Taskin topgan rashk (hikoya) [Rabindranat Tagor]

Taskin topgan rashk (hikoya) [Rabindranat Tagor]

I Romanatx Shilga qarashli uch qavatli uyning eng yuqorisida Gopinatx Shilning xotini Giribala turar edi. Uning yotoqxona eshigi oldida guldonlarda jasmin va atirgullar oʻsardi. Tomdagi maydonchaning atrofi baland qilib oʻrab olingan, koʻchaga qarab turish uchun har yer-har yeridan darchalar ochilgan edi. Yotoqxona devorida yevropalik xotinlarning kiyimda va yalangʻoch boʻlib tushgan suratlari osilib turardi. Uy toʻridagi katta oynada oʻn olti yashar uy bekasining aksi koʻringanda, u husnda suratlardagi goʻzallardan sirayam qolishmas edi. Giribalaning husni-jamoli toʻsatdan olamga koʻz ochish, qoʻqqisdan yalt etgan shu'la yoki moʻjizaga oʻxshab ketar, bir zumda kishini maftun etardi. Men Giribalani koʻrganda payqadimki, bunday uchrashuvga tayyorlanmagan ekanman. U, men oʻz atrofimda uzoq vaqt koʻrib yurgan odamlarning hech biriga oʻxshamasdi. Giribala oʻz goʻzalligidan oʻzi ham hayajonda edi. Yoshlik va goʻzallik uning butun vujudini xuddi qadahdagi may singari limmo-lim goʻldirib turardi. Uning butun barmogʻidan: liboslari, zeb-ziynati, yurishlari, qoʻl harakatlari, sal egik boʻyni, shahdam qadamlari, oyoqlaridagi qoʻngʻiroqchalari, bilaguzuklari, xandon urib kulishlari toʻliqib soʻzlashlari, otashin nigohi — hammasidan yoshlik va goʻzallik barq urar edi. Giribala yoshlik tuygʻulari bilan mast edi. U goʻzal qomatini chiroyli soriyga oʻrab, hayajonda tez-tez torn boʻylab yurar; a’zoyi badani qandaydir sokin va soʻzsiz qoʻshiq ohangida raqsga tushganday tuyular, turli vaziyatda oʻziga bino qoʻyib turishlari esa, unga huzur baxsh etganday boʻlardi. Bu juvon oʻz husnidan goʻyo tevarakka toʻlqinlar taratib, qizgʻin qonida bebosh bir gʻalayon his etar edi. U kutilmaganda daraxtdan bir yaproqni uzib, qoʻllarini yuqoriga koʻtardi-da, uni shamolda uchirib yuborardi. Shunda bilaguzuklari jaranglab, soriysining etagi hilpirar, qafasdan qutulgan qush poyonsiz osmonning bulutlar saltanati tomon parvoz etganday, chiroyli qoʻllari havoga talpinardi. Ba’zan Giribala guldondan bir siqim tuproq olib, sochib yuborar edi. Oyoq uchida turib darchalardan keng olamga yalt etib bir nazar solardi, soʻng oʻgirilib, soriysi bilan yuzini yashirarkan, etagiga bogʻlangan kalitlar jiringlab ketardi. U tez-tez katta toshoyna oldiga kelib, hech nimadan hech nima yoʻq, sochlarini yoyib tarardi. Sadafday oppoq tishlari bilan tasmani tishlab turib, qoʻllarini baland koʻtarib, sochlarini orqasiga turmaklab qoʻyardi. Sochlarini tarab, oʻrab boʻlgach, qiladigan ishi qolmasdi. Shundan soʻng yosh juvon oy nuri bilan chizilgan suratday boʻlib yumshoq karavotda yastanib yotardi. Giribalaning bolalari boʻlmagani uchun, bu badavlat xonadonda hech qanday gʻam-tashvishi yoʻq edi. U har kun yolgʻiz, oʻzi bilan oʻzi qolib, axiyri bu tan-holik joniga tekkan edi. Giribalaning eri bor. Lekin u xotinini sira oʻylamas, hatto uning balogʻatga yetganini ham payqamas edi . Bolalik chogʻlaridayoq eri murabbiylarning koʻzlarini shamgʻalat qilib, kichkina xotiniga muhabbat izhor qilish uchun kimsasiz choshtgoh vaqtlarida maktabdan uyga qochib kelardi. Garchi ular bir uyda yashasalar ham, chi¬royli pochta qogʻozida bir-birlariga muhabbat maktublari yozishardi. Yigitcha bu maktublarni oʻziga yaqin maktabdoshlariga koʻrsatib faxrlanardi. Ular orasida hech qachon urish janjal boʻlgan emas. Biroq tez orada Gopinatxning otasi oʻlib, uning oʻzi uy xoʻjasi boʻlib qoldi. Yosh daraxtni darrov qurt yeydi. Gopinatx yoshligidan mustaqil hayotga qadam qoʻygach, atrofida juda koʻp turli-tuman odamlar paydo boʻla bosh-ladi va bora-bora u ichkari hovliga kamdan-kam kiradigan boʻlib ketdi. Odamlar boshliq boʻlishga tirishadilar, ularni oʻzgalar ustidan xokimlik qilish istagi mast qilib qoʻyadi. Napoleonda behisob kishilarga va jahon tarixiga oʻz ta’sirini oʻtkazish ishtiyoqi juda kuchli boʻlgan ekan. Shunday ishtiyoq kichkina mehmonxonaning kichik xoʻjayinida ham bor edi. Shunaqa odamlar boʻladiki, ular qarzga botib, xonavayron boʻlib, shon-sharaflarini barbod etib boʻlsa ham, doʻstlik bahonasi bilan, bir qancha pastkash odamlarni oʻz atroflariga toʻplab, ularni «gah» desa qoʻlga qoʻnadigan bir holga keltirib, soʻng shularning maqtovlarini eshitib yotishga koʻnikadilar, bu toifa odamlarning asosiy maqsadi mana shu! Gopinatx joʻravoshi darajasiga koʻtarilib, zavq-shavq ichra koʻklarda parvoz eta boshladi. Yoru birodarlari orasida ortib borayotgan obroʻsi tufayli, kun sayin oʻziga bino qoʻyib gerdayaverdi. Uning tanishlari: «Gopinatxning oʻz doʻstlari orasida zoʻr obroʻsi bor», deb gapirardilar. Bu baxtsiz yigit kibru havo va maqtovlarga uchib, boshqa koʻngilli va koʻngilsiz burchlarini ham tamomila unutdi-yu, girdobda aylanib qoldi. Bu orada Giribala boʻshab qolgan yotoq taxtiga chiqib, uyning ichkari qismini zabt etgan boʻlsa ham, u nufuzi yoʻq malika edi. Bilardiki, parvardigor saltanat hassasini uning qoʻliga berib qoʻygan, u agar istasa, tomdagi toʻsiq darchasidan bir qiyo boqib, keng olamni zabt etadi, ammo shunga qaramay, u bu olamdan biror erkakni asir qilish imkoniyatidan mahrum edi. Giribalaning chaqqon bir choʻrisi boʻlib, uning ismi Shudxa yoki Shudxamukxi edi. U ashula aytar, oʻyinga tushar, toʻsatdan she’r oʻqir, bekasini ta’rif tavsif qilar, uning husni-jamolini madh etar, shuncha goʻzallikning qadriga yetadigan kishi boʻlmagani uchun, bu nozanin juvonning umri zoe ketmoqda, deb zorlanar edi. Giribala Shudxasiz biror minut turolmasdi. U oʻzining husni-jamoli va qaddi-qomati xususidagi ta’rif-tavsiflarai xijolatda qolib tinglardi. Ba’zan Shudxaning gapini boʻlib, hayajon ichida uni, tilyogʻlama, aldamchi, deb urishib berardi. Shunda choʻri xotin yuz xil qasam ichib, soʻzlarining samimiyligiga dalillar keltirar, buni koʻrib Giribala ham unga ishona qolardi. Shudxa bekasiga koʻpincha «Nilufarning gul bargiday izlaringga sodiqman» degan ashulasini aytardi. Giribala bu ashulada oʻzining xina qoʻyilgan nafis oyoqlari ta’rifini eshitar, uning koʻz oʻngida hamma narsadan mahrum etilgan qui siymosi namoyon boʻlardi. U tomda aylanib yurarkan, oyoqlaridagi qoʻngʻiroqchalar ham jiringlab uni madh etar, ammo birorta irodasi boʻsh odam kelib uning oldida muhabbat izhor etmas, oyoqlariga yiqilmas edi. Gopinatxning aqlu hushini band etgan ayolning nomi Lobongo edi. U aktrisa. Bu ayol sahnada behush boʻlib yiqilish holatini zoʻr mahorat bilan bajarardi. U qaltiroq ovoz, soxta koʻzyoshlari bilan arang tilga kelib, dimogʻi bilan: «Ey yuragimning sultoni!» deganida, zaldagi tomoshabinlar: «Qoyil. Rahmat!» deb qichqirardilar. Giribala bu aktrisaning favqulodda qobiliyati haqida ilgari eridan koʻp ta’rif-tavsiflar eshitgan. U chogʻlarda eri Giribaladan hali unchalik sovimagan edi, u ham eriga yoq-may qolganini payqaganicha yoʻq edi. Ammo yuragida rashk paydo boʻldi. U boshqa biror ayolda unda yoʻq fazilatlarning boʻlishiga sira toqat qilolmasdi. Giribala bir necha bor teatrga borish niyatida ekanini aytdi-yu, biroq erkaklar qila oladigan bu ish unga man etilgan edi. Nihoyat, u Shudxaga pul berib teatrga yubordi. Shudxa qaytib kelgach, burnini jiyirib, peshonasini tirishtirdida, eng avval aktrisalar olamiga qadam bosgani uchun gunohiga ma’firat tilab. Ramaga tavba-tazarru qildi. Soʻngra ularning beoʻxshov aft basharalarini, erkaklami ilintirish uchun qiladigan gʻayritabiiy nozu istigʻnolarini gapirib berdi. Buni eshitib Giribala tamom xotirjam boʻldi. Biroq, eri unga butunlay qaramay qoʻygandan soʻng, unda yana shubha paydo boʻldi. Giribala choʻrisining soʻzlariga ishonmaganini aytganda, u bekasining oyoq¬lariga yiqilib, aktrisalar chala yondirilib lattaga oʻrab qoʻyilgan gʻoʻlaga oʻxshaydi, yuzlari judayam beoʻxshov, deb qayta-qayta takrorladi. Giri teatrning joziba kuchiga qarshi hech narsa oʻylab topolmadi, gʻururi poy-mol etildi. Nihoyat, bir oqshom u Shudxa bilan teatrga bordi. Man etilgan narsaning jozibasi hamisha kuchli boʻladi! Juvon hayratda qoldi, odamlar, muzika, bezatilgan sahna va charogʻon zal unga ikki chandon fusunkor koʻrindi. Oʻzining kimsasiz, quvonchsiz, kar quloq devorlar bilan oʻrab olingan ichkari hovlisidan bu yerga bu quvnoq goʻzal olamga kelib qolgani unga xuddi tushday tuyuldi. Oʻsha kuni «Taskin topgan rashk» operasi qoʻyilmoqda edi. Muzika bir lahzada toʻxtadi. Hayajonlangan odamlar jim boʻlishdi. Oldindagi chiroqlar ravshanroq yondi, parda koʻtarildi. Bir toʻda chiroyli kiyingan ayollar qoʻshiq aytib raqsga tushar, shu tariqa tangri Krishna yoshligida yashagan xayoliy Braj mamlakatini gavdalantirardilar. Teatr zalini vaqt-vaqti bilan ma’qullagan ovoz va qarsaklar qoplab turardi. Giribalaning badanida yoshlik qoni tugʻyonga keldi. Muzika sadolari, chiroq nurlari, qimmatbaho, nafis buyumlar va goʻzallik madhidagi xorni eshitib, u hamma narsani unutib yubordi. U goʻyoki kishansiz, lekin goʻzallik bilan toʻla erkin bir olamga kirganday boʻldi. Shudxa bir necha bor uning oldiga kelib, xavotirda qulogʻiga shivirladi: — Xonim, ketadigan vaqt boʻldi, agar xoʻjayin bilsa baloga qolamiz. Giribala uning soʻzlariga quloq solmadi. Hozir u hech narsadan qoʻrqmasdi. Tomosha eng qizigan payt. Radxa ranjigan, Krishna bu rashk dengizining tagiga sira yetolmasdi. Shuncha itoat-korlik iltijolar, koʻzyoshlari hech kor qilmadi! Giribalaning yuragi gʻurur bilan toʻlib-toshdi. U goʻyo oʻzi Radxaga aylanib, Krishnaning yalinib-yolvorishlariga qaramay, oʻzining ogʻishmas qat'iyatidan zavqlanardi. Unga hech kim hech qachon bu qadar yalinmagan! Giri tashlandiq, e’tibordan qolgan bir xotin edi, biroq u oʻziga cheksiz ishonch bilan, men ham shunday qat'iy turib zor-zor yigʻlata olaman, degan fikrga keldi. Yosh juvon goʻzallikning qanday zoʻr kuchi borligini ilgari ham payqardi. Bukun esa bezatilgan sahnada, chiroqlarning ravshan yorugʻida, muzika sadolari ostida Giri¬bala buni yana ham aniq koʻrdi. Zavq-shavqdan boshi aylandi. Mana parda tushib, gaz chiroqlar ham xiralashib qoldi. Giribala sehrlanganday joyida oʻtirardi. U endi turib uyga ketish lozimligini ham unutdi. Unga tomosha hali tugamaganday, parda yana koʻtariladiganday, olamda Krish¬naning Radxa oyoqlari ostida xoʻrlanishidan boshqa hech narsa yoʻqday edi. Shudxaning ovozi eshitildi: — Xonim, siz nima qilyapsiz? Turing, hozir hamma chiroqlar oʻchadi. Kecha allamahal boʻlganda Giribala oʻz yotogʻiga qaytib keldi. Burchakda miltillab chiroq yonardi. Xonada na bir jon, na sas-sado bor. Boʻsh karavot ustidagi eski pashshaxonani shamol sal tebratardi. Giribalaga kundalik hayoti oʻta qashshoq, qizigʻi yoʻq, ahamiyatsiz koʻrindi. U nom-nishonsiz, tashlandiq va xoʻrlangan xotinlar boʻlmaydigan goʻzal va quvnoq hayotni qayerdan topishi kerak, u qaerda shuhrat koʻklarida parvoz etib, diqqat markazida bola oladi? Shu kundan boshlab u haftada bir teatrga boradigan boʻlib qoldi. Asta-sekin ilk sarxushlik oʻtdi. U aktyorlarning grimiga qarab, ularning chiroyli emasligini koʻrdi, sahnadagi soxtaliklarni payqadi, lekin san'atga e’tiqodi sovimadi. Parda koʻtarilganda urush ovozasini eshitgan jangchiday hayajonga kelardi. Barchani fath etuvchi goʻzal malika uchun dilbar suratlar bilan bezatilgan, atrofi nurli gulchambarlar bilan oʻrab olingan, she’riyat va qoʻshiq sehri bilan kishini lol etadigan, son-sanoqsiz tomoshabinlar yigʻilg maxfiy mojarolar toʻlib-toshgan bu goʻzal va erkin olamdan koʻra shaffof bir taxt yana qaerda topiladi? Giribala birinchi marta erini teatrda koʻrib, qandaydir bir artistkaning paydo boʻlishi bilan uning oh-voh qilishini eshitgach, yuragi nafratga toʻlib-toshdi. U alam bilan, erim qanoti kuygan parvonaday boʻlib, oyoqlarim ostiga yiqilgandagina, mening foydasiz chiroyim, keraksiz yoshligim ma’no kasb etadi, unda men nafrat nurini sochib, viqor bilan undan uzoqlashaman, deb oʻyladi. Biroq, bu porloq kun qachon keladi? Endilikda Gopinatxni koʻrish ham qiyin edi. U oʻz telbaligi shamolida uchib, bir stakan suvdagi kichik shamaday gir aylanib qoldi, qandaydir bir toʻgarak ochish uchun qayoqqadir joʻnab ketdi, qayoqqa ekani noma’lum. Giribala choytro oyida , bahorning oydin oqshomida tomga chiqib oʻtirgan edi. Janub shamoli uning toʻq-sariq soriysini hilpillatardi. Garchi eri uyga kelmasa ham, Giri har kun yashirin bir umid bilan taqinchoqlarini taqib, oʻziga oro berardi. Sadaf va olmosdan yasalgan taqinchoqlari jimirlab tovlanar, atrofga nur sochib jaranglar edi. U qoʻllariga bilaguzuk, boʻyniga olmos va yoqut marjon taqdi. Sinchalogʻida zumrad uzuk porlardi. Shudxa uning oldida oʻtirib, vaqti-vaqti bilan uning xina qoʻyilgan chiroyli oyoqlarini silab, samimiy xoʻrsinib gapirardi: — Eh, xonim agar men erkak boʻlganimda bu oyoqlarni koʻkragimga bosib jon berardim. — Oʻylaymanki, erkak boʻlsang mening oyoqlarimni koʻkragingga bosmayoq oʻlishga toʻgʻri kelardi, — magʻrur kulgi bilan javob berdi Giribala. — Nahotki men bunga yoʻl qoʻysam? Bas endi! Yaxshisi, bir ashula ayt. Boʻm-boʻsh tomda, oydin kechada qoʻshiq yangradi: Nilufar gulbargiday izlaringga sodiqman, Hamma dugonalaring Brindabanga kelsin. Kech soat oʻn edi. Uydagilar hammasi uxlagani ketgan. Hammayoqqa atir hidini buruqsatib, balo-qazoday birdan Gopinatx kirib keldi. Shudxa tilini tishlab, boshiga roʻmolini tashlab qochib qoldi. Giribala endi xonasi keldi deb oʻyladi. U Gopinatxdan yuzini oʻgirdi. Xuddi Radxaday, oʻta magʻrurlik bilan qimir etmay turaverdi. Biroq, sahnadagi singari parda koʻtarilmadi, Krishnaning boshidagi tovus parlari uning oyoqlari ostiga tushmadi, hech kim: Oy yuzingni yashirib, oydin kechani xiralatma, — deb qoʻshiq ham kuylamadi. Buning oʻrniga Gopinatx qoʻpol va beparvo ovoz bilan: — Kalitlarni berchi, — dedi. Bir necha kunlik judolikdan soʻng, bahorda oydin kechada uning topgan gapi shu boʻldi! She’rlarda, dramalarda, romanlarda yozilgan hamma gaplar boshdan-oxir yolgʻon ekan! Sahnada sevgi qoʻshiqlarini aytib, oyoq ostiga yiqiladilar, buni koʻrib tomoshabinlarning koʻngli yumshaydi, shu tomoshabinlarning biri, oydin kechada tomda paydo boʻlib, oʻzining yosh, genial qayligʻiga: «Kalitlarni berchi!»dan boshqa soʻz topolmaydi. Na muzika, na sevgi, na xushomad, na dilbarlik! Oʻta e’tiborsizlikdan boshqa narsa yoʻq! Shu paytda janub shabadasi shitirlab, barcha xoʻrlanganlarning chuqur xoʻrsinishidek kelib yurakka qadaldi. Guldonlarda oʻsgan atirgullar tomga xushboʻy hid taratdi. Giribalaning parishon sochlari yuziga yoyilib, koʻzlariga tushdi. Uning xushboʻy toʻq-sariq soriysini shamol hilpillatar edi. Giribala gʻururni unutdi. U erining qoʻlidan ushlab: — Kalitlarni beraman, ammo siz uyga kiring, — dedi. Endi u yigʻlab, erini ham yigʻlatmoqchi edi. U tanholikda yuragida saqlab kelgan dardlarini aytib, iltijo qilib, uni insofga keltirmoqchi boʻldi. — Men uzoq turolmayman, — dedi Gopinatx, — kalitlarni ber. — Men kalitlarni beraman, ammo siz bu kecha hech yoqqa bormaysiz. — Boʻlmagan gap. Men albatta ketishim kerak. — Unday boʻlsa, kalitlarni bermayman. — Bermayman? Hali shunaqami? Koʻramiz, qanday qilib bermas ekansan. Shu soʻzlarni aytib, Gopinatx uning soriysi etagiga nazar soldi, kalitlar yoʻq edi. Uyga kirib pardoz stolining gʻaladonini ochib qaradi, u yerda ham kalitlarni topmadi. Shunda u taroqlar turadigan qutichani sindirib boqdi. Biroq unda qosh, kiprik va labga surkaydigan boʻyoqlar bilan tasmalardan boshqa hech narsa yoʻq edi. U karavotni agʻdar-toʻntar qildi, matraslarni koʻtarib koʻrdi, shifon-erni agʻdar-toʻntar qildi — kalitlar hech yerda yoʻq edi. Giribala eshik oldida tosh haykatday qotib qoldi. Behuda urinishlardan soʻng Gopinatx gʻazab bilan unga yaqin kelib oʻshqirdi: — Kalitlarni ber, boʻlmasa yomon boʻladi! Giribala hatto javob ham bermadi. Shunda eri uning bilaguzuk, marjon va uzuklarini yulib olib, kaltak bilan savalab ketdi. Uyda hech kim uygʻonmadi, qoʻshnilardan hech kirn hech narsa sezmadi, oydin kecha ilgarigidek jimjit edi. Agar bu kechaning qulogʻi boʻlib, uydagi qichqiriqni eshitganda, u qattiq faryod qilib, ming boʻlakka boʻlinar edi. Salobatli sukunatda er boyoqish juvonni it azobiga solib kaltakladi. Bu kecha ham oʻtdi. Giribala bu sharmandalik, bu haqoratni hatto Shudxaga ham aytolmadi. U xoʻrlangani uchun qasos olish niyatida oʻzini oʻldirmoqchi, oʻz qoʻli bilan bebaho yoshligini, mislsiz goʻzalligini barbod etmoqchi ham boʻldi. Ammo shu zahotiyoq, bu qasosni hech kim sezmay qoladi-ku, deb oʻylab qoldi. Bu dunyoda birovning musibati bilan birovning ishi yoʻq. Na hayotda — baxt, na oʻlimda — osoyishtalik. Giribala otasining uyiga ketadigan boʻldi. Otasi Kalkuttadan ancha yiroqda yashardi, ammo juvon ham-maning noroziligiga qaramay, oʻzi yolgʻiz joʻnadi. Gopinatx bu vaqtda uyda yoʻq, ulfatlari bilan qayiqqa tushib bir necha kunga qayoqqadir ketgan edi. II Lobongo bosh rolni oʻynaydigan «Monoroma» nomli muzikali drama qoʻyilganda Gopinatx hamisha teatrda hoziru nozir edi. U oʻz ulfatlari bilan birinchi qatorda oʻtirib: «Qoyil!» deb qattiq qichqirar, sahnaga guldastalar tashlardi. Uning doimiy qichqiriqlari asta-sekin tomoshabinlarning gʻashiga tega boshladi. Biroq teatr direksiyasi uning bu qiligʻini man etishga jur'at etmasdi. Bir kun Gopinatx mastlik bilan sahna orqasiga oʻtib, u yerda janjal qoʻzgʻadi. Qandaydir ahamiyatsiz bir narsa uchun oʻzini haqoratlangan hisoblab, bir raqqosani tutib urdi. Qizning faryodi va Gopinatxning haqoratlaridan butun teatr sarosimaga keldi. Oʻsha kuni teatr direktorining toqati toq boʻlib, politsiya Gopinatxni chiqarib yubordi. Gopinatx oʻch olishga qattiq ahd qildi. Pudja bayramidan bir oy ilgari, «Monorama» spektakli qayta qoʻyiladi, degan shov-shuv boʻldi. Butun Kalkutta e’lon bilan qoplandi. Drama avtorining nomi katta harflar bilan yozilgan afishalar shunday koʻp ediki, goʻyo shahar namavali kiyganga oʻxshardi. Gopinatx xuddi shu kuni spektaklda bosh rolni oʻynashi kerak boʻlgan Lobongoni olib qayiqda sayhatga joʻnadi. Uning qayoqqa gʻoyib boʻlganini sira aniqlay olmadilar. Teatr direksiyasi nihoyat tajang boʻldi. Lobongoni koʻp kutishdi, ammo oxiri Monoroma rolini oʻynash uchun yangi artistka chaqirishga majbur boʻldilar. Shu sababli premera ancha kechikdi. Xohlaganlarning hammasi ham teatrga kirolmadi. Yuzlab odamlar noumid boʻlib qaytdi. Gazetalar yangi ijrochini maqtash uchun soʻz topolmasdilar. Bu maqtovlar Gopinatxning qulogʻiga yetdi. U chidolmay, qiziqish va hasad bilan spektaklni koʻrgani keldi. Pesaning mazmuni mana bunday edi: birinchi koʻrinishda gadolarday kiyingan Monoroma qaynotasining uyida choʻri holida. Roʻmolga ofcralgan, bukilgan, qunishgan bir ahvolda ish bilan ovora. U lom-mim demaydi, yuzlari ham koʻrinmaydi. Oxirgi koʻrinishda Monoromaning eri uni otasining uyiga joʻnatib, bir millioneming yagona qiziga uylanish taraddudiga tushadi. Toʻydan keyin nikoh xonasida kuyov kelinga qarasa — u oʻz xotini Monoroma boʻlib chiqadi. Ammo endilikda u choʻri kiyimida emas, malikalarday kiyingan. Qimmatbaho ziynat asboblari bilan bezalgan bu sohibjamol juvonning chehrasidan nur yogʻilib turadi. Monoroma bolaligida boy ota-onalari uyidan oʻgʻirlanib qashshoqlikda oʻsgan edi. Koʻp yillardan soʻng, yaqindagina, uni otasi topib uyiga olib keldi, yangidan zoʻr dabdaba bilan ilgarigi eriga toʻy qilib berdi. Shundan soʻng nikoh xonasida yalinib-yolvorib, kechirim soʻrash navbati erga keldi. Biroq shu paytda tomoshabinlar orasida shovqin koʻtarildi. Hozirgacha Monoroma roʻmolga oʻralib, iflos choʻri kiyimda turganda Gopinatx jim oʻtirdi. Ammo u qizil nikoh kiyimida, qimmatbaho zeb-ziynatlari porlab, boshidan roʻmolini tushirib, goʻzallik nurlarini sochib, koʻrilmagan bir viqor bilan boshini tik koʻtarib, yuzidan pardani tushirib tomoshabinlarga, ayniqsa, birinchi qatorda oʻtirgan Gopinatxga nopisandlik bilan yashinday chaq-nagan koʻzlarini tikkanda, hayajonlangan tomoshabinlarning gulduros qarsaklaridan teatr larzaga keldi, shunda Gopinatx: «Giribala! Bu mening Giribalam!» — deb baqirganicha chopib sahnaga chiqishga urindi, ammo muzikachilar uni ushlab qolishdi. Tomoshabinlar uning qiligʻidan juda dargʻazab boʻlgan edilar. Ingliz va bengal tilida shovqin koʻtarildi: «Uni olib chiqib keting! Uni hay dab yuboring!» — Men uni oʻldiraman! Tirik qoʻmayman! — deb Gopinatx ham titroq ovoz bilan baqirdi. Politsiyachilar pay do boʻlib, Gopinatxni olib chiqdilar. Butun Kalkuttadan toʻplangan tomoshabinlar nafas chiqarmay Giribalaning chiroyli oʻyinini tomosha qildilar. Endi Gopinatx ularning orasida yoʻq edi. 1885

Muallif: Rabindranat Tagor