Kurash (hikoya) [Normurod Norqobilov]

Kurash (hikoya) [Normurod Norqobilov]
Kurash (hikoya) [Normurod Norqobilov]
Boygʻozining toʻyi ertasi qishloqqa yoyilgan xabar toʻy dovrugʻini butunlay bosib ketdi. Endigina ogʻiz koʻpirtirmoqqa tushgan odamlar dabdabali oʻtgan toʻyniyam, obroʻtalab Boygʻozini ham unutishdi. Barchaning ogʻzida shu gap, emishki, Hamida momoning qoʻli sinib, toʻshakda mixlanib yotganmish. Hay, qoʻl sinsa yeng ichida, shunga shunchami dersiz. Biroq hamma gap shundaki, kampirning qoʻli tasodifan emas, balki oʻgʻli Shomurod polvon tomonidan sindirilgan.
Eshikdan koʻngil soʻragani kirganlar momoni toʻshakda emas, chap qoʻli boʻyniga osilgan koʻyi, tomorqasida gʻimirsib yurgan holda uchratardilar. Keyin oydinlashadiki, qoʻli sinmagan, chiqqan. Toʻgʻrirogʻi, chiqarilgan.
Kirganlar uning tomdek gavdasiga, boʻyniga osilgan qoʻliga, sogʻ qoʻlidagi teshaga bir-bir boqisharkan, momoning yuz-koʻzidan ezginlik alomatlarini topmoqqa tirishadilar. Negaki, momoning chars fe’li birinchi boʻlib soʻz qotmoqqa izn bermaydi. Omonlashdingmi, bu yogʻiga andak sabr et, uning oʻzi yuragini ochadi. Basir emas, ne vajdan kirganingni bilib, koʻrib turibdi. Aks holda, chivin chaqsayam, ne gap deb yugurib kelaverasanlarmi, deya bobillab berishi mumkin.
Momo esa ularning koʻzlarida hamdardlikdan tashqari, gʻiybat istagi mavjudligini ilgʻagani bois, xushlamayroq qarshilaydi. Sababi, qishloq oralagan gap tongdayoq qulogʻiga yetib kelgan. Nima emishki... Bu yogʻini momoning eslagisi kelmaydi. Biladiki, gapni kecha oqshom kirganlar tarqatgan. Axir, momo ne voqea yuz berganini jiddiy tushuntirgan. Yoʻq, odamlar oʻz bilganlaridan qolishmagan, momoning gapidan koʻra, oʻz tasavvurlariga koʻproq ishonishgan. Momoning tik oyoqda yurganidan koʻra, koʻrpa-toʻshak qilib yotgani ma’qulroq edi ularga. Ana shunda ezilishib, hol-ahvol soʻralardi. Oqibatsiz farzandlar obdon gʻiybat qilinib, qoʻlga uni suring-buni suring, deb gʻamxoʻrlik koʻrsatilardi. Biroq, momo kirganlarni bu lazzatdan mahrum etib, odatdagidek, kundalik yumush bilan band edi. Boshda mezbon sifatida yumshasa-da, soʻng birdan oʻdagʻaylab beradi: «Nima, hech muvadak[1] koʻrmaganmisilar?! Aytdim-ku, olishaman deb qoʻlimni chiqarib oldim... deb...»
Yo tavba, bu xotinni jin chalganmi? Qanaqa kurash haqida gapirayapti u? Jin chalgani chinga oʻxshaydi. Emasam, kimsan, Shomurod polvon bilan ham kurash tushadimi kishi. E, yoʻq, olib qochayapti bu. Fe’li tufayli dakki yegan. Azaldan ogʻzi botir, yuzingda koʻzing bormi demay, shartta betingdan oladi. Oʻgʻliga tamizsizroq gap qilgan boʻlsa, bexos turtgan chiqar. Jasadli odamning yiqilishi yomon-da, biron yeri lat yemasdan qolmaydi. Ammo ajab boʻpti. Bunga oʻgʻli bas kelmasa, boshqaning teng boʻlishi qiyin.
Faqat momoning yaqin dugonasi Mayram chaqqongina bu fikrdan yiroq edi. U qiygʻir changaliga tushgan poloponini qutqarmoqqa intilgan ona tovuqdek potirlab kirib kelganida, Hamida momo navbatdagi «mehmon»larni endigina kuzatib, qayta chopiqqa tutingandi.
Dugonasini koʻrib, momoning etdor afti tirishdi. Mayram chaqqonni gap bilan tinchitish mushkul, voqeaning tub-tubiga yetmay qoʻymaydi u. Surishtiraverib jonini oladi endi.
–Qani, u mushtumzoʻr?! – Mayram chaqqon eshikdan baqirib kiradi. Keyin rangi uniqqan jelagini bilagiga solib, tezgina hovli yuziga koʻz yugurtirarkan, battar shangʻillaydi: – Enani uradigan u zoʻr qani? Erkak boʻsang chiq bu yoqqa!
Hamida momo qoʻlidagi teshani uvat ichida qoldirib, qomatini tiklashga majbur boʻladi.
Mayram chaqqon pildiragancha u tomon yuradi, yugurgilaydi.
–Oʻldiribdi-ku seni! – deya chakak otishda davom etadi. – Oʻldiribgina qoʻyibdi-ku seni. Qoʻlginangni sindirib, muvadakkina qip qoʻyibdi-ku seni u! Oʻzi qani u zoʻr! Gaplashay oʻzim! Gaplashibgina qoʻyay oʻzim!
Hamida momo togʻ tomonga ishora qiladi.
–Ketdi, tovga ketdi.
–Qochibdi-da, – Mayram chaqqon uning qoshiga yetarkan, turgan yerida bir irgʻishlab oladi. – Qilgʻilikni qip tovga qochibdi-da. Qoʻlimga tushar. Qoʻlimga tushsin, uling ekan deb turmayman. Butginasini yirtaman.
Momo eshikda iymanibgina turgan kelini oldida hijolat tortgan boʻladi.
–Yoqasini yirtaman de, but yirtishing nimasi, – deydi kulimsirab. – Uyalmaysanmi.
–Enani urib u uyalmaganda, nega men uyalishim kerak.
Hamida momo hech kimga ravo koʻrmagan iltifotini namoyish etib, uvat chetiga chiqarkan, uning yelkasidan quchganicha hovliga boshlaydi. Yoʻl-yoʻlakay keliniga choy qoʻyishni buyuradi.
Mayram chaqqon uning quchogʻidan yulqunib chiqadi.
–Ichmayman buning choyini.
–Nimaga?
–Eriga seni urdirib, indamay qarab turgan ayolning choyini ichmayman.
–Qay goʻrdan topding bu gapni? – Momo endigina uning gap-soʻzlariga e’tibor bera boshlaydi. – Qulogʻingni kim qizdirdi?
–Katta ulimnikiga ketuvdim, – Mayram chaqqon oʻchoqqa unnayotgan kelinga adovatli tikiladi. – Uch-toʻrt kungina turib kelmoqchi edim. Tongda naynov nevaram borib qoldi yumush bilan. Shu-shu, dugonangiz ulidan kaltak yeb, qoʻlini sindiribdi, dedi. Chopdim keyin.
–Sinmagan, chiqqan, – Hamida momo beparvo holatda aniqlik kiritadi.
–Yomon urdima,a? – Mayram chaqqon uning mayib qoʻliga achinish-la tikiladi.
–Urmadi, deyapman-ku.
–Unda nima boʻldi?
–Aytgiligi yoʻq...
–Aytaqol endi, ichimni it tirnatmay.
–Shu-shu... kurash tushuvdim.
–Kim bilan?
–Ulim bilan.
–Shu gapingga meni ishonadi deb oʻylayapsanmi?
–Seni ishontiray deb oʻlib oʻtirganim yoʻq.
–Kurash tushdim emish, – Mayram chaqqon oʻpkalanib, supa chetiga choʻkadi. – Bahonaning tuzukrogʻini topsang oʻlarmiding. Axir, uning seni tappi qip tashlaydi-ku, yashamagur.
–Meni-ya! – Momoning qoshlari kerilib, ulkan koʻksi bir qalqib tushadi. – Toʻra polvonning qizini-ya! Omon choʻponni oʻxshatganim esingdami. Chirillab oraga tushmaganingda, dashtda goʻrini qazirdim.
Momo esga olgan hodisaga endi duch kelganday, Mayram chaqqonning nafasi ichiga tushib ketadi. Voqeani toʻlaligicha koʻz oʻngida gavdalantirishga tirishadi. Biydek dashtda yolgʻiz oʻzi koʻzi qizarib yurgan davongir choʻpon avval ularga tashlandimi, yo uning niyatini koʻzidan payqagan dugonasi oldinroq ot qoʻydimi, bunisini eslayolmadi. Lekin dahshatli olishuv boʻlgandi oʻshanda. Dugonasi kelbatidan ot hurkadigan omon choʻponning oyogʻini osmondan keltirib urganida, betini yantoqtikan tilgan gʻanimi boʻgʻizlangan buqadek boʻkirib yuborgandi.
Bu voqea har uchalasi oʻrtasida sir boʻlib qolgandi. Hamida momo gʻanimining, har holda erkak kishi, sha’nini oʻylagan, Mayram chaqqon dugonasining yuzidan oʻtolmagan. Bugun esa u toʻsatdan yuzaga qalqib chiqdi.
Mayram chaqqon ushbu xotira ta’sirida dugonasiga havaslanib boqarkan, birdan oʻzining ham maqtangisi kelib ketadi. Biroq hayotida faxrlanib tilga olishga arzigulik favqulodda hodisa topolmagach, momoni uzib olgisi keladi.
–Unda yosh edingda, tinmagur, – deydi, nimangga maqtanasan, degan ohangda.
–Nima, hozir qarimanmi?
Mayram chaqqon unga sinchkov razm soladi.
–Ebi, chindanam qarimabsan, – deydi soʻng hayratini yashirolmay. – «Momo-momo» deganlariga koʻzimga keksarganday koʻrinib qopsan-da. Chindanam, yoshsan hali. Erga teksang, ul tuvgʻiliq siyogʻing bor seni.
–Shukr, rahmatli cholimdan qolganlariyam yetib ortadi menga.
–Unda «momo» degizdirma, – Mayram chaqqon ne tashvishda kirganini unutgan koʻyi, yana unga boshdan-oyoq tikiladi. – Koʻzga keksaytirib koʻrsatarkan u seni.
–Anovu Oʻtkir muallimning ishi bu, – Hamida dugonasi qavatiga bamisoli xirmonday choʻkadi. – Maktabdagi bir yigʻinda, endi soʻz yurtimizning polvon momolariga dedi-yu, shundan «momo» boʻlib ketdim.
–Ovziga bir urmabsan-da.
–Kimni?
–Oʻtkirni-da.
–Hammaning oldida-ya.
–Tirkash qoraning ullarini urgansan-ku.
–Ular otani behurmat qip, bir-birlari bilan yoqalashgandi-da. Erkak emas ularing, – Momo ma’yus tortib, dugonasi tomon oʻgirilarkan, beixtiyor yuragini ocha boshladi. – Bilsang, ulimdan koʻnglim qolib, bovriginam yonib oʻtiribdi. Boygʻozining toʻyida Toʻra polvonning arvohini yomon chirqiratdi u. Otam aytmishli, gʻirrom olishdi. Bakavulniyam xudo urib qoʻyibdi ekan... Bu qishloqda oʻzi erkak qolmabdi...
–Sen goʻr, bari baloni bilasan.
–Nega bilmay, – Momo ogʻir xoʻrsinadi. – Otam rahmatli oldimni qaytarmaguncha yaylovda yigitlarning kuragini yerga ishqab yurganman... Rahmatli qaynotam shunimga havasi kelib, uliga soʻrattirgandi-da. Esingdami? Seni esa bir echkiga kuching yetmay yurardi.
–Ha-ya, yomon eding sen.
–Shu yomonligim uchun tunovgacha yuragimda bir ovruv yashardi, – Momo ogʻir tebranadi. – Endi u yoʻq...
–«Armon» de, – Mayram chaqqon tuzatish kiritadi, uning gapini boʻlib. – Senda armon nima qiladi, gum boʻlgur?
–Shoʻrlik cholimga bir martagina boʻlsa-da yiqilib bermaganim manovu yerimda ovruv... yoʻq, armon boʻp qogan-da, – Momo ulkan koʻksiga nuqiydi. – Bechora bekorga tirshanglab koʻp ovora boʻlardi.
–Ikkovlaring ham toza tentak edinglar, – Mayram chaqqonning ovoziga koyish ohangi inadi. – Bu yoqda bolalaring boʻy choʻzib kelayapti, silar esa kigiz titib olishib yotardinglar.
–Cholim, birgina yiqitmasam, armonda ketaman, deb qoʻymasdi-da.
–Ana, ulidan yiqilibsan-ku, – deydi Mayram chaqqon chaqib oluvchi ohangda. – Tagʻin olish, bu qoʻlingni ham muvadak qilsin.
–Shu yiqilganim alam qilayapti-da, – Hamida momo mayib qoʻlini chaqaloq quchganday bagʻriga bosadi. – Yaxshi otasidan yiqilmay, yomon ulining himoyasidan yiqilib oʻtiribman, men tulup.
–Tagʻin orqang tutibdi-da, sen yashamagurni.
–Orqam tutsa, buytiblar tutab oʻtirmasdim.
–Emasam, nima? – Mayram chaqqonning jazavasi qoʻziydi. – Nima boʻldi, nima qoʻydi, ayt-da bunday.
Momo aytmoq istaydi. Ammo hasrati tiliga koʻchmay dilida charx ura boshlaydi. Ulim bel olishadigan boʻlganidan beri davralarga yaqin bormayman, deydi tili emas, dili soʻzlab, koʻzimdan qoʻrqaman, soʻng gʻayratim qoʻzib, yuragim hapqiradi. Tunov kuni falokat bosib borib qopman desang. Qarasam, Shomurod sorigina bir yigit bilan bellashayapti. Birrovgina tomosha qilay-chi debman, men oʻlgiram. Odamlar orasidan qarab turibman. Ulim bovosining qoʻlini qilib, sori yigitning sonidan ildi. Ilgan boʻlib, chotiga bir tepdi. Shunday bir yomon qiliq bor, kishi koʻzi ilgʻamay qoladi. Gʻirram qiliq. Yomon qiliq. Erkakka yarashmagan qiliq. Bundaylarni otam rahmatli yomon koʻrardi, bolasi boʻlsayam kechirmasdi. Bu qiliqqa duch kelgan polvonning nafasi ichiga tushib ketadi. Shu-u, sori bolayam yomon azob tortdi. Musofir-da, haqini ayirolmadi. Polvonidan tortib bakavuligacha gʻirram boʻlgan bu qishloqda nimayam qila olardi u shoʻrlik. Jelak yechib, oʻrtaga tushay dedim bir. Tagʻin oʻzimni bosdim. Ichim kuyib uyga qaytdim. Izimdan qoʻchqor yetaklab ulim keldi. Gapirsam, irshayadi degin. Ursam – kam, soʻksam, yana kam. Kel, bolam, senga olishni oʻzim oʻrgatay, dedim. Tagʻin irshayadi. Belidan oldim. Ulim polvon deb kerilib yurgan ekanmanu, buzilganidan bexabar qopman. Bilsang, koʻzida quvlik, harakatida ayyorlik bor. Tikka keladigan polvon emas ekan u...
Bu xil sukutni oʻzicha anglagan Mayram chaqqonning battar ichi pishadi. Nima, oʻlib-poʻlib qoldingmi, deya uni turtadi. Hamida momo dugonasiga hamdard istab tikilarkan, beixtiyor deydi:
–Sigirday boʻmay oʻlay men. Jasadimni eplayolmay oʻzim yiqilib tushdim. Belbogʻi boʻsh ekan, qoʻlim chiqib ketdi.
–Hozir yurgandir toza ichi achishib?
–Ena, sizga kurashni kim qoʻyibdi deb ustimdan kulib yuribdi.
–Qoʻlimdan kemaydi-da, emasam, shu ulingni oʻzim...
–Qoʻlim tuzalsin, yerning koʻziga yopaman men uni.
–Voy, oʻlay, hali tagʻin olishmoqchimisan?
–Emasam-chi! – Momo dugonasiga balanddan boqadi, – Yomon polvonning enasi boʻlguncha!.. Otamning arvohini chirqillatib qoʻymayman men!..
Shu payt koʻchadan ot toʻyoqlarining ovozi eshitilib, Mayram chaqqon uning gapini boʻladi.
–Uling keldi, shekilli.
Haqiqatan saldan soʻng darvozada ot yetaklagan Shomurod polvon paydo boʻladi. Mayram chaqqon unga gʻazabli tikiladi. Ammo yigitning xushhol tabassumidan gʻazabi izsiz uchadi. Shomurod polvonning kulib turishlaridan, Hamida momoning da’volari nooʻrindek tuyuladi. Yoʻq, bu yigit gʻirromlik qilmaydi.
Yigitning tabassumidan koʻngli iyigan Mayram chaqqon dugonasiga iltijoli tikiladi, kechiraqol endi. Yoʻq, dugonasi kechiradigan emas, u hatto oʻgʻliga boqmoqni lozim topmay, qoʻshni hovlidagi terak uchlariga tikilib oʻtirardi.
–Uling keldi, –Mayram chaqqon dugonasini turtkilaydi.
–Kutib oladigan xotini bor, – Hamida momo holatini oʻzgartirmaydi.
–Buncha diydang qattiq.
–Boʻlarim shu! – Hamida momoning koʻzlari endi koʻkda ohista parvoz qilayotgan burgutga qadaladi. – Senga oʻxshab ikkibet emasman, irshayganga irshayib.
–Voy oʻlay! – Mayram chaqqon kichkina mushti bilan uning yelkasiga bir tushirarkan, supaga yaqin kelib salom bergan Shomurod polvonga shikoyat qiladi: – Bu qoʻliniyam sindir buni, Shomurodjon. Qara, odamni odam oʻrnida koʻrmayapti. E, polvondi qizi boʻmay, tovning toshi boʻgir. Qovogʻini qara buning. E, kapaday boʻmay, oʻl sen!
Hamida momo oʻgʻlining salomini javobsiz qoldirgandek, dugonasining chirillashlariga ham e’tibor bermadi. Nigohi hanuz burgutda edi. Qiziq, qishloq ustida burgut aylanmasdi, nechuk bugun paydo boʻlib qoldi? Xuddi oʻgʻlining izidan kelgandek. Tagʻin bu Toʻrapolvonning arvohi boʻlmasin. Qoʻrqib ketgan momo beixtiyor koʻksiga tuflarkan, oʻgʻli va dugonasiga ogʻrinib nazar tashlaydi. Keyin tagʻin koʻkka tikiladi. Biroq endi burgut koʻrinmas, terak shoxlariga tegay-tegay deb oʻlaksaxoʻr bir qush qanot qoqardi. Bundan momoning yuragi battar siqiladi. Soʻng naq qansharida oʻgʻlining ermaklovchi tabassumini his etib, yalt etib unga qaraydi.
– Men sizdan yiqildim, ena, – deydi oʻrtadagi dilxiralikni quvmoq niyatida oʻgʻli. – Istasangiz, umbaloq oshib yana yiqilib beray.
U picha gapirmoqchi edi. Enasining koʻnglini ovlamoq maqsadida erkalanib, hazil-huzil qilmoqchi edi. Biroq... Enaning qarashida shunday bir istehzo mavjud ediki, bu na gʻazabga oʻxshardi, na pichingga. Botirning qoʻrqoqqa, mard-ning nomardga qarashiga oʻxshash nimadir edi bu. Bu xil qarash qarshisida kishi oʻzini mayda va arzimas his etadi.
Shomurod polvon beixtiyor koʻzlarini olib qocharkan, yaqindagina xuddi shu xil qarashga yana qaerdadir duch kelganini oʻyladi. Qaerda va kim edi u? Darvoqe, Boygʻozining toʻyida birinchi tovoqqa talabgor boʻlib chiqqan mallatob yigit mana shu tarzda qaramaganmidi? Ha, ogʻriqdan qizargan, boʻzargan, tishlari orasidan ingrangandi-yu, lekin, gʻirrom olishding-a, nomard, demagan. Buni koʻzlarida bildirgan. Bildirganda ham alamu gʻazab bilan emas, koʻpni koʻrgan polvonlarga xos bosiqlik ila taassuf-la ifoda etgan. Soʻkishu haqoratdan koʻra, bu qarashning yomonligini Shomurod polvon oʻshanda bilgan va soʻng unutib yuborgandi. Endi shu ifodani enasining koʻzlarida koʻrib turardi. Yoʻq, enasi- ning nigohi zalvorliroq, kishini yanchib yuboray deydi. Bu zalvorni yumshatmay, nafas olmoq mushkul.
Bu orada Hamida momo oʻrnidan asta qoʻzgʻalib, hovli etagidagi hujrasi tomon yuradi. Shomurod polvon gunohkorona iljayib yoʻlini toʻsadi. Odatdagidek yelkasidan quchib, erkalanmoqchi boʻladi. Shunday qilsa, enasi hamisha tez kechirardi. Biroq momo yumshamadi. Yumshayolmadi. Oʻgʻliga jiddiy tikilarkan, ich-ichidan gʻalati bir his xuruj qilayotganini tuydi. Bu tanish tuygʻuni u allaqachon oʻtmish qa’riga koʻmgandi. Buni qarangki, u toʻsatdan tagʻin bosh koʻtaryapti. Momo dimogʻida yaylov hidini tuyganday boʻladi. Tunlari oʻtov qavatida yoqiladigan gulxan alangasi koʻz oʻngida aks etadi. Gulxan tevaragiga umidvor yigitlar qadam qoʻyguvchi edi. «Meni kim yiqitsa, oʻshanga tegaman», degan gʻaroyib qizni kimning ham koʻrgisi kelmaydi. Bu ahdini qiz uydagilariga emas, dugonalaridan biriga bildirgan. Dugonasi tushmagur bu gapni yelga aytgandi. Yel esa qanotiga ilib, tevarakka sochadi. Ota bu gapni juda keyin eshitadi. Bu paytda qiz anchagina yigitning kuragini yerga ishqashga ulgurgandi. Uzoq-uzoqlarda toʻylab, davralarni gullab qaytgan ota qarshisida ajdodlari timsolini qoʻrganday boʻladi. Hech balodan tap tortmas momosining qovoq chitishlarini-yu, enasining polvonnamo kelbatini qizida koʻradi. Bir ammasi boʻlgich edi, bir himodayoq har qanday erkakning suyagini shiqirlatib yuborardi. Nazarida, qizi kurashga tugʻilgandek, buning esa iloji yoʻq edi. Ota bosh chayqab «uyat» dedi, «bas» dedi. Oqibat, qiz tabiiy mayl va tugʻyonlarini jilovlashga majbur boʻladi. Aniqrogʻi, hislarini kishanlab, tugʻyonini qalbiga qamaydi...
Ushbu tugʻyonlar qayta bosh koʻtararkan, momo yana kurash istadi. Bu istak kechagisiga oʻxshamasdi. Kechagisida gʻazab bor edi. Bugungisi uning ixtiyoridan tashqarida yuz bermoqda. U beixtiyor oʻgʻlining beliga qoʻl yuboradi. Oʻgʻli avvaliga belini boʻsh qoʻyadi. Kulib nimadir deydi. Chamasi, odatdagi hazilini qildi. Biroq momo shu qadar kurash istardiki, qulogʻiga gap kirmasdi. Oʻgʻlining vujudi taranglashayotganini sezarkan, saldan soʻng jiddiy qarshilikka oʻtganini his etadi. Bu qarshi harakatdan momo rohatlanadi. Istagi tiyiqsiz bir kuch oladi. Mayib qoʻli rostlanib, oʻng yagʻrinini «raqib»i tomon xiyol egarkan, dimogʻida oʻtkir ter hidi, otasi Toʻra polvonning davra aylanishlari koʻz oʻngida bir zumga aks etdi-da, qizligida soʻnggi bor aytgan oʻsha xitob boʻgʻzidan koʻchdi.
–Yo-yo, pirim!
Oʻz xitobidan qulogʻi ochilib, koʻzi ravshanlangan Hamida momo oʻgʻlini oyoqlari ostida koʻradi. Shomurod polvon, bu ne sinoat, deganday koʻkka termulib yotar, narida tik qotgan kelinining ogʻzi ochilib qolgan, Mayram chaqqonning hayrati unikidan kam emasdi. Ana u koʻmakka oshiqqanday dik etib oʻrnidan turadi-da, hanuz lolu hayron choʻzilib yotgan Shomurod polvonning boshiga keladi. Soʻng kutilmaganda uning atrofida irgʻishlab aylana boshlaydi.
–Yoʻqitdi! Yiqitdi! Hamida polvon Shomurod polvonni yiqitdi!
Qoʻliga qayta kuchli ogʻriq kirganini sezgan momo oʻgʻlidan uzoqlashar ekan, koʻkda boyagi burgutning paydo boʻlganini ilgʻaydi. Oʻlaksaxoʻr qushning izi uchgan, burgutning parvozi esa osmonga juda-juda yarashib tushgan edi.



↑ Muvadak – mayib
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика