Кампир ош (ҳикоя) [Toʻlqin Hayit]

Кампир ош (ҳикоя) [Toʻlqin Hayit]

Ҳожар она айвон чеккасидаги тахта сўрида мук тушганча гуруч тозаламоқда эди. Ичкари уйдан чиққан ўғли-патила соч, ингичка мўйловли Ҳосилмат: — Яна ошми, момошка! қўйинг, нима қиласиз... қизлар кулади, — деди. — Туғилган кунингни эшитиб, Асал дугонам билан Меҳрининг томоғи тушади, болам. Ўшанга... айланай, бир капгир ош дамламоқчиман. Санлар ўзларингни свет-пвет столларингни қилаверинглар! — деди Ҳожар она мулойим оҳангда. — Свет-пвет эмас, одамни шарманда қилманг. Ўртоқларим эшитса шу гапларингизни, мани нервимга ўйнашади. Так, что момошка, шведча стол, денг, хўпми? — Хўп, болам, хўп, айланай! Шведча бўлса, шведча-да! Мани билмайди, дейсанми? Ана агародимда швет барқ уриб ётибди. Ҳар йили экаман, биласан-ку, айланай. Швед деганингни... бу том ўлгур болам, одам қаригандан кейин қулоқ ҳам тош битаркан! Ҳосилмат кампирнинг уйига кирди: ўртада хонтахта, атрофида қуроқи кўрпачалар солинган. — Момошка? — Лаббай, болам. — Буларингиз бўлмайди. Бу ерда ҳам шведча стол қиламиз. Ўртоқларим сизни кўраман, деб кириб қолишлари мумкин. Что, манави амир замонидан қолган хонтахтаю, аммангизнинг қизи берган кўрпачаларингизни чердакка «фишт»; қиламан! — Ҳой, айланай, болам! Ундан кўра, онангни ўлдириб қўя қол! — Вой-бўй момошка, нервингиз ҳам бор-а. Сизга бир оғиз гапириб ҳам бўлмайди-я! — Мани онам, десанг, тинчимни бузма, болам! — Ўртоқларим... — Ҳой, ўша ўртоқларинг тоғ ошиб келмагандир. Ичида немис-пемиси борми! — Немис ўртоғим йўқ, ҳаммаси маҳалла болалари! — Маҳалла болалари бўлса, бурнининг остидан нарини кўришади. — Синфдош қизлар ҳам келишади. — Майли, келишсин, болам. Айби йўқ. Ана, Асалнинг ўғли ҳам синфдош қизларини чақирибди. Биров гапирдими? Гапиргани йўқ. Ҳосилмат бошларини қашиб нари кетаркан, «Момошкага тушунтириш қийин!»; деб тўнғиллаб қўйди. Орадан бир соат ўтиб, Асал кампир билан Меҳри муаллима келди. Энди ҳол-аҳвол сўрашган эдилар ҳамки, бир гала йигит-қизлар чулдирашиб ичкари киришди. Ҳар уччала кампир деразага ёпишди. — Вой ўлмасам! — деди Ҳожар она кўрсаткич бармоғини лунжига босиб. — Ана уни қаранглар. Шарманда-а! Киндиги очиқ... кимнинг қизи экан? Меҳри муаллима ажин қўлини пешонасига тиради: — Уми? У Сокина бойвуччанинг ўртанча қизи. Тошкентда ўқийди. Медитсинада. Женски дўхтир бўлармиш. — Дўхтир бўлмай ҳар бало бўлгур, атлас кийиб келса ўлармиди? Ҳожар она тор шим кийган қизни кўрсата туриб: — Вуй, шарманда, шарманда! — деди кўзини яшириб. Меҳри муаллима пиқир кулди. — Афғондан ошиб келганга ўхшайсиз, Ҳожарой, бугун кўряпсизми бу турқисовуқларни?! Европача кийинамиз, европача яшаймиз, деб урф-одатларимизни расво қилишяпти. — Ўша Аврўпани урф-одатлари яхши эканми шунчалик? — Қайдам? — Меҳри муаллима лабини бурди ва Ҳожар онанинг қўлидан пичоқни олди. — Сабзини ман тўғрайман. Асал кампир пиёз солинган косани олдига тортди. — Ман пиёзни артиб турай бўлмаса! Меҳри муаллима сабзини тўғраб туриб, сўзида давом этди: — Ўша Европа деганларида икки эркак никоҳдан ўтиб яшашармиш. Ҳожар она ишонмади: — Бўладиган гапни айтсангиз-чи! Асал кампир гапга қўшилди: — Кеча радиода айтишди. Бу нарсани ўзбеклар қоралайди, деди. — Ana koʻrdingizmi? — Mehri muallimaning quyuq oʻsma qoʻyilgan qoshlari qaldirgʻoch qanotlaridek pirpiradi. — Man bir narsani bilmasam gapirmayman!.. Ayoli yarim kechada kelsa, er urishsa, sudga berarmish. Xotin boshqani xohlasa, eriga «sen yoqmay qolding»; deb uydan haydab yuborarmish. Ota minan oʻgʻil kelisholmay qolsa, uy-joyni sud orqali hal qilisharkan!.. Ana, sizga bir olam gap! Ҳожар она: — Кўп ҳам унақа эмасдир! — деди афтини буриштириб. Меҳри муаллима: — Сизни ўшаққа жўнатиш керак, ўшанда кўзингиз мошдай очилади! — деди шартта. — Мошдай очиладиган бўлса, бориб келаман! — ҳазиллашди Ҳожарой. Сабзи, пиёз тўғралиб бўлгач, кампирлар ошхонага чиқишди. Сочини сариққа бўяган, қилтириқ қиз билан йўғон бўйнига олтин занжир таққан йигит ичкарига бош суқишди. Сассиқ ароқ ҳиди анқиди. — Салом, оналар! — ҳиқиллаб деди йигит. — Нима овқат? — Ош, ош, болам! -Ҳожар она унинг елкасига қоқди. Йигит қимматбаҳо тўқ кўк кўйлагининг елкасига, кампир қўли теккан жойга ғижиниб пуфлади. — Ош? — деди кейин ижирғаниб. — Кечаси желудкага оғирлик қилади. Қиз ўқчиди. Йигит унинг қўлтиғидан олиб, ариқ томон бошлади. Ҳожар она ёқасини ушлади. — Товба, товба! Ўзи ёш-у, ичиб олганига ўлайми? Э худо, қайси кунларга етиб келдик?! Қизнинг ўқчиган овози, сўнг қусқисининг сувга шариллаб ағдарилгани эшитилди. «Ҳай, ҳай»; деганча Ҳожар она улар томонга ошиқди. Йигит қизнинг сочи ва бошидан ушлаб турарди. Қиз ўқчиб-ўқчиб сувга қусар, қўланса ҳид атрофга анқир эди. Ҳожар она енг учи билан оғзини ёпиб: — Ҳой, айланай, қизим, сувга қусма, гуноҳ бўлади! — деди кўнгли ичикиб. Асал кампир товуш қилди: — Ёғингиз қаерда? Ҳожар она ортига қайтди. Газ плитаси ёнидаги ёғ идишни оларкан: — Бизнинг замонда сувга тупурсак, худораҳмати отамиз хивич билан қувлар эдилар, — деди куюниб. — Кап-катта қиз, уялмайди, ғарқ этиб сувга қусиб ўтирибди-я! Ҳай, аттанг! Ҳосилмат ичкари кирди. — Ҳа, момошкалар, қанақа палов бўляпти ўзи? Ҳожар она жилмайди: — Кампир ош бўляпти, болам! — Кампир ош? Хе...хе! — Сенгаям олиб қўямиз. — Ўзларинг енглар... бизди ошқозон бунақасини хоҳламайди. Ҳожар она пичинг қилди: — Ошқозонингга шведча ароқ ёқади шекилли, болам. Ҳай, ичиб олибсан-а? Ҳосилмат хихилади: — Ҳа, энди, момошка, эллик грамм одамни ўлдирармиди?! Чет эл мусиқа товуши уйни ларзага келтирди, тапир-тупур оёқ товушлари, қий-чув эшитилди. Ҳожар она ўғлига танбеҳ берди: — Секинроқ, ўғлим, сал пастроқ... қўни-қўшни дегандек... — Бир кеча чидашса, осмон узилиб ерга тушмас, момошка! Асал кампир лабини тишлади. Ҳожар она Ҳосилматнинг ортидан: — Ош пишиб қолди, ўртоқларинг хоҳлашса, айт, сузиб берамиз. — Ўзларинг енглар, ўзларинг? — қўл силтади Ҳосилмат ва ичкари кириб кетди. Меҳри муаллима унинг ортидан бориб деразадан ичкарига боқди. Бурни пучуқ қиз нафис, узунроқ сигарет тутатди. — Старухаларинг нима пиширяпти? — Ош! — жавоб қилди Ҳосилмат илжайиб. Қиз чапланган афтини буриштирди: — Ну-да, Хосилматчик, мама твоя... зўр, кечаси ош ейиш... вей... жалка ошқозонларига. Ҳосилмат унинг қўлларидан ушлаб, ўртага бошлади. қиз ноз-карашма билан унга суйкалди. Ўртадаги стол усти аллақачон бўшаб қолган, ароқ, шампан, вино шишалари, торт қутилари тартибсиз сочилиб ётарди. Хориж қўшиқчиси кучайиб, хириллаб, бақириб куйлар, у ҳар овозини кўтарганда, ирғишлаб ўйнаётган думбоққина қиз билан озғин йигит Ҳосилмат томонга ўқтин-ўқтин қараб қўйишарди. Қиз орқасини ўгириб ирғишлаб ўйнар экан, бошини ноз билан қимирлатиб, бўйнини буриб, кўзларини сузганча йигитга боқар, у «хаҳ»; деб эгилганда, унинг озғин кўксига оппоқ елкасини суйкаб-суйкаб оларди. — Онаси ош қилаётган эмишми? — нозланиб сўради қиз. — Шунақа дейишяпти! — совуққина жавоб қилди йигит. — Ундан кўра, алавия салат қилганларида, оз-оздан ер едик. — Отсталий кампир у... буни тушунади, дейсанми? Ошини қилаверсин. — Ве-э-эй! Ош? Кечаси-я! Меҳри муаллима пилдираб ортига қайтди. — Ёшлар бузилиб кетган, дейишганда, ишонмаган эдим! — деди у ичкари кирар-кирмас. — Ҳай-ҳай, бизлар берган тарбиядан «т»; ҳарфи ҳам қолмабди. Мактабда буларга нима ўргатишяпти?! — Бурунги замонда қизил тўй чиқиб, ҳаммани ароққа ўргатди, — деди Ҳожар она ҳасратли оҳангда. — Энди бу бало чиқдими?! Биттаси ҳам ўтирмайди: овқатини ҳам тик турганча ейишади, «бисмиллоҳ»; дейишадими, йўқми?.. Асал кампирнинг ҳасратидан ўт чиқди: — Булар «бисмиллоҳ»;ни ҳам, «омин»;ни ҳам билишмайди. Ош пишди, қозоннинг қопқоғи олинганда, ошхонада, ҳовлида хушбўй ҳид таралди, ит ҳуриб, хўроз бир қичқирди. Ҳожар она гўштини ажратиб олиб, тўғраб ошга босди-да, иккита суякни итнинг олдига элтиб ташлади, товуқларга эса, бир ҳовуч дон сепди. Сўнг катта чинни товоқдаги ошни кўтариб уйга кирди. Ҳожар она ошпаз чолини эслади. — Ош пишди, дегунча худораҳмати эсимга тушади. Пиширган ошларини еб тўймас эдик. Меҳри муаллима: — Бир умр элнинг тўйларида хизмат қилиб ўтдилар, Худо раҳмат қилган бўлсин! — деди бўрсилдоқ нонни авайлабгина ушатар экан. «Олинг, олинг»; билан ошни едилар, устидан босиб-босиб аччиқ-аччиқ чой ичдилар. Энди гурунг қизиган пайтда тор шим кийган икки қиз бир-бирларига суяниб, ичкари кирди. Уларнинг ранги оқарган, кўзларида нур йўқ эди. Ҳожар она ўрнидан турди. — Келинглар, қизларим! Бу ерга ўтинглар! — Чарчаб қолдик, бошимиз айланиб кетди. Меҳри муаллима уларнинг ранг-рўйига назар соларкан: — Иккалангдаям анимия бор экан, ўзларингга қараб юрсанглар бўлмайдими?! — деди уларни тергаган бўлиб. Ҳожар она кичкина тақсимчада ош келтириб қўйди. — Олинглар, она қизим! Қизлар бир-бирига қарашди. Меҳри муаллима Асал кампирга имо қилди: — Буларга қошиқ беринг! — Ҳа-я, эсим қурсин! Бир зумда тақсимча бўшади. Қизларнинг юзига қон тепди. Хосилмат депсиниб ичкари кирди. — Момошка, қорин таталаб кетди. Ҳожар онанинг кўзлари жовдиради: — Озгина қирмоч қолди, болам, ейсанми? — Қирмочми, ирмочми, нирмочми, момошка, фарқи йўқ, олиб келинг! Қорин... қорин қулдираб одамни эзиб юборди! Ҳожар она бир тақсимча қирмочни ўғлининг олдига қўйди. Ҳосилмат қошиқни очиқиб оғзига тиқди, сўнг ютуққанча қирт-қирт чайнай бошлади. Уч йигит, беш қиз ичкари бош суқди. Ҳосилмат қирмочни уларга манзират қилди: — Олинглар, қирмоч рангни тоза қилади, деб эшитганман... Йигитлар унинг ёнига чўкишди. Тор юбка кийган тўлиққина қиз: — Мен ош ейман! — деди ширакайф ҳолда. Кампирлар бир-бирларига маъноли боқиб, ўрниларидан туришди. — Бўлинг — деди Ҳожар она Асал кампирга имо қилиб. — Нима қиламиз энди? — ҳайрон боқди Меҳри муаллима. — Нима қилардик, айланай, — Ҳожар она остонада турган ранг-баранг қимматбахо туфлилар орасидан эски калишини топиб апил-тапил оёғини тиқди. — Ёрдам берасизлар, кампир ош қиламиз! Хўроз чўзиб-чўзиб қичқирди, тун ярмидан оққан эди.

Muallif: Toʻlqin Hayit