси.
Пардаи жоним либосинг бўлмоқ истар, бўлмағай,
Ғунчадек гулгун ҳарири тў-батўюнг садқаси.
Овладинг кўнглум сўруб истаб бу не лутф эрди, ваҳ,
Ким бу саргардон киби юз жўсту жўюнг садқаси.
Қаҳр ила жонимни олса муғбача, эй пири дайр,
Бок эмас юз жон бу тифли тунд хўюнг садқаси.
Қадду рафторинг Навоий кўргали бўлмоқ тилар,
Кўнгли рафторинг фидоси, жони бўюнг садқаси.
753

Хаста жоним риштаси кўрганда ҳажр озорини,
Гар узулди, қил анга пайванд зулфунг торини.
Дема оғзин ғунча, қаддин сарвким, эл кўрмамиш
Сарвнинг рафторини, ё ғунчанинг гуфторини.
Гулда холу меҳрда хат йўқ, не янглиғ ўхшатай
Меҳру гулга хол ила хатлиғ икки рухсорини.
Ёғмади ҳаргиз чу шабнам инжуси гул баргидин,
Анга ташбеҳ этса бўлмас лаъли шаккарборини.
Не қилурдин қасди сунбулни этар жон қасди дом,
Айламон монанд аларға зулфининг зуннорини.
Чархи қасринда қуёш узра кўнгул майл айламас,
Ким ғанимат тутмиш онинг сояйи деворини.
Сайрдин пайконлари то кўнглума топмиш сабот,
Кўзга илмасмен фалакнинг собиту сайёрини.
Даври сирри пардасин гар очмамишсен, соқиё,
Бода тутким дей сенга бу парданинг асрорини.
Эй Навоий, дахл қилма гар тилар эрсанг наво,
Ҳар неча хориж наво кўрсанг сипеҳр адворини.
754

Қон айладинг кўнгулни ниҳони,
Кўргул икки кўзумда нишони.
Тушти фиғонға кўнглум ул ойдин,
Тонг йўқ етишса кўкка фиғони.
Ҳажринг тунига, тушгали кўнглум
Бўлмиш кўзига тийра жаҳони.
Ҳайрат гули ҳам ул дам очилғай,
Бағримнинг томса кўйида қони.
Ҳар кимсага не туҳмат этайким,
Итган кўнгулни олди фалони.
Айларда ишқинг шарҳини таҳрир
Сиғмас қалам тилига баёни.
Хусрав, Навоиё, сени кўрса,
Шаҳни дегай малики шаҳи соний.
755

Ваҳки, ҳажринг ўти жисми нотавоним ўртади,
Нотавон жисмимга тушган шўъла жоним ўртади.
Қўзғабон кўнглум алохону аломон айлади,
Не алохону аломон, хонумоним ўртади.
Барқи ишқинг чунки тушти жисму жоним бўлди кул,
Турфа ўт эрдики пайдою ниҳоним ўртади.
Дема ишқим найладиким, рўзгоримдур қаро,
Ўртади, эй қотили номеҳрибоним, ўртади.
Лаъли маҳлул айлагандек ўт ёқиб хошок ила
Ҳажри жоннм куйдуруб, жисмимда қоним ўртади.
Бўлмаса ному нишоним айб қилмангким, фироқ
Рўзгор авроқидин ному нишоним ўртади.
Шоми ҳажримда шафақ кўрсанг, Навоий, бил яқин
Ким фалакни шўълаи оҳу фиғоним ўртади.
756

Борғил, эй ҳамдам, ҳар ёни,
Кўнглум итмиш, топқил они.
Ҳолин сўрғил, ул ҳам сўрса,
Деким, сенсиз йўқтур жони.
Истидъо айлаб ёндурғил,
Келмас бўлса, де пинҳони.
Ким ул дилбар қилмиш ваъда
Бу тун бўлмоққа меҳмони.
Чин деб келса ани эмди,
Айлай кўксумда зиндони.
Соқий, бизни ғамдин қутқар,
Келтургил роҳи райҳони.
Ул ойсиз ун чекса Навоий,
Ўтгай гардундин афғони.
757

Мени ўлтургай эди муғбачаларнинг алами,
Дайр пирининг агар бўлмаса эрди карами.
Ўзининг бору йўқидин не шикоят қилайин,
Тенгдурур чун менинг оллимда вужуду адами.
Чарх наққоши суроҳини мунаққаш қилса,
Шиша оғзи қилидин келди муносиб қалами.
Шайхнинг, уйла ки ошиққа момуғ остида доғ,
Тевурук руқъалар остида тикилмиш дирами.
Улки бошимни хиром ичра қилибдур помол,
Ҳар қаён борса, менинг бошиму онинг қадами.
Осмон бўлмади чун ишқ юкига ҳомил,
Таҳ-батаҳ бир-бири қаддида недин бўлди хами.
Ҳар дам, эй аҳли замон, майли ситам қилмангким,
Ҳар нечаким деса бас бизга замоннинг ситами.
Басдур ўтлуғ кафаним зору қуруғ жисмим уза,
Хашр аро қай сори ишқ аҳли юз урса алами.
Гар Навоий нафас урмас туганиб захмида қон,
Гўйиё ўлдики, чиқмас яна ул хаста дами.
758

Кўнгулки этгали андин топилмади хабаре,
Топилса ҳам анга мендин топилмағай асаре.
Қадингки нахли балодур, ситам ёғар андин,
Не бўлғуси самари бўлса ул сифат шажаре.
Не шоми фурқат экин, ваҳки, умр ўтуб анда
Тулуъ қилмади хуршид васлидин саҳаре.
Гузарда кўрмак учун заъфдин йиқилмишмен,
Гадойи хастадек ул кўй аро тутуб гузаре.
Итингки бор анга ушшоқ бағридин тўъма,
Қилай деганга ани меҳмон керак жигаре.
Оқар, қадаҳқа, томар ерга боданг, эй соқий,
Ҳумор аҳлиға етмасму ҳеч оқар – томари.
Фироқ ўтида, эйки Навоийни куйдурасен,
Чу ишқинг айлади хасча анга не бас шараре.
759

Сиёсат этти сочинг мушк чун хато қилди,
Ки барча жисми қарориб терига тортилди.
Қадингға қуллуғи аҳдини найшакар бузмиш,
Ки бўйла бир-биридин банд-банди айрилди.
Бошинда тожи зар ўлди оёғи остида натъ,
Чу шамъи хизматинг айларда поясин билди.
Магарки кўз юмуб очқунча ноз ўқин оттинг,
Ки, бир ажаб тикони бағрим ичра санчилди.
Кўзи хаданги бало ёгдурурни фаҳм эттим
Ки, рахши наълидин ўтлар кўзумга чоқилди.
Қадаҳ кетургилу дам урма даҳр сирридин,
Ки мубҳам ўлди бу сўз ҳар неча ким айтилди.
Жигар кабобға майл этмаган эса ул маст,
Навоиё, нега бағрингни ҳар тараф тилди.
760

Неча даврон аҳлининг бедодидин шиддат чекай,
Соқиё, май тутки бер ҳам соғари ишрат, чекай.
Бир нишот афзо майи гулранг ҳам қуй бўғзума,
Давр жомидин неча хунобаи меҳнат чекай?!
Неча эл бирла жигаргун бода нўш айлаб ҳабиб,
Бағрима тиш беркитиб, мен ништари хасрат чекай.
Эйки, коминг ўзгалардин васлу мендин ҳажрдур,
Сен висол айёмини хуш тутки мен фурқат чекай.
Гарчи элдин жон олиб еткурмадинг навбат менга,
Қўйки жонни оллинга мен доғи бир навбат чекай.
Ҳам ҳабибим хоки роҳимен гар андоқким Масиҳ,
Наййири аъзам бошиға сояйи рифъат чекай.
Бир анга чун ўхшамас, не суд, агар жон лавҳида,
Ҳар замон қилки тахайюл бирла юз суврат чекай.
Туфроқ ўлмоқ авло аввалдин чу гардун оқибат
Тенг қилур туфроғ ила чун чарх уза робит чекай.
Оташин рухсораи куйдурди булбулдек мени,
Эй Навоий, келки, мен ҳам нолайи хирқат чекай.
761

Мухандисе топаю эгнима қанот ясатай,
Учуб ҳавосида қушлар аро ўзумни қотай.
Муяссар ўлмаса бу, тўрт аёғланиб кечалар
Танимни итдек этиб итлари сари узатай.
Йўқ эрса ўтганида кўргамен дебон юзини,
Гадойи хаста киби кўйи туфроғинда ётай.
Муҳол эрур бу таманно висоли ким, мен ким,
Неча эл ичра бу савдо била ўзумни сотай.
Танимға ишқида бердим шикаст, яъни ул ўт
Ёрурға ушбу қуруғ ҳемадин дедим ушатай.
Чу фақр кўйида васлимға ҳеч ўлтурмас,
Қачонға хирқам уза зарқи руқъасин яматай.
Навоий уйла улус хониға эрур ошиқ,
Ки турк қуллари Жўжидур онингу Чиғатой.
762

Ит киби неча самандинг сўнгича пўя урай,
Ногаҳ ўтсанг боқибон сен яна ўтгунча турай.
Чунки еттинг кўруб ул чеҳрани беҳол бўлуб,
Ўзга келгач яна ул рахши сўнгинча югурай.
Тўрт оёғланиб итинг хайли аро мени мажнун,
Гар кесак отсанг ўпай, гар сўнгак отсанг кўмурай.
Уйқунга монъи агар бўлмаса ул кўй ичра,
Югуруб итлар ила кеча тонг отқунча ҳурай.
Субҳдам ким уюр итлар, менга чун йўқ уйқу,
Посини меҳр ила олам ёруғунча етурай.
Ишқ кўйида агар шери жаёндур, итдур,
Тонг йўқ ар фахру мубоҳот ила бу нукта сурай.
Нетти итликка Навоий киби қобил эрсам,
Элга кўз йўқмудурур агарчи ани мен ёшурай.
763

Неча мен меҳнат чекиб, ул ой танаъум айлагай,
Ошкоро йиғласам, пинҳон табассум айлагай.
Жавридин ул навъ хушменким, ўлум холи бўлуб,
Ваҳ, этарменким кўруб ногаҳ тараҳҳум айлагай.
Нукта сургач лаъли ўлганлар топар умри абад,
Умрида Исо қачон мундоқ такаллум айлагай.
Тиғи зулми тегмагай деб айласа эл кўнгли ваҳм,
Тегмасун ғайриға деб кўнглум таваҳҳум айлагай.
Дема зулмум кўп етиб кўнглунг тазаллум айламиш,
Ким агар оз етса шоядким тазаллум айлагай.
Эй кўнгул, бир лаҳза ҳижрон шиддатиға арзимас,
Гар висол ичра киши юз йил танаъум айлагай.
Ёр базмиға чу йўл топмас Навоий, не осиғ,
Дил харош афғону гар дилкаш тараннум айлагай.
764

Бу шахсуворки гўй ўйнамоқда ичмиш май,
Саман дурса бу ён бошим оллида ўйнай.
Магарки рахши аёғиндадур сабо мудғам,
Ки чопса олам-олам масофат айлар тай.
Дамодам урсам илик рашкдин бошимға, не тонг,
Тегар чу гўйға чавгони боши пайдарпай.
Чек эмди лутф ила сарсарвашинг инонинким,
Қилибдур ойинагун ер юзини сарсардай.
Бу фасл аро хуш эрур оқ уй ичра бода ўти,
Бу ўт ёрурға муғанний оғзиға олмоқ най.
Нимаки айласа бўлғай анга шай итлоқи,
Кўзунгга олма нединким жаҳон эрур лошай.
Навоий, айласа лайливашинг азимати дашт,
Муносиб ўлди нужум ўрдаси улусиға ҳай.
765

Хунфишон кўзни юбон оқ этти ашким касрати,
Гарчи кетмас лоланинг судин саводу хумрати.
Шуша олтунлар эрур дурри висолингға баҳо,
Коҳи аъзам узра эскирган алифлар ҳайъати.
Тушта васлин кўргали, ваҳким, ажал уйқусиға
Бордиму кўнглум аро қолди ул уйқу ҳасрати.
Гарчи оллиндин ўтарсен ҳар замон майдонда, вой,
Ким эрур мониъ юзунг кўрмакка рахшинг суръати.
Тиғи зулмунгдин эмастур захмлар кўнглумдаким,
Чоклар қилди бу уйни ҳажр ўтининг шиддати.
Бўйла, ҳоким жоҳилу маҳкум эрур олам анга,
То ҳакими сунъининг не эрди эркин ҳикмати.
Эй Навоий, кўзга кўнглумдин адувроқменки, бор
Менга кўнглум меҳнати, кўнглумга кўзнинг офати.
766

Насли одам бўлмамиш ҳаргиз муҳаббат мазҳари,
Ул нимаким билмагай одам, қачон билсун пари.
Хўблар ҳуснин қазо машшотаси кўп қилди зеб,
Анда юз мииг хайфким йўқтур вафонинг зевари.
Мен киби айлаб вафо кўрган жафо топилмағай,
Ахтарилса сарбасар аҳли муҳаббат дафтари.
Эй кўнгул, жинси башардин сен вафо кўз тутмаким,
Йўқтурур бу хайл зотида муҳаббат жавҳари.
Эйки дерсен меҳри шамъи бирла кулбангни ёрут,
Ҳам магар они ёрутқай шамъи меҳри ховари.
Ғуссадинким жон олиб парво ҳам этмас муғбача,
Беҳуд ўлмоқ истаб ўлдум дайри пири чокари.
Эй Навоий, гар десанг кўрмай жафо, бўлмоқ керак
Хўблардин, балки мутлақ насли одамдин бари.
767

Кўз била кўнглумга бўлмиш гўйиё васлинг чоғи,
Ким кўзумнинг учмоғи тез ўлди кўнглум солмоғи.
Дема кўнглунг мулки қай чоғдин бу навъ ўлмиш хароб,
То бу кишвар аҳлиға тушти қироқинг булғоғи.
Эй кўнгул қилма аёғи туфроғи ҳаққи қасам,
Ким кўзумнинг ҳаққидур анинг аёғи туфроғи.
Ғам туни кўнглум харошиға гар истарсен далил,
Ийнак-ийнак чарх таҳрикида анжум тирноғи.
Қатли ҳангоми шаҳидингким кўтарди бармоғин,
Гўё анинг оти мундиндур шаҳодат бармоғи.
Даҳр гулзориға, эй кўнглум қуши, майл этмаким,
Анда булбул қонидин рангин эрур гул яфроғи.
Ҳажр аро қўйди дирамдек доғлар кўксин ёриб,
Васли мумкиндур Навоийнинг чу кўптур ёрмоғи.
768

Ишқ орзусини қилур ул навжувон сари,
Ўтқа солур ўзин яна бу нотавон қари.
Арз этсаларки ёр керак ё икки жаҳон,
Ёр айтқумдурур бери, икки жаҳон нари.
Ул ой эшитмаса не дегаймен, вале ўтар
Афлок тоқининг ҳамидин бу фиғон нари.
Усрук йўл озиқиб доримоқ ҳар тараф не суд,
Бир ой рамида сайд не бўлғай бу ён дари.
Бу хокисорин не сипеҳр этти қадардин,
Анжум киби этикнинг аёғи нишонлари.
Дерсенки, ёр акси сенга тушгай, эй кўнгул,
Аввал ғубори ғайрдин ойина сон ори.
Ул шўх юзу ашкингга боқмас Навоиё,
Ҳар неча заъфарон юзунга арғувон тари.
769

Интизорида ул ойнинг кўзки солдим ҳар сори,
Кўз юмуб очқунча ўтти кўз ёшим андин нари.
Ёлиниб ул кўй ити бирла борурмен кўйига,
Ваҳки, ул кўй ичра бормен мен кейин, ит илгари.
Дарду ғам турмиш ясовулдек кўнгул чоки аро,
Қўймамоққа келса ҳушу сабри хайли ичкари.
Кўрмасанг ким ўтни су тез айлагай, бир-бир турур
Кўнглум ичра қатра-қатра су киби пайконлари.
Лаб аро оғзинг чучук тил бирла гўё англасам,
Шаҳдлиқ ниши била гул баргини тешмиш ари.
Зоҳидо, ҳар лаҳза ўлмак хонақаҳ фикридаким,
То тирикмен чиқмағум дайри фанодин мен бари.
Эй Навоий, дема ҳар дамким қадаҳни қуй тўла,
Майни охир қуйса худ бўлмас қадаҳдин ташқари.
770

Бўлмасам ошиқ фиғоним зор бўлғайму эди,
Куймасам пинҳон ичим афгор бўлғайму эди?
Зулфунга вобастау кўзунгга вола бўлмасам,
Жон паришону кўнгул бемор бўлғайму эди?
Бўлмаса кофир кўзунг ошифтаси шайдо кўнгул,
Риштаи зулфунг анга зуннор бўлғайму эди?
Истабон васлинг гулистонин ҳавойи бўлмасам,
Абри найсондек кўзум дурбор бўлғайму эди?
Бўлса эрди, эй пари, ишқинг аро кўнглумда хуш,
Гуфту гўюм мунча мажнунвор бўлғайму эди?
Билса эрди ишқида сирримни, ҳар бир лафзида
Ёрдин юз эътироз изҳор бўлғайму эди?
Ғунча кулгусига, эй булбул, кўнгул гар бермасанг,
Бағринга ҳар гул сайи юз хор бўлғайму эди?
Эй Навоий, қилсанг эрди офият кунжин ватан
Мунча мунглуғ жонингга озор бўлғайму эди?
771

Жонға чун дермен, не эрди ўлмагим кайфияти,
Дерки, боис бўлди жисм ичра маразнинг шиддати.
Жисмдин сўрсамки, бу заъфингға не бўлди сабаб,
Дер, анга бўлди сабаб ўтлуқ бағирнинг хирқати.
Чун бағирдин сўрсам айтур, андоқ ўт тушти менга
Ким, кўнгулга шўъла солди ишқ барқи офати.
Кўнглума қилсам ғазаб айтурки, кўздиндур гуноҳ,
Кўрмайин ул тушмади бизга бу ишнинг туҳмати.
Кўзга чун дерменки, эй тардомани юзи қаро,
Сендин ўлмиш телба кўнглумнинг балоу ваҳшати.
Йиғлаб айтур кўзки, йўқ эрди менга ҳам ихтиёр
Ким, кўрунди ногаҳон ул шўхи маҳваш талъати.
Эй Навоий, барча ўз узрин деди, ўлгунча куй
Ким, сенга ишқ ўти-ўқ эрмиш азалнинг қисмати.
772

Сўз вафодин демаким, ул эрмас аҳли ҳусн иши,
Жавр кам қилким вафо сендин тамаъ тутмас киши.
Ишқ аро таскин таваққуъ тутма кўнглум сўзиға
Ким ҳарорат дафъини қилмоқ эмастур ўт иши.
Чекти саф кирпикларинг кўнглум сипоҳи оллиға,
Синдурур юз қалбни лекин аларнинг санчиши.
Совуғ оҳ ўтлуқ кўнгулдинким чекармен турфа, кўр
Ким ҳавойи ишқнинг мамзуж эмиш ёзу қиши.
Термагайсен жолани гул барги ичра, эй саҳоб,
Зоҳир ўлса ёр лаъли дуржидин дурдек тиши.
Нури ботин ичра, эй солик, тилар эрсанг камол,
Қил қуёш янглиғ манозил қатъи қилмоқ варзиши.
Чекти оллингға Навоий ақл ила ҳушу кўнгул,
Турки, чексун жисм аро гар хаста жондур қолмиши.
773

Не ишқ эдики, адам айлади вужудумни,
Чу урди соиқа гардунға чекти дудумни.
Не нукта буду набудумдин айтайинким, ул
Набуд қилди фано ўти бирла будумни.
Агар шигоф эса кўксум яқо киби, не ажаб
Ки, ҳажр бир-биридин узди тору пудумни.
Бу йўлда суду зиёндин такаллум этмангким,
Тугатти ишқида суд ар зиёну судумни.
Чу ишқ куфри аро белга боғладим зуннор,
Бут оллида яна айб айламанг сужудумни.
Юзунг мушоҳадаси қилмиш уйла мустағрақ,
Ки ҳажр салб қила олмас ул шуҳудумни.
Навоий, ўздин асар топман ўлғали ошиқ,
Не ишқ эдики адам айлади вужудумни.
774

Гулшани кўюнгдин айру боғи ризвонни нетай,
Бошима гар гул сочар сенсиз гулафшонни нетай.
Нахли қаддинг чун эмас гирён кўзумга жилвагар,
Жўйбор атрофида сарви хиромонни нетай?
Ул итингга бўлмаса тўъма бу оллингда фидо,
Заъфлиғ пайкарни найлай, нотавон жонни нетай?
Лаълигун ашким лаби ҳижронида айб этмангиз,
Кўз йўлидин тўкмайин бағримдағи қонни нетай?
Зулмати ҳажрида чашманг васфин этма, эй Хизр,
Менки умрумдин тўюбмен, оби ҳайвонни нетай?
Доғима марҳамни кўп таклиф қилма, эй рафиқ,
Туттум ул доғим ўнгарди, доғи ҳижронни нетай?
Ёрдин айру бузуғ кўнглумга қилдим хайрибод,
Эй Навоий, уйла ганж ўлмай бу вайронни нетай?
775

Турфа гулзор айламиш май гуллари рухсорини,
Турфароқ буким ариқ сероб этар гулзорини.
Эй кўнгул, ҳар ториға юз жон муқайяддур буким,
Юз гириҳ бирла кўрурсен зулфининг ҳар торини!
Ёқмангиз захмимға марҳамким, ўлармен қилса кам
Чоклик бағримдин ул ой тиғининг озорини.
Боғлағайлар атридин дин аҳли кофирлиққа бел,
Ел паришон этса ногаҳ зулфининг зуннорини.
Бумини зоғ этгай оҳим дуди қилса ошён,
Дашт ичинда мен бўлур вайронанинг деворини.
Фош этар кўнглум шарори тийра оҳим дуди ҳам,
Неча дермен қилмайин ишқим ўти изҳорини.
Ғам ҳужумидин не ғам азми харобот айлаким,
Қўймайин бир жом ила ул хайлнинг осорини.
Сойир айларда қадаҳ топсанг сабот, эй муғбача,
Айлайин барҳам фалакнинг собиту сайёрини.
Англағил, жоноки, кўюнгда Навоий ўлди зор,
Топмасанг итлар уни ичра фиғони зорини.
776

Ким экин ул кўй аро деб келса андин ит уни,
Ит уни вазни била кўнглум солур ҳижрон туни.
Демангизким шоми ҳажрингнинг нечук поёни йўқ,
Субҳи шамъин тийра айлар ғам тунининг шудруни.
Шоми ҳажримни қаро қилмоқ не ҳожат, эй сипеҳр,
Рўзгоримдин қаророқдур чу ҳажримнинг туни.
Ишқ иқболидин андоқ кимиёйидур юзум,
Ким қилур касби иёр андин қуёшнинг олтуни.
Дард кўрким, истаса келмак ғамим сўрмоққа ёр,
Рози эрмонким сиришким сайлининг бор ўзгуни.
Даҳр бўстониға зийрак қуш не қилсун майлким,
Ғунча жуз қонлиғ кўнгул очмас бу гулшан гулбуни.
Ғам Навоийнинг кўзин қилмиш булутким, заъфдин
Истар оғзиға томиздурғай момуғ бирла суни.
777

Тоғ аро Фарҳод ҳар ён сурма қилған тошини,
Кўзга чеккан не ажаб юз мил оқизмоқ ёшини.
Аҳли ишқ ул кўй аро саргашта, ваҳ, жоду кўрунг,
Сеҳр ила гўё бу навъ айландурурлар бошини.
Кўкта ҳар ой бир ҳилол ул машқдурким, килки сунъ
Айламиш сизғанда ул икки муқаввас қошини.
Эй сабо, ушшоқ нақди жонларин еткур йиғиб,
Қайда топсанг ул мақобир пешайи қаллошини.
Келди чин наққоши ул юз нақшини қилмоққа тарҳ,
Чеҳра очиб нақши девор айладинг наққошини.
Ким менингдек хонақаҳдин сурдилар аҳли салоҳ,
Муғтанам тутдик фано дайри аро авбошини.
Лаълини кавсар майиға гарчи ташбиҳ айладинг,
Эй Навоий, бордурур бу майда ўзга чошини.
778

Букун оқшомға тегру менки кўрмаймен қуёшимни,
Не тонг, тўксам фалакдек кеча тонг отқунча ёшимни.
Балийят тошидин юз пора бўлған ҳам эрур хушким,
Итингга етмагай заҳмат қилурда тўъма бошимни.
Юзу холинг ғамидин бўстонафрўз эрур жисмим,
Ки тутмишдур ичимни тухми ғам, хуноб тошимни.
Ўлук жисмимни кўрган тоза қонлиғ доғлар бирла,
Қаро қилған соғинғай зоғлар ғавғоси лошимни.
Вазифа кўнглума ҳар кун эрур бир доғ ишқингдин,
Қаноатдин тузубмен бир дирам бирла маошимни.
Қазо тағъйири топмас чунки зўру зорлиқ бирла,
Узубмен даҳри халқидин уруш бирла ярошимни.
Навоий дегасен ғам тоғи қозмиш тешаи Фарҳод,
Кўруб кўксумдаги тирноғ ила қилған харошимни.
779

Хаёл ўлған киши ишқ ичра фаҳм айлар хаёлимни,
Билур ҳижрон аро беҳол бўлған саъб ҳолимни.
Кўнгул боғи ародур нахли қадди, лек қўрқармен
Ким, ул иссиғ ҳаво сўлдурмағай наврас ниҳолимни.
Эрур ҳижрон туни бас тийра, эй гардун, дурахшон қил,
Саодат матлаъидин ахтари фархунда фолимни.
Не заъф ўлғайки бир қил гар қаламдин устига тушгай,
Ниҳон бўлғай мусаввир тортқан қили мисолимни.
Кўруб хандон лабин оғзим очилди буки ўлмаймен,
Қилурмен дафъи кулмак бирла гўё инфиолимни.
Ҳақорат бирла боқма, шайху муғ дайри сари юз қўй,
Боқ ул кўй итлари силки аро жоҳу жалолимни.
Навоийдек агар нафс итлигидин қилмағаймен рам,
Қачон гардун менга рам айлагай раъно ғизолимни.
780

Кимки бир кўнгли бузуғнинг хотирин шод айлагай,
Онча борким, Каъба вайрон бўлса обод айлагай.
Гарчи халқ озодасимен, ёр агар бандам, деса,
Андин ортуқ англаким бир банда озод айлагай.
Ёрдин ҳар кимки бир сўз дер, туганмасдин бурун
Истарамким, аввалидин яна бунёд айлагай.
Ёр ҳижронидин ўлгумдур бу навъ эрмиш сазо,
Ул кишигаким, бировга ўзни мўътод айлагай.
Неча сабр авроқи ёзғай кўнглуму бир оҳ ила,
Сарсари ишқинг етиб борини барбод айлагай.
Шайхдин зуҳди риёси касб ўлур, ё раб, қани
Дайр пириким, фано расмини иршод айлагай.
Одам авлодида камдур одамийлиғ шеваси,
Одам эрмас улки майли одамизод айлагай.
Не балодурким фалак ҳар кимга чекса тиғи ҳажр,
Ёнгилиб аввал менинг жонимға бедод айлагай.
Беша ичра девлар мақтули бўлсун, эй пари,
Гар Навоий ёна азми Астробод айлагай.
781

Тушта сарву гулдин ислаб бирни қучтум бирини,
Айлагил, эй сарви гулрух, бу тушум таъбирини.
Англадинг ўтлуқ юзи кўнглум не янглиғ қилди су,
Мум ароким кўрмамиштур шўъланинг таъсирини.
Дўстлар дафъи жунунум гар тиларсиз, боғлангиз
Ул пари кўйида бу девонанинг занжирини.
Сувратингдин ожиз ўлса монеъ эрмастур ажаб,
Қайда наққош айлагай килки қазо тасвирини.
Васл ила қилғил бузуғ кўнглум, иложинким, қилур
Шоҳ адл этмак била вайроналар таъмирини.
Ишқу май, эй шайх, азалдин сарнавишт эрмиш менга,
Ваҳ, нетиб хуш кўрмагаймен тенгрининг тақдирини.
Эй Навоий, дерсен ул ой ишқини элдин яшур,
Оти мазкур ўлса найлай ҳолатим тағйирини.
782

Мовий ёғлиғдин қошинг, эй жонға бедод эткучи,
Кўк булутқа кирди гўё янги ойнинг бир учи.
Гар ёмон ҳолимға кўз солмас, ажаб йўқким, эрур
Ул қаро кўзлар қаро бахтим масаллик уйқучи.
Илги ашким қонин оритмоққа чектим дуди оҳ,
Ҳам қизарди, ҳам қаро бўлди ул ойнинг овучи.
Оллиға бош қўйдум, аммо тиғ ила айирмади,
Бош эмас буким эрур бўйнумда анинг унтучи.
Тиғи ишқин мендин айлар имтиҳону васли йўқ,
Ишқнинг гўёки мендин ўзгага етмас кучи.
Бода дурдин нўш эта олмас эсанг, эй муғбача,
Йиртибон зуҳдум ридосин айла онинг сузгучи.
Гар аёғинг чиқти ашкингнинг суйидин тойилиб,
Эй Навоий, шукр ул кўй ичрадур анинг мучи.
783

Ишқ аро тиш бағрима урсам ичармен қон доғи,
Бал чекармен ҳажр ўқидин биркиган пайкон доғи.
Белу оғзидин нишон сўрмангки, заҳрим дерга йўқ,
Бир сариму ошкоро зарраи пинҳон доғи.
Ишқидин қоним тутуб эрди ани тўкмакка саъй,
Дашнаи фурқат ҳам этти ханжари ҳижрон доғи.
Бўйнума занжир тортиб, жисмима ёғдурдунг ўқ,
Англадинг гўёки Мажнун ўлмишам, урён доғи.
Йиғламай ҳолимға найлайким, анинг васли менга
Уйлаким, уммид йўқтур, йўқтурур имкон доғи.
Неча кун оламда чун меҳмонсен, ичгил бодаким,
Мезбон қолмас бу хони дайр аро, меҳмон доғи.
Эй Навоий, чун алиф янглиғ ўқи жонингдадур,
Қатлингга тонг йўқки бир кун боис ўлғай жон доғи.
784

Неча тиғ урдунг кўнгулга тийра оҳи итмади,
Кимса ўтдин дуд чиркин су била оритмади.
Бош қўярмен шукрдинким, қилмайин бошимни гўй
Чобукум майдонға ҳаргиз рахшини секритмади.
Хоҳи тиғи жавр ё тиғи забон бирла рақиб,
Илтифоте қилмади кўнглумгаким, оғритмади.
Айлади юз қатла су, бир қатла қон кўнглумниким,
Урмади бир тиғ ани юз қатла то инжитмади.
Қилмади маҳбус кўнглум кулбасида ғамни ишқ,
Рахналарни то маломат тошидин беркитмади.
Эй хуш ул қушким, тегиб жисмиға бир пар ҳар тикан,
Эл қулоғин ноладин булбул киби ёлқитмади.
Баҳри ашк ичра Навоий собит эрди тоғдек
Ким, эсиб бир ел танининг тахтасин қалқитмади.
785

Кўксумда наъл бўлди хадангинг нишонаси,
Кўксум уйи эрур анинг омочхонаси.
Пайконларингки тил киби кўнглумдин урди бош,
Гўё бир ўтдур улки, булардурур забонаси.
Кўп сўз ясади Лайлию Мажнун сўзида халқ
Эрмас нечукки ҳуснунгу ишқинг фасонаси.
Деб эрди бир баҳона била сени ўлтурай,
Ўлтурди, ваҳки, ҳар дам анинг баҳонаси.
Меҳри руҳунгда меҳри гияҳ сабзаи хатинг,
Гўёки холинг ўлди ҳам ул сабза донаси.
Муғ дайри пирининг қулименки, ғам этса қасд,
Айлар халос бирла тўла жоми муғонаси.
Ишқинг Навоий айлар улустин ниҳон вале,
Фош айлар элга замзамаи бехудонаси.
786

Чун сўз айтурсен лабинг титрар ғазаб қилған чоғи,
Рост андоқким сабо таҳрикидин гул яфроғи.
Кимки кўрди суратинг ҳайрат доғи сурат киби,
То қиёмат оғзи ичра қолди ҳайрат бармоғи.
Баски кўз оқу қаросин суртмишмен шавқдин,
Ҳам қаро, ҳам оқ ўлубтур бодапойинг туйноғи.
Не ажаб қон тўкса тиғингким онинг ошомиға,
Оғзин очқан икки аждар зоҳир этмиш болчоғи.
Бошима туфроғ совурғандинму чеҳрам гард экин,
Ё фалак ёғдурмиш устумга мазаллат туфроғи.
Деди лаълимни сўрарсенмуки, топқайсен ҳаёт,
Бир ҳаёти тоза худ еткурди онинг сўрмоғи.
Дайри пири хидматиға улки дер бел боғладим,
Чин дегай ул вақтким зуннор бўлғай белбоғи.
Менки эллик йил чекиб ғам, топмадим ҳушвақтлиғ,
Топғаменму умрнинг эмдики ўтмиш хушроғи.
Эй Навоий, олам аҳлидин вафо қилдинг тамаъ,
Мен эдим сенинг киби, мен янглиғ ўлғунг сен доғи.
787

Бир бағир парголаси ғам даштининг ҳар лоласи,
Лек бўлса ишқ ўтидин доғ ҳар парголаси.
Ишқ саҳросиға ҳар ким кирмак ўлмаским эрур,
Бир юракнинг доғлиқ парголаси ҳар лоласи.
Лаъл уза ушоғроқ инжу айлагандек таъбия,
Кўргузур ширин лабингни ҳар тараф табхоласи.
Анжум эрмаским тушубтур чарх кўзгусига акс,
Баски ёғдн ғам туни ер узра ашким жоласи.
Гирди болиш ўлса ой бошинг қўярға важҳи бор
Ким, анинг даври юзунг ойининг ўлғай ҳоласи.
Гул харидори чу кўптур, бўлма кўп, эй боғбон,
Зеб учун машшота ё сотмоқ учун даллоласи.
Гар Навоий ноласидин ёр ёлқибдур, валек
Ишқи йўқ деб таън этар, гоҳики келмас ноласи.
788

Сарсари оҳимдин ул ой фурқатида ғам туни,
Уйқуға қўймас халойиқни эшикларнинг уни.
Ишқ уйин Фарҳоду Мажнун руҳи билгай чарх уза,
Ҳар бирига етса оҳим ўтининг бир учқуни.
Буки дерлар кимиёдур ишқ бовар қилмасанг,
Қилғуси юз важҳ ила собит узорим олтуни.
Орази майдин бўлуб гул-гул оқизди қон ёшим,
Кўр не гуллар очти ул бўстони офат гулбуни,
Эйки дўзах ўтину маҳшар кунин шарҳ айладинг,
Учрамайдур жонинга ишқ ўтию ҳижрон куни.
Чун Навоийға икки лаъли майидин тутти қўш,
Қору гар жон истаса ким жон бериб топти муни.
789

Жисми ул гулнинг қизил тўндинмудур гул хирманн,
Ё солиб рухсори бир хирманға ўт ўртар анн.
Оташин гул жисмида андоқки су музмардурур,
Уйладур гулгун тўн ичра оби ҳайвондек тани.
Гўйиё гул ичра савсан барги айлабтур ниҳон,
Йўқса гулгун тўн ичинда кўнглакидур савсани.
Қатл учун ол айлади тўн, нўқса ул қаттолваш
Ғарқа бўлмиш қонға баским бўлди қон тўкмак фани.
Оташин гулму экин гулбуни ҳар ён, ё магар
Ишқ сўзидин тушуб куйди булбул маскани.
Гул сочиб юз йил агар гулранг май нўш айласанг,
Арзимас бир кун тикан нешиға даврон гулшани.
Гул эрур юз хурдаси бирла гадойи жандапўш,
Эй Навоий, муфлиси қониъни бил шоҳи ғани.
790

Саҳар куяр ғами ҳажрингда хаста жисм хаси,
Магар ўтумни қилур тез субҳнинг нафаси.
Кўнгулга анча хадангннг тикилди ҳар ёндин,
Ки бўлди хаста кўнгул андалибининг қафаси.
Кўнгулки толпинадур танда, кўюнг истайдур,
Қафасда секриса қуш учмоғ ўлғуси ҳаваси.
Ул ойға етмаса қўл ўтлуғ оҳ ила, не ажаб,
Чинор куйса бўлурму қуёшқа дасти раси.
Не ринд ўлса сочинг куфрида этар зуннор,
Жаҳон юзидаги дин аҳлиға анинг мараси.
Талаб йўлидағи овораларға мужда денгиз
Ки, йўлға ҳоди эрур дўст маҳмили жараси.
Фиғонки, хасталарин ул Масиҳ тиргузубон,
Вале Навоийи дилхастани унутти басе.
791

Лаб уза хат анбар олуди,
Оташин лаълининг эрур дуди.
Дарду сабрин нисоринг этти кўнгул
Ким, булар эрди буду нобуди.
Жон бериб кўнглум олди нақди ғаминг,
Аҳли савдонинг ушбудур суди.
Гар ўқунг жонға қасд қилди, не бок
Ки анинг бу ўқ эрди мақсуди.
Тану жон риштаси ғамингға либос
Бу бири тори, ул бири пуди.
Тенгдурур даҳрға вужуду адам,
Балки маъдум барча мавжуди.
Гар Навоий кўзи оқорди, не тонг
Ашк анинг қаросини юди.
792

Демангиз ҳар кимни ким бир ёр ила бор улфати,
Ким менга басдур менинг бекаслигимнинг меҳнати.
Элни нўши васл агар тиргузса найлай, эй муҳиб,
Ким мени қилди ҳалок аҳбоби заҳри фурқати.
Сабр кўп қилсанг фавойид кўп дединг, носиҳ, не суд,
Ким кўнгулни ҳажр аро бир лаҳзалиқ йўқ тоқати.
Топти гўё ҳар бири жисмимдаги бир доғни,
Ҳар тараф хирқамдағи теврук – йўрунлар ҳайъати.
Бир қаро тоғе қўпуб гар тушса ошиқ бошиға,
Андин ортуғроқдурур ҳижрон кунининг шиддати.
Ҳирқам олиб бода бер, эй дайр пириким, яна.
Қўймағай шайх оллиға бормоққа бу иш ҳижлати.
Эй Навоий, ҳар нафаским хуш кечар, тут муғтанам
Ҳеч кимга умрининг маълум эмас чун муҳлати.
793

Неча йилда қилмади кўнглумга ишқи шиддати,
Улча қилди хаста жонға неча кўнгул фурқати,
Ҳажри бедоди аро ҳар дам яқиндур ўлгамен,
Дўстлар, беҳад қаттиқ эрмиш йироқлиқ меҳнати.
Боғни қўйким, кўнгулнинг ул қаду юз ҳажрида
Сарв ила ҳам унси йўқ, гул бирла доғи улфати.
Сен билу жисмим неча доғ ўртар эрсанг, эй сипеҳр,
Ким кўнгулга басдур ул бадмеҳр доғи фурқати.
Эй кўнгул даврон элига чунки йўқ ҳусни вафо,
Қайда бас ҳусн аҳлиға бўлғай вафонинг нисбати.
Истасам жоми муғона тутса гоҳи муғбача,
То тирикмен айлагумдур дайр пири хидмати.
Эй Навоий, чархи золининг фирибин топмағум,
Ёр агар бўлса менинг бирла эранлар ҳиммати.
794

Оғиз ичра тилингдек ғунчада гулбарги тар бўлғай,
Вале бу шарт илаким барги гул ичра шакар бўлғай.
Қадингға сарви раъно ўхшағай лек ул замонким, сарв
Хиромон бўлғаю гул бергай, ул гулдин самар бўлғай.
Кўзунгга ўхшағай наргис агар қиймоч ўлуб оқи,
Мудаввар асфари ичра қаролиғдин асар бўлғай.
Хатингға қадр шоми ўхшағай бу шарт бирла ким,
Тажалли юзидин ул шом аросинда саҳар бўлғай.
Чу минсанг ашҳабинг ул дам қуёш бўлғай сенга монанд,
Ки берса кўк юзин жавлон жаҳон зеру забар бўлғай.
Менга ишқингда Мажнун бирла Фарҳод ўхшағай ул чоғ,
Ки бу бўлғай жаҳон расвоси, ул мундин батар бўлғай.
Хабардор они билгил, эй кўнгул, бу дайр жавридин
Ким, ул тун-кун харобот ичра масту бехабар бўлгай.
Дедим: назм аҳлининг сархайли ким бўлғай, деди, хотиф,
Навоий бўлғай улким, сен тилайдурсен агар бўлғай.
795

Ҳар ўқ ул қоши ё кўксумга отса бехато етгай,
Вагар худ ўзгаларга отса ҳам суйлаб менго етгай.
Тегиб суйлаб дема ҳар ерга захм айлабон ул ўқ,
Неча манзилда ором истагай кўнглумга то етгай.
Вафою меҳр этарга не. ҳад, биллаҳки, розимен,
Ки бори гаҳ-гаҳи ул шўхдин жавру жафо етгай.
Чу куйдум ҳажри ўтидин кулумни йўлдин олмангким,
Ки шояд элтгай кўйига ул ён гар сабо етгай.
Кўзи ҳажрида тонг йўқ бутса қабримда қаро наргис,
Ки қўйғай кўз аёгиға чу ул кўзи қаро етгай.
Деса мингдин бирин, ваҳ, не бало суст ўлғай ул ошиқ,
Бошимға ишқ аро ҳар лаҳза гар юз минг бало етгай.
Жунун кўр ғурбат ичраким, танишмоқ мумкин эрмастур,
Диёримдин агар сарвақтима бир ошно етгай.
Фалак бошингни кирпич муттакоси қилғуси, гар худ
Бу дам хуршид хиштидин бошингға муттако етгай.
Навоий сенсиз этмас боғ сари майлким, шояд
Анга булбул била гулдин даме баргу наво етгай.
796

Кеча ҳажрингда тирикликдин малолим бор эди,
Тонгға тегру айта олмонким, не ҳолим бор эди.
Фурқатинг бедодидин йўқ эрди бир соат мажол,
Бўлса доғи йиғлар эрдим то мажолим бор эди.
Тош уруб кўксумга, туфроқлар бошимға совуруб,
Лек бу вақте эдиким зътидолим бор эди.
Келсам ўз ҳолимға ногаҳ бу аломатлар аро,
Гоҳ ўзумдин, гоҳ улусдин инфиолим бор эди.
Васл умиди кирмаса жоним аросиға гаҳи,
Қайда жон элтурга бори эҳтимолим бор эди.
Васли таркидин агарчи мужрим ўлдум, ваҳ, қачон
Ҳажрни бу навъ саъб эркан хаёлим бор эди.
Эй Навоий, фурқатим айёми мундоқ қолмағай,
Қолмади чун улки даврони висолим бор эди.
797

Кўнгул, ўт берки, бир ой ҳажрида кўксумга доғ ўртай,
Фатила чирмаб, ой даврича солиб анда ёғ ўртай.
Эмас мушкин ғизолим мултафитмен уйлаким лола,
Неча бағримни қон айлай, неча кўнглумга доғ ўртай.
Анингдек тийрадур шоми ғамимким, бўлмағай равшан,
Агар хуршид шамъи янглиғ анда юз чароғ ўртай.
Чиқинг Фарҳоду Мажнун ишқ ўти лофидин урмай дам,
Ки ҳижрон сўзидин бир оҳ тортиб дашту тоғ ўртай.
Эмастур ул қуёш ҳаргиз ёрутмоқ кулбам, эй гардун,
Ўзумни шамъидек ҳар тун неча боштин аёғ ўртай.
Мени дўзах сари бошланг ки ташлаб сарнигун ўзни,
Бу янглиғ ҳажр ўти бедодидин истаб фароғ ўртай.
Неча ул шўх элга нўшханду лоба қилмоқдин
Йиғимни ҳой-ҳой айлай, ичимни лоғ-лоғ ўртай.
Бу гулшан гулларида чунки йўқ бўйи вафо, невчун
Тилаб онн таманно ўтидин ҳар дам димоғ ўртай.
Замон аҳли вафосиз дебки қилдим достонлар сабт,
Навоий, бир кишида гар вафо топсанг сўроғ ўртай.
798

Менинг бахтим юзи ғам кожидин ул кун қаро бўлди,
Ки кўнглум ул кўзи, қоши қароға мубтало бўлди.
Қутулмиш эрди ошиқлиқ балосидин кўнгул, кетмиш
Ул ой кўйига, билмон, ёна анга не бало бўлди.
Қошу кирпикларинг кўнглум уйин қилди камонхона,
Алифлардин ўқу ҳар наъл анга бир ҳалқа ё бўлди.
Лабинға қайси тил бирла фидо дей хаста жонимни,
Анга жоним фидоким жони лаълингға фидо бўлди.
Бузулған хаста кўнглумдин ўқин зинҳор чекмангким,
Ул уйга бу сутун, ул нотавонға бу асо бўлди.
Ажаб муҳлик эмасму ишқ дашти, эй мусулмонлар,
Ки бир мўриға ҳар кун тўъма икки аждаҳо бўлди.
Фано истар эсанг ич дайр пири илгидин жоме,
Недин ким хонақаҳ шайхи иши зарқу риё бўлди.
Вужудум фони айлаб олди дин бир муғбача, тонг йўқ,
Агар зуннор боғлаб масканим дайри фано бўлди.
Навоий ғуссадин махлас тиларсен, масту бехуд бўл,
Ки даврон дарду ранжиға даво бу бўлди, то бўлди.
799

Уйла ҳижрон тийрадурким, зулм экач ул ой фани,
Ёқибон кундуз чароғ истаб топа олмон ани.
Лаълинг уммидида мунглуғ жоним ўлмиш бир гадо,
Ким мунунг йиртуғ тўнидектур анинг захмин тани.
Ул кўз оллида мукаҳҳал кўзлари ҳусн аҳлининг,
Кулга бўлғанған сурук девоналардур гулхани.
Оғзи жон қасди қилур, жонға таваҳҳум йўқ ажаб,
Хавфи кўпракдур анингким бўлса махфий душмани.
Келса тонг йўқ гоҳ пири дайру гоҳи муғбача,
Риндким кунжи харобот ўлғай онинг маскани.
Яхшироқтур кўрмаган оламда ҳусн аҳли юзин
Қим, санамлар ишқининг бу келди важҳи аҳсани.
Эй Навоий, ком топмай гар мен ўлдум ишқ аро,
Кимки топса ком анга гоҳи соғиндурғил мени.
800

Менмудурменким кўнгулдин айрумен жондин доғи,
Оллоҳ-оллоҳ, не кўнгул, не жонки жонондин доғи.
Ул пари зуннори зулфин боғламай девонамен,
Бўлмишам бегона, яъни ақлу имондин доғи.
Хонумондин ҳам тушубтурмен мени бедил йироқ,
Кўнгул отлиғ бир алохону аломондин доғи.
Ҳар замон келса бузуғ кўнглум аро ёру диёр,
Олам аҳлин сиқтатурмен оҳу афғондин доғи.
Эй ажал, жон бирла миннатдормен қилсанг халос,
Интизори васлидин ҳам дарди ҳижрондин доғи.
Кўзларим боғи сочарда ашк гулгун очтилар,
Бу бири айнул ҳаёт, ул бир гулафшондин доғи.
Кимки истар жониға даврон жафоси етмагай,
Кўнглини даврондин олсун, аҳли даврондин доғи.
Даҳр чун бузди мени, мен ҳам мукофот айладим,
Ўткариб оҳимни барқ, ашкимни тўфондин доғи.
Эй Навоий, кўнглунг ор этти они ёзғурма кўп,
Бу эмиш тақдир, эмас сендин доғи, андин доғи.
801

Неча килки тахайюл бирла бир сурат нигор айлай,
Анга ошиқ ясаб, кўнглумни амдо беқарор айлай.
Неча чирмаштуруб бир зулфи савдосин димоғимға,
Ўзумни аҳли савдодек паришон рўзгор айлай.
Неча бир сарвдек қомат ҳавоси бирла ҳар соат
Жаҳонда оҳу афғондин қиёмат ошкор айлай.
Неча бир лоларух доғи ғамин истаб таним узра,
Қўюб юз доғ они қонлиғ ёшимдин лолазор айлай.
Неча ғам дашти ичра бир пари меҳрида соямни
Жунундин бир замон қовуб, гаҳи андин фирор айлай.
Неча анжум била чарх офатидин чарху анжумдек
Ҳавони оҳим ўтидин тўла дуду шарор айлай.
Эрур бас тийра шоми ишқ, ёраб, ҳусни шамъин ёқ,
Ки жон бирла кўнгул ўртанмагин парвонавор айлай.
Чу ҳеч иш ихтиёри кимсада йўқтур, қўй, эй зоҳид,
Ки тарки ихтиёр этмакни мен ҳам ихтиёр айлай.
Навоий, бода баҳри бегарониға мени солғил,
Ки гардун баҳрининг мавжи балосидин канор айлай.
802

Гул не бўлғайким юзунг ҳажрида кўргаймен они
Сепсалар кулбамга хас янглиғ супургаймен они.
Базмидин бўлса насибим бир сўнгак то умри бор,
Ислағаймен, йўқса ит янглиғ кўмургаймен они.
Кўнглум ўтидин ёрут меҳринг чароғин, эй сипеҳр,
Сарсари оҳимдин ул дамким ўчургаймен они.
Лабларинг ҳажринда гар худ бода ҳуро лаълидур,
Мумкин эрмастурки оғзимға етургаймен они.
Уйла ҳижрондин тилармен беҳуд ўлмоқ, эй рафиқ,
Ким фалак жомин тўла тутсанг сумургаймен они.
Эй Навоий, телба кўнглум итти эмди истамон,
Неча тоғу даштдин топиб кетургаймен они.
803

Ваҳ, неча даврон жафоси айлагай маҳзун мени,
Соқиё, бир давр аёғи бирла қил Мажнун мени.
Беҳуд ўлмишмен майи ҳажрингни кўргач, оҳким,
Қилди маст оғзимға етмай ул лаби майгун мени.
Лаҳза-лаҳза уйлаким жаврингни ҳусн айлар фузун,
Шавқ аро ҳам ишқинг айлар дам-бадам афзун мени.
Элта олур бир қуюн жисмим хасин ул кўйдин,
Ранжа бўлма қилғали овораи гардун мени.
Номаи хушу ҳаёт ўлғай дедим васлинг, валек
Хатти бехуш айлабон қатл айлади мазмун мени.
Менда муғ дайри ҳавоси ғолибу сизда хумор,
Майға, эй ушшоқи муфлис, айлангиз марҳун мени.
Эй Навоий, васл аро ўқ кош сурса тиғи кин,
Фурқатида оқибат ўлтургусидур чун мени.
804

Бир кун мени ул қотили Мажнун шиор ўлтургуси,
Усрук чиқиб, жавлон қилиб, девонавор ўлтургуси.
Гар заъф ила ожизлиғим кўнглига раҳме солса ҳам,
Бошимға етгач секретиб беихтиёр ўлтургуси.
Васли аро гар ўлтурур жонимға юз минг шукр эрур,
Чун қолсам андин бир замон ҳижрони зор ўлтургуси.
Ошиқ бўлурда билмадим мен нотавони хастаким,
Ҳажр ўлса ғам куйдургуси, васл ўлса ёр ўлтургуси.
Майдон аро, эй аҳли дин, кирманг тамошосиғаким,
Юз кўрмайин ул кофири чобуксувор ўлтургуси.
Лаълинг закоти май тутуб тиргузмасанг, эй муғбача,
Дайр ичра мен дилхастани ранжи хумор ўлтургуси.
Дерлар Навоий қатлиға гул-гул очибдур оразин,
Кўргунча они, войким, бу хори-хор ўлтургуси.
805

Неча кўргузсам ниёз ул шўх ноз айлар, нетай,
Жавр кўпдин-кўп, тараҳҳум оздин-оз айлар, нетай?
Мен ниёз айларда истиғнодин этмас ноз ҳам,
Ноз ҳам ҳайср элга изҳори ниёз айлар, нетай?
Эл била ким лаълидин жон истар, айлар ихтилот,
Жон бериб лаълиға мендин иҳтироз айлар, нетай?
Васли шоми бода янглиғ маст этиб аҳбобни,
Шамъдек то субҳ ишим сўзу гудоз айлар, нетай?
Жаврини чекмактамен, мумтозмен аҳбобдин,
Лутфи вақти ул тарафни имтиёз айлар, нетай?
То ҳақиқий ишқи мастимен, кўнгулни қовмишам,
Они ким андишаи ҳусни мажоз айлар, нетай?
806

Гар аламимға чора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Вар ғамима шумора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Ранжима бу эса адад хости бу эрса найлайин,
Дардима гар канора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Жамъ эмас эрса хотирим жамъ ўлуриға, зоҳидо,
Ҳожати истихора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Ёрдин элга комлар буки менинг сори гаҳи
Кўз учидин назора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Машъали васл ила улус шоми мунаввару менинг
Бахтима бир шарора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Қисми азалға шодмен буки фалак риояти
Ҳолима ошкора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
Дедим: эрур Навоий ўз дардиға чорасиз, деди:
Гар аламимға чора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай?!
807

Йўқки, ёмғурдин менинг ҳолимға даврон йиғлағай,
Кўргузур гулгун булут истар магар қон йиғлағай.
Анжум эрмаским, эрур афлок ашки донаси
Ҳар тун аҳволимға баским чархи гардон йиғлағай.
Чок кўнглум қону доғи кўз ёшим дафъ этмади,
Лола нафъидур нечаким абри найсон йиғлағай.
Кўз қурубтур ашкдин ул ой ҳавойи ишқида,
Бас қилур охир булут чун улча имкон йиғлағай.
Парда ичра йиғлаб ашким, ваҳки, пинҳон қолмади,
Шамъи фонус ичра элдин қайда пинҳон йнғлағай.
Мўътабар эрмас агар ризқ аҳли кўп тўккай сиришк
Ким, мушаъбид оз дирам истаб фаровон йиғлағай.
Ҳажри тиғидин не ғам ҳар дам Навоий йиғласа,
Кимки бўлди бағри пора-пора, осон йиғлағай.
808

Менмудурменким айирмиш васлидин жонон мени,
Ўлтурур онсиз туман минг дард ила ҳижрон мени.
Чарх жисмим туфроғин оҳим елидин совуруб,
Ҳажр даштида қуюндек айлади даврон мени.
Ғам палосин жисмидин Фарҳоду Мажнун бошидин,
Ошёнин ташлади, чун гард ила урён мени.
Ул пари андоқки пинҳондур кўзумдин айламиш,
Ғояти заъфу жунун эл кўзидин пинҳон мени.
Гар паридур дилбарим, мен ҳам жунундин ваҳш аро
Уйламен ваҳшатдаким, бўлмас демак инсон мени.
Бир ҳам, эй Лайли, биёбон ичра Мажнунунгни топ,
Кўр ани ҳайрон менга, йўқким анга ҳайрон мени.
Эй Навоий, гар яна бир қатла мумкин бўлса васл,
Солмоқ ул маҳвашдин айру ҳажр не имкон мени.
809

Ваҳш хайлин дашт уза бу телбаи маҳзун сари,
Ом ғавғоси хаёл эт шаҳр аро Мажнун сари.
Ҳам борурда ҳам ёнарда ўтгудекдур чархдин,
Чиқса ул ой ҳажрида оҳим ўти гардун сари.
Шамъға парвона майлидекдур, ар кўнглум қуши
Борса ногаҳ ул қаду рухсори оташгун сари.
Турфа кўрким носиҳим Фарҳод ила Мажнун эрур,
Булажаб ҳолимға боқиб тоғ ила ҳомун сари.
Ҳар тун афзун бўлған оҳим ўтида жоним сипанд,
Ким газанди етмагай ул ҳусни рўз афзун сари.
Соқиё куп кунжидин тут бизга лаъли нобким,
Бу боринда майл бўлмас ганжи Афридун сари.
Эй Навоий, «Мажмаъ ул-баҳрайн» бўлғай ошкор,
Майл қилса сайли ашким ногаҳон Жайҳун сари.
810

Кўрма сариғ баргу қил наззора рухсорим сари,
Қўй хазон боғин, гузар қил заъфарон зорим сари.
Боқма асфар барг уза ҳар ён қизарған обкаш,
Заъфарони юз уза кўр ашки хунборим сари.
Ким хазони ел қурутқан шоҳи ҳолин кўрмамиш,
Айладик наззора урён жисми беморим сари.
Сарвға бўлмас хазону лола ул мавсумда йўқ,
Қилма майл, эй оҳ, сарви лола рухсорим сари.
Англа бошимға туташқан шўълайи ҳажр, эй рафиқ,
Кўрма санчилған хазони барг дасторим сари.
Умр баргин то хазон тўкмайдур этсам коми азм,
Навбаҳори ҳусн аро сармасти хумморим сари.
Эй Навоий, чун бу фасл ичра қадаҳ марғуб эрур,
Тортай ўзни мажлиси шоҳи қадаҳ хорим сари.
811

Чарх агар солса йироқ юз йил висолингдин мени,
Ойира олғайму бир соат хаёлингдин мени.
Белу оғзинг зикру фикри бирла бўлсам, не ажаб,
Шавқ бир дам ғофил этмас қилу қолингдин мени.
Янги ойдур мужиби савдою мен девонамен,
То фалак солди жудо мушкин ҳилолингдин мени.
Элга юз очнб қоронғу қилма оламни менга,
Тийра қилмоғлиғ недур шамъи жамолингднн мени.
Жон бағишлаб элга лаълингдин, мен ўлдум ташна лаб,
Ваҳки, қилдинг қатли жонпарвар зилолингдин мени.
Бастаи зуннор қил бир риштаға, эй пири дайр,
Ҳар сари тори чубулған эски шолингдин мени.
Эй Навоий, яна ишқ айлаб тахайюл зинҳор,
Қилма ҳар дам ранжа бу фосид хаёлингднн мени.
812

Тан қаро туфроғ ўлуб оҳ ўти охир бўлмади,
Гарчи хас кул бўлғач андин шўъла зоҳир бўлмади.
Ҳуснунга меҳр этти даъво зулфдин чиққач юзунг,
Тун ҳижобиға кириб махласға ҳозир бўлмади.
Дема кўксунг чокини ёпқилки, кўп ёптим валек,
Чоклик кўнглак анинг чокига сотир бўлмади.
Орзу айлармен олсам деб кўзумни бир замон,
Ким сенинг юзунгдин ўзга юзга нозир бўлмади.
Ўртамакда фурқатинг шогирдидур дўзах ва лек
Пеша айлаб касб устодича моҳир бўлмади.
Ваҳ, не манзилдур фано кўйиким анда истайин,
Кимса икки кавндин осуда хотир бўлмади.
Эй Навоий, қайғу етса чархдин ич бодаким,
Кетмади даврон ғами то жоми доир бўлмади.
813

Кўз ёшим ғалтон борур ул орази дилжў сари,
Тифлдекким, ағнабон майл айлагай кўзгу сари.
Ул бути зебо гар истар ашким оқса айби йўқ,
Зийнат аҳли майл этарлар доимо инжу сари.
Хол ширинлиғни, лаълингдин магар касб айламиш,
Ким эрур мойил бағоят кўнглум ул ҳинду сари.
Ҳажр даштида кўзи сари борур шайдо кўнгул,
Телба саҳро сайрида борғон киби оҳу сари.
Ҳар сори манл этганингдиндур ҳасаддин ўлмагим,
Ёлғуз андин йўқки, кўнглунг мойил ўлмас бу сари.
Оби ҳайвондек чучук лаълинг муяссар чун эмас,
Ҳажрдин ҳар лаҳза кўнглум тортар оччиғ су сари.
Ул маҳи хиргаҳнишиннинг остонин мендин ўп,
Эй Навоий, ҳар қачон майл айласанг ўрду сари.
814

Кел-кел, эй ороми жонимким, тилайдур жон сени,
Чеҳра очким, кўрмак истар дийдаи гирён сени.
Эй ғизоли мушкбў, келким қуюндек, қолмади
Водийи ахтармаған истаб бу саргардон сени.
Сен пари пинҳон учун мен ҳам камоли заъфдин
Ғойиб ўлдум эл кўзидин кўргали пинҳон сени.
Қон аро гар ғарқасен, эй кўз, не тонгким тез боқиб,
Зор кўнглумни чу қатл эттинг тутубтур қон сени.
Гарчи мумкин йўқ вале бир қатла кирсанг илгима,
Борса бош алдин чиқармоқ ўзга не имкон сени.
Кўз юзунгдин олмасам, айб этмагил, эй муғбача,
Айлай олмон дийдадин ғойиб мени ҳайрон сени.
Эй пари, гар телбараб бўлмиш Навоий дарбадар,
Бу анга мақсуд эрурким, истагай ҳар ён сени.
815

Хомаи мушкин рақам бирла мени ёр истади,
Ётмайин неттимки ҳажридин яна зор истади.
Не жафо эрдики марҳам васлидин қўймай ҳануз,
Ҳажр тиғин ёғдуруб кўнглумни афгор истади.
Гарчи кундуз ости, лекин ўртади ҳижрон туни,
Шамъидин ҳолимни ул маҳваш намудор истади.
Зулфи домин ҳажр шомидек ёпиб олам аро,
Кўйи офоқ аҳлининг кўнглин гирифтор истади.
Ҳуснға чун йўқ вафойи жуз надомат топмади,
Бевафоеким вафо аҳлиға озор истади.
Тут вафо вайрониким акси юзин қилди сориғ,
Мунъимеким қасри айвонини заркор истади,
Эй Навоий, хўй бекасликка қилким, топмади
Қайси бекаским кезиб оламни бир ёр истади.
816

Йўқ вафо аҳлида бир зори паришон мен киби,
Бевафовашларни севмакдин пушаймон мен киби.
Жон бериб бу хайл учун, бирдин вафони кўрмайин,
Барчадин навмиду ўз ҳолиға ҳайрон мен киби.
Хонумонидин кечиб Мажнунки тутмиш эрди дашт,
Қайда бор эрди алохону аломон мен киби.
Туттилар аҳли жунун вайроналик ул жамъдин
Ким, паришонлиғлар ичра бўлди вайрон мен киби.
Хазлу, завқ айларга туттунг дашт, бир сўз қот менга
Ким, тилаб топмас киши ғули биёбон мен киби.
Билмайин ҳусн аҳлидин қилдим тамаъ расми вафо,
Йўқ алардек бевафо, андоқки нодон мен киби.
Эй Навоий, сен доғи қилсанг тамаъ сайри Ҳижоз,
Қил Ироқ оҳанги, тарк айлаб Хуросон мен киби.
817

Нотавон наргисидек айлади бемор мени,
Сунбули доми аро қилди гирифтор мени.
Ёр кўйида гар ўлсам ғам эмас ўлтурадур,
Кўйида буки қовар ҳар нафас ағёр мени.
Дарди боғида, бало даштида кўрким қилмамиш,
Ишқ Фарҳод ила Мажнунға намудор мени.
Тонгдин оқшомғача ноз уйқуси ичра ул кўз,
Ваҳки, қилмиш кеча тонг отқуча бедор мени.
Куйдуруб ҳар сори дудумни паришон қилди,
Дуддек зулф ила ул ўт киби рухсор мени.
Куфри зулфи расанин ким белима боғлади руст,
Тортти дайрға ул ҳалқаи зуннор мени.
Хонақаҳ аҳлидин асру мутанаффирдур табъ,
Пири дайр айлагали воқифи асрор мени.
Чун фано йўлида ўзлуктин оғирроқ юк йўқ,
Шукрким ишқ ўти қилди сабукбор мени.
Дема, эй шайх, Навоийғаки, чнқ майкададин,
Чиқмайин қўйса гар ул дилбари хаммор мени.
818

Бир пари пайкар ғами ошифта ҳол этмиш мени,
Элга аҳволим демактин гунгу лол этмиш мени.
Мен ҳавойини, не тонг, кўргузсолар бир-биргаким,
Эгма қошинг фикри андоқки ҳилол этмиш мени.
Ошкор этмас эдим ишқин вале ўтган кеча,
Бода зўр айлаб йиғи беэътидол этмиш мени.
Ёр кўйи ичраким туфроғ ила тенг бўлмишам,
Ишқ ғавғоси бу янглиғ поймол этмиш мени.
То танимға ўт туташмиш барқдекдур ҳайъатим,
Фурқатинг то заъфдин андоқки нол этмиш мени
Ўт солурмен оҳ ила оламға менким, зуҳдким,
Зоҳиди афсурда оё не хаёл этмиш мени.
Дашти ваҳшиға анис ўлсам Навоийдек не тонг,
Ул пари савдоси чун Мажнун мисол этмиш мени.
819

Кеча келгумдур дебон ул сарви гулрў келмади,
Кўзларимга кеча тонг отқунча уйқу келмади.
Лаҳза-лаҳза чиқтиму чектим йўлида интизор,
Келди жон оғзимғаю ул шўхи бадхў келмади.
Оразидин ойдин эрканда гар этти эҳтиёт,
Рўзгоримдек ҳам ўлғонда қаронғу келмади.
Ул париваш ҳажридинким йиғладим девонавор,
Кимса бормуким, они кўрганда кулгу келмади.
Кўзларингдин неча су келгай деб ўлтурманг мени
Ким, бори қон эрди келган бу кеча, су келмади.
Толиби содиқ топилмас йўқса ким қўйди қадам,
Йўлға ким аввал қадам маъшуқи ўтру келмади.
Эй Навоий, бода бирла хуррам эт кўнглунг уйин,
Не учунким бода келган уйга қайғу келмади.
820

То паришон қошларинг ошифтаҳол этмиш мени,
Нотавонлиғ ичра андоқким ҳилол этмиш мени.
Кўзда су, кўнгулда қайғу, тан заифу жон наҳиф,
Эй мусулмонлар, кўрунг, ҳижрон не ҳол этмиш мени.
Банд ила заҳринг жунунум дафъи этмас, эй ҳаким,
Ким пари рухсораи мажнун мисол этмиш мени.
Жон бериб нофайи зулфидин дедим савдо қилай,
Бу сифат савдойи ул фикри маҳол этмиш мени.
Ичкали лаъли майидин ҳушу ақлим қолмамиш,
Бода маст эрмиш ажаб беэътидол этмиш мени.
То қадаҳ чектим қилурлар мендин эл касби нашот,
Буйла саъд ул ахтари фархунда фол этмиш мени.
Ешурун май таркин этмон, гарчи шайхи хонақаҳ,
Эй Навоий, сўфийи зоҳид хаёл этмиш мени.
821

Эй қуёш, невчун қошингдин соядек сурдунг мени,
Равшан айлаб жумлаи оламни куйдурдунг мени.
Куйдуруб, эй ишқ ўти, гардунға совурдунг кулим,
Пояда охир бу янглиғ кўкка еткурдунг мени.
Ҳажр ўти тоби яна беҳол қилди нечаким,
Эй насими васл, ўз ҳолимға келтурдунг мени.
Ишқ манъида сўзунг чун ҳашв эди бўлдум хамуш,
Қилма, эй воиз, гумонким, йўлдин озғурдунг мени.
Найладим, эй ишқким, бўлдум ўлум муставжиби,
Ким бу янглиғ ҳажр жаллодиға топшурдунг мени.
Васлинг эттинг ваъда аммо ҳажринга қилдинг асир,
Кўкка чиқтинг, лек ерга оқибат урдунг мени.
Эй Навоий, васл агар рўзи эмастур, чора йўқ,
Қилмадинг деб саъй бас, не ишга ёзғурдунг мени.
822

Хуштур ичмак ёр ёди бирла ишрат жомини,
Хоссаким, қосид кетургай ёрнинг пайғомини.
Руқаъси жисмимға жон берди қаро ичра магар,
Оби ҳайвон томизиб чекмиш хати арқомини.
Сафҳаи гулгун уза ёзиб хати мушкин тироз,
Ёди берди хатти мушкину руҳи гулфомини.
Рам еган кўнглум қушин тутмоққа гўё сафҳада
Нуқтаю хат бирла сочиб дона, ёнмиш домини.
То не афсун қилди ул соҳирки, дилкаш номаси
Олди ҳам жисмим қарори, ҳам кўнгул оромини.
Жоми ишрат тортмоқдин яхшироқ иш топмадим,
Чунки бу давр ичра билмас кимса иш анжомини.
Бу кеча қосид малолидин агар ваҳм этмасам,
Эй Навоий, ким топа олғай сўзум итмомини.
823

Демаким оламда ошиқ сен киби кам бўлмағай,
Ошиқ ўлғай, мен киби расвойи олам бўлмағай.
Уйлаким йўқ мен киби девонаи олам аро,
Бир париваш дилбаримдек даҳр аро ҳам бўлмағай.
Кўкка сайр айлаб десанг ул остонға ўлтурай,
Бўлмағунча гард ул даъво мусаллам бўлмағай.
Ғам юки йўқким мени, гардунни ҳам қилди нигун
Кимдурурким, ул оғир юкни чекиб хам бўлмағай.
Деди кўксунгга бир ўқ андоқ урайким биркисун,
Лек тегмай неча ўқ бир-бирга маҳкам бўлмағай.
Кўрдунгузму, эй харобот аҳли, ринде уйлаким,
Оллида бу коргаҳнинг сирри мубҳам бўлмағай.
Эй Навоий, дайр пири нуктасин заҳҳод аро
Демаким, ҳар кимса ҳақ сирриға маҳрам бўлмағай.
824

Ҳижрон куни ҳар хастаки жононға йўлуқти,
Қил уйла тасаввурки ўлук жонға йўлуқти.
Зулфунг қаро қайғусида лаълингға йўлуқған,
Зулмат ичида чашмаи ҳайвонға йўлуқти.
Қочти кўнгул ашкимдину оҳим аро тушти,
Ёмғур суйидин қочтию тўфонға йўлуқти.
Мажнунға йўлуқти менга ғам даштида етган
Мажнун демаким ғули биёбонға йўлуқти.
Ҳайронлиғима ҳайрати мендин доғи ошти,
Ишқ аҳлидин улким мени ҳайронға йўлуқти.
Давронда камол ичра қуёштин бийик ўлди,
Дар зарраки бир комили давронға йўлуқти.
Ишқ аҳли иши тобти бари васл ила чора,
Бечора Навоий ғами ҳижронға йўлуқти.
825

Захмиға марҳам ёқиб ғамгин кўнгул шод ўлмади,
Раҳнаға балчиғ суваб вайроним обод ўлмади.
Ул муваллиҳ чархиким совурди ақлим хирманин,
Бу қуюндин қайси бир хирманки барбод ўлмади.
Аҳли ишқ ар мен киби мажнун эмаслар, эй рафиқ,
Андин эркинким олар ёри паризод ўлмади.
Эй ажал қатл этмак ол ул ғамзадин таълимким,
Қилмағон шогирдлиғ ҳеч ишда устод ўлмади.
Кўнглидин бўлмас муҳаббат жавҳарин қилмоқ тамаъ,
Ҳар неча ким юмшаса бир йўли пўлод ўлмади.
Зоҳиди нодон ғамим ошубидин ҳар дам кулар,
Хуррам улким ишқ атвориға мунқод ўлмади.
Эй Навоий, ўлсам ул тарсо учун айб этмаким,
Дайф пиридин менга жуз бу фан иршод ўлмади.
826

Дуди оҳимдинму ҳар сори шарарлар бутради,
Йўқса ел ўтлуқ кўнгилларни сочинда қўзғади.
Ишқ даштида уча олмас еридин ҳеч қуш,
Парларин баским ҳавода ўтлуғ оҳим чуркади.
Хар тиканким илди Мажнун кўнглакидин пораи,
Ҳажр кўксумга туган қўймоққа они чирмади.
Боғ аро хат ичра оғзингдин қизориб сарғариб.
Ғунча зангори либоси бирла бошин буркади.
Кўр жунунумники бўлди телба кўюнг итлари,
Қай бириким қовғали урён танимни тишлади.
Ишқ нахлиға самар чун фурқат эрмиш, эй рафиқ,
Эй хуш улким кўнглин аввалдин бировга бермади.
Эй Навоий, ўзгалар мақбулу сен мардуд учун
Ёр аларни маҳрам айлаб, сени маҳрум истади.
827

Бор эди улким менга ҳам бирта ёри бор эди,
Кулли ар ёр ўлмаса филжумла ёри бор эди.
Васлидин буткармаса таскин берур эрди сўруб,
Хаста кўнглум дардиниким ҳажридин афгор эди.
Мен агар маҳрум эдим маҳрам ҳам эрмас эрди эл,
Кўнглум ар озурда эрди, лек миннатдор эди.
Шамъ агар ёрутмаса, куйдурмаса ҳам яхшидур,
Не улусқа улфат ондин, не менга озор эди.
Гўйиё шукр этмадимким, онсиз ўлмишмен бу дам,
Ул қуёшимни яшурған чархи кажрафтор эди.
Чарх билмонким менга бу узрни тутти раво,
Йўқса меҳр аҳлиға то бор эди ғаддор эди.
Ёрсиз деманг, Навоий ўлмамиш, эй аҳли ҳуш,
Ким анга то ҳажр бор эрди, қачон ҳушёр эди.
828

Яна лаълинг ғами ашкимни жигаргун қилди,
Ҳам жигаргун ани, ҳам бизни жигархун қилди.
Мазҳари ҳусну жамол ўлди юзунг андоқким,
Шод этиб олам элин тек мени маҳзун қилди.
Сочинг афъиларидин йўқ кўзунгга ҳеч газанд.
Сеҳр ила то бу йилонларға не афсун қилди.
Ҳусни Ширин била Лайлидин агар ортуқ эмас,
Нега юз хастани Фарҳод ила Мажнун қилди.
Сайли ашким ғамида сарсари оҳим бирла
Даштни баҳр этибон, тоғни ҳомун қилди.
Қули бўлдум, негаким, муғбачаи бодафуруш
Мени махмурни бир жом ила мамнун қилди.
Эй Навоий, демаким, қилмасун ул ой ошиқ,
Ҳозир ўл, эмди нетай, ҳозир ўлуб чун қилди.
829

Оҳким, номеҳрибоним азми бедод айлади,
Бир йўли меҳру вафо расмини барбод айлади.
Қўрқарам аҳли вафо оҳи анга қилғай жафо,
Бу жафоларким вафо аҳлиға бунёд айлади.
Бўлмади ношод охир дам гунаҳ бўлғай дебон,
Бегунаҳ аҳбобни мундоғки ношод айлади.
Бир дам ичра тунд сайли қаҳр ила қилди хароб,
Ҳар вафо қасрики, еллар они обод айлади.
Дам урарға топмади ҳар кимса то ушшоқ учун,
Шаҳна айлаб ғамзасин кирпикни жаллод айлади
Тинди абнойи замоннинг ихтилофи табъидин,
Қимки ўз табъинн бекасликка мўътод айлади.
Кўнгли мулкин истар ободу бузар хайли фироқ,
То Навоий азми мулки Астробод айлади.
830

Ўпмак истар чоғда лаъли жонфизосин тишлади,
Қўл занахдониға чун сундум яқосин тишлади.
Тиш била мунглуғ кўнгулдин муддаий чекти ўқин,
Рост ит янглиғки сойилнинг асосин тишлади.
Дарддин бағриға зори дам-бадам беркитти тиш,
Қут учун бемор янглиғким, ғизосин тишлади.
Кўрди чун Лайли юзинда нил қилди, нилгун
Баски Мажнун жисми зори мубталосин тишлади.
Дунки мажруҳ этти ўз ёрин хушунат бирла бор,
Итки номардумлиғидин ошносин тишлади.
Оғзи қиллиқ шиша базм ичра ушатқай муҳтасиб,
Қози ани кўрдию қайтиб, маҳосин тишлади.
Эй Навоий, ўлса ўлдумму дегай, улким, ичиб
Ёр алидин жому лаъли жонфизосин тишлади.
831

Тиғи ҳижронинг кириб кўнглумни ғамнок айлади
Ичкаридин кўкрагимни сарбасар чок айлади.
Айлади мен зори махзунни забуну жавркаш,
Улки дилдоримни мундоқ масту бебок айлади.
Ҳусн аро улким насибинг қилмади жуз боклик,
Хотирим лавҳини ғайринг нақшидин пок айлади.
Зори жисмим ламъаи ҳуснунгдин ўртанмак не тонг
Чунки ишқ ул бирни ўт, бу бирни хошок айлади.
Дам уруб гардимни еткур кўйига, эй субҳи васл,
Ким, танимни ҳажри бепоён туни хок айлади.
Маърифат нахлидин ул ориф ҳамоно тобти бар
Ким, тафаккур бирла фаҳми моарафнок айлади.
Носиҳо, ул ҳусндин қилмас Навоий манъини,
Ҳар кишиким ишқ атворини идрок айлади.
832

Ишқ аро ким кўрди оё нотавоне мен киби,
Бекасе оворое бехонумоне мен киби.
Ёт ила ўздин шикаста хотири андоқки мен,
Ёр ила ағёрдин озурда жоне мен киби.
Ҳам вужуд иқлимидин юз ғам кўруб бўлғай жало,
Ҳам адам даштида беному нишоне мен киби.
Теша бирла қозди тоғ Фарҳоду мен тирноғ ила,
Эй кўнгул, меҳнат чекарда дема они мен киби.
Зулм қилмоқ ичра гар йўқ сен киби офоқ аро,
Зулм чекмакликда ҳам оламда қони мен киби.
Олам аҳлидин вафо кўз тутмаким, ким тутса кўз,
Дарду меҳнатдин халос ўлмас замоне мен киби.
Эйки бир мулк ичра чектинг жавру доди топмадинг,
Тенгри мулкидур борур бўлсанг қаёни мен киби.
Эй Навоий, етса бир элдин балийят бошинга,
Бошинг олиб чиққил ул элдин равоне мен киби.
Мен киби юз бўлмаса ғам йўқки қилғач илтифот,
Шоҳи Ғози лутф айлар ҳар гадони мен киби.
833

Лаҳза-лаҳза чунки ортар ул пари зеболиғи,
Дам-бадам афзундурур Мажнун кўнгул шайдолиғи.
Халқ кўп парвосидин жон топқанинму айтайин
Ё ониким, не қилур жонимға бепарволиғи.
Итти шаҳлар кўнглини оғзи ўғурлаб оқибат,
Айлади пайдо бу шаҳкорини нопайдолиғи.
Гарчи расво эрди Мажнун, чун менинг расволиғим
Бўлди афзун, эмди афзундур анинг расволиғи.
Майда соқий зулфу юзи гар кўрунмас бас недур,
Дайр пирининг кеча-кундуз қадаҳпаймолиғи.
Жаннату дўзахқа чекмас лутфу қаҳринг бўлмаса,
Гар мунунг мўминлиғидур, гар онинг тарсолиғи.
Лаъли майни то майи лаълиға ташбиҳ эттилар,
Эй Навоий, андин ўлди бу нишотафзолиғи.
834

Ашк хунобидин ўлмиш кўзларим уммон киби,
Қон ёш аритмоқдин илгим панжаи маржон киби.
Кўнглум ўтидин қизарған ҳар тараф пайконларинг,
Су бўлуб эмди томарлар захмлардин қон киби.
Танни гар дўзах ўти куйдурса, жонни ўртамас,
Қилмағил ҳеч ўтни, ё раб, шўълаи ҳижрон киби.
Ишқ даштида қуюн чекмас фиғон, ваҳ, бўлмасу
Хоксори боди паймойи бу саргардон киби.
Сабзаи хат ёпқан оғзинг кўрмай ўлсам, не ажаб,
Туфроғимдин ғунча бутса занглик пайкон киби.
Даҳр боғинда неча кунким тириксен, айш қил,
Ким яна топмоқ эмас маълум бу бўстон киби.
Эй Навоий, ишқиму ҳусни эрурлар ончаким,
Мен анга ҳайронмену ул доғи мен ҳайрон киби.
835

Йўқтур андуҳу малолат ўтиға хас мен киби,
Бедилу бечораю бемору бекас мен киби.
Эйки Мажнун васфин эттинг ўлмади ёр оллида,
Мен қилиб юз жон фидо, ул бўлмағай бас мен киби.
Дема парвона куяр сендекки, сўз шамъ узрадур,
Не учунким ул доғи ғам шоми куймас мен киби.
Турки анжумға дедим ҳусн ичра сен ё ул фузун,
Дедиким, бўлғай анга юз банда черкас мен киби.
Қошларинг ёсиға қурбон бўлғали йиллар тилаб
Топмағай бир бу кўҳан тоқи муқаввас мен киби.
Эйки давр аҳлин вафоси йўқ дебон озурдасен,
Ошнолиғни алардин сен ҳам эт бас мен киби.
Эй Навоий, ишқ ўтин ҳар ким ёрутмоқ истаса,
Ер юзинда топмаған тутруғ учун хас мен киби.
836

Чун илик бермаски ўпсам ул ситамкор илгини,
Бир киши илгин ўпайким, ўпгай ул ёр илгини.
Чун аёғи туфроғин ўпгунча топмон эътибор,
Сунса ҳам ногаҳ ўпарга не ҳадим бор илгини.
Жон сотармен ҳокипойингға нединким, аҳли байъ
Туттурурлар сотқучи бирла харидор илгини.
Зулфидин тонг йўқ калимуллоҳдек этса, аждаҳо
Ким, яди байзодин айлабтур намудор илгини.
Сўрғали келса Масиҳим бошима доманкашон,
Ул этакдин ким ола олғай бу бемор илгини.
Доғу қондин бордурур улким очилмиш лолазор,
Ҳажринг айёмида очсанг ошиқи зор илгини.
Эй Навоий, билки ҳижрон даштидин бўлмас халос,
Сайр аро матлуб агар тутмас талабгор илгини.
837

Ҳоли шавқи ошти носиҳ чора еткурган сайи,
Ул чибиндекким, яна ёниб қўнар сурган сайи.
Гўйиё кўнглум самандардурки қилмас эътироз,
Шўълаи шавқинг ани ҳар неча куйдурган сайи.
Не балодурким, бошим саждангға мойилроқ бўлур,
Ишқи ошуби бало бошимға келтурган сайи.
Кирпикинг ҳар нешича гар бўлмаса лаълингда неш,
Бас недур мен хастани тиргузмак ўлтурган сайи.
Не қилай узрунгки сенда лутфу эҳсон билгурур,
Журм ила исён менинг феълимда билгурган сайи.
Хосларға дайр аро туттунг қадаҳ, эй муғбача,
Жоми васлингға мени мардуд телмурган сайи.
Эй Навоий, қилди истиғною бош индурмади,
Тиғи бедоди менинг бошимни индурган сайи.
838

Неча даврон аҳлининг бедодидин шиддат чекай,
Соқиё, май тутки, бир ҳам соғари ишрат чекай.
Бир нишотафзо майи гулранг ҳам қуй бўғзума,
Давр жомидин неча хунобаи меҳнат чекай.
Неча эл бирла жигаргун бода нўш айлаб ҳабиб,
Бағрима тиш беркитиб мен ништари ҳасрат чекай.
Эйки коминг ўзгалардин васлу мендин ҳажрдур,
Сен висол айёмини хуш тутки мен фурқат чекай.
Гарчи элдин жон олиб, еткурмадинг навбат менга,
Қўйки жонни оллингга, мен доғи бир навбат чекай.
Ҳам ҳабибим ҳоки роҳимен гар андоқким,
Масиҳ Наййири аъзам бошиға сояйи рисръат чекай.
Бир анга чун ўхшамас не суд агар жон лавҳида
Ҳар замон килки таҳайюл бирла юз суврат чекай.
Туфроқ ўлмоқ авло аввалдин, чу гардун оқибат
Тенг қилур туфроғ ила гар чарх уза робат чекай.
Оташин рухсори куйдурди булбулдек мени,
Эй Навоий, келки мен ҳам нолаи ҳирқат чекай.
839

Хурдабинлар фаҳми идрок этмади ёр оғзини,
Хурдаи маъни адоси қилди изҳор оғзини.
Неш нўш олуд санчиб, барги гул узра ари
Фош этиб ширин лабин қилди намудор оғзини.
Нуқтаи мавҳум аро қилсун тасаввур суқбаи
Кимки мафҳум айламак истар анинг тор оғзини.
Чун ўлибмен заъфдин дам йўқки топқай тийралик
Қўйки қўйсун чеҳра кўзгусига бу зор оғзини.
Зарра хуршид ичра кирса уйлаким бўлғай ниҳон,
Халқдин ёшурди ул хуршид рухсор оғзини.
Қўйки ўз оғзимни оғзингга қўяй, эй муғбача,
Йўқса куп оғзига қўй мен зори бемор оғзини.
Эй Навоий, ҳажр ўти шарҳида чун сурдунг ҳадис,
Ўртадинг такрор этарда аҳли гуфтор оғзини.
840

Чок бўлған кўнглум олди шўхлар филхол ани,
Ғунчадекким аввал очилғач узар атфол ани.
Ҳажр аро оғриқ кўнгул қолмиш икки зулфунг аро,
Дарддекким қопсамиш ҳар соридин бир дол ани.
Боғи рухсорингдадур кўнглум қушиким, қилди сайд
Дом бирла дона янглиғ зулф бирла хол ани.
Тушгали кўюнгга кўнглум айладинг туфроққа паст,
Тушса ўт бир ерга эл қилған киби помол ани.
Сувратингдин ақл мажнун бўлғали бир тифл эрур,
Ким қилибдур музтариб когазда бир тимсол ани.
Даҳри дунни айлару невчунки қилмайдур қабул,
Улки даҳр аҳлиға мақбул айламиш иқбол ани.
Гар Навоий даҳр аро беҳол эрур, соқий, не айб,
Келтирур ўз ҳолиға бир жоми моло мол ани.
841

Чеҳра ўти бирла кўнглум хонумонин ўртади,
Оташин гул ишқи булбул ошиёнин ўртади.
Ишқ кўнглум боғин асраб тоза, охир солди ўт,
Боғбони мастдекким бўстонин ўртади.
Оташин лаълида хол эрмаски бўлмиш тоза доғ,
Ҳар баҳона айлабон ушшоқ жонин ўртади.
Ишқ ўтидин зор кўнглум ичра солдинг сўзи ҳажр
Ким, бу янглиғ бирта куйган нотавонин ўртади.
Сўзи ишқим дафтариға ҳар кишиким солди кўз,
Ўртаниб Фарҳоду Мажнун достонин ўртади.
Ишқ зуҳдум хайлиға ўт солса тонг йўқким, чу барқ
Даҳр аро кўп бўйла тақвий корвонин ўртади.
Хонақаҳға солди ўт киргач, Навоий даҳр аро
Ҳирфавардек ганжким топти дўконин ўртади.
842

Бировки ишқ била қилди муттаҳам бизни,
Не навъ йўқ диликим, этти муҳтарам бизни.
Ғамингда бир-икки дам қолди, жонни ботроқ ол,
Ҳаёт ваҳмидин ўлтурма дам-бадам бизни.
Кўнгул не мужда берурсенки, базм аро туно кун
Ҳарифлар аро ёд этмиш ул санам бизни.
Демаки тиғ суруб бошимизни солди қуйи,
Ки қилди ҳажрда шарманда ул карам бизни.
Фироқ муҳлику васл ичра шодлиғ муҳлик,
Фироқи ўлтурур эрмиш висоли ҳам бизни.
Ичарда дурди май айлаб синуқ сафолини жом,
Бўлур бу жоҳ ила давр аҳли деса Жам бизни.
Навоий айлади ҳижронда нолаю фарёд,
Хароб қилди ул оҳанги зеру бам бизни.
843

Ҳафтаедур кўрмамишмен ул бути чолокни,
Не ажаб гар ўртаса оҳим етти афлокни.
Солди тиғи фурқатинг бағрима андоқ чокким,
Бағри бўлғай чок-чок улким кўрар ул чокни.
Ҳажр ўқи жонимға ортуқдур анга бас бир шарар,
Уртамак дўзах била, яъни не бир хошокни.
Отланибдур масту кўнглакчан чекиб тиғи жафо,
То не ўт солғай жаҳонға кўргил ул бебокни.
Ишқ ўт бирла, кўнгул су бирла кўзни қилди пок,
Пок манзилларда меҳмон қилғали ул покни.
Дайр аро даврон ғамидин қочмишам, эй муғбача,
Бир муғона жом ила шод айла бу ғамнокни.
Бода бирла юнг Навоийни хумор этса ҳалок,
Боғлангиз тобути узра нахли барги токни.
844

Асрадинг куйдургали ушшоқи музтар кўнглини,
Боғбондекким ўтун қилғай санубар кўнглини.
Отмоқ ўқни билки, қайтармоқчадур пайкон била
Жаврдин қайтармоқ ул сарви ситамгар кўнглини.
Гулбунунгда ғунча кўнглумдек эмас, эй боғбон,
Очилурдекдур, хаёл этсанг анинг ҳар кўнглини.
Тиғ ила кўксумни ёрсанг, шўълаи оҳим не тонг
Чун ёлин ортар киши чок этса ахгар кўнглини.
Нетти соғардек сафо берса менинг кўнглумга ҳам,
Улки софи май била соф этти соғар кўнглини.
Эй муғанний, бир навое дилкушо тузгилки, чанг
Риштаи нағмангга боғлабтур саросар кўнглини.
Эй Навоий, ғунчани дам бирла очқандек қилур,
Халқ панди сен киби маҳзуннинг абтар кўнглини.
845

Эмди бузмайдур ўкуш бедод ила даврон мени,
Ким топа олғай ўзи тузмакка ҳам имкон мени.
Тузмагимдин чарх ожиздур нединким, қилмамиш
Лутфи тутқан чоғда обод этгудек вайрон мени.
Кофири ишқ ўлмишам, тонг йўқ сиёсатгаҳ сари
Бўйнума зуннор боғлаб, чексалар урён мени.
Ашк мавжида ушалса пайкарим, ваҳ, не ажаб,
Ким урар бир тоғ уза ҳар лаҳза ул тўфон мени.
Истадим кўнглумга тиғин, ғарқа бўлдум қониға,
Чун мен анинг қониға кирдим, тутубдур қон мени.
Ашк баҳри игримига тушмамишмен чиққудек,
Ишқ ул дарёда қилмиш асру саргардон мени.
Кўп суубат бирла олма халқ жонин, эй ажал,
Чунки мен муштоқмен, ўлтур келиб осон мени.
Толеимнинг қувватин кўрким, мусибат тошлари
Кимга кўктин етса, айлар ер била яксон мени.
Минг бало захми била ўлди Навоий, қилса халқ
Ишқи сори майл, судраб кўргузунг ҳар ён мени.
846

Очмағай эрдинг жамол олам аро кошки,
Солмағай эрдинг бори оламда ғавғо кошки.
Чун жамолинг жилваси оламға солди рустахез,
Қилмағай эрди кўзум они тамошо кошки.
Бўлмағай эрди кўзум ўтлуқ юзунг кўрган замон
Ишқинг ўти шўъласи кўнглумда пайдо кошки.
Айлагач ишқинг балоси зор кўнглумни ҳазин,
Қилмағай эрдинг мени маҳзунға парво кошки.
Тушмагай эрди фирибомиз лутфунг билмайин,
Нотавои кўнглумга васлингдин таманно кошки.
Лутф ила кўнглумни васлингдин тамагар айлабон,
Қилмағай эрдииг яна зулм ошкоро кошки.
Бевафолиғ англағач ишқингни кўнглум тарк этиб,
Қилмағай эрди ўзин оламда расво кошки.
Эмди ким девонаю расвойи олам бўлмишам,
Васл чун мумкин йўқ ўлтургай бу савдо кошки.
Эй Навоий, бевафодур ёр, бас не фойда
Неча ким десанг агар, ёхуд магар, ё кошки.
847

Ёрдин айрилса қотилмоғлиғин билмас киши,
Билса ким чун айрилур, қотилмас айрилмас киши.
Кимса ўлса ёрдин айрилмағай, юз войким,
Айрилурда буйла ҳижрон шиддатин билмас киши.
Васли қадрин билмайин ўлдум ғами ҳажрида, оҳ,
Ким висол айёми ҳажр андишасин қилмас киши.
Ҳажр биймидин ўлубмен, соқиё, тут жомким,
Кўзга маст ўлған замон Жамшидни илмас киши.
Яшурун дардимни қилмай ошкор ўлгумдурур,
Оҳким, оламда аҳли дард топилмас киши.
Мендин эрмас ҳажрдиндур ҳар тараф бағримда чок
Йўқса тиғи қатл ила ўз бағрини тилмас киши.
Тўйди жонидин Навоий ҳажр аро тут, эй ажал,
Уйла майким чун ичар то ҳашр ойилмас киши.
848

Бас ажабдур икки лаълин кўрсангу оғзин доғи,
Бунча бўлмоқ бир-бири узра икки гул яфроғи.
Мил агар бўлса ўқунгдин йўқ ажаб, эй қоши ё,
Чун кўзумни сурмадон этмиш аёғинг туфроғи.
Ғарқи ашк ўлдум кўнгулда гавҳари ишқ уйлаким,
Баҳр аро дур маскани бўлғай балиқнинг курсоғи.
Йўқки тиғинг тўкти қоним, балки чиқти дам била,
Ул икки аждарки кўрсатмиш қиличинг болчоғи.
Чиқти қон тўкмакка ул кофир шафоат қилмангиз,
Эй мусулмонларки, мумкин йўқ тараҳҳум қилмоғи.
Бодаю ишқу шабоб айёмию фасли баҳор,
Панд нетсунким эрур ошифталиғларнинг чоғи.
Воиз айлар васф жаннат ичра кавсар бодасин,
Бўл Навоий маст хоҳн мундоғи, хоҳ ундоғи.
849

Бода гул-гул айламиш равшан узоринг боғини,
Уйлаким сочқай сабо су узра гул яфроғини.
Дур тўла сандуқ дер ҳар ён темур гул мих ила,
Кўрган эл ишқинг тўла кўксумда ҳар ён доғини.
Не ажаб гулгун булут бўлсаю андин ёғса қон,
Чун совурса ел шаҳид этганларинг туфроғини.
Холингу лаълинг қатилидинки, қилди тўъма зоғ,
Лаългун айлабтурур минқор ила тирноғини.
Занбақ анда лолагун бутгай шажарлар сурҳ бийд,
Ҳар чаманға берса су қонлиғ сиришким ёғини.
Зоеъ ўлди, эй кўнгул, ғафлатдин айёми шабоб,
Бори этма фавт исёндин инобат чоғини.
Кўр Навоий шўълаи оҳшо эмгаглик танин,
Кўрмаган бўлсанг бало барқию меҳнат тоғини.
850

Баски кўнглумни фалак мажруҳу вайрон истагай,
Истарам ўлмакни андоқким ўлук жон истагай.
Фурқатинг ошубидин истар кўнгул қўймоқ тугон,
Кимса андоқким яра манъиға қалқон истагай.
Ҳажрким жоним тилар ҳар дам азоб айлаб эрур,
Золимеким, қийнаб элдин нақди пинҳон истагай.
Бўлмасун ошиқ менингдекким, кўруб дилдорини
Ўзгаларга мултафит ҳар лаҳза ҳижрон истагай.
Ваҳ, неча меҳнат тоши атфолдин ёғдурғали
Ишқ шаҳру кўй аро жисмимни урён истагай.
Ул пари ушшоқиға раҳм этса этсун ушбу бас
Ким, мени девонаю расвони даврон истагай.
Ўқларингдин ўлганимдин сўнгра топқай қатл учун,
Туфроғимдин чарх агар юз қарни пайкон истагай.
Қилсун осон ўзлугидин бўлса ҳар душворлиқ,
Ҳар киши даврон ғами душворин осон истагай.
Эй Навоий, сен киби маҳрум қолгай кимки ул
Олам аҳлидин вафойи аҳду паймон истагай.
851

Фироқ ашкидин, эй кўз, даме очил бори,
Бошимға ким қадам урмиш наззора қил бори.
Келибдур ул парию бешуур телба кўнгул,
Келиб ўзунгга не дейдурмен англағил бори.
Жаҳон халойиқи жаврунгдин ўлди, эй бадмаст,
Булар тафарружиға бир нафас ойил бори.
Иёдатимға менинг, эй Масиҳ, чун келдинг,
Дам урмай ўлма равон, нуктаи дегил бори.
Буким жаҳон аро расвомен, истамон таҳсин,
Сенинг ғамингдин ўлубмен бу навъ бил бори.
Неча улусқа маю, бизга заҳри соқийдур,
Дедингки мастмен, ар чин дединг, ёнгил бори.
Навоий ўлгусидур илтифотинг озлиғидин,
Чу кўрмагунг яна бир қатла кўзга ил бори.
852

Гул эмас ҳар ён юзунг даврида оро қилғали,
Ҳалқа урмишлар жамолингға тамошо қилғали.
Оразинг чин нақши зулфунг мушку ҳар ён хол эрур,
Ҳинд эликим Чинга келмиш мушк савдо қилғали.
Юз уза оғзинг ўғурлаб нақди дин бўлди ниҳон,
Чекти хаттинг хайли саф ўғрини пайдо қилғали.
Қилғали ишқингни пинҳон айладинг кўксумни чок,
Дема пинҳон қилғаликим ошкоро қилғали.
Эйки сўрдунгким, қачондин мен жунун ошубида,
Ул пари хайли ғами кўнглумда ғавғо қилғали.
Бодаға раҳн айлаганда офият дасторини
Йирттим бир гўшасидин бодополо қилғали.
Йўл чиқармон тийра шомимдин Навоийдек, валек
Мунтазирдурмен ҳидоят барқи бир чоқилғали.
853

Эй кўнгул, васлидин ул ой бизни навмид этмагай,
Жонимизға фурқат андуҳини жовид этмагай.
Қасди жон айларда лаълиға татаббуъ қилмағай,
Кўнгул ўртар чоғда рухсориға тақлид этмагай.
Васли уммиди била ушшоқни қилғанда шод,
Ғуссалиғ кўнглумни ҳажри бирла таҳдид этмагай.
Тушта кўрдум оразин, кўнглумни барқи ишқ ила
Ул қадар гарм эттиким, туш вақти хуршид этмагай.
Итларинг синған сафоли тушгач илгимга, кўнгул
Онча фахр эттики жоми бирла Жамшид этмагай.
Дурри ваҳдат топмағай ҳаргиз фано гирдобидин
Соликиким, ўзни ғарқи баҳри тавҳид этмагай.
Онча фарёд этти мутриблар Навоий назмидин
Ким, Уторуд шеъридин чарх узра Ноҳид этмагай.
854

Ваҳки, бир ғойиб хаёлидин паришонмен басе,
Ҳуш мендин ғойиб, ўз ҳолимға ҳайронмен басе.
Ул қуёш борди бузуб кўнглумни сен ҳам, эй сипеҳр,
Бир йўли бузма мени невчунки вайронмен басе.
Оллида жон бермадим васли зиёнин қизғониб,
Фурқатида ул тирикликдин пушаймонмен басе.
Лаҳза-лаҳза буки йиғлармен ғамидин талх-талх,
Айб эмаским мубталойи заҳри ҳижронмен басе.
Тоғ ила водийда, эй Фарҳоду Мажнун, сиз топинг
Офиятким мен олохону аломонмен басе.
Васл комин сабру сомондин топарлар, ваҳки, мен
Ҳажр ошуби аро бесабру сомонмен басе.
Ёрдин қосид келур дерлар, фироқу васлидин
Не хабар келтурмагин билмай Хуросон мен басе.
Дину дониш аҳлиға бир тавба, эй носиҳки, мен
Кеча-кундуз дайр аро масту паришонмен басе.
Эй Навоий, дашти ваҳши ичра бўлсам, шод бўл,
Ким кириб хуш аҳлиға бу вақт инсонмен басе.
855

Сўрмангиз ашким суйинким муттасилму келгуси,
То кўнгул ишқ ўтидин куйгуси ул су келгуси.
Зулфунга етгач кўнгул беҳад етилди атридин,
Билмадим ул шомға кирганга уйқу келгуси.
Тийра бўлди ламъаи пайконинг ўтгандин кўнгул,
Чун қуёш борғуси оламдин, қаронғу келгуси.
Ҳаддин ўтти оразинг кўргач лабинг хандонлиғи,
Билмадим бу заъфарондин мунча кулгу келгуси.
Чиқти кўнглумдин ҳавосу ақл ишқинг оллиға,
Қўйса юз мулкига шоҳе халқ ўтру келгуси.
Соқиё, тут майки ўзлук нақшидин бўлғум халос,
Ҳар қачон илгимга ул рахшанда кўзгу келгуси.
Эй Навоий, ўлма ҳар дам ул мусофир ёр учун,
Ғам ема шаҳ ёнғусидур, тонгла урду келгуси.
856

Аҳли дил оллида дилдор илтифоти камлиғи,
Онча саъб эрмаски ҳар ноаҳл ила ҳамдамлиғи.
Гар ўғурлуқ истамас лаълинг доғи жон нақдини,
Бас недур ўғри киби пайваста қошинг ҳамлиғи.
Зулфи торин торта олмас кимса кўнглумдинки, бор
Беркроқ жон риштасидин ҳам анинг маҳкамлиғи.
Уйлаким тун дудини оҳим паришон айлагай,
Тонг елидиндур муанбар сунбулунг дарҳамлиғи.
Ҳар не эл кўнглига хуррамлиқ менинг кўнглумга ғам
Ким, ғамингдин бўлмиш ул девонанинг хуррамлиғи.
Соқиё, май берки дардим зоҳир айлай маст ўлуб
Ким, ичим қон айлади иш сиррининг мубҳамлиғи.
Гар Навоий айлади бадмастлиғ, эй пири дайр,
Сен карам кўп қилмағилким, кўптур анинг камлиғи.
857

Навбаҳор ўлдию айшим гулбуни очилмади,
Ком ила бир ғунчаси балким табассум қилмади.
Васли жомидин улус маст ўлдилар, юз войким,
Бир қадаҳ бирла хумори фурқатим ёзилмади.
Эл кўзин ёрутти барқу васлу ҳижрон кожидин
Қайси ўтларким кўзумга барқдек чоқилмади.
Васли гулзори аро эл масту ҳижрон даштида
Қолмади эрди тиканким, бағрима сончилмади.
Лолалар кўнглумга қонлиғ доғлардур навбаҳор
Ким, ватанға лоларухсорим азимат қилмади.
Фурқатим саъб эрканин ишқ аҳли ичра билмагай,
Ёриға улким қўшулмастин бурун ойрилмади.
Қайда бағрим чоки муҳлик эрканин фаҳм айлагай,
Улки ҳижрон тиғи заҳр олуди бағрин тилмади.
Чун ўлармен, сирри ишқим маҳфий ўлғай, яхшироқ
Билмасун эл ҳам, чу ҳажри жоним олған билмади.
Бир жунун ўти аро тушмиш Навоий телбаким
Бўлди куймактин халос улким, анга қотилмади.
858

Эй узоринг оллида шарманда меҳри ховари,
Йўқса невчун ёшунур ҳар кеча андоқким пари.
Қоматингдин азми саҳро қилди гулшандин тазарв,
Тоғ сори уйлаким фарёд этар кабки дари.
Гулшани ҳуснунгға зийнат берди тердин қатралар,
Ким кўрибтур бўйла гулбарг узра шабнам гавҳари.
Сўзи ҳажринг заъфлиғ жисмим аро бўлмиш ниҳон,
Бас ажабдур бир овуч хас ичра дўзах ахгари.
Сафҳаи ҳуснунгда ҳақ сиррин кўрар кўнглум аён,
Тонг эмас булбулға мусҳаф ўрнида гул дафтари.
Ёр базмида висол аҳли чекар жоми мурод,
Давр чун ҳажр аҳлиға қисм этти меҳнат соғари.
Эй Навоий, ёр ҳажриға не чора, ғайри сабр
Кимса нетгай сабр қилмай золим ўлса дилбари.
859

Муддаийлар бетараҳҳум, ёр бепарво басе,
Ҳам алар кўп зулм этарлар, ҳам бу истиғно басе.
Зулфи занжири магар қилғай, иложим, эй ҳаким,
Ким димоғимни паришон айламиш савдо басе.
Мен ўлар ҳолатдаю мотам эди аҳбоб аро,
Буки ақшом қилди кўюнг итлари ғавғо басе.
Турфа менмен ишқ дашти ичра, йўқса анда бор
Вомиқу Фарҳод ила Мажнун киби шайдо басе.
Эй сабо, кўйида элтиб кўнглумниким, айлар эмиш,
Бул ажабвашлиқлар ул ошифтани расво басе.
Хастамен даврон жафосидин, кетургил бодаким,
Нофиъ эрмиш ул маразға соғари саҳбо басе.
Бода ичким, чарх рифъат аҳлини кўп қилди паст,
Пастларни кўмди туфроғ остиға дунё басе.
Мен киши эрмон жунун ичра, йўқ эрса кўргузур
Одамилиқ ул пари пайкар малак сиймо басе.
Эй Навоий, гар десанг, кўп инжимай давр аҳлидин,
Ҳар не дерлар, ё қилурлар қилмағил парво басе.
860

Истадим ёреки кўнглум дам-бадам шод айлагай,
Билмадим жонимға бедод узра бедод айлагай.
Лаъли анфосидин очилғай ҳаётим ғунчаси,
Йўқки умрум хирманин бир дамда барбод айлагай.
Васл ила йиққай кўнгулдин дарду ғам бунёдини,
Йўқки ҳар дам ўзга ҳижрон тархи бунёд айлагай.
Шамъи рухсори ёрутқай тийра кўнглум кулбасин,
Йўқки зулфи дуди они меҳнат обод айлагай.
Риштаи жонимдин очқай нўги мужгони гириҳ,
Ҳар бирин қатлимға йўқким неши пўлод айлагай.
Ҳеч гулга бўлмасун мойил бировким, сарвдек
Десаким ўзни хазон давридин озод айлагай.
Кўп Навоий ноласин манъ айламангким, токи ул
Ёрни ёд айлагай албатта, фарёд айлагай.
861

Эврулай бошингғаю беҳушу ҳайронинг бўлай,
Бир замон садқанг бўлай, бир лаҳза қурбонинг бўлай.
Хони васлингдин агар қовса рақибинг рағмиға,
Кўнглум истардек тахайюл бирла меҳмонинг бўлай.
Нетти жон топсам висолингдин лабингнинг холидек,
Кўзу зулфунгдин неча масту паришонинг бўлай.
Хуштурур васлинг майидин ҳар тараф хирқамда доғ
Неча, жоно, мубталойи доғи ҳижронинг бўлай.
Гарчи бандангмен мени озод қилма лутфдин
Ким, қуюндек садқаи сарви хиромонинг бўлай.
Танни жилванг вақти туфроғ айлай, эй чобуксувор,
То бошингға эврулурга гарди майдонинг бўлай.
Эй Навоий, гунгу лол истар эсам тонг йўқ, сени
Тобакай озурдаи фарёду афғонинг бўлай.
862

Бормағил қаҳр била бағрим этиб қон эмди,
Ё бу бедил сари, ё лутф сари ён эмди.
Ўқларингдин кўз аро кўп тикан эрди қочтинг,
Келки, қон ёшим ани қилди гулистон эмди.
Деди, ҳижрон аро Фарҳодингга етгум бир кун,
Заъфдин, оҳки, мумкин эмас афғон эмди.
Қатлдин кўп мени қўрқутмағил, эй муҳлик ишқ,
Ким ани ҳажр қилибтур менга осон эмди.
Билди маҳмурлуғум, тутти қадаҳ соқийи давр,
Шаҳ мени денгки, эрур комима даврон эмди.
Бодадин кому лабинг бодасидин жон топдим,
Соқиё, йўқтурур ўлсам доғи армон эмди.
Эй Навоий, они тарк айлаки кўптур ғами ишқ,
Менки чектим ғамини, тарки не имкон эмди.
Кўрсаткичлар
Тарихий, Адабий Ва Мифик Шахслар Исми Кўрсаткичи
Аёз – 249
Айюб – 629
Анас–274, 299
Анқр – 2
Афлотун–152
Афридун (Фаридун)–95, 290, 808
Асас – 299
Аҳмади Мурсал – 474
Аҳраман– 319
Баҳром– 180
Барҳаман – 718
Бишр – 476
Билол – 63
Бузар – 274, 299
Вомиқ – 858
Ефас – 106
Жабраил – 354
Жам, Жамшид –42, 95, 106, 205, 217. 276, 290, 491, 650, 841, 846, 852.
Жўжи – 760
Зулайхо – 377
Зулқарнайн – 141
Зуҳал– 180, 570
Зуҳра– 180, 732
Исо –4, 41, 42, 440, 510. 525, 663, 712, 746, 762
Искандар – 17
Кайхусрав – 650
Лайли (Лайло) – 2, 28, 47, 49, 61, 72, 167, 182, 191, 271 290, 390, 435, 483, 711, 784 807, 827, 829.
Мажнун – 2, 12, 28, 44, 46, 47, 49, 55, 61, 64 68, 72, 73, 80, 83, 90, 93, 102, 115, 141, 150, 152 158, 167, (176, ,182, 188, 191, 219, 226, 228, 235, 239, 261, 269, 272, 287 290, 292, 312, 330, 353, 376, 383, 384, 390 400, 412, 421-, 423, 431, 432, 435, 483, 484, 498, 502, 510,' 513, 533, 534 543, 560, 561, 569, 579, 582, 591, 612, 643 658, 678, 688, 695, 729, 749, 761, 782, 784, 787, 793, 796,' 802, 803, 807 808, 815, 816, 817, 823, 825, 827, 829 832, 834, 839, 840, 853.
Малик шоҳи Соний –753
Марям – 20, 631, 712
Масиҳ –175, 176, 189, 224, 249. 266, 265, 275, 276, 281, 305, 313, 331, 345, 346, 409, 440, 452, 468, 472, 498, 585, 631 668, 722, 759, 789, 835, 837, 850.
Мусаи Умрон – 10
Мусо – 4
Муштарий – 180
Моний – 416
Мусалло – 634
Ноҳид –852
Нуҳ–106, 121, 408
Одам – 106
Парвез – 230, 251, 430, 576, 726
Парвин (Ҳулкар)– 532, 603
Саййиджамолиддин – 109
Скандар –95, 106, 171, 581
Сом – 106.
Сулаймон – 319
Сухайб – 63
Сухайл – 476
Уторуд – 180, 852
Фарҳод – 46, 49, 64, 73, 83, 109, 141, 149, 150, 158, 188, 219, 230, 251, 254, 263, 269, 282, 287, 290, 306, 323, 367, 370, 372, 383, 390, 400, 502, 510, 513, 533, 561, 576, 589, 591, 726, 776, 777, 787, 793, 796, 808, 827, 831, 840, 853.
Фузайл – 476
“Хамса” – 5
Хизр – 85, 101, 141, 171, 208, 313, 346, 408, 581, 665, 684, 724. 749, 773.
Хотам – 733
Хусрав – 243, 353
Хусравий Ғозий (Ғозий)–290, 374, 628, 728, 831
Ширин – 46, 49, 109, 123, 149 230, 254, 290, 323, 390, 589, 711. 726, 827.
Шоҳжаҳон – 748
Шуайб – 63
Юсуф (Юсуфи Канъон)-4, 123, 133, 200, 342, 377, 405, 556, 662, 663, 746
Яъқуб – 223
Қорун – 239, 423, 729

Географик Ва Этник Исмлар Кўрсаткичи
Ажам – 529
Аму – 463
Араб – 46, 47
Армани – 46, 657
Арас – 463
Арлот – 79
Асас – 299
Астробод –779, 828
Атрок –416
Бадахшон – 470
Барлос –79, 311, 570
Бағдод – 351
Боғижаҳон – 268
Боғизағон – 143
Боғисафид–143
Боғи Эрам – 718
Дажла – 423
Жайхун – 383, 423, 808
Ибро – 663
Ироқ – 815
Канъон – 206, 223
Каъба – 131, 174, 205, 249, 277, 345, 413, 465, 436, 445, 465, 498, 555, 731, 736, 779
Киш – 311
Марв – 748
Мари – 287
Миср – 532
Мозандарон – 748
Олтойи – 311
Рост – 253
Тархон –312, 570
Тотор – 127
Турк – 657
Тубут– 127
Хабаш – 307
Халлух – 127
Хитон (Хито) –657
Хомун – 688
Хуросон –201, 815, 853
Хўтан – 307
Шаҳна – 274, 299, 828
Шат –351
Чаркас – 641
Чин – 25, 532, 535, 657, 851
Чиғатой – 760
Яъжуж – 141
Ўзбек (ўзбак) – 164, 405
Ҳайбар – 74
Ҳижоз –529 652, 815 Ҳинд – 851
Ҳинду – 405, 465, 657, 812
Ҳирий (Ҳирот)–190, 374
Ҳусайни (мазҳаб) – 804


AvvalgiIII- qism Keyingi
№Mualifning boshqa asaralari
1 Mezon ul-Avzon (Tasvirlar) 1188
2 Sab’ai Sayyor (Tasvirlar) 888
3 Arba’in [Alisher Navoiy] 1678
4 Арбаин - 40 четверостиший [Alisher Navoiy] 1530
5 Арбаъин [Alisher Navoiy] 633
6 Афоризмы [Alisher Navoiy] 644
7 Badoyi ul-Bidoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 3687
8 Badoyi ul-Bidoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 4120
9 Badoyi ul-Vasat (I- qism) [Alisher Navoiy] 3691
10 Badoyi ul-Vasat (II- qism) [Alisher Navoiy] 2080
11 Badoyi ul-Vasat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1538
12 Бадойиъ ул-Бидоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 841
13 Бадойиъ ул-Бидоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1133
14 Бадойиъ ул-Васат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 779
15 Бадойиъ ул-Васат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 790
16 Бадойиъ ул-Васат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 690
17 Farhod va Shirin (I- qism) [Alisher Navoiy] 1332
18 Farhod va Shirin (II- qism) [Alisher Navoiy] 4023
19 Favoid ul-Kibar (I- qism) [Alisher Navoiy] 2767
20 Favoid ul-Kibar (II- qism) [Alisher Navoiy] 1097
21 Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] 1874
22 Фавоид ул-Кибар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 882
23 Фавоид ул-Кибар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 779
24 Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 674
25 Фарҳод ва Ширин (I- қисм) [Alisher Navoiy] 673
26 Фарҳод ва Ширин (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1035
27 Hayrat ul-Abror (I- qism) [Alisher Navoiy] 6720
28 Hayrat ul-Abror (II- qism) [Alisher Navoiy] 1623
29 Hayrat ul-Abror (III- qism) [Alisher Navoiy] 1384
30 Holoti Pahlavon Muhammad [Alisher Navoiy] 1686
31 Holoti Sayyid Hasan Ardasher [Alisher Navoiy] 1530
32 Ҳайрат ул-Аброр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 931
33 Ҳайрат ул-Аброр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 586
34 Ҳайрат ул-Аброр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 551
35 Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад [Alisher Navoiy] 534
36 Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер [Alisher Navoiy] 681
37 Layli va Majnun (I- qism) [Alisher Navoiy] 1659
38 Layli va Majnun (II- qism) [Alisher Navoiy] 1577
39 Layli va Majnun (III- qism) [Alisher Navoiy] 4256
40 Lison ut-Tayr (I- qism) [Alisher Navoiy] 6023
41 Lison ut-Tayr (II- qism) [Alisher Navoiy] 831
42 Lison ut-Tayr (III- qism) [Alisher Navoiy] 5127
43 Лайли ва Мажнун (I- қисм) [Alisher Navoiy] 690
44 Лайли ва Мажнун (II- қисм) [Alisher Navoiy] 656
45 Лайли ва Мажнун (III- қисм) [Alisher Navoiy] 835
46 Лисон ут-Тайр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1004
47 Лисон ут-Тайр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 694
48 Лисон ут-Тайр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 686
49 Лисон ут-Тайр (Язык птиц) [Alisher Navoiy] 1358
50 Mahbub ul-Qulub [Alisher Navoiy] 1792
51 Majolis un-Nafois (I- qism) [Alisher Navoiy] 1448
52 Majolis un-Nafois (II- qism) [Alisher Navoiy] 1873
53 Mezon ul-Avzon [Alisher Navoiy] 3149
54 Muhokamat ul-Lugʻatayn [Alisher Navoiy] 6789
55 Munojot [Alisher Navoiy] 6699
56 Munshaot (Munojot) [Alisher Navoiy] 1619
57 Мажолис ун-Нафоис (I- қисм) [Alisher Navoiy] 830
58 Мажолис ун-Нафоис (II- қисм) [Alisher Navoiy] 666
59 Маҳбуб ул-Қулуб [Alisher Navoiy] 740
60 Мезон ул-Авзон [Alisher Navoiy] 829
61 Муножот [Alisher Navoiy] 823
62 Муншаот (Муножот) [Alisher Navoiy] 669
63 Муҳокамат ул-Луғатайн [Alisher Navoiy] 1018
64 Nasoim ul-Muhabbat (I- qism) [Alisher Navoiy] 3542
65 Nasoim ul-Muhabbat (II- qism) [Alisher Navoiy] 1521
66 Nasoim ul-Muhabbat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1699
67 Navodir un-Nihoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 1987
68 Navodir un-Nihoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 1410
69 Navodir un-Nihoya (III- qism) [Alisher Navoiy] 1008
70 Navodir ush-Shabob (I- qism) [Alisher Navoiy] 1830
71 Navodir ush-Shabob (II- qism) [Alisher Navoiy] 1239
72 Navodir ush-Shabob (III- qism) [Alisher Navoiy] 1458
73 Nazm ul-Javohir [Alisher Navoiy] 4184
74 Наводир ун-Ниҳоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 779
75 Наводир ун-Ниҳоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 809
76 Наводир уш-Шабоб (I- қисм) [Alisher Navoiy] 832
77 Наводир уш-Шабоб (II- қисм) [Alisher Navoiy] 633
78 Наводир уш-Шабоб (III- қисм) [Alisher Navoiy] 710
79 Назм ул-Жавоҳир [Alisher Navoiy] 656
80 Насоим ул-Муҳаббат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 944
81 Насоим ул-Муҳаббат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 982
82 Насоим ул-Муҳаббат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 940
83 Притчи [Alisher Navoiy] 813
84 Qaro koʻzum (I- qism) [Alisher Navoiy] 1883
85 Qaro koʻzum (II- qism) [Alisher Navoiy] 1525
86 Qaro koʻzum (III- qism) [Alisher Navoiy] 1537
87 Қаро кўзум (I- қисм) [Alisher Navoiy] 812
88 Қаро кўзум (II- қисм) [Alisher Navoiy] 756
89 Қаро кўзум (III- қисм) [Alisher Navoiy] 731
90 Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy] 1080
91 Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy] 562
92 Sabai Sayyor [Alisher Navoiy] 8975
93 Saddi Iskandariy (I- qism) [Alisher Navoiy] 1241
94 Saddi Iskandariy (II- qism) [Alisher Navoiy] 1372
95 Saddi Iskandariy (III- qism) [Alisher Navoiy] 2455
96 Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy] 2258
97 Сабъаи Сайёр [Alisher Navoiy] 1497
98 Садди Искандарий (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1221
99 Садди Искандарий (II- қисм) [Alisher Navoiy] 879
100 Садди Искандарий (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1085
101 Сирож ул-Муслимин [Alisher Navoiy] 662
102 Tarixi anbiyo va hukamo [Alisher Navoiy] 3181
103 Tarixi muluki ajam [Alisher Navoiy] 2385
104 Тарихи анбиё ва ҳукамо [Alisher Navoiy] 736
105 Тарихи мулуки ажам [Alisher Navoiy] 742
106 Vaqfiya [Alisher Navoiy] 3072
107 Вақфия [Alisher Navoiy] 662
108 Xamsat ul-Mutahayyirin [Alisher Navoiy] 1922
109 Xамсат ул-Мутаҳаййирин [Alisher Navoiy] 748
110 Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] 6069
111 Gʻaroyib us-Sigʻar (II- qism) [Alisher Navoiy] 1936
112 Gʻaroyib us-Sigʻar (III- qism) [Alisher Navoiy] 2820
113 Ғаройиб ус-Сиғар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1280
114 Ғаройиб ус-Сиғар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 652
115 Ғаройиб ус-Сиғар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1015
Tavsiya qilamiz
. Tush.UZ - Tushlar tabiri
. Yuklamlar ombori
. O'zbekcha Android dasturlar
. Orginal Mp3 lar
. Aralash rasmlar + 9 000
. Kitoblar
Яндекс.Метрика