Qoʻllar (hikoya) [Saida Zunnunova]

Qoʻllar (hikoya) [Saida Zunnunova]

Toʻy tarqab oʻyin-kulgiga toʻlgan hovli suv sepganday jimjit boʻlib qoldi. Yigʻishtirish uchun qolgan qarindosh - urugʻ, koʻngil yaqinlar ham charchashib, har yer-har yerda uxlab yotishar, hovli sahni hali yigʻishtirib olishga ulgurilmagan idish-oyoq, stol-stullarga toʻla edi. Kelin tushirish taraddudi hammadan ham Malika xolani charchatgan boʻlishiga qaramay, u hamon uygʻoq. Boshqalarni uygʻotib yubormaslik uchun oyoq uchida sekin-sekin yurib yigʻishtirardi. Atrof jimjit. Daraxtlarga osilgan katta lampochkalar atrofida parvonalar bazm qurgan. Dastalogʻliq togʻoralar yoniga kelgan kuchukni haydayman deb, Malika xola singlisini uygʻotib yuborayozdi. Hovlidan kuchukni haydab chiqardi-da, bitta-bitta bosib uyga kirib ketdi. Bir nafas boshini yostiqqa qoʻyib koʻrdi. Uxlay olmadi. Turib, uy ichida ancha vaqtgacha gʻimirsib yurdi. Qani endi uyqu kela qolsa. Bir tomondan kelin koʻrganidan quvonsa, bir tomondan xotiralar, necha yillardan beri qalbida saqlanib kelayotgan ezgu armonlar uning butun asablarini uygʻotib yuborgan edi. Ochiq derazadan uyga kuz tunining salqin havosi oʻrmalaydi, hovlidagi lampochkalardan tushgan gʻira-shira nur chiroq yoqilmagan uyga ham, xontaxtaning bir chetida qimir etmay oʻtirgan Malika xolaga ham hayoliy bir tus bergan. Hovlida yana kuchuk paydo boʻldi shekilli, kimdir uyqu aralash gʻoʻldirab uni haydadi. Malika xola oʻrnidan turib deraza pardasini tushirdi-da, chiroqni yoqib qoʻyib, yana kelib oʻrniga oʻtirdi. Idish-oyoq yuvganidanmi, qoʻlidagi uzukning koʻz atroflari xiralashib qolganday edi. Malika xola igna bilan uni yaxshilab to-zaladi. Keyin kaftiga olib ancha vaqtgacha tikilib oʻtirdi-da, yana ohista barmogʻiga soldi. Bu uzukni toʻy kuni eri taqib qoʻygan edi. Oʻsha paytda uzukni bezagan bu tosh koʻzlar, keyincha uning koʻzlariga aylandi-yu, hamma joyda Malikaxonni kuzatib turdi, qoramoy ichida kulib qaradi, yiqilmoqchi boʻlganda qoʻlidan tortdi. Bu uzuk taqilganda, uning qoʻllari qandoq edi? Tiqmachokday, oppoq, hayotning ogʻir mashaqqa-lariga hali urilmagan begʻubor, nozik qoʻllar edi. Mana endi tomirlari boʻrtib chiqibdi, har joy-har joyda dogʻ paydo boʻlibdi. Bir vaqtlar oppoq qoʻllarga guldek yarashgan, faqat ziynat uchun taqilgan uzuk, keyincha muhabbat, sadoqat ramzi boʻlib, bu qoʻllarni mehnatga, hayotga, yashashga undadi. Sadoqat, mehnat ramziga aylandi-yu, oʻzini ziynat sifatida begona qoʻllarga oʻtishdan saqlab qoldi. Kelin tushirishga yiqqan tergan ham, mehmonlarning oldiga manzur boʻlarli dasturxon yozgan ham, kelinga chiroyli kiyimlar tiktirgan va kiydirgan ham mana shu jafokash, mehnatkash qoʻllar edi. Tong yaqinlashib qolibdi: onda sonda xoʻrozlarning qichqirigʻi eshitila boshladi. Malika xola koʻrpa qatidan kalit olib, daranglab ketmasligi uchun juda ehtiyotlik bilan sandikni ochdi. Dimogʻiga kuya dori hidi bilan yana allaqanday tanish bir hid urilganday boʻldi. Hamma vaqt qulf turgan bu sandiqda erkaklarning bir-ikki dona koʻylagi, kiyilib, anchagina nimdosh boʻlib qolgan bir palto bilan yangigina bir kostyum bor edi, xolos. Malika xola ularni sandiqdan oldi. Tizzasiga qoʻyib, paltoning yoqa va yenglarini sekin-sekin, goʻyo ozor berib qoʻyishdan qoʻrqqanday bir kayfiyatda siladi. U oʻn yetti yildan beri bu mashgʻulotni takrorlashdan zerikmadi. Bahor boʻlsa kuya doriga soladi, kuz boʻldi deguncha, sandiqdan olib, qoqib, silkib ilib qoʻyadi. Qishda 6u palto oʻgʻli va oʻzining paltolari qatorida iligʻliq turadi. Egasi ham shu yerda, shular bilan, faqat yaqingina bir joyga chiqqanu hozir kelib kiyadiganday. Urush yillari roʻzgʻor tanqisligi uni qiynagan paytlarda ham bularni asradi. Mehnat qilishga qodir boʻlgan shu qoʻllari bilan uning paltosini bozorga olib chiqadimi?! Bu paltoni mehnat qilishi, pul topishi, roʻzgʻor tebratishi mumkin boʻlgan soppa-sogʻ shu qoʻllari bilan birovga eltib beradimi? Sotadimi?! Bu kiyimlar unga qandoq yarashardi. Ayniqsa, kostyumini yaxshi koʻrardi, ehtiyotlab kiyardi. Qancha yaxshi niyatlar bilan olingan bu kiyimlarni nahotki boshqa birov kiyib yirtsa. Yoʻq, oʻzi kiyadi, oʻzi kiyib yirtadi. Shu paytgacha doim roʻzgʻor ishi bilan band boʻlgan Malikaxon zavodga ishga kirib ketdi. Oʻgʻlini boʻlsa bogʻchaga joylashtirdi. Mehnat alamini yengillatganday, dardiga darmon boʻlganday tuyuldi. Taqdiri unikiga oʻxshagan koʻp yosh ayollar unga sirdosh, doʻst boʻldilar. Birovining eridan xat kelsa, yuztasi teng quvonishdi, bittasining boshiga tushgan tashvishni hammasi birga tortishdi. Malikaxonning eridan qora xat kelib, boshiga qora kun tushganida ham ana shu ahil oila unga hamdard va tayanch boʻldi. Bukilishga, yiqilishga qoʻymadi. Oʻsha kuni Malikaxon ishdan qaytgach, paltosini yechib ilar ekan, erining osigʻliq turgan paltosiga yuzini oʻrab oʻkirib oʻkirib yigʻladi. Ana shundan keyin bu palto bilan kostyum Malikaxonga yana ham azizroq tuyulib qoldi. Avval sevgan kishisining kiyimi boʻlsa, endi undan yodgor boʻlib qolgan edi. Shundan keyin ham baribir bu palto qishda ilinardi, yozda kuya doriga solinardi. Oʻgʻli Baxtiyor u vaqtlarda juda yosh edi. Onasining ahvolini yaxshi tushunmas, nima uchun onasi uni hech qachon bitta emas, doim ikkita oʻpishiga ham aqli yetmas edi. U endi Baxtiyorga onagina emas, ota ham edi. U hamma vaqt — uyda ham, koʻchada ham erining xotirasini hurmat qilib yashadi. Yoshligini, butun umrini uning xo-tirasiga bagʻishladi. Ana shu xotira hurmati uchun Baxtiyorni dadasiga oʻxshash mehnatkash, sof dil qilib oʻstirishga harakat qildi. Baxtiyor chindan ham dadasiga oʻxshadi. Uning muomalasi, mehnatsevarligi, mehribonligi, hatto ba’zi bir qiliqlariga qarab turganida, Malika xolaning nazarida eri oʻlmaganday, u faqat qayta yashashga boshlaganday tuyulardi. U tirik. Ana u Baxtiyor boʻlib yashayapti. Uni Malikaxon hayotga qayta keltirdi. Mana shu mehnatkash qoʻllari unga halol non yedirdi, toza kiyim kiydirdi. Siladi, erkaladi, uni odam, chinakam inson qilib oʻstirdi. Mana, bugun u kelinlik boʻldi. Dadasi boʻlsa qandoq quvonardi... U butun toʻy davomida Malika xolaning koʻzidan ketmadi. Muborakbod qilib keluvchilarni kutib oldi, oʻyin-kulgiga bosh boʻldi, oʻgʻli bilan kelinining peshonasidan oʻpib, ularga baxt tiladi. Bularning hammasini Malika xola koʻrib turdi. Qalbi, xayoli bilan koʻrib turdi. Toʻy sharofati bilan tun boʻyi yoqiq qolgan chiroqlar tong bilan ulanib ketdi. Uyqudan ancha tiniqib turgan koʻngil yaqinlar choydan keyin yana qolgan-qutgan idish-oyoqlarni yuvish, yigʻishtirish bilan ovora boʻldilar. Malika xola kelinining oldiga kirdi. Kelin-kuyov uning hurmati uchun oʻrinlaridan turishdi, oʻtirishga taklif qilishdi. Kelin bir oz uyalinqirab turib, qaynonasiga choy uzatdi. Baxtiyor boʻlsa onasining koʻziga birdaniga katta kishi boʻlib qolganday edi. U shu topda dadasiga juda-juda oʻxshab ketdi. Malika xola kelin-kuyovni ortiq uyaltirmaslik uchun kelini uzatgan choyni ichdi-yu, piyolani qaytib bermadi. Quchogʻida olib oʻtirgan kostyum bilan paltoga qarab ancha vaqt jim oʻtirib qoldi. Kelin hayron. Baxtiyor boʻlsa onasining nima uchun bu narsalarni shu bugun koʻtarib yurganligiga tushunmay, koʻzlarini pirpiratib unga tikilar edi. Malika xola koʻziga kelgan yoshni zoʻr kuch bilan qaytarib, boshini koʻtardi: — Oʻgʻlim, shu vaqtgacha otangning mana bu kiyimlarini senga kiygin, demagan edim. Bugun olib kirdim. Endi uylik-joylik boʻlding. Katta kishi boʻlib qolding. Endi bularni kiysang boʻladi. Bayram kunlarida, yaxshi kunlarda kiygin. Ayab-asrab kiygin. Malika xola titragan qoʻllari bilan kiyimlarni oʻgʻliga uzatdi. Tomogʻiga kelgan allanarsani yutdi-yu, ochiq, mehribon chehra bilan keliniga oʻgirildi: — Qizim, qaynotangiz boʻlganda, bilmadim, sizga nimalar sovgʻa qilar edi. Mana bu uzukni toʻy kuni menga taqib qoʻygan edi. Bugun oʻsha kishi uchun men sizga taqib qoʻyaman. Hamma vaqt taqib yuring. Ziynat uchun emas, hurmat uchun taqing. Qoʻllaringiz mening qoʻllarimdek mehnatkash, halol boʻlsin. Lekin mehnatni mendek yolgʻiz emas, birga qilinglar, qoʻsha qaringlar. Baxtiyor sizni hech xafa qilmaydi. Uni men ana shunaqa qilib oʻstirdim. Otasiga, qaynotangizga oʻxshagan boʻldi. Siz ham qizim, uni hech xafa qilmang. Malika xola bilinar-bilinmas titragan qoʻllari bilan uzukni kelinining qoʻllariga solar ekan, oʻzining bir vaqtgi qoʻllarini, oppoq, begʻubor qoʻllarini esladi. Kelinining koʻzida yosh yaltiradi. Demak, bu oppoq, momiq qoʻllar mana shu uzuk hurmatiga hech xiyonat qilmaydi. Hayotda tutgan narsasini qoʻymaydigan, nozik, ammo zabardast qoʻllar boʻladi.

Muallif: Saida Zunnunova