Irim-sirim (hajviya) [Mixail Zoshchenko]

Irim-sirim (hajviya) [Mixail Zoshchenko]

Har xil irim-sirimlarga sira ishonmayman. Bekorchi gaplar. Masalan, deylik, koʻcha boʻylab ruhoniy ketib boryapti. Ha, ketayotgan boʻlsa yaxshi. Uni oʻz holiga qoʻying. Balki u xalq sudiga ketayotgandir yoki tergovchi chaqirgandir uni. Men qayoqdan bilay? Shundan ham qandaydir xulosalar chiqarish kerak emas-ku, emishki, ruhoniyni uchratib qolsang, bu yaxshilikka olib kelmasmish. Bekorchi gaplar. Safsata. Yoki deylik, yoʻlingizni qora mushuk kesib oʻtdi... Ayrimlar mushukka koʻzi tushishi bilan shu zahotiyoq ortiga qaytadi. Aniqrogʻi, qoʻrqib ketadi. Yumushiga bormaydi. Yoʻli berk boʻlarmish. Yana safsatabozlik. Yana bekorchi gaplar. Ha, mushuk yugursa yuguribdi-da – shunga shunchami? Uni oyogʻing bilan turtib yubor yoki yoʻlning u tarafiga oʻtib, hech narsa koʻrmaganday yumushingga ketaver. Yoʻq, orqaga yoʻrtib qolishadi. Men, oʻrtoqlar, ochiq aytaman: bu bekorchi irim-sirimlarga hecham ishonmayman... Bir kuni shunday boʻlgandi. Ivan Ivanovich Kryukov, uni tanirsiz balki, tavallud kunini nishonlash uchun bizni uyiga taklif etdi. Xotini tavallud kuniga katta oʻrama kulcha pishiribdi, deng. Ustiga shakar unidan ham sepibdi. Va uni laganda keltirib, stol ustiga qoʻydi. Mezbon esa, e’tibor bering-a, qoʻlini bir-biriga ishqalaydi. – Mana, – deydi, – e’tiboringizni mana bu oʻrama kulchaga qarating. Bu oʻrama kulcha oddiy kulcha emas. Oʻrama kulchaning ichida mehmonlar uchun sovgʻa bor. – Ol-a? – dedik biz. – Ha-da, sovgʻasi bor ichida. Oʻn tiyinlik kumush tanga solib pishirilgan. Tanga kimga tegsa, oʻsha dunyoda eng baxtli inson boʻladi. Baxtimizni sinab koʻraylik... – deydi. – Irimi shunaqa. Mezbon oʻrama kulchani kesib, mehmonlarga ulashdi. Yeya boshladik... Oramizda esa Petrovich ismli tul kishi bor edi. Oʻta uyatchang va baxtsiz odam edi u. Hayotda omadi chopmasdi: baytalining ham oyogʻi sindi, xotini ham, bilsangiz agar, yaqinda olamdan oʻtdi va umuman olganda omadsiz kishi edi u. Xuddi mana shu Petrovich tanga haqida eshtishi bilan oʻzini qoʻyarga joy topa olmay qoldi. – Eh, – deydi, – qani edi tanga menga nasib etsa. Bir omadim kelarmidi. Va oʻrama kulchaning ustiga engashib olganicha kulchani paqqos tushira ketdi, mezbon esa uni kesishga bazoʻr ulguradi, deng. U oʻn bir boʻlakni paqqos tushirdi, oʻn ikkinchisiga kelganda – taqqa toʻxtadi! – E-voh, – deydi, – tangani topdim, shekilli. Tilim ostida... Petrovich barmogʻini ogʻziga solib, tangani chiqarib olmoqchi boʻldi, lekin shodligini ichiga sigʻdira olmay entikib nafas olgan edi, tomogʻiga bir narsa tiqildi. Va tangani yutib yubordi. Petrovich oppoq oqargan koʻyi oʻrnidan turdi. – Bunaqasi ketmaydi, birodarlar. Kattaroq tangani solish kerak-da. Qanday yutib qoʻyganimni bilmay qolibman... Odamlar uning ustidan xoxolab kula boshlashdi. Petrovich esa kulmasdi. Esankiraganicha stolning yonida turar va choʻmichdagi suvni tinmay hoʻplardi. Suv ichib, oʻziga keldi-da, kula boshladi. – Garchi tangani yutib yuborgan boʻlsam-da, lekin nima boʻlganda ham menga baxt kulib boqdi. Endi hayotda ham omadim chopishi tayin. Lekin uning omadi chopmadi. Kechga tomon uning mazasi qochdi va ikki kundan soʻng ming azobida qiynalib jon berdi. Doʻxtirlarning gapiga qaraganda, goʻyoki Petrovich tanga tufayli jon berganmish, emishki, tanga ichakda turib qolganmish. Tanga, harholda uncha katta boʻlmasa-da, lekin yangi, chetlari gʻadir-budir ekan, ichakdan sirgʻalib oʻta olmabdi. Petrovichni dafn etishdi. Shu ma’noda uning omadi chopdi.

Muallif: Mixail Zoshchenko