Gul sotuvchi qiz (hikoya) [Oʻlmas Umarbekov]

Gul sotuvchi qiz (hikoya) [Oʻlmas Umarbekov]

Men tez-tez Toshkentga kelib turaman. Har kelganimda u menga oʻzgacha, yangi bir shaharday tuyuladi. Har kelganimda hali men bilmagan, yoki bila olmagan goʻzalligini koʻz-koʻz qiladi, saxiy bagʻrini keng ochib, olis yoʻldan kelgan farzandini quchogʻiga olayotgan otaday, meni mehr va tabassum bilan qarshilaydi. Bu mehr va tabassumni men olov taftli quyoshning serbarg daraxtlar orasidan tushib turgan nayza nurlarida, iliq shabada oʻynatib turgan kosadek-kosadek atirgullarning yoqimli hidlarida his qilaman. Qanchalik zarur boʻlmasin, ishimni tashlab, kamalak tus skameykalarda bir daqiqa boʻlsa ham oʻtirgim, xuddi shunday kamalak tus yoʻlovchilarga qarab xayol surgim keladi. Koʻpincha shunday qilaman ham. Xiyobondagi bir-biriga tutash uch favvora yoniga oʻtirib, atrofni tomosha qilaman. Xiyobon kunduz ham, tun ham tinch, osoyishta. Shu yerda hamma narsa sehrli olam ogʻushida. Daraxtlarnnig koʻpligi yo xiyobonning oʻziga xos fizilatimi — yoʻlovchilar shu yerga kirganda yarim ovozda gaplashadilar, yarim ovozda kuladilar, boshqa koʻchalarda quloqni kar qiluvchi ignaposhna tuflilarning taq-tuqi bu yerda eshitilmaydi. Eshitilsa ham pastki pardalardagi musiqa sadosidek sehrli, kishini allalovchi yoqimli kuydek eshitiladi. Favvora suvlarining bir ohangdagi jildirashi xayolga choʻmdiradi. Koʻchalarda mashinalarning keti uzilmaydi: biri yogʻoch tashigan, biri gʻisht, biri tuproq. Radio ertadan-kechgacha tinmay quruvchilarni madh etadi. Qurilish shovqini, tashvishi hammaning boshida, ham-maning uyi, idorasida... Lekin xiyobon tinch, hamma narsa sehrli olam ogʻushida. Xiyobonning oʻziga xos fazilatimi yo ulkan chodirlardek tizilib turgan bahaybat daraxtlarning koʻpligidanmi — koʻchalarning gʻala-gʻovuri bu yerga mutlaqo begona, odamlarning yurishi ham boshqacha— ogʻir, serviqor. Aftidan, shu yerga qadam qoʻyish bilan hamma shahar tashvishini, oʻz tashvishini unutadi. Sersoya daraxtlar shoxlarida bir-birlariga mahliyo boʻlib sayragan qushlar, barglarning shitir-shitiri, ming xil shakl, ming xil rangdagi tuflilarning bir ohangdagi yengil taq-tuqi hammani oʻzga olamga, sokin hayot qoʻyniga olib kiradi. Shu odamlarga qarab, shaharning kelajagini oʻylayman. Ular koʻhna Samarqand obroʻ va dovrugʻi, Istambul goʻzalligiga teng shaharga mansub deyman. Shunday boʻlishiga ishonaman ham. Chunki ularning har bir qadamida qat'iyat, har bir soʻzida gʻayrat sezilib turadi. Shulardan birini taniyman. Uning ovozi ba’zi-ba’zida xiyobonda eshitilib koladi, u gul sotadi. Xiyobonning chap biqinidagi kichkina, xashamdor gul doʻkonida ishlaydi. Ismi Goʻzal. Lekin ismi jismiga monand tushmagan. U bilan men oʻtgan yili tanishganman. Kech kuz edi, qaynarbuloqlik doʻstim «Pomir togʻlarining seysmik prognozi» degan mavzuda dissertatsiya yoqlay-digan boʻlib qoldi. Mavzuni qarang?! Qurama togʻlarini oʻrganib qoʻya qolsa nima qilar ekan?! Agar shunday qilganda, Toshkent kulfati ancha kamaygan boʻlarmidi? Qachon yer qimirlashini odamlar oldindan bilib, tayyorgarligini koʻrib qoʻyarmidi?! Hay, mayli. Oʻshanda Qoʻqondan keldim. Qancha qidirmay, hech qaerdan bir dasta gul topolmadim. Kimdir shu gul doʻkonni eslatdi, kirdim. Peshtaxta ortida yoshi oʻtib qolgan bir qiz berilib kitob oʻqib oʻtirardi. Kirganimni sezmadi. Atrofimga qaradim. Katta-kichik tuvaklarda har xil gullar... Lekin bittasi ham guldasta boʻladigan emas. Nima qilish kerak. Qaytib ketmoqchi boʻlib, eshikka yuzlandim. Keyin qandaydir umidda ortimga oʻgirilib, peshtaxtaga tirsagimni qoʻydim. — Yaxshi qiz... Ammo qiz meni eshitmadi. Yangi varaqni ochib, jilmaydi-da, yana oʻqishga tushib ketdi. Egilib kitobning muqovasiga qaradim: Turgenev: «Bahor toshqini». Shuni koʻrishim bilan qiz erga tegmagan boʻlsa kerak, degan fikr miyamga keldi. Lekin buning menga mutlaqo qizigʻi yoʻqligini bilganimdan, sekin yoʻtaldim. Qiz yana eshitmadi. Kichkina yuziga adashib omonatgina yopishtirib qoʻyilgan katta bukri burnini shoʻlq etib tortdi-da, oʻqishda davom etdi. — Qiziq kitob ekan-a? — dedim ovozimni ozgina koʻtarib. Qiz yeb qoʻygudek boʻlib oʻgirildi va dagʻal ovoz bilan soʻradi: — Sizga nima kerak? Bunday muomaladan jahlim chiqsa ham, oʻzimni tutishga harakat qildim. Shunday qilmasam niyatimga yetmasligim tabiiy. — Singlim, menga gul kerak edi... — Ana gul, olavering! — qiz tuvaklarga ishora qilib, yana kitobga tikildi. — Bunaqa gul emas, menga guldasta kerak... — Guldasta yoʻq, — choʻrt kesdi qiz bosh koʻtarmay. Nima qilish kerak? Uylanib qoldim. Shunda miyamga lop etib bir fikr keldi. Agar shu doʻkondan gulsiz ketishimni bilsam, bu qoʻpol qizni muomalaga oʻrgatib ketaman. Doʻkonga it kirdimi, odam kirdimi, unga baribirga oʻxshaydi. Lekin avval iltimos qilib koʻrish kerak. Peshtaxtaga suyanib, sekin gap boshladim. — Turgenevning «Asya»si ham juda oʻqishli... — Oʻqiganmisiz? — qiz yalt etib menga oʻgirildi. — Oʻqimasam, shunday deymanmi? — Bu ham juda yaxshi ekan. Tashlagim kelmayapti. — Koʻrinib turibdi. Odam kirganini ham sezmadingiz. — Kechirasiz, — qiz uyalinqirab jilmaydi-da, kitobni yopib, oʻrnidan turdi. — Keling, nima kerak edi? — Gul kerak, bitta guldasta... — Guldasta? — qiz hayron boʻlib menga tikildi. — Sob boʻlgan-ku... — Bitta topib bering. Kichkina boʻlsa ham mayli!.. Qiz oʻylanib qoldi. Uning koʻzlarigina chiroyli edi. Yirik, qoʻngʻir, sal gʻamginroq... Bu koʻzlarga tikilib, uzun, ingichka boʻyni soʻlib, guli toʻkilgan na’matakni eslatuvchi qalin lablarini, chekka suyaklari boʻrtib chiqqan yuzini koʻrmagandek boʻlib ketdim. Uning butun goʻzalligi, kishi e’tiborini beixtiyor tortadagina issikligi shu oʻychan, sal gʻamgin koʻzlarida edi. Ota-onasi, nazarimda, shu koʻzlarga qarab, ismini Goʻzal qoʻygan boʻlsa kerak. Lekin buni men keyinchalik bildim. Oʻshanda esa bu hakda mutlaqo oʻylamagan edim, fikr-zikrim guldastada va iltijo bilan qizga tikilib turar edim. Qiz jim edi. — Oʻrtogʻim bugun dissertatsiya yoqlaydi. Qoʻqondan keldim. Bir amallab bitta... — Toʻxtang-chi! — dedi qiz gapimni boʻlib. — Men hozir... U ichkariga kirib ketdi. Koʻnglim tinchidi. Topib chiqadi, oʻyladim oʻzimcha. Chindan ham koʻp oʻtmay, qiz kichkina bir guldasta koʻtarib chiqdi. — Kechirasiz, tuzzugiga ilojim yoʻq. — Bundan yaxshisi boʻlmaydi! — dedim topilganiga shukur qilib. — Rahmat! Keyin guldastani apil-tapil gazetaga oʻrab, doʻkondan chiqdim. Qandayligiga qaraganim ham yoʻq. Oradan koʻp vaqt oʻtmay, Goʻzalga yana ishim tushib qoldi. Endi gulchambar deb oldiga kirdim. Keyinchalik Toshkentga nima ish bilan tushmay, xiyobondan oʻtsam, albatta u bilan koʻrishadigan, birpas u yoq-bu yoqdan gaplashib oʻtiradigan boʻldim. Bir koʻrgan tanish, ikki koʻrgan bilish, deyishadi. Biz xam ancha-muncha qalinlashib qoldik. Goʻzal asli qoʻqonlik ekan. Otasi frontga ketganda u olti yoshli qizcha ekan, yolgʻiz farzand ekan. Maktabga kirganda otasidan qoraxat kelibdi. Onasi darrov aza tutib, yigʻi-sigʻi qilibdi. Hatto mahallaga osh beribdi. Bunday ochiqqoʻlliqdan ba’zilar xursand boʻlsa, ba’zilar kuyunibdi. Bir kampir koʻchada Goʻzalning boshini silab: — Ishqilib, sen bechora tinch boʻlgan, Yeganing osh boʻlsin! — debdi. Bu gapning ma’nosiga Goʻzal avval tushunmabdi. Bir kuni maktabdan kelsa, ravonda shop moʻylov bir kishi yonboshlab yotganini koʻribdi. Onasi uning oyoqlarini uqalab oʻtirgan ekan. Ikkalovi ham qizni koʻrishmabdi. Goʻzal nima qilishini bilmay ostona oldida turib qolibdi. Bir mahal begona kishi onasining bilagidan ushlab, bagʻriga tortibdi. Onasi xaxolab kulibdi. Goʻzal nima qilishayotganini yaxshi anglamasa ham, yomon voqea sodir boʻlayotganligiga aqli yetibdi. Oʻpkasi toʻlib: — Aya! — deb baqirib yuboribdi. Onasi sapchib oʻrnidan turibdi. Qizini koʻrib, quloqlarigacha qizarib ketibdi. Keyin oʻziga kelib, lablari oqara boshlabdi. Jahli chiqsa, doim shunday boʻlar ekan. — Voy! Kela qoldingmi darrov? — debdi qizi tomon yurib. — Chiq, amaking bilan soʻrash. Senga konfet olib kelibdilar. Goʻzal beixtiyor begona kishiga qarabdi. U yonboshlaganicha koʻzlarini olaytirib oʻtirar ekan. Goʻzal qoʻrqib ketibdi. Oʻzini tutolmay hoʻngrab yigʻlab yuboribdi-da, koʻchaga otilibdi. — Hoy qiz, hoy juvonmarg! Qayoqqa! — deb qolaveribdi onasi ortidan. Shu kuni Goʻzal qosh qorayguncha koʻchama-koʻcha sanqibdi, yigʻlabdi. Qorni ochib uyiga qaytibdi, ammo kirmabdi. Ravondagi manzara, begona erkak koʻz oldiga kelib, kirgisi kelmabdi. Eshikni qiya ochib, hovliga moʻralabdi. Hech kim koʻrinmabdi. Oyoq uchida yoʻlakka kirib, uyga qarabdi. Uyda ham hech kim koʻrinmabdi. Ohista yurib, deraza tagiga kelibdi. Kelibdi-yu, gilam ustida yonma-yon oʻtirgan begona kishi bilan onasini koʻribdi. Ular toʻrdagi devorga qarab, nimalarnidir gaplashishar ekan. Bir mahal onasi uh tortibdi-da: — Nima boʻlsa ham oʻgay oʻgayligini qilarkan-da. Otasidan qoraxat keldi-yu, oʻzgardi-qoʻydi, — debdi. — Qoʻying, shuni ham tashvishini qilasizmi! — debdi shop moʻylov kishi. — Endi oʻzimizning bolamiz boʻladi. U shunday deb oʻrnidan turibdi-da, toʻrga borib, devordagi katta, tilla suvi yuritilgan ramkadagi suratni olib, keyin derazaga yaqinlashib, hovliga uloqtiribdi. Suratning oynasi chil-chil boʻlibdi. Goʻzal xoʻrligi kelib, yigʻlab yuboribdi. Lekin ovoz chiqarmabdi. Surat — otasining surati ekan. Uni yerdan olib, mahkam bagʻriga bosibdi-da, qorongʻi tushganiga qaramay, yana koʻchaga chiqib ketibdi. Shu ketganicha uyga qaytib bormabdi. Otasining suratini bagʻ-riga bosganicha birovga yalinib, birovni aldab, poezdga minibdi, Yetti kunmi, sakkiz kun deganda, ne-ne azob-mashaqqat bilan Toshkentga kelib tushibdi. Begona shahar, begona odamlar uni yomon choʻchitibdi. Lekin bularning hammasi otasining yilini kutmagan oʻgay ona, uning shop moʻylov oʻynashi oldida holva edi. Goʻzal koʻchada boshini silab, unga achingan kampirning tashvishiga endi tushunibdi. Demak, u oʻgay! Oʻgay nimaligini u yaxshi bilardi. Lekin oʻzi shu ahvolga tushishini xayoliga ham keltirmagan edi. Otasi sir tutgan, onasi esa yo choʻchigan yo lozim topmagan. Vokzalda Goʻzal tumonat odam, yigʻi-sigʻi, qiy-chuv ichida qayoqqa borishini, nima qilishini bilmay, tramvay yoʻlidan ketaveribdi. Yurib-yurib Gospital bozoriga kelib qolibdi. Shunda u qorni ochligini, nihoyatda choʻllaganini eslabdi. Lekin bir tiyin puli yoʻq. Nima qilish kerak? Kunduz-ku bir amallab oʻtar, kechasi nima qiladi? Qayoqqa boradi? Shu xayollar bilan bozorga kiribdi. Bu yerda hamma narsa bor. Lekin bir burda nonni qaerdan oladi, kim beradi? U meva rastasidan oʻtayotib, kichkina bolaning: «Kimga non! Issiq non!» — degan ovozini eshitib qolibdi. Qidirib uni topibdi. Oʻzi tengi bola ekan. Qoʻlida kir dasturxonga oʻrogʻliq uy noni. Goʻzal yugurib uning oldiga boribdi. Lekin nima qila olardi! Soʻrasinmi? Yalinsinmi? Bola unga parvo qilmay rastama-rasta aylanardi. Goʻzal ortidan yutinib yuraveribdi. Xaridor qoʻlida non koʻrganida, ichaklari buralib, koʻz oldi qorongʻilashib ketayotgandek boʻlar ekan. Oxiri chiday olmabdi. — Ey bola, bir burda noningdan ber! — debdi beixtiyor qoʻlini choʻzib. — Bor, bor! Tuyogʻingni shiqillat! — debdi bola. — Sindirib boʻladimi bu nonni?! Necha pul turishini bilasanmi?! Goʻzal indamabdi. Bechora bitta non necha pul turishini qaerdan bilsin? Lekin nimadandir umidvor boʻlib shu yuziga sepkil toshgan bolaning ketidan qolmabdi. Bola esa tinmasdan: «Kimga non! Issiq non! Jizzali non!», deb qichqirar ekan. Nihoyat, Goʻzal charchabdi. Rastaning ustuniga suyanib, koʻzlarini yumibdi. Bir mahal kimdir jonholatda qichqirib yuboribdi. Goʻzal koʻzini ochsa, bir militsioner non sotuvchi bolani sudrab ketayotgan emish. Bola chinqirar, militsionerni tepar va tishlar ekan. Shu payt bolaning qoʻltigʻidan dasturxon tushib, kulchalar sochilib ketibdi. Tomosha qilib turganlar xuddi shuni kutib turishgandek, dumalab ketayotgan kulchalarga oʻzlarini otishibdi. Bola esa dahshat ichida: — Joʻra aka, amakijon, endi sotmayman! Qoʻyib yuboring! — deb qichqirarmish. Goʻzal oʻylab oʻtirmay, odamlarni yorib oʻtib, nonlarni dasturxonga oʻray boshlabdi. Lekin atigi toʻrttami, beshta nonni olib ulguribdi. Ular ham singan, oyoq ostida ezilganlari ekan. Dasturxonni tezlik bilan bagʻriga bosibdi-da, militsioner ketidan ketibdi. Bozorning burchagida mi-litsiya budkasi bor ekan. Militsioner bolani shu yerga olib kiribdi. Goʻzal eshik tagida qolibdi. Bir soatlar chamasi vaqt oʻtgach, bola chiqibdi. Ikki koʻzi, qovoqlari shishib ketibdi bechoraning. — Ey bola! Noningni ol, — debdi Goʻzal uning qarshisiga borib. Bola shoshib dasturxonni olibdi. Nonni sanabdi. — Oʻnta oldiribman, — debdi jilmayishga intilib, keyin uvvos solib yigʻlab yuboribdi. — Qoʻy, yigʻlama, — yupatibdi Goʻzal. — Oʻzingni qoʻyib yuborishdi, shunga suyunsang-chi! Bola indamabdi. Keyin ikkalovi bozordan chiqishibdi. Goʻzal qayoqqa borishini bilmay, tramvay yoʻliga yetishganda, toʻxtabdi. — Ha, — debdi bola. — Yurmaysanmi? — Qayoqqa? — Qayoqqa boʻlardi! Biznikiga-da! Yur. Non yeysanmi? Ma! Bola bitta ezilgan nonni Goʻzalga uzatibdi. — Tez yema. Tiqilib qoladi. Shu kuni Goʻzal shu sepkil yuzli bola — Mirazizlarnikida qolibdi. Onasi juda yaxshi xotin ekan. Darhol issiq ovqat beribdi, yuvintiribdi. Mana, yigirma uch yildan buyon shu uyda. Shu uyning achchigʻi, chuchugiga sherik boʻlib yashab kelayotgan ekan. — Ikki yildan beri shu doʻkonda ishlayman. Oyimlarning oʻrnilarida ishlayapman. U kishi pensiyaga chiqqanlar. Lekin ketmoqchiman... — dedi bir kuni, gap orasida Goʻzal. — Nega? — Qizlar uyaltirishyapti. Goʻzal jilmayishga harakat qilib, xoʻrsindi. Men hech narsaga tushunmadim. Keyin soʻrashga majbur boʻldim. — Qari qiz boʻlib qolding, deyishyapti. Hech kimga yoqmasam, nima qilay? Goʻzal iltijo bilan menga tikildi. Uning saxiy koʻzlarida yosh paydo boʻldi. — Qoʻying, xafa boʻlmang, — dedim rahmim kelib. — Baxt erta turmush qurishda emas-ku!? Mening bir tanishim bor, qirq beshga kirganda turmush qurgan. — Rostdanmi? — bolalardek sevinib soʻradi Goʻzal. — Ha. Mana, shunday yoningizda ishlaydi. Universitetda. — Hech kim ta’na qilmaganmikin ularni? — Yaxshi odam ta’na qilmaydi... — Toʻrri aytdingiz... Innaykeyin... Yaxshi koʻrmasdan turmush qurib boʻladimi?! Oyim shunday deydilar. — Oyingiz tushungan odam ekan. — Juda ham. Toshkentga kelib qolganimdan mingdan-ming roziman... Birinchi yer qimirlagan kuni men yana Toshkentga kelgan edim. Vayron boʻlgan koʻchalar, uylarni koʻrib, koʻngilni yozish uchun gul doʻkoniga kirdim. Goʻzal sevinib ketdi. — Kelganingiz juda yaxshi boʻldi. — Uy tinchmi? — soʻradim gapini boʻlib. — Qayoqda! Bir tomoni agʻanib tushdi. U bu gapni shunday xursandchilik bilan aytdiki, hayron qoladim. — Shunga xursandmisiz? — dedim kinoya bilan. — Toʻy qilyapmiz!.. — Toʻy! — Ha. Kelasi shanba kuni. Ertaga ZAGSga boramiz. Birga boring, iltimos. Goʻzal shoshib, ogʻzi toʻlib gapirardi. Uning quvonchi; menga ham oʻtdi. Zavq bilan unga qaradim. Shodlik, baxtli kelajak orzusi odamni qanchalik oʻzgartib yuborishi mumkinligini shunda oʻz koʻzim bilan koʻrdim. Goʻzal chakkalari, yassi peshonasidagi ajinlari yoʻqolib, yuziga qon yugurib, toʻlishib, ochilgan atirgulni eslatardi. Eng muhimi — koʻzlaridagi gʻamginlik alomatlaridan asar ham qolmagan edi. — Tabriklayman, — dedim, issiq qoʻlini samimiy siqib. — Rahmat. Borasizmi ertaga? — Oʻrtoqlaringiz borsa yaxshi emasmi? Goʻzal javob bermadi. — Agar siz borsangiz... dadamlarni koʻrgandek boʻlaman, — dedi oxiri eshitilar-eshitilmas. — Xoʻp, boraman, — dedim. Ertasiga ertalab, yaxshiroq kiyinib gul doʻkoniga keldim. Doʻkon liq toʻla odam edi. Goʻzal meni koʻrishi bilan yugurib oldimga keldi. Egnida oq krepdeshin koʻylak, bitta qilib oʻrilgan qalin sochi beliga tushib turardi. — Tanishing! — dedi qoʻlimdan tortib va peshtaxtaga suyanib turgan ikkita yigit yoniga boshlab bordi. — Miraziz! Bu yigit esa kuyovingiz, Komil. Biz soʻrashdik. Kuyov xushbichimgina, yaxshi kiyingan, kulcha yuz yigit ekan. Universitetda sirtdan oʻqirkan, lekin qaerda ishlashini aytmadi, men ham botinib soʻramadim. Koʻp oʻtmay yoʻlga tushdik. Goʻzal kuyov bilan meni qoʻltiqlab olgan edi. Ikki gapning birida koʻchani boshiga koʻtarib kulardi. Unga qoʻshilib biz ham kulardik. Yoʻlovchilar hayron boʻlib bizni kuzatib qolishardi. Biz esa, parvo qilmasdik. Qulogʻimiz ostida uy buzayotgan ekskavatorlarning gumburi, samosvallarning shovqini emas, Goʻzalning kulgisi jaranglab turardi. ZAGSga kirdik. Kelin bilan kuyov hujjatni toʻlata boshlashdi. — Goʻzal, adresingiz qanaqa edi? — soʻradi bir mahal kuyov. Goʻzal aytdi. Koʻp oʻtmay bir haftadan soʻng kelish sharti bilan koʻchaga chiqdik. Kelin bilan kuyovni tabrikladik. Qomil hammamizni restoranga taklif qildi. Bu taklifdan Goʻzal ilgaridan xabardor boʻlsa ham «ura» deb qarsak chalib yubordi. — Shampanskoe boʻladimi? Kavob-chi? — Hammasi boʻladi, — dedi Komil kulib. — Morojenoe hammi? — Boʻlmasam-chi! Goʻzal xuddi yosh bolaga oʻxshardi. Komil bilan Mirazizning qoʻllariga osilib sakrardi va xaxolab kulardi. Bir mahal nimadir esiga tushdi shekilli toʻxtadi. — Boya adresni nega soʻradingiz, Komil aka? Komil gʻalati boʻlib ketdi, keyin jilmaydi. — Siznikida turaman. — Sizlarniki-chi? Bizlarniki buzilib ketdi-ku! — Shuning uchun ham sizlarnikida turamiz, — dedi xotirjamlik bilan Komil. — Nega? — hayron boʻldi Goʻzal. Biz ham hech narsaga tushunmay, Komilga tikilib qolgan edik. Kechagina Goʻzal Komillarning katta uyi borligini, u oʻsha uyga koʻchib borishini, buning ustiga, bu uy zarar koʻrmaganini aytgan edi. — Nega? — yana soʻradi Goʻzal. Komil, shuni ham tushunmaydi, degandek bizga qarab qoʻydi-da, dedi: — Ortiqcha uy berishsa, ziyon qiladimi? Goʻzal turgan joyida qotib qoldi. Mening ham yuragimni nimadir timdalab ketgandek boʻldi. Mirazizga qaradim. U boshini egganicha jim turardi. Shu payt nimadir sharaq etdi. Yalt etib Goʻzalga qaradim. Uning rangi dokadek oqarib ketgan edi. Komil esa yuzini berkitib olib, atrofga olazarak boʻlib qarardi. — Goʻzal! — dedi Miraziz jahl bilan, nima boʻlganiga tushunolmay, ammo Goʻzal qaramadi. Birdan u hoʻngrab yubordi-da, xiyobonning ichiga yugurib ketdi. Miraziz ortidan yugurdi. — Goʻzal! Toʻxta! Goʻzal! Komil esa joyidan qimirlamadi. Oradan bir yarim oy oʻtdi. Shu vaqt ichida men uch-toʻrt marta Toshkentga keldim. Ammo gul doʻkonida Goʻzalni koʻrmadim. «Qayoqqadir akasi bilan ketgan, qachon qaytadi, bilmaymiz», deyishdi soʻraganimda. Qayoqqa ketgan ekan? Tinchmikan? Shularni oʻylab, xiyobonda oʻtirar ekanman, odamlarni sinchiklab kuzatardim. Zora shular ichida uchratib qolsam, deb umid qilardim. Ammo undan darak yoʻq edi. Bir kuni kechki payt, ishlarimni bitirib, xiyobonga keldim. Favvora yoniga oʻtirib gul doʻkoniga qarab qoʻydim. Borgim kelar, lekin «yoʻq» degan gapni eshitgim kelmasdi. Havo nihoyatda dim edi. Fontan yonida ikkita chumchuq hansirab qumga dumalab yotardi. Roʻparadagi skameykada oʻrta yoshli semiz bir odam yuziga gazeta qoʻyib uxlardi. Ba’zi-ba’zida uning xurragi eshitilmasa, xiyobon suv quygandek jimjit edi. Jazirama issiqning bu yoqimsiz manzarasi menga yana Goʻzalni eslatdi. Qayoqqa ketdiykin?.. Tinchmikin?.. Shu xayol bilan sekin oʻrnimdan turdim. Shu payt baland qoʻngʻiroq ovoz xayolimni boʻlib yubordi. — Kimga gul! Atirgul! Yangi gul! Bu — Goʻzal edi. Uning ovozi edi. Nazarimda, bu ovozdan qushlar ham, xiyobon ham jonlanib ketgandek boʻldi. Kimdir sharaqlab kuldi. Kimdir taraqlatib qayoqqadir yugurdi. — Goʻzal! — dedim sevinchimni yashirmay va xiyobonning sehrli tinchligini buzib, gul doʻkoni tomon chopib ketdim. 1967

Muallif: Oʻlmas Umarbekov