Eslasa arzigulik voqea (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov]

Eslasa arzigulik voqea (hikoya) [Abulqosim Mamarasulov]

Shunday qilib, Alibek, Toshtemir va Lapas Abdumajidnin brigadasiga joʻnashdi. Abdumajid – brigadir. Tengdoshlar orasidan chiqqan birnchi amaldor. Bayram munosabati bilan brigadada tushlikka osh qilisharmish. Aroq ham boʻladi, degan. Kecha kechqurun ham bayramoldi, ham kelin koʻrdi, bahonasida Lapasnikiga toʻplanishdi. Lapas yaqinda Novvotga uylangandi. Anchadan beri sovxozda ishlayotgani uchun yangi oilaga sovxoz yangi uy berdi. Umuman, yigʻilib oʻtirishga b ahona koʻp edi. Maktab davrini eslashdi. Alibek Zulfiyani yaxshi koʻrib qolganini, Abulxayr tuflisini boʻlgʻusi qaynotasining derazasi tagiga tashlab qochganini… Oʻsha voqealarga ham toʻrt-besh yil oʻtib qoʻyibdi. Endi qarabsizki, hammasi uylangan, bolali-chaqali, uy-roʻzgʻor tashvishidan ortmay, telba-eskari yurishlarga yakun yasalgan. Soat kechasi uchdan oʻtganda tarqalishdi. Oʻshanda Abdumajid toshib ketib, taklif kiritdi: «Bayramning davomini ertaga bizning shiyponda nishonlaymiz», degan. Alibek Lapasni olib, Toshtemirlarnikiga kelsa, xotini shoʻrva pishirib turgan ekan. Tayyor boʻlib qoldi, ichib ketaylik, deganiga ham qoʻyishmadi. — Bosh ogʻrib turgandi, achchiqqina shoʻrva edi, qorin och edi, - deb yoʻl-yoʻlakay Toshtemir toʻngʻilladi. — Abdumajid ataylab sizlar uchun osh qildiraman, degan. Bormasak xafa boʻladi, - dedi Alibek. – Bilmaysanmi, koʻngli nozik, sal narsaga arazlab qolaveradi. Abdumajidning brigadasidagi oshpaz palovni oʻxshatib pishiradi-da! Alibek ta’mini totib koʻrgan. Shuning uchun qoʻyarda-qoʻymay doʻstlarini surgab ketyapti. Uydagi, koʻchadagi, tundagi Lapasnikidagi oshlar uning oldida hech narsa emas. Ochiq dalada, doʻstlar davrasida… uchoviga katta laganda osh qoʻyishadi. Biram shirin, biram mazali. Sariq mayizli, sarimsoq piyozli, zirali, behili. E, ziravorning hamma uridan solingan. Xilma-xil ta’mlar ufurib turibdi bu oshdan… Kecha yomgʻir yogʻib oʻtgani uchun bugun havo toza. Quyosh chiqqan. Yursang charchamay yurguday havo. Bu yogʻi bayram. Oktyabr revolyutsiyasiga oltmish ikki yil toʻlipti. Abdumajidning shiyponigacha piyoda yursang qirq minutlik yoʻl. Yoʻlga otlanishganda soat oʻn ikkidan oʻtgandi. Rosa avji tushlikning ustidan chiqishsa kerak. Hozir: «iching, iching, oling-oling, ha endi, yuz gramm odamni oʻldirmaydi», deb oʻtirishgandir. Oldilarida lagan toʻla osh. Bugʻi chiqyapti. Ustida oppoq quyruq boʻlaklari, qovurgʻa goʻshti. Shuning ustiga yetib borishsa. «E-e, kelinglar, kelinglar, qani, bu yoqqa oʻtinglar, qaynanalaring suyar ekan». «Suymasa, qizini berarmidi», desa Alibek. Keyin uchoviga ham aroq (stakanda boʻlsa ham mayli) tutishsa. «Ha endi, bayram munosabati bilan! Ozodlikka chiqqanimizning oltmish uch yilligi!..» «Yoʻgʻ-e, qanday boʻlarkan. Ha mayli, sazalaring oʻlmasin. Sizlar uchun! Planlaring yuz ellik boʻlsin! Davlat oldida yuzlaring yorugʻ boʻlsin!». Keyin oshga qoʻl choʻzishsa. Osh laganda tovlanib turibdi, ishtahangni qitiqlaydi… Brigada shiyponida hech kim koʻrinmasdi. Ichkarida ham, tashqarida ham. Hatto oʻchoqning joyidan yangi kul topisholmadi. Balki Abdumajid hazillashib, qozonni yashirib qoʻygandir. Shunaqa odatlariyam bor uning. Rosa kayfiyatlarini buzib, keyin lagan toʻla oshni ichkaridan olib chiqib, oldilariga qoʻysa. Uchovlon kaftlarin toʻldirib-toʻldirib olaversa. «Hey, asta yenglar, tiqilib qolmasin», desa Abdumajid, laganni olib qoʻymoqchi boʻlsa. «Qoch,qoch, osh yeyishni sendan yaxshi bilamiz», desa Alibek, laganni ushlab. «Uydagi tayyor ovqatlarni tashlab kelyapmiz». Ay-y, esizgina shoʻrva! – dedi Toshtemir tishlarini takillatib. – Yigʻlab-yigʻlab qozonda qolib ketdi-ya. - Abdumajidning gapiga ishonib oʻtiribsizlar-a! Axmoq boʻlmasam, men ham sizlarga qoʻshilib… Alibek indamadi. Uning oʻziga ham uydagi tayyor ovqatni tashlab chiqqani ta’sir qilayotgandi. Qorinlari och, yoʻl yurib kelishdi, ishtaha yanada ochilgan. .. Uch yuz qadam naridagi qator tollar tagida uch-toʻrt kishi yonboshlab yotardi. Abdumaji ham oʻsha yerda boʻladi. «Shiypon atrofida boʻlamiz», degan. Bu «shiyponning oʻzida» degani emas-ku .Tushunish kerak-da! Toshtemir axmoq yovgʻon shoʻrvasining azasini tutyapti. Bayram kuni yeganga yarasha shunaqa osh ye-ki, bir umr mazasi ogʻzingda qolsin. «Abdumajidning brigadasida…» deb maqtanib yur. Bir nimani bilsa ekan bu. Uylangandan beri uydan chiqqisi kelmaydi. Ilgari koʻchadan beri kelmasdi. Hali oshni yesa, Alibekka rahmat deydi. Tolning tagidagilar yosh-yosh yigitchalar ekan, Studentchalar! Oliftachalar! Samarqandda oʻqiymiz, deb kerilib yotishipti. Oʻzlarida yoʻq. Balki ularni ham Abdumajid bayram munosabati bilan mehmonga chaqirgandir. Katta odam-da! — Osh tayyor boʻldimi? – deb soʻradi Toshtemir ular bilan koʻrishib boʻlar-boʻlmas. — Oshmi? – yigitchalar bir-biriga ma’nodor ishshayishdi. – Hay, qolmadiyov, yanayam Abdumajid akadan soʻrab koʻringizlar. — Nahotki Abdumajid shunchalar past ketsa, - deb Lapas bugungi yurishda birinchi bor tilga kirdi. Toshtemir ham koʻzlarini loʻq qilib, Alibekka tikildi. Abdumajid sal nariroqda yotar, yo ularni koʻrmadi, yo oʻzini koʻrmaganga oldi. — Yuringlar-chi, boraylik-chi! – Alibekning chinakamiga jahli chiqdi. — Osh yeyishgami? – soʻradi Toshtemir. – Hali aroq ich deb ham xit qilarsan. Hurmatim yoʻqmi, deb. Endi shunchaki qorinni toʻydirib olish ham muammoga aylangandi. Dala oralab och qorin bilan qirq minut uy tomon yurish – oson boʻlmas. Abdumajid yo uxlab yotar, yo oʻzini uxlab yotganga solib yotardi. Sal narida boʻsh qozon, osh yuqi qolgan lagan, ikki-uchta boʻshagan aroq shishasi. Uni silkib turgʻizishdi. Muddao aniqlandi. — Oʻzlaring kechikdilaring-ku! - dedi Abdumajid. – Qiziq eansizlar, bu yer dala sharoiti boʻlsa, kelib ketuvch koʻp boʻlsa, qozonda osh tursa, men qanday qilib ularning oldiga qoʻymay tura olaman. Oʻzi… shunchaki koʻngil uchun taklif qilgandim. Yugurib kelaveripsizlar-da. — E oʻl odam boʻlmay! – Lapas toʻngʻilladi. — Boshni qotirma! Qorin och. Yeydigan narsa topib ber, - deya Toshtemir oʻzini Abdumajidning oʻrniga tashladi. Mana bularning gapi bilan pishgan shoʻrvani tashlab kelganman. — Bayramda xudo deb uylaringda yotmaysizlarmi, - dedi Abdumajid. – Hakim, bu yoqqa kel. Qozonda osh qolganmidi? — Bilmayman-ov, - deya boyagi yigitchalarning biri turib keldi. — Velosipedingga min-da, uyga yet. Osh qolgan boʻlsa olib kel, mana bu ochofatlarni toʻydirmasam, mening oʻzimni yeb qoʻyishdan toyishmaydi. Yo rayonga odam joʻnatib, tayyor somsa keltiraymi? — Bilganingni qil, faqat tezroq, - dedi Toshtemir. – Alibek, Lapas, nima dedilaring? - Somsaning ichi nuqul piyoz boʻladi, -dedi Lapas. Abdumajid Hakimni qishloqqa joʻnatdi. — Oshni uyda ham yerdik, bu yerda somsa ham boʻlaverardi, -deya toʻngʻilladi Toshtemir. — Sen oldin bu yerning oshini bir yeb koʻr, - dedi Alibek. – Keyin boshqacha gapiradigan boʻlasan. Hakim bir soatlardan keyin qaytdi. Osh qolmapti. Yarimta olvolay desa, doʻkon ham yopilib qopti. Doʻkondor ichib, mast boʻlib yotgan ekan, uygʻotishning iloji boʻlmapti. Hakimni rayon markaziga joʻnatishdi. Somsaxona ham, doʻkonlar ham taqa-taq berk emish. — Alibek, nima yeysan, - deya soʻradi Toshtemir. – Somsa yaxshimi, osh? Senchi, Lapas? Senga qay biri ma’qul? Somsa aytaveraylik, ichi piyoz boʻlsa nima qipti, qorin toʻysa boʻpti-da! Aroqqa gazak boʻladi. Nima dedilaring? Alibek bilan Lapas alamdan kulib yuborishdi. Ularga Toshtemir bilan Abdumajid qoʻshilishdi. — Boshqa safar kelsalaring yaxshi mehmon qilaman, -deya yupatdi Abdumajid. — Bugun och qorin bilan uyga yetib olishni oʻyla. Darmon yoʻq, bir nima topib bermasang, hech yoqqa ketolmaymiz. — Hech boʻlmasa quruq non ber, iflos! Shiypondagi qotgan nonlar turadigan qutidan bir burda qotgan non topib kelishdi. — Qotgan non koʻp boʻlardi, bugun bittasi molimga beraman, deb barini yigʻib olib ketipti. Endi boriga shukr qilaverasizlar. Iflosning topgani shu! – dedi Abdumajid. Bir burda non temirday mahkam ekan. Bir iloj qilib uch boʻlakka boʻlishdi. Ariqdagi suvga botirib yumshatishdi. Qotgan non uzoq vaqt sovuq suvga botirib turilsa, shunaqangi shirin boʻlib ketarkanki… Har qanday osh uning oldidan yer chizib oʻtaversin. Ariqda kuzning tip-tiniq suvi oqyapti. Sen qotgan onnni suvga botirasan. Suv qoʻlingga uriladi, nonga uriladi-da, oʻz yoʻlida davom etadi. Suvda nonning ustki qatlami yumshaydi. Oʻsha joyini tishlab yeysan-u, qotgan tarafini yana suvga tiqasan. Maz-za!!!

Muallif: Abulqosim Mamar...