Qizilishton (hajviya) [Ilhom Zoyir]

Qizilishton (hajviya) [Ilhom Zoyir]

Derazadan tushib turgan quyosh nuri kesak qisgan qovundek choʻzinchoq boshni yaltiratib, xonani yanada nurafshon qilib turardi. Derazaga qarama-qarshi oʻtirgan boʻlim mudiri Karom Salomov eshikning amirkon etikdek «gʻarch» etgan tovushidan xayoli boʻlindi. Eshikdan moʻralagan kishining chehrasi tanish boʻlsa kerak, yaltiroq boshini silagancha zoʻraki jilmaydi. — O, yana sizmi? — U mehmonni ichkariga kirishga undadi. — Bizga biror narsa olib kelganga oʻxshaysiz? — Ha, — dedi «mehmon», tuman gazetasiga ijodiy mashqlari bilan qatnashib turadigan zoologiya oʻqituvchisi Shamsiddin Qoʻldoshev, qoʻlidagi yelim xaltadan bir varaq qogʻozni olib Salomovga uzatarkan, — bitta masal olib keluvdim, domla. Shuni bir nazardan oʻtkazib... Ma’qul kelsa... Bir paytlar quyuq sochini orqaga tarayverib, oʻrganish boʻlib qolgan odati boʻyicha Salomov silliq boshini siladi va «oʻtiring qani, xay» deb, masalni oʻqishga tutindi. — Qizilishton? — dedi u bir qogʻozga, bir muallifga qarab. — Bu nima, sarlavhami? — Muallifning javobini kutmay davom etdi: — Bu bilan nima demoqchisiz? Tuyqus berilgan savol zoologiya oʻqituvchisini gangitib qoʻydi. Nima deb javob berishni bilolmay kalovlandi. — Hech nima demoqchimasman! — Hech nima demoqchi emasakansiz, nimaga bu masalni yozdingiz? — Yoʻq, nimaga... Men savolingizga tushunmadim chogʻi. — Demoqchimanki, «Qizilishton» bilan nima demoqchisiz? Nimaga endi, oq ishton yoki koʻk ishton haqida emas, imenno qizilishton haqida yozdingiz? Bir nimaga sha’ma qilyapsizmi deyman, a? — Qushning nomi shunaqa boʻlgandan keyin... — Ey, ha, — dedi Salomov oʻzini bilagʻonlikka olib. — Ha, ha, bilib turibman qushligini, lekin shu rangi yoqmay turibdi-da. Ishtonning rangini sal oʻzgartirsak silliqroq ketarmidi, demoqchiman-da. Oʻzi qushga ishton kiygizib nima qilardingiz?.. — Qizilishton — bu qushning nomi, — dedi muallif fikrini dona-dona qilib tushuntirmoqchi boʻlib. — Ming yildan oldin ham bu qushning nomi shunaqa boʻlgan, ming yildan keyin ham shunaqa boʻlib qoladi... Yoʻq, rangini oʻzgartirib boʻlmaydi. Tabiat yaratgan rang, bu rangni... Salomov muallifning hayajonini bosmoqchi boʻldi. — Men bir nima deyayotganim yoʻq. Sizning fikrlaringiz toʻgʻridir. Mayli, siz aytgancha boʻlsin. Qush qushligicha qolaversin. Shu... ishtonining rangini ozgina tahrir qilsak, degan taklif berayapman, xolos. Mayli, oq ham, koʻk ham boʻlmasin, shu qizilga yaqinroq — jigarrang boʻla qolsin. Mantiq ham buzilmaydi shunda... Yana oʻzingiz bilasiz... — Boʻlmaydi-da, ey, — dedi muallif «qaytarib bering» degandek qoʻl choʻzarkan. — Qaerda eshitgansiz «Jigarrangishton» degan qushni? Bunaqa qush yoʻqligini hamma biladi-ku... — Ja oʻjar ekansiz! Yaxshi, — dedi Salomov muallifga yon bergandek oʻrnidan turarkan. — Sizningcha boʻlaqolsin. Qizilishton boʻlsa qizilishton-da! Lekin bitta sharti bor. Oʻzingiz masalni shefga olib kirib roziliklarini olib chiqasiz. Men bunaqa sporniy materiallarni oʻzimcha qabul qilib, oʻzimcha tushirib yuborib, keyin gapini eshitib yurishga toqatim yoʻq!.. Tuman gazetasining muharriri Boʻston Qoraev Shamsiddin Qoʻldoshevni ochiq chehra bilan kutib oldi. — Yaxshi material ekan-ku, — dedi u masalni oʻqib-oʻqimay. — «Madaniyat va adabiyot» boʻlimiga kirmadingizmi? — Kirdim. — Mudiri yoʻq ekanmi? — Karom Salomovmi?.. Bor ekanlar. U kishiga sarlavha yoqmay turibdi, — dedi muallif ogʻirligini oʻng oyogʻidan chap oyogʻiga tashlarkan. — Bu bir qushning nomi boʻlsa, bilmadim nimasi yoqmadi u kishiga! Rangini oʻzgartiraylik, pomidorning rangimas, bodringni rangi boʻlaqolsin, degan gapni qilyaptilar... Boʻston Qoraev masalning sarlavhasiga sinchiklab qaradi. — Ha, ha, sarlavhasi gʻalati ekan. Qizilishton! Rostdanam gʻalati! Haqiqatan ham, nimaga ishtoni qizil? — Axir, bu qushning nomi-ku! — E, bu hali qushmi?.. Mayli, mayli, qushni qoldiringlar-da, ishtonini yechib tashlanglar. Qanchadan qancha qushlar ishtonsiz uchib yurishibdi-ku, birov oʻshalarga kulganini koʻrganmisiz? Shamsiddin Qoʻldoshev tamoman gangib qolgan edi. Muharrir masalni qaytarib berarkan, dedi: «Shunday qilinglar! Mang, Karom Salomga tashlab oʻting, keyingi nomerga tushirib yuboradi. Bamaslahat ishtonini yechib tashlanglar». Zoologiya oʻqituvchisining tizzalari qaltiradi. Koʻz oldi qorongʻilashib, boshi aylandi. Boʻston Qoraevning qoʻlidan masalni olarkan, chayqalgancha yoʻlakka chiqdi va «Madaniyat va adabiyot boʻlimi» deb yozilgan eshikka bir qarab oldi-da, soʻng shahdam qadam bilan koʻchaga chiqib ketdi.

Muallif: Ilhom Zoyir