Kampir osh (hikoya) [Toʻlqin Hayit]

Kampir osh (hikoya) [Toʻlqin Hayit]

Hojar ona ayvon chekkasidagi taxta soʻrida muk tushgancha guruch tozalamoqda edi. Ichkari uydan chiqqan oʻgʻli-patila soch, ingichka moʻylovli Hosilmat: — Yana oshmi, momoshka! qoʻying, nima qilasiz... qizlar kuladi, — dedi. — Tugʻilgan kuningni eshitib, Asal dugonam bilan Mehrining tomogʻi tushadi, bolam. Oʻshanga... aylanay, bir kapgir osh damlamoqchiman. Sanlar oʻzlaringni svet-pvet stollaringni qilaveringlar! — dedi Hojar ona muloyim ohangda. — Svet-pvet emas, odamni sharmanda qilmang. Oʻrtoqlarim eshitsa shu gaplaringizni, mani nervimga oʻynashadi. Tak, chto momoshka, shvedcha stol, deng, xoʻpmi? — Xoʻp, bolam, xoʻp, aylanay! Shvedcha boʻlsa, shvedcha-da! Mani bilmaydi, deysanmi? Ana agarodimda shvet barq urib yotibdi. Har yili ekaman, bilasan-ku, aylanay. Shved deganingni... bu tom oʻlgur bolam, odam qarigandan keyin quloq ham tosh bitarkan! Hosilmat kampirning uyiga kirdi: oʻrtada xontaxta, atrofida quroqi koʻrpachalar solingan. — Momoshka? — Labbay, bolam. — Bularingiz boʻlmaydi. Bu yerda ham shvedcha stol qilamiz. Oʻrtoqlarim sizni koʻraman, deb kirib qolishlari mumkin. Chto, manavi amir zamonidan qolgan xontaxtayu, ammangizning qizi bergan koʻrpachalaringizni cherdakka «fisht»; qilaman! — Hoy, aylanay, bolam! Undan koʻra, onangni oʻldirib qoʻya qol! — Voy-boʻy momoshka, nervingiz ham bor-a. Sizga bir ogʻiz gapirib ham boʻlmaydi-ya! — Mani onam, desang, tinchimni buzma, bolam! — Oʻrtoqlarim... — Hoy, oʻsha oʻrtoqlaring togʻ oshib kelmagandir. Ichida nemis-pemisi bormi! — Nemis oʻrtogʻim yoʻq, hammasi mahalla bolalari! — Mahalla bolalari boʻlsa, burnining ostidan narini koʻrishadi. — Sinfdosh qizlar ham kelishadi. — Mayli, kelishsin, bolam. Aybi yoʻq. Ana, Asalning oʻgʻli ham sinfdosh qizlarini chaqiribdi. Birov gapirdimi? Gapirgani yoʻq. Hosilmat boshlarini qashib nari ketarkan, «Momoshkaga tushuntirish qiyin!»; deb toʻngʻillab qoʻydi. Oradan bir soat oʻtib, Asal kampir bilan Mehri muallima keldi. Endi hol-ahvol soʻrashgan edilar hamki, bir gala yigit-qizlar chuldirashib ichkari kirishdi. Har uchchala kampir derazaga yopishdi. — Voy oʻlmasam! — dedi Hojar ona koʻrsatkich barmogʻini lunjiga bosib. — Ana uni qaranglar. Sharmanda-a! Kindigi ochiq... kimning qizi ekan? Mehri muallima ajin qoʻlini peshonasiga tiradi: — Umi? U Sokina boyvuchchaning oʻrtancha qizi. Toshkentda oʻqiydi. Meditsinada. Jenski doʻxtir boʻlarmish. — Doʻxtir boʻlmay har balo boʻlgur, atlas kiyib kelsa oʻlarmidi? Hojar ona tor shim kiygan qizni koʻrsata turib: — Vuy, sharmanda, sharmanda! — dedi koʻzini yashirib. Mehri muallima piqir kuldi. — Afgʻondan oshib kelganga oʻxshaysiz, Hojaroy, bugun koʻryapsizmi bu turqisovuqlarni?! Yevropacha kiyinamiz, yevropacha yashaymiz, deb urf-odatlarimizni rasvo qilishyapti. — Oʻsha Avroʻpani urf-odatlari yaxshi ekanmi shunchalik? — Qaydam? — Mehri muallima labini burdi va Hojar onaning qoʻlidan pichoqni oldi. — Sabzini man toʻgʻrayman. Asal kampir piyoz solingan kosani oldiga tortdi. — Man piyozni artib turay boʻlmasa! Mehri muallima sabzini toʻgʻrab turib, soʻzida davom etdi: — Oʻsha Yevropa deganlarida ikki erkak nikohdan oʻtib yashasharmish. Hojar ona ishonmadi: — Boʻladigan gapni aytsangiz-chi! Asal kampir gapga qoʻshildi: — Kecha radioda aytishdi. Bu narsani oʻzbeklar qoralaydi, dedi. — Ana koʻrdingizmi? — Mehri muallimaning quyuq oʻsma qoʻyilgan qoshlari qaldirgʻoch qanotlaridek pirpiradi. — Man bir narsani bilmasam gapirmayman!.. Ayoli yarim kechada kelsa, er urishsa, sudga berarmish. Xotin boshqani xohlasa, eriga «sen yoqmay qolding»; deb uydan haydab yuborarmish. Ota minan oʻgʻil kelisholmay qolsa, uy-joyni sud orqali hal qilisharkan!.. Ana, sizga bir olam gap! Hojar ona: — Koʻp ham unaqa emasdir! — dedi aftini burishtirib. Mehri muallima: — Sizni oʻshaqqa joʻnatish kerak, oʻshanda koʻzingiz moshday ochiladi! — dedi shartta. — Moshday ochiladigan boʻlsa, borib kelaman! — hazillashdi Hojaroy. Sabzi, piyoz toʻgʻralib boʻlgach, kampirlar oshxonaga chiqishdi. Sochini sariqqa boʻyagan, qiltiriq qiz bilan yoʻgʻon boʻyniga oltin zanjir taqqan yigit ichkariga bosh suqishdi. Sassiq aroq hidi anqidi. — Salom, onalar! — hiqillab dedi yigit. — Nima ovqat? — Osh, osh, bolam! -Hojar ona uning yelkasiga qoqdi. Yigit qimmatbaho toʻq koʻk koʻylagining yelkasiga, kampir qoʻli tekkan joyga gʻijinib pufladi. — Osh? — dedi keyin ijirgʻanib. — Kechasi jeludkaga ogʻirlik qiladi. Qiz oʻqchidi. Yigit uning qoʻltigʻidan olib, ariq tomon boshladi. Hojar ona yoqasini ushladi. — Tovba, tovba! Oʻzi yosh-u, ichib olganiga oʻlaymi? E xudo, qaysi kunlarga yetib keldik?! Qizning oʻqchigan ovozi, soʻng qusqisining suvga sharillab agʻdarilgani eshitildi. «Hay, hay»; degancha Hojar ona ular tomonga oshiqdi. Yigit qizning sochi va boshidan ushlab turardi. Qiz oʻqchib-oʻqchib suvga qusar, qoʻlansa hid atrofga anqir edi. Hojar ona yeng uchi bilan ogʻzini yopib: — Hoy, aylanay, qizim, suvga qusma, gunoh boʻladi! — dedi koʻngli ichikib. Asal kampir tovush qildi: — Yogʻingiz qaerda? Hojar ona ortiga qaytdi. Gaz plitasi yonidagi yogʻ idishni olarkan: — Bizning zamonda suvga tupursak, xudorahmati otamiz xivich bilan quvlar edilar, — dedi kuyunib. — Kap-katta qiz, uyalmaydi, gʻarq etib suvga qusib oʻtiribdi-ya! Hay, attang! Hosilmat ichkari kirdi. — Ha, momoshkalar, qanaqa palov boʻlyapti oʻzi? Hojar ona jilmaydi: — Kampir osh boʻlyapti, bolam! — Kampir osh? Xe...xe! — Sengayam olib qoʻyamiz. — Oʻzlaring yenglar... bizdi oshqozon bunaqasini xohlamaydi. Hojar ona piching qildi: — Oshqozoningga shvedcha aroq yoqadi shekilli, bolam. Hay, ichib olibsan-a? Hosilmat xixiladi: — Ha, endi, momoshka, ellik gramm odamni oʻldirarmidi?! Chet el musiqa tovushi uyni larzaga keltirdi, tapir-tupur oyoq tovushlari, qiy-chuv eshitildi. Hojar ona oʻgʻliga tanbeh berdi: — Sekinroq, oʻgʻlim, sal pastroq... qoʻni-qoʻshni degandek... — Bir kecha chidashsa, osmon uzilib yerga tushmas, momoshka! Asal kampir labini tishladi. Hojar ona Hosilmatning ortidan: — Osh pishib qoldi, oʻrtoqlaring xohlashsa, ayt, suzib beramiz. — Oʻzlaring yenglar, oʻzlaring? — qoʻl siltadi Hosilmat va ichkari kirib ketdi. Mehri muallima uning ortidan borib derazadan ichkariga boqdi. Burni puchuq qiz nafis, uzunroq sigaret tutatdi. — Staruxalaring nima pishiryapti? — Osh! — javob qildi Hosilmat iljayib. Qiz chaplangan aftini burishtirdi: — Nu-da, Xosilmatchik, mama tvoya... zoʻr, kechasi osh yeyish... vey... jalka oshqozonlariga. Hosilmat uning qoʻllaridan ushlab, oʻrtaga boshladi. qiz noz-karashma bilan unga suykaldi. Oʻrtadagi stol usti allaqachon boʻshab qolgan, aroq, shampan, vino shishalari, tort qutilari tartibsiz sochilib yotardi. Xorij qoʻshiqchisi kuchayib, xirillab, baqirib kuylar, u har ovozini koʻtarganda, irgʻishlab oʻynayotgan dumboqqina qiz bilan ozgʻin yigit Hosilmat tomonga oʻqtin-oʻqtin qarab qoʻyishardi. Qiz orqasini oʻgirib irgʻishlab oʻynar ekan, boshini noz bilan qimirlatib, boʻynini burib, koʻzlarini suzgancha yigitga boqar, u «xah»; deb egilganda, uning ozgʻin koʻksiga oppoq yelkasini suykab-suykab olardi. — Onasi osh qilayotgan emishmi? — nozlanib soʻradi qiz. — Shunaqa deyishyapti! — sovuqqina javob qildi yigit. — Undan koʻra, alaviya salat qilganlarida, oz-ozdan yer yedik. — Otstaliy kampir u... buni tushunadi, deysanmi? Oshini qilaversin. — Ve-e-ey! Osh? Kechasi-ya! Mehri muallima pildirab ortiga qaytdi. — Yoshlar buzilib ketgan, deyishganda, ishonmagan edim! — dedi u ichkari kirar-kirmas. — Hay-hay, bizlar bergan tarbiyadan «t»; harfi ham qolmabdi. Maktabda bularga nima oʻrgatishyapti?! — Burungi zamonda qizil toʻy chiqib, hammani aroqqa oʻrgatdi, — dedi Hojar ona hasratli ohangda. — Endi bu balo chiqdimi?! Bittasi ham oʻtirmaydi: ovqatini ham tik turgancha yeyishadi, «bismilloh»; deyishadimi, yoʻqmi?.. Asal kampirning hasratidan oʻt chiqdi: — Bular «bismilloh»;ni ham, «omin»;ni ham bilishmaydi. Osh pishdi, qozonning qopqogʻi olinganda, oshxonada, hovlida xushboʻy hid taraldi, it hurib, xoʻroz bir qichqirdi. Hojar ona goʻshtini ajratib olib, toʻgʻrab oshga bosdi-da, ikkita suyakni itning oldiga eltib tashladi, tovuqlarga esa, bir hovuch don sepdi. Soʻng katta chinni tovoqdagi oshni koʻtarib uyga kirdi. Hojar ona oshpaz cholini esladi. — Osh pishdi, deguncha xudorahmati esimga tushadi. Pishirgan oshlarini yeb toʻymas edik. Mehri muallima: — Bir umr elning toʻylarida xizmat qilib oʻtdilar, Xudo rahmat qilgan boʻlsin! — dedi boʻrsildoq nonni avaylabgina ushatar ekan. «Oling, oling»; bilan oshni yedilar, ustidan bosib-bosib achchiq-achchiq choy ichdilar. Endi gurung qizigan paytda tor shim kiygan ikki qiz bir-birlariga suyanib, ichkari kirdi. Ularning rangi oqargan, koʻzlarida nur yoʻq edi. Hojar ona oʻrnidan turdi. — Kelinglar, qizlarim! Bu yerga oʻtinglar! — Charchab qoldik, boshimiz aylanib ketdi. Mehri muallima ularning rang-roʻyiga nazar solarkan: — Ikkalangdayam animiya bor ekan, oʻzlaringga qarab yursanglar boʻlmaydimi?! — dedi ularni tergagan boʻlib. Hojar ona kichkina taqsimchada osh keltirib qoʻydi. — Olinglar, ona qizim! Qizlar bir-biriga qarashdi. Mehri muallima Asal kampirga imo qildi: — Bularga qoshiq bering! — Ha-ya, esim qursin! Bir zumda taqsimcha boʻshadi. Qizlarning yuziga qon tepdi. Xosilmat depsinib ichkari kirdi. — Momoshka, qorin tatalab ketdi. Hojar onaning koʻzlari jovdiradi: — Ozgina qirmoch qoldi, bolam, yeysanmi? — Qirmochmi, irmochmi, nirmochmi, momoshka, farqi yoʻq, olib keling! Qorin... qorin quldirab odamni ezib yubordi! Hojar ona bir taqsimcha qirmochni oʻgʻlining oldiga qoʻydi. Hosilmat qoshiqni ochiqib ogʻziga tiqdi, soʻng yutuqqancha qirt-qirt chaynay boshladi. Uch yigit, besh qiz ichkari bosh suqdi. Hosilmat qirmochni ularga manzirat qildi: — Olinglar, qirmoch rangni toza qiladi, deb eshitganman... Yigitlar uning yoniga choʻkishdi. Tor yubka kiygan toʻliqqina qiz: — Men osh yeyman! — dedi shirakayf holda. Kampirlar bir-birlariga ma’noli boqib, oʻrnilaridan turishdi. — Boʻling — dedi Hojar ona Asal kampirga imo qilib. — Nima qilamiz endi? — hayron boqdi Mehri muallima. — Nima qilardik, aylanay, — Hojar ona ostonada turgan rang-barang qimmatbaxo tuflilar orasidan eski kalishini topib apil-tapil oyogʻini tiqdi. — Yordam berasizlar, kampir osh qilamiz! Xoʻroz choʻzib-choʻzib qichqirdi, tun yarmidan oqqan edi.

Muallif: Toʻlqin Hayit