Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy]

Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy]

Bismillohir-Rahmonir-Rahim Chu yoʻndum xomai mushkin shamoma[1], Qilay deb Haq oti birla zebnoma. Taolollah zihi, xalloqi Maʼbud[2] Ki, maxluqot andin boʻldi mavjud. Yoʻq erdi har ne bor ul qildi izhor, Borin yoʻq aylabon ham boʻlgʻusi bor. Qilib barhaq ulusqa anbiyosi, Muhammad barchasining peshvosi. Munga yuz ming salom andin damodam, Yana avlodiyu ashobiga ham. Kitob Nazmining Sababi Qilur arz ushbu vodiy rahnamoyi. Gʻaribi benavo, yaʼni Navoiy Ki, chun ofoq shohi davlatidin, Aning ham tarbiyat, ham himmatidin. Ne shoh Sulton Husayn, ul shohi Gʻoziy, Mamolik shahlarining sarfarozi. Ki, ming yil olam ichra shohi boʻlsun, Salotin bandai dargohi boʻlsun. Mening nazmim yoyildi olam ichra, Koʻp ofat soldi xayli odam ichra. Birov bir kun dedi aylab nishote Kim, ul qilmish bino oliy rabote. Musofirgʻa har uy bir turfa manzil Ki, ham oromu ham kom anda hosil. Eshittim bazmining bir nuktadoni[3], Shohi sohibqiron jon darmiyoni. Demish: ne sud gar bir uyni tuzmish Ki, nazmi shaynidin koʻp uyni buzmish. Oʻqugʻon el aning sheʼrini payvast, Tilar boʻlgʻay hamisha oshiqu mast. Solib islomu din uyiga oshub, Binoyi xayr butkarmak ne mahsub. Tushub bu nuktadin jismim aro pech, Chu bildim, chin emish dam urmadim hech. Dedimkim, aylayin bir nusxa mastur Ki, boʻlgʻay dinu islom uyi maʼmur. Nekim, din ahligʻa boʻlgʻay zarurat, Bari tutqay ani bilgancha surat. Ham etkaymen burun sharhi aqoyid Ki, islom ahligʻa bergay favoyid. Yana ham farz, ham vojib, sunnan ham, Nekim oriz boʻlur yaxshi, yomon ham. Ki, din ahlining oʻlgʻay dilnaziri, Musulmonligʻ ishida noguziri. Bayon qilgʻaymen andoq ravshanu pok Ki, idrok etkay oni xayli atrok. Va lekin gohi ashgʻol erdi moneʼ, Gahi har muxtalif hol erdi moneʼ. Anga tegruki, bu fursatda nogoh, Birovkim, erdi koʻp maʼnidin ogoh. Maqomu mavlidi oning Samarqand[4] Ki, nuzhat nchradur firdavs monand. Buyoi oʻlmakka kishvardin etishti, Surushi charxi axzardin etishti. Koʻngul mail aylab oning xidmatigʻa, Musharraf qildim oʻzni suhbatigʻa. Boʻlur erdi maoniydin guharposh, Soʻz asnosida bu navʼ ayladi fosh. Ki, bir kun Xojaekim[5] charxi oli(y), Hilolin istar oning oti naʼli. Ravishda Shibliyu[6] Zunnun[7]gʻa foyiq, Ubaydulloh[8] deb otin xaloyiq. Kim, uldur peshvoyi ahli irshod, Bu irshod etti sandin aylabon yod. Kim, ul koʻp nazm derga boʻldi rogʻib, Bu yangligʻ nazm ham erdi munosib. Chu qildi Xojaning amriga taqrir, Ul erdikim, burunroq boʻldi tahrir. Ki, men der erdim aytay ulcha maqdur, Vale moneʼdin erdim anda maʼzur. Chu soʻrdi Iso anfosi bu damni, Ham ul dam azmigʻa yoʻndum qalamni. Bu soʻzning sidqu kizbi kov-kovi, Adab ermas chu sodiq erdi roviy. Chu lobud nuktalar malhuz boʻlgay, Umid ulkim, ulus mahzuz boʻlgʻay. Navoiydin chu topqaylar navoe, Aning ruhiga ham etgay duoe. Shariatda Ahkom Sharhi Va Aqoid Va Qavoidi Adosi Burun bilkim, erur sharʼ ichra ahkom, Ki, bilmak oni boʻlmish elga nokom. Ul ahkom ikki yangligʻ boʻldi mavjud, Ki, bordur har birida oʻzga maqsud. Birisidin murod oʻldi aqida, Amal matlub boʻldi ul birida. Aqoid dedilar avvalgiga ism, Ikkinchi ahkom farʼidin topib qism. Amaldin chun burun keldi aqoyid, Pas, andin etkuray avval favoyid. Iymon Qoidasining Ijmoli Burun ul nimakim, farz etti Yazdon, Erur oqilgʻa boligʻ boʻlgach iymon. Aning maʼnisidur til birla iqror, Koʻngul birla inonmogʻligʻ dagʻi bor. Tilar boʻlsang anga oʻzni eturmak, Bil olti nimaga iymon kegurmak. Moʻman Bihilarining Tafsili Burun bermak tonugʻluqkim, Xudovand, Ki, ne bordur anga mislih, ne monand. Xudoedur yaratkan budu nobud, Ki, andin oʻzga yoʻqtur tengri mavjud. Yana bilmak maloikniki, Xoliq, Yaratibdur ibodatqa muvofiq. Yana bilmak kitobin ham kamohni, Qadim oʻldi dagi bori ilohiy. Yana ham anbiyogʻa qilmoq iqror, Ki, borin elga irsol etti Jabbor[9]. Yana ulkim, boʻlur qoyim qiyomat, Ki, koʻprak elgadur ohu nadomat. Yana bilmakdurur bemakru tazvir, Ki, Haqdindur yamon-yaxshigʻa taqdir. Sekkiz Sifotullohkim, Aqoid Doxililur Yana sekkiz sifatqa muʼtaqid boʻl, Alardin har biriga koʻrguzay yoʻl. Kim, ul sekkiz erur Haqning sifoti, Ki, boridin munazzah qildi zoti. Erur hayyyu alimu yana qodir, Muridu ham samiʼ oʻldivu nozir. Takallum vasfiga dagʻi muvofiq, Yana ibod afʼoliga Xoliq. Ne bor aning shariki, ne vaziri, Ne bor aning sahimi, ne naziri. Ne javhar, ne arazdur, ne makonda, Ne voqeʼdur jihatda, ne zamonda. Chu ermas anga hech ashyo mushobih, Aning shaʼnindadur: «Laysaka mislih»[10]. Qadim oʻldi kalomi dagʻi olam, Erur hodis dedim bu soʻzni fafham[11]. Nechakim Haq Bilmaki Aqidadindur Yana bilkim, aqoyid ichra mutlaq, Necha ish keldi bilmak kerak haq. Azobi qabr erur kufr ahli xosiy, Yana din ahlidin baʼzi boʻlsa osiy. Yana ikki malakningdur savoli, Yana ham ruʼyatulloh ehtimoli. Yana haq bir sirotu, yana mezon, Yana doʻzax, yana firdavsi rizvon. Shafoat anbiyodin ham erur haq. Muhammad barchaning sarxayli mutlaq. Yapa haq keldi eʼjoz anbiyoga, Aningdekkim, karomat avliyogʻa. Yana bilgil aqoid ichra mahsub, Ki, boʻlmas eldin amru nahi maslub. Yana kufr anglagʻil tasdiqi kohin, Nechukkim, tengridin maʼyusu emin. Islom Arkonining Sharhi Angakim, boʻldi iymon amri kirdor, Kerak islomdin boʻlsa xabardor. Binosin anglagʻil islomning besh, Ani bilmakka boʻlgʻil fikratandesh. Bu bsshdir — bir erur lafzi «shahodat», Ki, ayturlar ani ahli saodat. Erur bir bilmak ul tengrini avval, Muhammadni aning xalqiga mursal. Bu soʻz iymon soʻzida boʻldi mazkur, Aqoyid sharhini aylarda mastur. Yana toʻrtin dagʻi aytay yako-yak, Ki, moʻmin xotirida qolmasun shak. Saloti xams aning ikkinchisi bil, Aning sharhini aylay emdi tafsil. Tahorat Faroizining Adosi Erur sharti aning avval tahorat, Tahoratda suray avval iborat. Tahorat ichra bilkim, toʻrt erur farz, Gar etsang istimoʼ, aylay ani arz. Yu(v)mogʻliq yuzni manglay to zaqandur, Quloqdin to quloq vajhi hasandur. Mahosin boʻlsa onchakim, yopar yuz, Ani gʻusl aylamak, ey niyating tuz. Iki qoʻlni iki tirsak bila yu(v), Vuzu aylarda bilkim, farz erur bu. Yana bosh mashini ham farz bilgʻil, Valekin, toʻrt ulushtin birni qilgʻil. Yu(v)mogʻ iki oyogʻni farz erur ham, Iki oshugʻni ham qilmoq anga zam, Tahorat Sunnatlarining Sharhi Vuzuʼda oʻn iki ish keldi sunnat, Birisin tasmiya[12] bil, birni niyat. Yu(v)mogʻ uch qatla qoʻl tirsakka tegru, Yana bir mazmaza uch qatla ham bu. Chu boʻldi mazmaza qilmoq mukarrar, Bil istinshoh ham mundoq muqarrar. Yana tahlil qilmoq lihiyagʻa zam, Oyogʻ birla ilik barmogʻlari ham. Yana uch qatla aʼzoni yu(v)moq bil, Yana boshning tamomin mash qilgil. Yana tartib, yaʼni ulcha tahrir, Qilindi berma lek anga tahyir. Birov ul jumladin keldi muvolot, Yu(v)moq, yaʼni payopay uzvni bot-bot. Vuzuʼ Mustahablari Tahorat ichra olti mustahabdur, Eshitsin har kishi ahli talabdur. Burun niyat, yana bilgil muvolot, Bori bosh mashiyu tartibi odot. Boʻyun mashini dagʻi mustahab qil, Agar qilsang saodatqa sabab bil. Tayammundur biri, yaʼniki bunyod, Yu(v)moqqa oʻng tarafdin qilmoq irod. Vuzuʼ Noqislari Iki yondin nekim dafʼ etsa tohir, Tahoratning boʻlur nuqsoni zohir.. Yana bpir uzvdin riym oqsa yo qon, Vuzugʻa bor alardin dagʻi nuqson. Qonasa tishki, koʻz solgʻanda tolib, Ogʻiz suvigʻa rangin topsa gʻolib. Yoʻq ersa qussakim, qon kelsa sofiy, Ikisidur tahoratqa manofiy. Yana qay oʻylakim, boʻlgʻay toʻla fam, Va lekin dafʼ boʻlgay gʻayri balgʻam. Jununu xushsizlik, dagʻi uyqu, Ki, boʻlgʻay takyada noqisdurur bu. Mamoz ichra bilik kulgu vuquʼi, Ki, bor aning sujudiyu rukuʼi... Bu holatlarki, mazkur oʻldi bir-bir, Berur barcha vuzuʼ holiga tagʻyir... Gʻuslning Faroyizi Nimakim, gʻusl qilmaqqa erur farz, Agar sen istimoʼ etsang, qilay arz. Ogʻizgʻa mazmaza qilmoq bilgil, Burungʻa dagʻi istinshoq qilgʻil. Erur bu ikki boʻlgʻach bebahona, Bari aʼzoga suv qilmoq ravona. Yana gʻusl ichra sunnatlar dagʻi bor, Taomil aylagil to aylay izhor. Gʻuslning Sunnatlari Ilik avval yu(v)mogʻligʻ ayla mafhum, Pas, andin soʻng yu(v)moqdur uzvi maʼlum. Badanda gar najosat boʻlsa zohir, Ani qilmoqdurur su(v) birla tohir. Yana sunnatdurur qilmoq vuzuʼ ham, Yu(v)bon aʼzo quyub uch qatla su(v) ham. Tayammum Farzlari Tayammum farzi avval boʻldi niyat, Ilik tufroqqa urmak ikki navbat. Keraktur birni yuz mashiga bilmak, Yana ne birla mash et qoʻl va tirsak. Tayammum noqisin aylay ishorat, Erur har neki nuqs etgay tahorat. Ikinchi oncha su(v)gʻa dastrasdur, Kim, ul su(v) bir vuzuʼ qilmaqqa basdur. Namoz Faroyizida Olti Xorij Farzning Sharhi Namoz ichra faroyiz, ey xiradmand, Oʻn ikki nima aylabdur Xudovand. Namozingga alardin olti doxil, Yana oltisi xorij keldi hosil. Bu oltidin biri qilsang ibodat, Hadas birla najasdin bir tahorat. Yana bir pok boʻlmoqdur makon ham, Yana avratni qilmoqdur nihon ham. Yana bir vaqt bilmak kecha-kunduz, Yana bir qibla sori aylamak yuz. Yana bir niyat etmak boʻldi bilgil, Namoz albatta, niyat birla qilgil. Namoz Olti Doxili Farzining Bayoni Chu xorij oltnni qildim ayoning, Qilay doxilin ham xotir nishoning. Erur avvalgisi avvalgʻi takbir[13], Qiyom oʻldi namozingda yana bir. Yana birni yaqin bilgil qiroat. Yana birdur rukuʼ aylarda toat. Sujud oʻldi biri, ey xilqating pok, Yana bir qaʼdai oxir qil idrok. Kishi bu erga istar boʻlsa maʼni, Tashahhudgacha[14] qilmoq maks yaʼni. Namozning Vojiblari Namozing ichra vojib keldi etti, Ki, sohib sharʼdin bu navʼ etti. Burun «al-hamd»[15]ni qilmoq qiroat, Yana bir sura anga qilmoq izofat. Yana tutmoqdurur tartib marʼi, Budur xojayi kavnayn sharʼi. Qiroat aylamak taʼyin birin bil, Yana bir aylamak arkongʻa taʼdil. Birin el qaʼdai avval taahhud[16], Biri bu qaʼdadin soʻngra tashahhud. Namozning Oʻn Sunnatlari Va Oʻn Qavlisi Adosi Namoz ichra yigirma keldi sunnat, Kishikim qilsa koʻydeg jongʻa minnat. Yigirmidin oʻnini angla qavliy, Yana oʻnini feʼli bilmak avliy. Burun ulki qavliydur ani bil, Yana feʼliysi sari mayl qilgʻil. Ul oʻndin bnirini istiftoh bilgil, «Aʼuzu»[17] ish bandigʻa miftoh bilgil. Yana bil tasmiya, andin soʻng omin, Qil andin soʻng «samiʼ ollohu»[18] taʼyin. Uchu toʻrtinchida yoʻq fotiha farz, Erur sunnat bu yangligʻ qildilar arz. Rukuʼ va sajdada ham ikki takbir, Iki tasbihga[19] ham berma tagʻyir. Namoz Sunnatlaridin Oʻn Feʼlisi Bayoni Yana feʼliy birovgakim, bilikdur, Quloqqacha biyik qilmoq ilikdur. Ung ilging soʻlgʻa qoʻymoqtur yana soʻz, Yana sajda, erga tikmogʻing koʻz. Rukuʼ ichra ilik tizga qilib yor, Uchani tutmoq ul holatda hamvor. Iki ovuch ne erga boʻlsa mansub, Erur sajda aroda boshqa matlub. Sujud aylarda paydovu nihondin, Qorin tizdan judo tut, qoʻlni yondin. Yana soʻl poshna ustida orom, Qilmoq qibla sori moyil ibhom. Kecha-kunduz namozekim erur farz, Erur oʻn etti rakʼat oʻylakim, qarz. Namoz Faroiizi Rakaoti Adadi Ikn subhu yana toʻrt oʻldi peshin, Yana asr ichra boʻldi toʻrt taʼyin. Uchu toʻrt angla, magʻrib-la ashoda, Vali qil vitrni vojib aroda. Namoz Sunnatlarining Rakaoti Adadi Birovkim, kecha-kunduz qilsa toat, Erur sunnat anga oʻn ikki rakʼat. Ikirar rakʼat oʻldi subh ila shom, Ul ikki-toʻrtar angla barcha ayyom. Islomning Uchunchi Ruknikim, Zakotdur, Bayon Qilmoq Zakot oʻldi uchunchi rukn bilgil, Nechukkim, amr qilmish tengri qilgʻil. Kishi sohibnisob oʻlgʻuncha maʼmur, Emaskim, haq tutubtur ani maʼzur. Nisob oʻlsa kishi moliga zohir, Ayirmoq farz keldi qirqdin bir. Yeturmagil angakim, mustahiqdur, Bu ishga mustahiq boʻlgʻay muhiqdur. Bu siym ahkomidur qilmoq tasadduq, Yana ashyoda mundoq bil tahaqquq. Ki, har turluk yana boʻlsa jihoting, Bahosi uzra mundoqdur zakoting. Mavoshiygʻa bitubturlar qavoyid, Ani ham yaxshi angla koʻrguzub jid. Yana jamʼiki, derlar ismi xuddom, Muqarrardur alargʻa dagʻi ahkom. Vale ermas kiyar toʻn va minar ot, Yana ham noguzir oʻlgʻan mis olot. Davotu xoma yo avroqu ajzo, Bu dastur oʻlsa, bir, har navʼ ashyo Ki, onsiz boʻlmagʻay matlub hosil, Zakot ichra emas ul shay doxil. Vale doxili haqqulloh bilgil, Aning imsokidin eʼroz qilgʻil. Adosida baloning raddin ayla, Yana qilmoq sabukbor oʻzni tongla. Islomning Toʻrtunchi Ruknikim, Roʻzadur — Sharh Etmak Erur toʻrtunchi (rukni) islomning savm, Ki, oʻtgay kimsaga taqvo bila yavm. Chu roʻza boʻldi yilda bir oy, Aning ijrosida boʻl nafsfarmoy. Ani bil subhdin to shom chogʻliq, Taomu shurbu shahvatdin yirogʻliq. Erur bu roʻzada nnyat sanga farz, Valekin pecha avlo ayladim arz. Navofilda vale niyatni qilmoq, Sanga joyizdurur tushtin burunroq. Chibin yo pashshadek har jinsi hosil, Emas boʻgʻzungga kirsa roʻza botil. Tuzu sirka totorgʻa ahli idrok, Tengursa til uchun emas anga pok. Yana ulkim, hijomat qilsayu qasd, Gʻam ermas, roʻzagʻa chun qilmamish qasd. Gar oʻtmak tifl uchun chaynar anosi, Ravodur gar yana yoʻqtur gʻizosi. Vale bilmak keraktur ani makruh, Kerak makruhdin xotirda anduh. Unutib gar esang, ichsang emas gʻam, Erur ul roʻza boqiy, ey mukarram. Favt Bulgan Roʻza Evazi Va Kafforati Agar beboklik oyini tuzduk, Gʻizoning gʻayri birla roʻza buzduk. Gʻizo eb roʻza ulkim, qilsa zoyil, Va yo nafsi boʻlib shahvatga moyil. Kafforat oltmish miskinga itʼom, Erur yo oltmish kun savmi nokom, Kim, ul kunlarning oʻlgay ittisoli, Yoʻq ersa solim ermas roʻza holi. Va yo bir bandaning koʻnglin qilib shod, Anga tengri yoʻlinda qilmoq ozod. Islomning Beshinchi Ruknikim, Hajdur, Bayon Qilmoq Beshinchi rukn bilgil hajji islom, Chu farz oʻldi adosi keldi nokom. Vale farziyatida shartlar bor, Quloq tutkim, qilay borini izhor. Birov ulkim, istitoat boʻlsa mavjud, Anga tengruki, qilding ani maqsud. Yana bir shart yoʻl amniyati bil. Bu chun mavjud oʻlur haj niyati qil. Yana gar dayi yoʻq boʻynunggʻa lozim, Sanga boʻlmoq boʻlur ul yoʻlgʻa ozim. Yana gar yoʻq ayolingdin maunat, Ki, ul koʻrgay maosh uchun suubat. Yana gar bermadi jismingda soneʼ, Maraz andoqki, boʻlgay yoʻlgʻa moneʼ. Bu mahzurot gar yoʻq tebra filhol, Oʻzungu doʻst koʻyi tavqiga sol. Nekim farz oʻldi boʻynungda ado qil, Yetib maqsadqa komingni ravo qil. Xotima Va Kitob Tuganchining Taqriri Manga bu nuktalarkim, boʻldi tahrir, Qilay itmomi taqribini taqrir. Agarchi xutbavu fihrastida bor, Vale ul ahddin garduni davvor. Base oshuftaligʻlar qildi hodis, Ki, itmomigʻa maʼlum oʻldi bois. Toʻqiz yuz beshda[20] bir farxunda farzand, Adab birla tavozuʼdin barumand, Ki, majlis ichra hozir erdi bir kun, Masoyil bahsi erdi tilga maqrun. Chu anda qobiliyat zohir erdi, Koʻngul bu nazmgʻa tartib berdi, Ki, shoyad anga nafʼi hosil oʻlgʻay, Koʻp elga ham bu maʼni vosil oʻlgʻay. Sabab bu ishni qildi davri ayyom, Toporga bu kitob ogʻozi anjom. Chu ravshan aylar islom ahli zotin: «Siroj ul-muslimin» qoʻymishmen otin. Umidim ulki, harkim oʻqugʻay, Munung nuri bila koʻngli yorugʻay. Duo birla meni ham aylagay yod, Ravonim ul duodin aylagay shod. Izohlar ↑ Maʼnosi: xushboʻy hid taratuvchi qalamni yoʻndi, demakdir. ↑ Tarj. ar.: Tangri yuksak, unga hamma talpinuvchi ajib bir zotdir. ↑ Shoh majlislarida qatnashib yuradigan, ziyrak va unga gʻoyat yaqin (aynan jondek ichki) kim esa (fikrimizcha shahzolalardan biri) Navoiy sheʼriyati dillarni vayron va islomu din uyini algʻov-dalgʻov qiladi, oʻzi juda koʻp xayrli ishlar qiladi, lekin bulardan ne foyda, yaʼni hisobga oʻtarmikan, degan fikrni aytadi. Navoiyda «Islom uyini maʼmur» etadigan bir asar yozish niyati paydo boʻladi. Lekin turli yumushlarning koʻpligi bunga imkon bermaydi. ↑ Samarqandda tugʻilgan va usha shaharda yashaydigan bir ulugʻ, pokiza zot Hirotga tashrif buyuradi. Navoiy uning xizmatiga shoshadi. ↑ Xojaekim...— Xoja Ahror nazarda tutiladi. Asl ismi Xoja Ubaydulloh, Toshkentga yaqin Bogʻiston qnshlogʻida 1404 yilda tugʻilgan va 1490 yilda Samarqandda vafot etgan mashhur shayx, naqshbandiylik valiylaridan biri, yirik feodal, nufuzli din arbobi. Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiylarning murshidi komili Xoja Ahror ilmda yaqinga qadar oʻz haqqoniy bahosini ola olmagan edi.Prof. A. I. Boldirev oʻz hayotining soʻnggi yillarida Xoja Ahror haqida kichik bir tadqiqot yaratib, uning mohiyatini «Bartolʼd oʻqishlari» (1974 yilda taʼsis etilgan) nomi ostida oʻtkazilib kelinayotgan Umumittifoq Sharqshunoslar konferensiyasiga taqdim etdilar (1982). Maʼruza kashfiyot darajasida qabul qilindi va 1985 yilda Moskvada «Feodalizm davridagi Yaqin va Oʻrta Sharqda ruhoniylar va siyosiy hayot» toʻplamida nashr etildi. Unda Xoja Ahrorning agrar faoliyati, «tamgʻa»ni yoʻq qilishi, «shariat va dnn ahkomlari»ni buzuvchilarni jilovlab turipshi, Jomiy, Navoiy va Bobur talqinida uning shaxsiyati va faoliyatiga munosabat, asarlari, xayrli ishlari, bunyodkorligi, Ulugʻbek qatliga daxlsizligi va h.k.lar birlashib, ilmdagi unga qarashni ijobiy tomonga yoʻnaltirish, haqiqiy bahosini olishi lozimligi qalamga olinadi. ↑ Shibliy — Abubakr Shibliy, mashhur soʻfiy, komil avliyolardan. Fariduddin Attor «Tazkirat ul-avliyo»da Shibliy manoqiblaridan 60 ta naql, suhbatlarni keltiradi. 945 yilda Bagʻdodda vafot etgan. ↑ Zunnun — Abulfayz Subon Zunnun Misriy, mashhur soʻfiy. 859 yilda vafot etgan. Manbalarda uning kimyo fani bilan mashgʻul boʻlgani taʼkidlanadi. ↑ Ubaydulloh — Xoja Ahrorning ismi. ↑ Jabbor — Ollohning sifatlaridan biri, majbur qiluvchi, demakdir. ↑ Tarj. ar.: Hech narsa unga oʻxshash emas (Qurʼon. «Shoʻro» surasi». 11-oyat). ↑ Tarj. ar.: bilib ol. ↑ Tasmiya — «Bismillohir rahmonir-rahim»ni aytmoq. ↑ Takbir — «Ollohu akbar» (Olloh ulugʻdir)ni aytmoq. ↑ Tashahhud — «at-tahiyotu lillohi vas-salavotu vat-tayyibot. Assalomu alayka ayyuhan-nabiyyu va rahmatullohi va barakatuh. Assalomu alayno va alo ibodillohis-solihin. Ashhadu allo iloha illollohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rasuluhu»ni aytmoq. ↑ «Al-hamd» — Qurʼoni majidning birinchi «Fotiha» surasi. ↑ Taʼahhud — ahd qilmoq. ↑ «Aʼuzu»— «Auzu billohi minash-shaytonir-rojim»ni aytmoq. ↑ «Samiʼolloh» — «Samiʼollohu liman hamidah»ni aytmoq. ↑ Ikki tasbih — biri rukuʼ tasbihi «Subhona rabbiyal-azim» va ikkinchisi sajda tasbihi «Subhona rabbiyal-aʼlo»ni aytmoq. ↑ 905 h. n. 1499/1500 melodiy yilga toʻgʻri keladi

Muallif: Alisher Navoiy