Chalinmagan chanqovuz (hikoya) [Shodiyor Hazrat Ismat]

Chalinmagan chanqovuz (hikoya) [Shodiyor Hazrat Ismat]

Polvonning maqtovga tobi yoʻq. Xushomadani eshitsa, xuddiki, sariyogʻ olovda erigandek yoyilib ketadi. Biroq hamdu sanoni ancha olisdan, aniqrogʻi uning toʻrtta yoki boʻlmasa beshta she’rini misol keltirib, soʻng astagina maromiga yetakazib maqtash kerak boʻladi. Maqtayversangiz, u oʻtirgan kursisida qitiqlayotgan choʻchqa bolasidek oʻzini uyoqdan-buyoqqa tashlab taltaya boshlaydi.Kalta-kalta yoʻtalgandek, sizni soʻroqqa tutadi: «Siz ham kitob oʻqirkansiz-a?» «Hozir nimani mutolaa qilyapsiz?» «Jahon adabiyotidan koʻproq bahramand boʻlish zarur! Tilni oʻrganib, nodir durdonalarni asl holida oʻqisangiz, ana shunda maza toʻyasiz.» «Hozir turli oqimlar ham koʻpayib ketdi. Sizga qaysi ma’qul? Qaysi janrda ijod qilasiz.Kimlarni oʻqiysiz.Oilangizning ijodga munosobati qalay?» Xullas, u savollar bilan oldiga kelgan odamning boshini gʻovlatib yuboradi. Idoradagilar esa til uchida «Polvon Pahlovanovich» deya qoʻl qovushtirib maqtashadi. U shoiri zamon boʻlishi bilan binrga katta bir idoraning rahbari hamdir. Kunlardan birida vohaning atangan polvonlaridan biri – Mengziyo Bahodir uning huzuriga bir yumush bilan qora tortib keladi. Huzuriga kelgan mijozni rahbar soʻroqqa tutadi: -Qanaqa kitob oʻqiysiz? -Ey, kitob oʻqimayman, ish koʻp. Qoʻl tegmaydi, kitobni qoʻlimga olishim bilan koʻzimga uyqu keladi, - deydi mijoz bepisandgina. -Qiziq ekansiz-ku! Odam kitobu ilmdan bebahra qanday yashashi mumkin. Men buni tasavvur qila olmayman, - deydi rahbar betoqatlanib. -«Alpomish»ni oʻqiganman. Baxshilarimiz toʻyu tomosholarda dostonlardan parchalar aytib berganini eshitganman. Momom ham ertak aytgich edi. Bizda bori shu aka. Otga qiziqaman, gohida kurash ham tushaman, - deydi mijoz. -Zoʻr ekansiz. Sizdan ham kuchli polvon borligini bilasizmi? – soʻroqlaydi rahbar. -Bor. Hozircha menda kuch bor. Erta-indin vaqti kelib, joyni boʻshatishga toʻgʻri keladi. Kurash mardlarning ishi. Bunda aldam-qlloblik ishi ketmaydi. Pirlarni bezovta qilgan odamning ishi oʻngidan kelmaydi, - deydi mijoz soʻlish bilan. -Toʻgʻri aytasiz aka, mardlik ham barchaning qoʻlidan kelavermaydi. Davrada turish oson boʻlmasa kerak? – deya rahbar mijoziga savolomuz qaraydi. -Hammasining ham oʻziga yarasha yoʻrigʻi bor. Mana sizning kelbatingiz ham polvonsifat ekan. Kurash tushasizmi? – soʻroqlaydi mijoz. -Yoʻq, aslo! – deya choʻchib tushadi rahbar. -Balki yoshligingizda kurashgandirsiz yoki ota-bobolaringizdan birortasi... -Yoʻq, yoʻq, hozir ham, avval ham kurash tushmaganman.Rostini aytsam, kurashni yomon koʻraman, - deydi rahbar shoshib. -Ey, nimaga yomon koʻrasiz? – deydi mijoz. -Bilmasam, - deya yelkasini qisadi rahbar. – Tabiatim shunaqa boʻlsa kerak. -Ey, aka, kurash gʻirromlikni yomon koʻradi. Polvon nomardlik qilmaydi. Nomard kishi polvonlik tugul, odamgarchilikdan chiqadi. Bu eskidan qolgan gap. Aka, kechirasizu sizning nima hunaringiz bor? – deya mijoz qayta soʻroqlaydi. -Shu idoraning rahbariman, - deydi dabdurustdan. -Aka bu mansabingiz. Men hunaringizni soʻradim, - deydi mijoz tortinib oʻtirmasdan. — Toʻgʻri, meni hunarim deymizmi yoki qiziqishim... tushunolmay qoldim... aytishga odam uyaladi. Bu albatta koʻngil ishi. Oʻzimni koʻnglim tusaganida... deya rahbar chaynala boshlaydi. -Gapingizga tushunmadim, aka? – yana qayta tikilib soʻraydi mijoz. -Boʻsh vaqtlarimda she’r yozaman, - deydi rahbar dadil turib. -Bu nima deganingiz? She’r yozish. Suloqmonday odamning she’r yozib yurishini hech tushunadigan ish emas. Bu gaplarim uchun uzr soʻraymanu boshqa biror hunar tutsangiz boʻlmasmidi? – deya mijoz suhbatga berilib ketganicha. -Aka, bu ishning gashti bor, hamma ham tushunavermaydi. Buning uchun ma’lum ma’noda tushuncha. Saviya zarur boʻladi, - deydi rahbar yelkalarini qisib. -Ha, shundaymi, she’rlaringizga devon tarbi berganmisiz? – deya mijoz oʻsmoqchilaydi. -Gapingizga tushuna olmadim.Bu bilan nima demoqchisiz? – deya rahbar alanglaydi. -Kitob-pitob chiqarganmisiz? – soʻraydi mijoz. -Ha.Shunday demaysizmi, - deya rahbar ogʻir soʻlish olib, shbatdoshiga yuzlanadi. – Koʻp chiqqan. Ey, toʻxtang, esim qoʻrsin, hozir, bir minut, - bu damda rahbar oʻrnidan sakrab turib, shkafdan semizroq bir kitobni oldi-da, yana joyiga ildamlik bilan oʻtirib olib, koʻzlarini sirli ravishda bir nuqtaga qadaganicha bir muddat jim turdi. Soʻng berilib, nimalarnidir yoza boshladi. Bu paytda Mengziyo Bahodir rahbarning barcha harakatlarini xuddi mushuk sichqonni poylagandek, zimdan, obdon kuzatib oʻtirardi. Uning rahbarga rahmi kelardi. Shoirga ichi achidi.Ichida «she’r yozishga balo bormi buning?» deb oʻyladi. Uning nazdida hammasi soxta, yuzaki tuyulardi. Rahbarning xonasida xayollarga berilib oʻtirgan chogʻi shoir oʻzining kitobini mijozga topshirdi. Mengziyo Bahodir shoirga rahmat aytdi-yu kitobni qoʻliga oldi. Semizu silliqqina asar yuziga allambalo rasmlar solingan, yuziga esa oʻqlovdek qilib, «YuRTIM JAMOLI» degan bitik bor edi. Mijoz istagini aytishdan qaytdi. Negaki, bu odamning qoʻlidan ish kelishiga va birovga yaxshilik qilishga koʻzi yetmadi... Bu yerda boshqa ishi qolmagani-yu izzati bitganini sezib, sekingina ketishga izn soʻradi. Rahbar esa beparvo uni suhbatga undardi. Biroq mehmon unamadi: -Vaqt yoʻq, yoʻlim tushuvdi, bir koʻrib ketay degandim. Mana ahvolingiz yaxshi ekan. Uydagilar ham menga ilhaq boʻlib kutib turgandir. Yoʻlingiz tushsa, biznikida ham mehmon boʻling!» deya rahbarning yolgʻondakam manziartlariga e’tibor bermasdan oʻrnidan adl turdi. -Aka, kitobingizni albatta oʻqib chiqaman. Yana koʻpini yozish nasib etsin. Bordi-keldimiz uzilmasin, - deydi mehmon ketar oldi. -Bu kitob endi chiqdi. Hali nashriyotda «Sibizgʻa» va «Tamanno» degan yangi she’riy toʻplam turibdi. Xudo xohlasa, shu yil chiqadi. Ozroq mablagʻ zarur boʻlyapti. Siz ham sertanish odamsiz.Bir yordam qilsangiz, umrbod unutmasdim. Yurtingizga borganda albatta uyingizga kiraman. Siz ham bu yerlarga kelganda, bizni unutmang, - deydi rahbar. Ikkisi achomlashdi. Rahbar mehmonni idoraning poyigacha kuzatib qoʻydi. Ikkovi ham bir birini «ajoyib odam ekan!» deb oʻylashardi. Mengziyo Bahodir uyiga kelib, katta shaharda koʻrgan-kechirganlarinii ham aytib berdi. Bolalarining savollariga javob berdi. Bir necha muddat olamjahon taassurot bilan yurdi. Bir kuni ne koʻz bilan koʻrsinki, xotini kitobdan varaqdan yirtib olib, uchoqqa tutantiriq qilyapti. Oldiga keldi. Qarasaki, xotini oʻsha rahbar – shoir oʻz qoʻli bilan dastxat yozib bergan «Yurtim jamoli»dan oʻchoqqa tutatqi qilmoqda. Xotinining qoʻlidan kitobni yulqib oldi. -Maktab koʻrmagan, shunday buyuk odam oʻz qoʻli bilan avtograf yozgan kitobini sen- goshud ne ishlarga sarf qilyapsan? Uvol-ku! Xayf, senga ma’rifat, xayf senga ilm shu’lasi!.. –deya xotinini koyiy boshlaydi. Xotin esa gap eshitadigan ahvolda emasdi. U parvoiy falak uchoqqa tezak qalab, yengi bilan olovni yelpib turardi. Koʻzlari yoshlanib, dimogʻi tutunga toʻlib, jahl bilan eriga tikildi. Gʻashiga qoʻshilib, rashki ham keladi. -Kitob oʻqimas edingiz-ku?! Nima balo, shaharga borgandan beri yurish turishingiz oʻzgardi. Tinchlikmi, ishqilib otasi? – deya oʻsmoqchilab erini soʻroqqa tutadi. -Tinchlik, xotin bir shoir bilan tanishuvdim.U kitobini sovgʻa qildi. Yaxshi odam ekan. Uyimizga ham kelmoqchi. Yaxshilab mehmon qilamiz, - deyd eri. -Eldan uyalmaysiz. Polvon degan nomingiz bor. Gapu soʻz koʻpayadi. Nomusdan uyalib oʻlaman-ku! – deya xotini oʻchoqboshida turganicha janjal boshlaydi. -Esingni yebsan, xotin. U shoir toza odam. Gaplariyam ma’nili. Ajabtovur nusxa. Oʻzimizning Toshmurod malimga oʻxshab gapiradi, - deydi eri astoydil. -U megajin hali bir kelib koʻrsinchi? Hovliga qadamini bossinchi? Kunini koʻrsataman. Birovning eriga kitob berib. Boshini aylantirish qanaqa boʻlishini koʻrsatib qoʻyaman unga. Butini ayirib, sharmandasini chiqaraman. Er xotiniga qarab turib yana avj qiladi: -Xotin oʻzingni bos, uyam birovning erkasi, uvoliga qolma tagʻin. -Eri bormi yoki boshi ochiqmi? Uniyam yigʻishtiradigan topilib qolar! – deya xotin sannaydi. -Xotin emas u shoir, - dedi eri ataylab. -Qiz bolami? Uvolga qolasiz. U harominiyam uvol tutadi. Birovning oilasini buzish oson ish emas, - deya xotini dagʻdagʻa qilardi. -Koʻp oʻzingdan ketma, xotin. U shoir urgʻochi emas, erkak. Koʻngling xotirjam boʻlsin. Bu gaplarni yana boshqa joylarda ham aytib, oʻzingniyam, meniyam uyaltirib yurmagin, - dedi eri ta’kidlab. Xotini uyalib, birdaniga shashtidan tushdi. Yoqasini tishlab eriga sirli kulib xijolatdan qizarib ketdi. Omiligidan oʻzi yanada besaranjom boʻldi. Eri sekingina oʻrnidan turdi-da, gujum tagidagi supachaga kelib yonboshladi. Chalqancha yotganicha «Yurtim jamoli»ni oʻqiy boshladi. Kitobdagi soʻzlar unga koʻpam tushunarli emasdi. Uni uyqu eltdi. Kitobni oʻziga yopib pinakka ketdi... Xotini ovqatni bir amallab pishirib kelganida, eri kitobni yuziga yopganicha beozor, xoʻrillab uxlardi.Xotin eri kitobdan baribir rashk qildi. Kitobni erining yuzidan sekingina oldi-da, bor kuchini toʻplab, hovlining bir chetiga uloqtirdi. Dasturxonga ovqatni suzib keldi. Keyin erini uygʻotdi. Er yuz-qoʻllarini yuvib, ovqatga unnadi... Nafsi orom olib, sekin yana oʻrniga choʻzildi. Kitob esa yodidan koʻtarilgan edi... * * * Mehmonlar kutilmaganda kelishdi.Uy egasi noqulay ahvolda qolgan edi. Hayriyatki, mehmonlarning dovrugʻini eshitgan qoʻshnisi – Kamol Oʻngboy sekingina darchadan kirib keldi. Bu yigitcha rayon gazetasiga mayda-chuyda xabaru maqolachalar yozib yuradigan qalamkash edi. Polvon Kamol Oʻngboyni unchalik ham xushlamaydi. Negaki, yuzlari qora, katta kir tishlarini koʻrsatib kuladigan, isqirt yoqasini yashirish uchun mudom galstuk taqib yuradigan Kamol Oʻngboy bilan gaplashib koʻrsangiz, uni jin salganiga amin boʻlishingiz muqarrar. Kiyinishi ham gapirishi ham poyintar-soyintar, bu nuxsani yoshligida akasi yoki opasi koʻtarib yurib ilkis yiqitib qoʻygan yoki boʻlmasa dovuchcha yeyman deb daraxtdan qulab tushganu boshi lat yegan deb oʻylashingiz tayin. Rostini aytganda, Polvonning qoʻshnisi – Kamol Oʻngboyga koʻzi uchib turgani yoʻq edi.«Isbilmas-da bu Kamol, na ovoz beradi, na darchani taqillatadi, indamasdan uyga bostirib kelishini qarasin», deya oʻylab tursa-da: -Keling, Kamolboy, qani? – deb manzirat qildi. -It yoʻqmi? – soʻroqladi mezbon. -Sizni taniydi, tegmaydi, - deydi Polvon. -Aqlli kuchukda oʻziyam, men non bersam ogʻziniyam urmaydi, - deydi mehmon. -Itga non berib, yegan ogʻiz uyalar qilmoqchi boʻlgansizda-a? – deya shoir xoxolab kuladi. -Yoʻq,yoʻq, aslo unday emas Mengziyo aka, - deydi Kamol. -Qoʻshni boʻlsangiz ham doʻstligingiz yoʻq. Avval kuchukni soʻng uy egasini qoʻlga olmoqchi boʻlasizda-a? – deya Polvon avj qiladi. -Xudo saqlasin, aka, - deya taajjublanadi mehmon. -Siz xudodan qoʻrqmas edingiz-ku, hamsoya. Endi yana uni tilga olyapsiz, - deydi Polvon. Bu orada Mengziyo Bahodir bilan Kamol Oʻngboy bir-biriga tomon kela boshladi. -Salomalaykum, - dedi Kamol. -Valaykum salom, - dedi Polvon. Ikki qoʻshni qoʻl berib koʻrishdi. Hol-ahvol soʻrashishdi. -Qishloqda nima gaplar? – deya soʻroqlaydi mezbon. -Hammaning ogʻzida sizning mehmonlaringiz, kim edi oʻzi ular? – deb soʻraydi Kamol. — Shoir. Buning ustiga katta bir idoraning rahbari, - dedi Polvon. -U bu yerga nima xizmat bilan kelgan ekan? – soʻraydi mehmon. -Oʻzi shunday. Yoʻli tushgan ekan kirib oʻtdi. Qoʻldan kelganicha mehmon qildik, - deydi Polvon. -U kishining kitobi ham chiqqan ekan. «Yurtim jamoli»ni oʻqidim. Judayam yoqdi, - deya mehmon soʻljaydi. -Sen qanday bilding? Kitobni qaerdan olding? – soʻraydi mezbon. -Kulxonangizda yotgan ekan, topib olib oʻqidim. Mazza qildim, -dedi u. -Men tushunmadim, - soʻraydi Polvon. -Shoir yana «Sibizgʻa» degan kitobiniyam siznikiga tashlab ketibdi-ku! – deydi Kamol. -Senga buni kim aytdi? – soʻraydi Polvon. -Yangam kelingizga aytgan ekan, - dedi u. -Ey, toʻxta.Kelin haliyam eski joyida ishlayaptimi? – deya Polvon jonlanadi. -Hali eski joyida, nima gap oʻzi? – soʻroqlaydi mehmon. -Komil pochtachi ham unga boʻysinadimi? – boz soʻroqqa tutadi mezbon. -Tushuntiribroq aytinchi, nima gap oʻzi? – soʻraydi. -Uka, shu desang, bosh qotgan. Anovi shoir uy sotib olmoqchi ekan. Sal kamharjroq emish. Shunga kitobini sotib berishim kerak. Taxmon toʻla kitob. Avval bu ishni qilib koʻrmaganman. Birovga aytishga til aylanmaydi, uyalasan. Shoir esa bu yaxshiligingizni to abad unutmagayman, deydi. Sendan iltimos, kelinga aytsang, u Komil pochtachidan iltimos qilsa, u bachalarning va keksalarning pulini berayotganida kitobni ham qoʻshib sotsa, nima deding? – Polvon umid bilan hamsoyasiga tikildi. -Qanday boʻlarkin? – deb oʻylandi Kamol. -Menga rahming kelsin uka, kelinga bir ogʻiz aytsang boʻldi. Kelin esa Komil pochtachiga aytadi. Komilga esa shu kerak oʻzi. Buning ustiga butun elimiz ma’rifatli boʻlsa, bunga nima yetsin, - deydi Polvon. -Kitob qanday? Shoirchi? Ertaga uyalib qolmaymizmi? – deya nedir shubha aralash ta’ma qiladi Kamol. -Kitob zoʻr, uka. Otiyam ajabtovur «Sibizgʻa». Egasi ham tuzuk. Shinavanda. Erta-indin bir ishing tushib oldiga borsang xizmatingni qiladigan yigitga oʻxshaydi, - dedi Polvon. -Boʻpti, aka, bu ishni qilaman, - va’dani berdi Kamol. Ushbu gaplardan soʻng ishlar yurishib ketdi. Komil pochtachi, kimki undan pul oladigan boʻlsa, yoshi, kasbidan qat’iy nazar hammasiga «Sibizgʻa»ni ulashdi. Albatta, pulini oldi. Durdonani rosa maqtadi. Hamma hayron. Barchaning qoʻlida asar. Xullas, elu ulus shoirning yangi she’riy guldastasidan bahramand boʻldi. Lekin oralarida «kitob yozmay, har balo boʻlgur! Kuning shunga qoldimi? She’ring kul boʻlsin! Bugun «Sibizgʻa» ertaga «Chanqovuz» chalib yuraverar ekanmiz-da! Oʻzi uyalmas ekan-da bu enagʻar shoir» deb, shoirni yozgʻuruvchilar ham yoʻq emasdi. Xullas, kitobning puli yigʻildi. Odamlardan Komil pochtachi, undan qishloq shoʻrosining kotibasi, soʻng kotiba eri–Kamol Oʻngboyga durdonaning pulini keltirib beradi. U kitobdan tushgan pulni Polvonga eltib bermadi. Oʻzi safar jabdugʻini hozirladi-da, hech kimga bildirmasdan katta shaharga qarab yoʻl oldi. Yonida asar va uning evaziga kelgan pullar. Belidagi belbogʻda non, mayiz, novvot tugilgan. Poezdga mindi. Betinim «Sibizgʻa»ni oʻqidi. Ba’zi joylarini yod ham oldi. Tong otgunicha mijja qoqmadi. Poezd ertalab manzilga yetib keldi. Vokzal. Shovqin-suron. Hamma yelgan, yugurgan. Hamma oʻzi bilan ovora.Birov bilan ishi yoʻq. U ham vagondan tushdi. Izdihomga qoʻshilib, shaharga kirdi. Kamol Oʻngboy izlab-izlab shoir ishlaydigan idorani topib keldi. Uni ichkariga kiritishmadi. Soʻroqqa tutishdi: -Kimsiz? -Kamol Oʻngboyman! -Qaerdansiz? -Anorning vatani - Dashnoboddanman! -Nega keldingiz? -Shoirda ishim bor! -Nima ish? -Shaxsiy masala. U kishi bilan eskidan oshnochiligimiz bor. Savol-javoblardan keyin, uni ichkariga kiritishdi. U yoʻlak boʻylab kelarkan, gir atrofga alanglab qaraydi. Lab-lunjlarini yigʻishtira olmasdan, suyloq tishlarini yaltillatib, ishshayib kelardi. Goh-gohida galstuklarini ham ushlab, toʻgʻrilagan kishi boʻlardi. Yonidan oʻtgan-qaytganlarga ham koʻz uzmasdan, tikilib qarardi. Ohistagina qabulxonaga kirdi. Oppoq va dumboqqina qiz uni salom berib kutib oldi. Kotiba unga boshdan oyoq ajibsinib tomosho qilardi. U kotibaga mahliyo boʻlib, aytar soʻzini ham yoʻqotib qoʻydi. Qiz ham zudlik bilan mehmonga oʻtirishga joy koʻrsatdi, soʻng epchillik bilan qahva uzatdi. Kamol qahvani ishva bilan oldi-da, bir qultimni darrovgina yutib yubordi-da, voy-voylaganicha ogʻzidan qahvani suzib chiqardi. Qahva esa mehmonning galstugi-yu koʻylagi aralash koʻksiga purkaldi. Uning issiqligidan ogʻzi va tili kuydi. Kamolning rangi qizarib, uyalganidan kuylagining tugmachalarini oʻynay boshladi. Hattoqi, jahl ustida bir tugmasini uzib ham oldi. Qabuldan odam chiqib, kotiba bilan xayrlashdi-da, xonadan ham chiqib ketdi. Shundan keyin kotiba istihola bilan Kamoldan: -Sizni kim deb tanishtiray? – deb soʻradi. -Men Mengziyo Bahodir– Polvonning jiyani - Kamol boʻlaman. Dashnaboddan. Kitob masalasida yordam qilganmiz, - deya beparvo javob beradi. Ruxsat tekkach, u eshik qabzasidan hayajon bilan tutganicha ichkariga kirmoqchi edi, qarasaki, yana qavat bir qavat eshik turibdi. Uni taqillatib, ichkariga kirdi. -Keling aka, marhamat, - dedi shoir. -Salomalaykum, shoir aka, - dedi Kamol. Ikkalasi qoʻl berib koʻrishadi. Soʻng u mehmonga oʻtirish uchun joy koʻrsatadi. Oʻzi ham, mehmon ham oʻtiradi. Mezbon Kamolning usti-boshiga qarab hayron boʻladi. Bilmaslikka olib, sekin ahvolni soʻraydi, u javob beradi. Rahbar uning ne sababdan kelganligini bilolmay boshi qotadi. Gurung uziladi. Jimlikni Kamol buzadi: -Shoir aka,«Yurtim jamoli»ni oʻqidim. Keyin «Sibizgʻa»niyam qoyillatibsiz. Mazza qildim. -Tushunmadim, - deydi shoir kulib. – Qanaqa «Yurtim jamoli», qaysi «Sibizgʻa»ni aytayapsiz. -Oʻzingizni soddalikka olasiz-da. Avtor oʻzingiz. Asar sizni-ku! – deydi Kamol taajjub bilan. -Siz adashtiryapsiz, uka, - deydi shoir atay qovogʻini uyib. – Lekin esimga tushdi. Oʻsha asarlarni oʻqiganman. She’riyam, avtoriyam unchalik yaxshi emas. Bir tiyinga qimmat. Hayronmanki, u asarning nimasi sizga ma’qul keldi. -«Sibizgʻa»dagi «Qayroqtosh», «Sayrayotgan chumoli», «Shaqildoq» degan she’rlaringiz menga yoqdi. Umuman yangi yoʻnalish yaratilgan ekan. Dashnobodda odamlar koʻzyoshi bilan oʻqimoqda. Asar ham, egasiyam zoʻr ekan, - deydi u. -Ey, unaqa shoirlar hozir tikilib ketgan. Hammasi dono, burni osmonga qadalgan. «Sibizgʻa»yam, avtoriyam men uchun chikora. Menga yoqmaydi, - deya shoir Kamolning qahva toʻkilgan oq kuylagidagi dogʻlarning betartib shaklini kuzatardi. U oʻzini kulgidan zoʻrgʻa tiyardi. -Toʻxtang, - deya Kamol Oʻngboy oʻrnidan turar ekan. – «Sibizgʻa»ni oʻqib tushunmagan, uning avtorini hurmat qilmasdan siz qanday qilib bu vazifada oʻtiribsiz. Hayf, sizga bu amal, mansab. Hali shoshmay turing, men siz haqingizda «Sibizgʻa»ni tushunmagan, oʻqimagan,uqmagan va nodon rahbar» deb maqola yozaman. Bu dargohda «Sibizgʻa»ni tushunmagan odamning ishlashini tushunaolmayapman. Hayf, sizga, sadqai kitob. Sadqai ma’rifat keting-e, - dedi-yu eshikka tomon qadam tashladi. U bu gaplarni shijoat va nedir oʻktamlik bilan aytdi. Lekin zamirida ilgʻab boʻlmas ta’ma va ilinj bor ediki, buni rahbar sezmasdi. Askincha, u oʻzining shundan muxlisi borligidan, uning kuyib-pishib gapirishidan, nash’a qilardi... U sekin keldi-da, Kamol Oʻngboyning qoʻlidan tutib joyiga oʻtirgizdi. Kitobxon otashin edi. U oʻzini adolatsizlikka chiday olmayotgan kishidek tutganicha boshlarini changallab oldi. Rahbar unga bir piyola sovuq choy berdi. Yelkasiga qoqib: -Hazillashdim,sizga.Kitoblarning avtori men boʻlaman. Shunday muxlislarim borligidan xursandman, - dedi shoir. -Hazilingiz ham bor boʻlsin-da, aka. Sal qoldi-ku odamni yurak oʻynogʻi qilishingizga, - deya Kamol Oʻngboy piyoladagi choyni ichadi. –Aka, mana «Sibizgʻa»ning pulini opkeldim. Kamol shunday dedi-da, belidagi tugunni stol ustiga qoʻydi. Tugunda non, uvoqlar, taxlam pullar, mayiz, novvot kabi shiralar orasida «Sibizgʻa» ham bor edi. Shularning orasidan u ikki taxlam pul bilan kitobni olib, stolning ustiga qoʻydi-da yana qolganlarini beliga tugib oldi. Dastxat yozdirib oldi. -Polvon kelmadimi? – deb soʻradi rahbar. -Ishi chiqib qoldi. Sen borib kel, deb meni joʻnatib edi, - deya yolgʻonlaydi Kamol. – Kitobni Polvon emas, aslida kelingiz pulladi. U kishi qishloq shoʻrosida ishlaydi. Kelingizning bir ogʻiz gapi bilan elimiz kitobingizni sotib oldi. -Rahmat aytib qoʻying ularga. Xoʻsh aka, endi bizlarga nima xizmat, ayting? – dedi shoir boʻynini kerib. -Mana shu dargohda men ham ishlasam, deb niyam qilib edim. U- bu narsalarni qoralab turaman. Oʻqiyman. Oq-qorani ajratib olganman. Shunga yordam bersangiz. Hali Mengziyo Bahodir – togʻam ham kelib aytadi, - dedi Kamol. -Boʻldi aka, gap tamom. Istagingizni bajo keltiramiz, - dedi rahbar va tugmachani bosdi. Naryoqdan ovoz keldi: -Assalomu alaykum, yaxshimiz. Uydagilar tinchmi? Ijodingiz yaxshimi? -Rahmat, Majid aka, bu yoqqa bir keling, - u shunday deb yana qayta tugmani bosib qoʻydi. Xonaga Majid deganlari kirib keldi. Soʻrashdi. Rahbar vaziyatni tushuntirdi. Kamol diplomi yoʻqligini aytdi. Ular hechqisi yoʻq, deyishdi. -Sizga shogird boʻladi bu kishi, Majid aka, - dedi shoir. -Tushundim. Qaysi boʻlimga joylasam ekan, deb turibman. Oʻzi nima der ekan? – dedi Majid. -Oʻzining she’r-per deganday...- deb chaynaldi rahbar. -Unday boʻlsa, anovi olifta Buzrukovga aytamiz, ishga joylaydi, - dedi Majid. -Yoʻq, Buzrukovga aytmasdan turib ishga olish zarur. Uning bilmagani ma’qul, - dedi rahbar. -Toʻgʻri aytasiz, Buzrukov aynigan, – dedi Majid. -Bu yerda mening soʻzim soʻz boʻlishi shart, - deya rahbar gap boshlagan chogʻida Majid: -Ha, bale, otangizga rahmat. Ish degani bunday boʻladi, - deya soʻzini boʻladi. -Bu dargohda bir kun, bir soat ishlasam-da, mening soʻzim qaytmasligi kerak, Majid aka, bu kishining hujjatlarini tayyorlang. Buzrukov bilan ishlaydi, - dedi shoir. -Toʻgʻriku-ya, lekin bularning hujjatlari chatoq. Bizga toʻgʻri kelmaydi. Ertaga gap-soʻz koʻpayishi mumkin. Dushmanlarga shu gap yetmay turibdi, - dedi Majid. — Mana men fatvo beryapman, - deydi rahbar. Shundan soʻng Majid rahbar-shoirning xonasidan Kamol Oʻngboyni ergashtirganicha chiqib, oʻzining doʻltasiga kirdi. Ular nedir rejalarni tuzardiki, bu hali sizu bizga qorongʻu edi...

Muallif: Shodiyor Hazrat...