Yaxshining sharofati (hikoya) [Mirkarim Osim]

Yaxshining sharofati (hikoya) [Mirkarim Osim]
Yaxshining sharofati (hikoya) [Mirkarim Osim]
— Tobakay musofirlikda rangingizni sargʻaytirib yurgaysiz, — dedi bir kuni Alisherning hujrasiga tashrif buyurgan pahlavon Muhammad. — Oʻz shahringiz Hirotgʻa keting. Mashhad havosi sizga yoqmadi. Rangingizga qarab boʻlmaydur, za’faron.
— Rost, Hirotni sogʻinib rangim za’faron boʻldi. Qanot bogʻlab uchgim kelib turibdur. Borib marhum atomning chirogʻin yoqmogʻim kerak.
— Bas, nevchun joʻnab ketmaysiz?
— Hirot taxtin olgʻon Abu Saiddin qoʻrqadurmen. Oʻzingizga ma’lum, mening tagʻoyilarim aning gʻanimi boʻlgʻon Husayn Boyqaro xizmatidadurlar. Tagʻoyisini koʻrarga koʻzi boʻlmogʻon podshoh jiyanining boshin silamas.
Pahlavon ketmon soqolini tutamlab, bir lahza fikr-mulohaza daryosiga choʻmdi-da, keyin boshini koʻtarib, doʻrillagan ovoz bilan dedi:
— Albatta, bir ishga bel bogʻlamoqdin avval aning oqibatin oʻylamoq kerak. Ulugʻbekning onosi Gavharshodbegimdek tabarruk xotunni jallod ilkiga topshurgʻon, begunoh bek, shahzodalarni qatl ettirgan podshohdin yaxshilik kutib boʻlmaydur. Kimiki tutun chiqarib yonayotgan bu alangaga yaqinlashsa, etagi kuyadur. Shul sababdin siz Hirot borgʻoningizda anga yaqin yoʻlamang. Faqir kishi panada, deganlaridek zolimning koʻzidin yiroqda yuring. Men dogʻi yaqin aroda Hirotga koʻchib ketmoq niyatidamen. Bul yerda ishim yurishmay qoldi.
— Mashhadda menga sizdin oʻzga mehribone yoʻq. Yalgʻuz qolsam, musofirlik boshimgʻa yetadur.
— Andogʻ boʻlsa, ikki oʻt-olovdin birin tanlang. Men ketsam, bul yerda holingizdin xabar oloturgʻon kimarsa yoʻq. Hirotda ersa yor-doʻstlaringiz bor. Mavlono Abdurahmon Jomiy va Sayid Hasan Ardasher janoblari har vaqt sizni himoya qiladurlar. Siz sipohi ermas, shoirsiz. Ilkingizda nayza ermas, qalam tutib kelgansiz. Nahot, Abu Said tagʻoyilaringizning qasdin sizdin olsa?
Oʻzi ham Hirotni sogʻinib, butun vujudi bilan u yerga intilib turgan yosh shoirga pahlavonning soʻzi yogʻdek yoqdi. Abu Said oʻz dushmanlarini yengib, Xurosonda bir qadar tinchlik oʻrnatgan edi. Shoir oldiga qoʻyilgan qaynoq shoʻrvani ichishdan qoʻrqqan kishidek, yana bir necha kun sabr qilib turdi, keyin tavakkal otiga minib, oʻz shahri Hirotga joʻnadi.
Endi yigirma-yigirma birga kirgan tajribasiz yigitlar singari Alisher ham pulni rasamadi bilan sarf qilishni bilmas edi. Qoʻli ochiqligi tufayli koʻp oʻtmay, otadan qolgan uncha-muncha pul ham sovurilib ketdi, birovdan pul soʻrashdan u or qilardi.
Bir kuni shoir Hasan Ardasherni yoʻqlagani borganda, u ishdan gap ochdi.
— Bekor yurgandin bekor ishla, degan gap bor. She’r bilan qorin toʻygʻozib boʻlmaydur. Ishlamasangiz dogʻi och qolmaysiz, men bor, oshno-ogʻaynilar bor. Ammo sizning sirkangiz suv koʻtarmaydur. Riyozat bila topilgʻon bir tishlam nonni birov bergan semiz qoʻy etidin yaxshiroq deb oʻylaysiz.
— Koʻnglimdagini topdingiz, otaxon, — dedi qizarib Navoiy.
— Shul sababdin sizga loyiq bir ish topoyiq. Agar she’r muxlisi boʻlgʻon insofli bir amaldor sizni oʻziga mulozim qilib olmoqqa rozilik bersa, xoʻp dermi erdingiz?
— Munosib bir kishiga mulozim boʻlmoqdin or etmaydurmen. Birovning xizmatin qilmoq ayb ermas.
— Rost aytdingiz, bu nomus qilaturgan ish ermas. Soʻzima quloq bering. Men bir kun Sulton Hasanbekning uylaridagi majlisda sizning bir she’ringizni oʻqib erdim. Ul kishiga bagʻoyat xush keldi. Burunroq menga, bir pokiza, fahm-farosatli yigit boʻlsa, navkar qilib olur erdim, deb erdilar. Men sizni aytib koʻray. Qoʻli ochiq odam, yaxshi maosh bersa kerak.
— Sulton Hasanbek mayxoʻr, deb eshitamen. Oʻgʻli dogʻi koʻp ichadur erkan, — dedi Navoiy.
— Mayxoʻr boʻlsalar dogʻi koʻngli oq odamlar. Yaxshi odam mast boʻlsa ham oʻzgaga yomonliq sogʻinmaydur.
Navoiy ikkilanib turib, uning taklifini qabul qilishga majbur boʻldi. Yosh boʻlsa ham she’r muxlislari orasida dongʻi chiqqan Navoiydek shoirni mulozim qilib olganidan Hasanbekdek kishi faxr¬lanar edi.
Mulozim yoki navkar xizmatkorlik lavozimidan bir pogʻona baland boʻlib, u bek bilan xizmatkorlar oʻrtasida turadi, xoʻjayinning buyruqlarini xizmatkorlarga yetkazadi, dasturxon yozib, xoʻjayin oldiga ovqat qoʻyadi, u bilan birga oʻtirib ovqatlanadi, suhbat quradi. Bundan tashqari, Navoiy jangovar bek bilan safarga birga chiqish, sahro, togʻ-toshlarda yurish, harbiy safar qiyinchiliklarini u bilan baham koʻrishga majbur edi.
Navoiy Mirzabekni ichkilikdan qaytarishga, unda she’r va musiqiyga havas uygʻotishga harakat qilardi. Musiqiyga havas uygʻotish qiyin emasdi, ammo ichkilikdan koʻnglini sovutish mumkin boʻlmadi. Biroq shunga qaramay, Mirzabek koʻngli oq boʻlib, mast boʻlmagan vaqtlarida juda xushmuomala va rahmdil yigit edi. Kunlardan bir kun yuz bergan bir hodisa buni tasdiqladi.
Husayn Boyqaro Xorazmda kuch toʻplab, doimo Xurosonga hujum qilib turardi. Uning bir toʻda askarlari Jah-Jah degan joydagi jangda magʻlub boʻlib qochib qutuldi, bir qismi oʻrovda qolib, asir tushdi. Bu jangda Abu Saidning yosh askarboshilaridan Mirzabek oʻzining usta jangchi, mohir qilichboz ekanini koʻrsatdi. Oʻsha vaqtning odatiga koʻra asirlarni askarboshilar va navkarlarga ikkitadan-uchtadan boʻlib berilar, ular bu asirlarning kallalarini olib, oʻz hukmdorlariga yuborar edilar.
Mirzabek qarorgohga jangdan charchab keldi-da, qurol-yarogʻini chodirning oʻrtasidagi ustunga osdi va oʻzini yerdagi namat ustiga tashladi. U hali oʻziga kelmagan, harsillab nafas olar, koʻzlari bejo edi.
— Tomogʻingizni hoʻllab olsangiz oʻzingizga kelardingiz, — dedi Alisher.
Mirzabek oʻrnidan turib oʻtirib, bir piyola sharbat ichib, moʻylovini artdi-da:
— Shukur, — deb qoʻydi entikib. — Oʻzi dogʻi... hazilakam jang boʻlmadi. Ahmad Hojibek... Oʻz cheriki bila... yetib kelmasa... ishimiz xarob erdi.
U harsillab jang tafsilotlarini gapirib berayotganda, tash¬qaridan oyoq tovushi, ot pishqirigʻi eshitildi. Qurol-yarogʻli tavochi(xabarchi) bek chodir ichiga kirib salom berdi-da, xirillab:
— Mirzabek, ulushingizni keltirdim, ikki bandi, — dedi. — Darhol kallalarini olib, Mirzoga yiborgʻaysiz!
Darhol qurollarini taqib olgan Mirzabek bilan Navoiy tashqari chiqib, qurolli soqchilar yonida turgan, kiyimlari yechib olingan ikki asirni koʻrishdi. Ularning biri novchagina, qop-qora soqolini turkmancha qirqdirgan yigit edi. U boshini gʻoz koʻtarib, magʻrur boqib turar, koʻzlarida qoʻrquvdan asar yoʻq, uning yonida oʻrta boʻyli kallador sherigi xayol ichida yerga tikilganicha qotib qolgan edi.
Tavochi bek ikkala asirning kallasini hukmdorga yuborish kerakligini yana bir bor uqtirib, otiga mindi, soq¬chilari uning oldiga tushib, bosh qarorgoh tomon joʻnashdi. Navoiy kallasi hozir olinishi kerak boʻlgan yigitlarga achinib qarar, ularni qutqarish yoʻlini qidirar edi.
— Bek, bul ikki bandini qatl etib baraka topmaymiz, — dedi. — Jangda odam oʻldirmakning yoʻli boshqa. Siz jangda yovni oʻldirmasangiz, ul sizning boshingizni olur, ammo qurol-yaroqsiz asir yigitlarni bejon qilmoq ulugʻ gunoh.
— Na qilay, farmoni oliygʻa qarshu bormoq mumkin ermas.
— Biz podshohning farmonini ham yerina keltirurmiz, bularni dogʻi oʻldirmaymiz. — U savol nazari bilan qarab qolgan Mirzabekka uzoqdagi bir chinorni koʻrsatdi. — Oʻshal ogʻoch tubinda bir oʻq yeb oʻlgan askarni koʻrib erdim. Boshi butun. Yarmoq berilsa, bir askar aning kallasin keltirgay. Biz bir bandining kallasi oʻrniga ani yiborgʻoymiz. Ammo ikkinchisini qandoq xalos eturmiz, bilmaymen. — Navoiy negadir birinchi navbatda novcha askarni qutqarmoqchi edi.
Mirzabekning yuzi yorishib ketdi.
— Oʻsha chinordin yuz qadamcha narida, soy boʻyidagi xarsangtosh yonida men mirzo Husaynning bir navkarini yelkasidin chopib tashlogʻon erdim. Aning dogʻi boshin keltirsinlar, — shuni deb Mirzabek choʻntagidan bir dinor chiqarib, Navoiyga tutqizdi. Navoiy qoʻshni chodirga kirib, tanish bir askarni boshlab keldi va qoʻliga tilla pulni tutqizib, voqeani tushuntirdi.
Oradan chorak soat oʻtmay, kesib kelingan ikki kallani xurjunga solib, tavochi bekka joʻnatdilar, joni omon qolgan ikki asirni kechgacha chodirda olib oʻtirib, qorongʻi tushganda qoʻyib yubordilar. Navoiy ular bilan xayrlasharkan, har biriga bittadan non berdi.
Sulton Hasanbek Mirzabekning qilgan xayrli ishini eshitib, xursand boʻldi va unga shunday dedi:

— Oʻgʻlim, Navoiyning sharofati bila savob ish qilibsen. Men ikki¬ngizdin ham behad xursandmen. Ammo tilingizga ehtiyot boʻling. Agar birov bul ishdin xabardor boʻlib, Abu Saidga yetkazsa, holingizga voy!
Tavsiya qilamiz
. Tush.UZ - Tushlar tabiri
. Yuklamlar ombori
. O'zbekcha Android dasturlar
. Orginal Mp3 lar
. Aralash rasmlar + 9 000
. Kitoblar
Яндекс.Метрика