Қароқчилар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov]

Қароқчилар (ҳикоя) [Abulqosim Mamarasulov]

Учовлон келишиб, байрам куни раён марказида қишлоқиларни шиладиган бўлишди. Агар ҳар беш минутда икки сўмдан ишлашса ҳам икки соатда анча пул йиғиларкан. Кейин ресторанга киришади. Креслоларда керилиб ўтиришади. Қўлини чўзганча, бармоқларини қисирлатиб (худди кинолардагидай): «Офитсиантка, бизга яна юзта-юзтадан уч юз грамм оби зам-замдан бўлсин», дейишади. Ҳамма гап қишлоқиларни шилишда. Қишлоқилар асли қўрқоқ бўлишади. Яхшилаб битта дўқ урса, топган-тутганини чиқариб бераверади. Керак бўлса, Алибек қўрқитиш усулларини Самарқандга ўқийман, деб борганда ўрганиб қайтган. Алибек кўп нарсани кўриб, билиб қўйди. Ҳа, гап ёшда эмас, бошда. Эҳ-ҳе! Одам доим тиқилинч бўладиган «қора парк»даги ойнаванд ошхонада эди-да! Асли шаҳарликдай, қора кўзойнак тақиб, олифтанамо юриш билан ошхонага кирди. Бамайлихотир овқат олди. Ҳозиргина туриб кетганларнинг жойига бориб энди ўтирмоқчи эди, кимдир стулни кўтариб кетаверди. У борган стол ёнидаги қолган учта стул эгалик эди. Шу сабабли Алибек ўзини ҳақиқий студентлардай тутиб, олиб кетилаётган стулни маҳкам тутди. — Қўйвор, - деди дўқ аралаш ширакайф, бақувват йигит. — Ака, бу стулни мен эгалладим, - деди Алибек, унинг дўқига дўқ билан жавоб қайтаришга уриниб, аммо эплаёлмай. Барзанги Алибекни еб қўйгудай юзини юзига яқинлаштириб ўқрайди, уриб юборадиган бўлди, аммо буни ошхонада ўзига эп билмади, шекилли. Бир силтаб стулни тортиб олди-да, Алибекни пашшани сургандай четлатиб, ўтиб кетди. Алибек у билан яна тортишишга журъат этолмади. Қўй, шунга тенг бўлиб ўтираманми, деб, ўзига бошқа жой излади. Овқатини еб кўчага чиққанда йўлини ўн икки-ўн уч ёшлардаги бола тўсди: — Ҳой қишлоқи, мен кинога кирмоқчиман, олтмиш тийин бер. Алибекнинг кўнгли эриб, киссасига қўл солди, аммо боланинг овозидаги дўқ-пўписа ногоҳ унга таъсир кучини ўткизди-да, аччиқланди. «Пулим йўқ», деб ўтиб кетаётганди, бола яяна йўлини тўсди. — Менга олтмиш тийин бер, деяпман. Боланинг ўжарлигига Алибекнинг кулгиси қистади. «Мана олтмиш тийин» деб қулоқ-чаккасига тортиб юборай дедию, жуда кичкина бола экан. Арзимайди. «Пулим йўқ», дея ўз йўлига кетаётганди, кимдир елкасидан тутди. Ўгирилиб, бояги ошхонадаги барзангини кўрди. У заҳарли ишшайиб турарди. Алибекнинг ичидан қиринди ўтгандай бўлди. — Нима дединг бунга? - деб сўради у, ёш болани кўрсатиб. – Ҳали сен ўзингдан кичкиналарни урадиган, сўкадиган бўлдингми? Бер айтган пулини! Барзангининг овози таҳдидли эди. Шулардан қутулсам қутулай, деб Алибек киссасига қўл солди. Битта беш сўмлик қолган экан, чиқарганди, барзанги тортиб олдию, болага тутди. Бола пулни олиб жўнаётганди, Алибек «ҳей, тўхта», деб интилганди, барзанги сўраб-суриштириб ўтирмай уни солиб юборди. Алибек мушт зарбидан мук тушди, яна бир-икки тепки еди. Атрофда одам кўп эди, биронтаси ажратай демади... Ҳа, ўшанда Алибек ёнида бор пулидан ажраган. Аммо ўзлари раёнга чиқишганда бунча кўп пул талаб қилишмайди. Қишлоқилар ҳам ахир умид билан, байрам қиламиз, деб раёнга келишади, киссаларида кўп бўлса беш сўм, бўлмаса икки, уч сўм билан келаверишади. Умуман ёшроқ, камқувватроқ болаларни ушлашади. Уришса – енгадиган, қувса – етадиган, қочса – қутуладиган бўлиш керак-да! Асли бу фикр Тоштемирдан чиқди. Алибек билан Лапас қувватлашди. Иккови битта бригадада ишлашади. Тоштемир Самарқандда техникумда ўқийди. Ҳозир учинчи курсни битиряпти. Сочларини ўстириб юборган, мўйлаб ўстирган, кўзлари ёниб туради. Кўрган одам қўрқиб кетади. Учаласи илгари бир синфда ўқишган, шунинг учун кўпинчаТоштемир шанба-якшанба кунлари қишлоққа келганда кечалари бирга ўтиришади, шу ҳангома пайти ... хуллас иккови тажрибали Тоштемирга бўйсунишади. Лапасга бу нарса унча ёқмаганди, Алибек билан Тоштемир роса қизиқтиришди. Гап пулда эмас, гап қишлоқиларни тунашда ҳам эмас. Ёшликда ўйнаб қолиш, ҳаётнинг аччиқ-чучукларини тотиш керак. Қолаверса, бир йигитга қирқ ҳунар оз, деганларидай, бу ишни ҳам ўрганиб қўйса, ҳаётда асқотиши мумкин. Доим шуғулланмоқчи эмаслар-ку ахир! Тоштемирлар Самарқандда эҳ-ҳе, қанақа ишларни қилишмаган. Шунақа қилиб айтиб берадики, ҳе-эч у ёқ-бу ёғи йўқ ... Тўғри, унинг ҳамма гапига ишонавериш керак эмас, ростидан лофи кўпроқ бўлади. Раён марказида байрам - 1 – май! Марказий кўчада одам ғиж-ғиж. Қишлоқи болалар кўп. Иложи бўлсаю, ҳаммасини қатор қилиб териб, пулини шилсанг. Тоштемир – студент, башараси безориники. Алибек ҳам, керак бўлса, шаҳар кўрган. Битта Лапасни ҳисобга олмаганда. У ҳам бўш келмайди. Шляпа кийиб, галстук таққан. Олифта! — Ишқилиб милитсияга тушиб қолмасак гўргайди, - деди Лапас. — Эҳтиёт бўлиш керак, - деди Тоштемир. Шунча вақтдан бери уларни қизиқтириб, кўпирган бола ҳозир бир қадар иккиланиб қолганди. — Нимадан қўрқасан? – сўради Алибек. — Қўрққаниб йўқ, - деди Тоштемир. – айтиб бўлмайди, қандайдир тасодиф билан биримиз тушиб қолсак ҳам бошқаларни сотмаси, демоқчиман. — Сен қўрқаяпсан, - деди Алибек аччиқланиб. – Шу ҳолинг билан нима қилардинг бизни чалғитиб. — Э-э, - деб Тоштемир бир неча дақиқа Алибекка тикилди-да, - юринглар, - дея шахд билан жўнади. – Ўзимизбопларидан топайлик. Алибекка қолса, биринчидуч келганни шартта ёқасидан олса, пулингни чиқар деса, чиқармаса уриб-сўкиб тортиб олса. Аммо Тоштемир бунга рухсат бермади. «Мендан берухсат иш қилманглар», деб уқтирди. Келишув бўйича Тоштемир бир ўзи бориб биттасини ушлайди, иккови изма-из кузатиб боради. Иложини топса, Тоштемирнинг бир ўзи эплайди. Йўқса, олдин Лапас, кейин Алибек билмаган киши бўлиб, боришади-да, Тоштемир билан қуюқ сўрашишади, токи у бола Тоштемирнинг одамлари атрофида кўп эканлигини англаб етсин, хуллас, кейин вазиятга қараб иш тутилаверади. Тоштемир ўн беш-ўн олти ёшлардаги, боши устара билан қирилган, оқ сурп кўйлаги этагининг ярми шимидан чиқиб, осилиб турган, ғирт қишлоқининг яқинига борди: — Ие, ассалому алайкум, жўра! – сўради Тоштемир. – Қаердансан? — Ўроқлидан. – Бола ниманидир сезиб, қўрқа бошлади, ташвишга тушди, кўзлари аланг-жаланг бўлиб, бурилиб кетмоқчи бўлди. — Тўхта, жўра! – Тоштемир бирдан дўқ урди. – Сигаретдан чўз! Нимага салом берсам алик олмайсан? — Сигаретим йўқ,, -деди бола, бир зумда ранги оқариб, титраганча Тоштемирнинг икки кўкрак чўнтагидаги икки қути сигаретага қараб оларкан. Тоштемир болани қўлтиқлаб олди. — Жўра, қочишга уринма, ўзингга қийин бўлади. Тушундингми? — Ие, байрамларинг билан! Қандайсизлар? – ҳеч нарса билмаган киши бўлиб, Лапас улар билан кўришиб ўтиб кетди. — Кўрдингми? – деди Тоштемир. – Гап бундай, тўғрисини айт, киссангда неча пулинг бор? Тўғрисини айтсанг ярмисини оламиз. — Ҳей, лектсия қисқароқ бўлсин! – Орқадан Алибекнинг бетоқат овози эшитилди. Тоштемир муштини орқага қилиб, узоқроқ тур, деган ишорани қилди. — Хўш?! — Уч сўм! — Чиқар! Бола читта уч сўмликни чиқарди. Тоштемир ўйланиб туриб, болани кафенинг буфетига етаклаб бориб, бир шиша лимонад олишди. Чидолмаган Алибек Лапасни бошлаб етиб келди. Унда ғалаба нашъасини тезроқ суриш иштиёқи жуда кучли эди. — Икки сўмини ол, - деди Алибек, кўзлари ёниб. – Вижиллашиб ўтирасанми? — Ярмига келишгандикку, - деди Лапас тўнғиллаб. – Болага жабр қилмайлик-да! Бола безовта, бир унга, бир бунга анграйиб турарди. — Аралашманглар, дегандан кейин нима қиласизлар гапни кўпайтириб, - деди Тоштемир ва болага ўгирилди. Бор, жўра, эллик тийинга битта сигарета олиб кел, ора очиқ бўлади. – Бола буфетга кетди, Тоштемир Алибекни койиди. – Бунча очкўз бўлмасанг. Келишдикми, келишдик. Чақирмасам, аралашманглар. — Менам шуни айтдим, - деди Лапас жонланиб. Алибекка пулдан ҳам кўпроқ саргузаштнинг ўзи сеҳрлироқ, мароқлироқ туюлар, бу ишларни тез-тез бажаргиси келар, Тоштемирнинг узундан-узоқ музокараларига тоқат қила олмаётган эди.Ахир байрам икки-уч соатда ўтиб кетади. Иложи борича кўпроқ болани тунаш керак. Бу аҳволда ҳеч нарсага улгуришмайди. Бола сигарета олиб келди. Тоштемир унга ярим стакан лимонад тутди. Ичмайман, деганди, мажбуран ичкизди. — Мана, энди пулнинг ярми сеники, ярми меники бўлди, - деди Тоштемир, - мендан хафа эмасмисан? — Йўқ! — Сенга жавоб. Агар кўча-кўйда яна биров сени ушласа, мен Толикнинг укасиман,де.Сенга инсон зоти яқинлашмайди. Тушундингми? — Хўп, Толик ака! – Бола осон ажраётганидан хурсанд бўлиб, узоқлашди. Учовлон шу тахлит яна биттасидан бир сўм, иккинчисидан икки ярим сўм ундиришди. Учинчиси уларни роса овора қилди. Гапдон экан. «Майли, сизларнинг қўлингиздаги одамман, нима қилсаларингиз ўзларингиз биласизлар, лекин бир тийин ҳам пулим қолмади», деб туриб олди. Охири у ҳам Алибекнинг бир мушидан сўнг ажради. Икковининг мулойимлигига Алибекнинг жаҳли чиқарди: «Бизлар қароқчилик қиляпмиз, ҳақиқий қароқчилардай ишлайлик-да», дерди у. Самарқандда еган калтаклари ҳали эсидан чиққан эмас. Энди аламимдан чиқаман, деса иккови тўғаноқ бўляпти. Олдиларида икки бола кетиб борарди. Икковининг ҳам қўлидаги тўрхалталар тўла, бошларида эски қалпоқ, дазмолланмаган кийимлари беўхшов. — Эй, тўхтанглар! – деди Тоштемир уларга томон шошилиб, Алибекнинг гапларидан аччиқланиб. Иккови қайрилиб қарашдию, тез юриб кетишди. Тоштемир югурганча биттасини ушлади, икинчиси қочди. Уни Алибек қувди. — Нега тўхта деса тўхтамайсан?! – Тоштемир дўқ урди. – Қайси қишлоқдансан? — Мен сизларга нима қилдим? Нима қилдим?.. бола зорланди. — Нима қилишни кўрсатиб қўяман. Ичак-чавоғингни суғуриб олайми? – Тоштемир кўзларини олайтирди. Лапаснинг кулгиси қистаб, четга ўгирилди. Бола йиғламоқдан бери бўлиб ерга қаради. Лапаснинг болага раҳми келди, қўй, қийнама, дегандай ишора қилди. Тоштемир болани четга олиб чиқди. — Ҳей, йигитмисан ўзи? Бошингни кўтарсангчи! – Тоштемир болани иягидан тутди. — Майли, нима десаларинг берай, мени қўйиб юборингизлар. – боланинг тишлари такиллади. Alibek quruq qaytdi. Ikkinchisi qochib ketipti. Yetolmapti. — Ким у жўранг? – Тоштемир яна қаттиқроқ дўқ урди. Алибек яна жиғибийрон бўла бошлади. Тоштемир эҳтиёт шарт, тағин бехосдан болани уриб юбормасин деб, икковининг ўртасига ўтиб олди-да, дўқлашни давом эттирмоқчи бўлаётиб, бояги болага кўзи тушди. У бир милитсионерни бошлаб келарди. Тоштемир: «қоч, мелиса!», дедию, югурди. Лапас ҳам қочганини аниқ кўрди, лекин Алибекни билмади. Бола эса ошкора йиғлаб юборди.

Muallif: Abulqosim Mamar...