Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy]
![Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy]](http://uzsmart.ru/kutubxona/asarlar/garoyib-us-sigar-i-qism-alisher-navoiy/garoyib-us-sigar-i-qism-alisher-navoiy.jpg "Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy]")
| Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] |
| Xazoyin ul-Maoniy: Birinchi Devon Tahrir Hay’atidan Alisher Navoiy lirik merosining mukammal nashri ilk bor 1959-1960 yillarda Oʻzbekiston Fanlar akademiyasining A. S. Pushkin nomidagi Til va adabiyot instituti tomonidan tayyorlangan va Oʻzbekiston FA nashriyoti tomonidan amalga oshirilgan edi. «Xazoyin ul-maoniy» devonlari nashrini Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi, Beruniy mukofoti laureati, filologiya fanlari doktori, professor Hamid Sulaymon tayyorlagan edi. 1956-1960 yillarda tayyorlangan ilmiy-tanqidiy tekst va transliteratsiya asosan sobiq Ittifoqdagi fondlarda saqlanayotgan qoʻlyozmalar (Leningraddagi Saltikov-Shchedrin nomli Davlat xalq kutubxonasi, inv. Xanikov-55, 904- 1498-1499 y., Toshkent, Oʻzbekiston FA ShI, inv, № 677, XVI asr va Leningrad, DXK, inv. Dorn-558, 1001-1004-1592-1596 y.) va boshqa nusxalar asosida tuzilgan edi. Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Davlat adabiyot muzeyi, Oʻzbekiston FA Qoʻlyozmalar institutining direktori, professor Hamid Sulaymonning faoliyati bilan keyinchalik Alisher Navoiyning moʻ’tabar ikki kulliyotining fotonusxasi qoʻlga kiritildi. Bular Alisher Navoiy kulliyotining Istanbulda, Toʻpqopi saroyi fondida (inv. № 808) saqlanayotgan nusxasi, 901-902-1495-1497 yillari xattot Darvesh Muhammad Toqiy tomonidan Hirotda koʻchirilgan hamda Parij Milliy kutubxonasida (inv. № 316—317) saqlanayotgan, 930—933-1525—1527 yillarda kotib Ali Hijroniy tomonidan Hirotda koʻchirilgan ikki jildlik kulliyot fotonusxalaridir. Har ikkala kulliyot kompozitsiya va mundarija jihatidan bir-biriga yaqin. Shundan soʻng «Xazoyin ul-maoniy» ilmiy-tanqidiy tekstini professor Hamid Sulaymon Leningrad, Dushanba, Istanbul, Parij qoʻlyozma nusxalari asosida qayta tuzib chiqdi. Alisher Navoiy «Xazoyin ul-maoniy»sining ushbu toʻliq nashrini oʻsha ilmiy-tanqidiy tekst hamda avvalgi nashr va yuqorida zikr etilgan toʻrt qoʻlyozmaga muqoyasa qilib chiqildi va bosmaga tayyorlandi. Birinchi nashrda turli sabablarga binoan yoʻl qoʻyilgan ayrim nuqsonlar shu ish jarayonida imkon boricha bartaraf etildi. Mazkur nashrning I va II tomlaridagi asarlar keyinchalik shoir tomonidan «Xazoyin ul-maoniy»ga kiritilgan. Shuning uchun ayrim she’rlarda shoir tomonidan qilingan tuzatish va oʻzgarishlar boʻlishi mumkin. Alisher Navoiyning «Xazoyin ul-maoniy» asari Oʻzbekiston «Fan» nashriyoti tomonidan chop etilmoqda boʻlgan 20 jildlik shoir asarlarining toʻliq nashrida III («Gʻaroyib us-sigʻar»), IV («Navodir ush-shabob»), V («Badoyi’ ul-vasat»), VI («Favoyid ul-kibar») jildlarni tashkil etadi. «Xazoyin ul-maoniy»ga kirgan devonlarning qayta koʻrilgan va toʻldirilgan mazkur nashrini filologiya fanlari kandidati F. Q. Sulaymonova rahbarligi ostida filologiya fanlari kandidatlari M. Sh. Hamidova, Sh. U. Sharipov, L. N. Serikova va ilmiy xodimlar M. Inogʻomxoʻjayeva, M. Bahodirova, M. Xayrullayevalar amalga oshirdilar. Debocha Shukru sipos ul qodirgʻakim, chun adam osoyishgohidin vujud oroyishi ogohlarigʻa jilva berdi, insonni soyir maxluqotdin nutq sharafi bila mumtoz qildi. Ruboiya: Ulkim, chu jahon xilqatin ogʻoz etti, Sun’i kilkini naqshpardoz etti. Inson xaylin nutq ila mumtoz etti, Nutq ahlini nazm ila sarafroz etti. Va hamdi behaddu qiyos ul soni’gʻakim, chun iborat javohirin nazm silkiga tortdi, ul gulshani Eramoyinni nazm ahli xomayi gavharafshoni bila rashki nigorxonayi Chin va gʻayrati xuldi barin yasadi. Ruboiya: Chun xayli bashargʻa nutq komin berdi, Ul nutq ila nazm ihtiromin berdi. Nazm ichra balogʻat intizomin berdi, Tarkibida e’joz maqomin berdi. Jallat olouhu va ammat nuamouhu va lo iloha gʻayruhu. Va durudi noma’dud ul anbiyo halqasining xotamigʻakim, inn ash-she’ra lahikmatun va inn al-bayona lasihrun nuktasi bila shuaro poyasin hukamo martabasigʻa chektiyu bayon rutbasin sehr manzilasigʻa tortti. Ruboiya: Ulkim chu balogʻat etti da’vo, i’rob Koʻrguzdilar ul da’vo aro koʻp itnob. Chun nuktasida qildi a’yon gavhari nob, Da’vogari gavharlari boʻldi siymob. Va sallollohu alayhi va alo olihi va ashobihi va sallam. Ammo ba’d soʻz bayt ul-haramining bodiyapaymoyi va nazm shohbaytining zevaroroyi alfaqir-ul-haqir Alisher ul-mutaxallis bi-n-Navoiy sutira’uyubuhu va gʻufira zunubuh, andoq arz qilurkim, bu xoksori parishonroʻzgor kichik yoshdin oʻzumni she’rning parishon savdosigʻa giriftor boʻlgʻanimniyu tufuliyyat zamonidin koʻnglumni[ng] nazmning parokanda vasvosigʻa mash’ufu sheftavor boʻlgʻanin va motaqaddam shuarosi malik ul-kalomlari dasturi bila jam’u tartibida sa’y qilgʻanimniyu necha martaba aning tadvinida murattablar irtikob qilib har sinf she’rgʻa zebu tazyin va oroyishu oyin berganimning kayfiyatin burungʻi devonim fihrastidakim, «Badoyi’ ul-bidoya»-gʻa mavsumdur, sharh bila arz qilib erdim. Andin soʻngra dagʻi ul jam’u tartibdin boshqa yana har taqrib bila har nav’ abyotkim, aytilib erdiyu har nav’ gʻazaliyotkim, yigʻilib erdi, ul xayol shabistonining duraxshon axtarlarinu ul koʻngul maxzanining duraxshon gavharlarin dagʻi ikkinchi devonimdakim, «Navodur un-nihoya»gʻa mashhurdur, rabtu tartib berib, debochasinda sharh bila aizzayi ashobu ajillayi ahbob xidmatlarida arz qilib erdim. Andin soʻngra xayolimgʻa kelur erdiyu koʻnglumga evrulur erdikim, — Ruboiya: Shoirligʻ ila shuhra qilib otimni, Zoyi’ qildim she’r ila avqotimni. Emdi tuzayin tengriga tootimni, Koʻp elga mushavvash etmay abyotimni. Ruboiya: Chunkim qaridim, umrni barbod etmay, Koʻnglumni yigitlar gʻamidin shod etmay, Har lahza birov ishqida faryod etmay, Holim sharhin nazm ila bunyod etmay! Ruboiya: Ellik bila oltmishqa yetti qadamim, Ne ma’nokim, boʻlmadi erkin raqamim, Ne turfaki, sabt etmadi erkin qalamim Kim, yoʻq biridin xotir aro juz alamim. — agarchi bu nigorish topqan ikki devon tartibida va guzorishqa kirgan ikki daftar tadvinida ham bu faqiri nomurodu haqiri noshodgʻa hech ixtiyor yoʻq erdi, nevchunki barchasi sultoniy hukmlaru ehsonu tahsinlar va xoqoniy amrlaru ta’limu talqinlar bila erdi, andin soʻngra xud xotirgʻa kelmas erdikim, bir gʻazal husn bahori gʻazolalari ta’rifida yo ishq otashkasida sha-roralari tavsifida tugatgaymen, balki bir bayt bir shoʻxning jamoli dilfuruzi bobida yo oʻz koʻnglumning dardu soʻzi sharhida nazm silkiga kiyura olgʻaymen yo xayolimgʻa kechura olgʻaymen. Ruboiya: Komin qilur ermish odamiyzod xayol, Naqsh aylar emish koʻngliga yuz fikri mahol, Mundin gʻofil qolibki, hayyi mutaol Kelturgusi tongla aning olligʻa ne hol. Ruboiya: Ham demagida yoʻq e’tibore kishiga, Ham qilmogʻida yoʻq ixtiyore kishiga. Taqdir aro chun yoʻq iqtidore kishiga, Ne qilgʻanigʻa ne erk bore kishiga. Yana roʻzgor havodisidin ul fikrlar barcha koʻnglumdin bordi va ishqi ojizkush zulmu bedodi ul xayollarni xotirimdin chiqardi, ollimgʻa oncha dushvorligʻlar yuzlandiyu tegramga oncha sa’b giriftorligʻlar aylandi va sipehr boshimgʻa oncha balo toshi ottiyu ishq sipohining lagadkoʻbi zaif paykarim bila soʻngaklarimni oncha oyoq ostida ushattikim, ne soʻzumdin xabarimu ne oʻzlugimdin asarim qoldi. Ishqim oshubi tugʻyonida har suubatkim yuzlanur erdi, chun bir hamdard rafiqim yoʻq erdikim, dardimdin shammaye izhor qilgʻaymen, biror bayt birla ul hol mazmunin nazm qilib koʻnglumni xoliy qilur erdim va jununum shiddati gʻalayonida har oshubkim, ollimgʻa kelur erdi, chun hamzabon mushfiqim yoʻq erdiki, maxfiy oʻtumni oshkoro etgaymen, biror matla’ bila ul ma’noni ado qilib, qattigʻ holimni sharh etar erdim. Bu vosita bila koʻnglum oʻtigʻa orome va ishqim bedodi nohamvorligʻigʻa andome hosil boʻlur erdi. Bu nav’ bila oz vaqtda koʻp she’r aytildiyu har nav’ nazm tegramga yigʻildi. Ishqim shoʻru gʻavgʻosi vaqtida va jununum toroju yagʻmosi fursatida xud qayda oncha taskinu somonim bor erdikim, aytilgʻan parishon abyotqa jam’u tartib bera olgʻaymen va yigʻilgʻan parokanda sharhi holotqa rabtu qoida qoʻya olgʻaymen. Chun ul ta’rixdin muddate oʻttiyu ul vaqtdin fursate arogʻa kirdi, falak havodisining ul qattigʻ esadurgʻon sarsari taskin tutti va ul ranju tashvirdin yillar ranjurluq tortqan tandek, balki jonidin mahjur qolgʻan badandek chiqtim, nabzimgʻa harakat ma’dumu nafasimning kirar-chiqari noma’lum, tanim oʻn qatla andin zaifroqkim nol va koʻnglum bir zamon oʻz holida boʻlsa, yana oʻn soat behol. Va ikki murattab boʻlgʻan devonlardin yangi aytilgʻan abyot adadi aksar va har bayti lafzu ma’no bila darjligʻ gavhar demaykim shu’laligʻ ozar; xotirgʻa kelur erdikim, agar bu avroqqa rabtu tartib berilmasa, bir havodis tundbodi eskach, har sahfasin bir yon sovurgʻay va agar bu gulbarglarni zebu oyin bila bir guldasta bogʻlanmasa, bir navoyib nasimi yetkach, har varaqin bir yon uchurgʻay. Va agar rabtu tartibini havas qilsam, havasimgʻa qayda ul quvvatki, ikki baytni bir-biriga marbut bogʻlashtura olgʻay va xayolimda qayda ul jamiyatu holatki ikki lafzin bir-biriga yarashtura olgʻay. Bu ajzdin xomam tili lolu bu zabunluqdin oʻz tilim shikasta maqol erdikim, nogah inoyat nasimi hidoyat gulshani royihasin yetkura kirishti va saodat munhiysi davlat ravzasi mujdasin keltura boshladi, ya’ni hukmi qazojarayonu farmoni vojib ul-iz’on bu banda otigʻa ul Sultoni sohibqirondin yetishtikim, qullari hukmidin azim ush-sha’n salotin bosh torta olmaslar va bandalari farmonidin nofizi farmon xavoqin boʻyun toʻlgʻay olmaslar. Ruboiya: Shohiki, falakka yetsa farmoni aning, Topmoqqa sukun sur’ati davroni aning. Gar hashrgʻa tegru boʻlsa poyoni aning, Qilmoq harakat boʻlmagʻay imkoni aning. Ruboiya: Ming bandasi xoqon bila qaysar yangligʻ, Yuz chokari Dorovu Sikandar yangligʻ. Ham taxtigʻa poya charxi ahzar yangligʻ, Ham tojigʻa qubba mehri anvar yangligʻ. Ruboiya: Mavrusiy qul jinsi baniy Odam anga, Meros ila mulk jumlayi olam anga, Hayron karamu jud ishida Hotam anga, Noʻshirvon adl ichinda tobi’ ham anga. Ruboiya: Fa’’oli qazo hukmigʻa anboz kelib, Gʻaddori qadar amrigʻa damsoz kelib, Bazmi aro Zuhra nagʻmapardoz kelib, Anjomi zamon davrigʻa ogʻoz kelib. Ruboiya: Haq koʻnglin aning bilikka maxzan aylab, Har fanda arigʻ zotini yakfan aylab, Johi taxtin[i] charxi musamman aylab, Tufroqdek ul oʻzin furutan aylab. Ruboiya: Iqbol anga davlat mayi payvast tutub, Bu boda bila jonin aning mast tutub, Haq ani sipehrdin zabardast tutub, Tufrogʻdin ul vale oʻzin past tutub. Ruboiya: Ham qiblayi iqbol harimi johi, Ham Ka’bayi omol biyik dargohi, Shahlarning dardmandiyu ogohi, Bu turfaki, dardmandlarning shohi. As-sulton-ubnu-s-sulton va-l-xoqonu-bnu-l-xoqon, muizz-us-saltana va-d-dunyo va-d-din Abulgʻozi Sulton Husayn Bahodurxon xallada-l-lohu ta’olo mulkahu va sultonah va afoza’al-al-olamin birrahu va ihsonah. Ruboiya: Boʻlgʻancha sipehr davri komi boʻlsun, Aflok uza bazm ihtishomi boʻlsun. Ham dargahi shohlar maqomi boʻlsun, Yilda bir alargʻa bori omi boʻlsun. Ruboiya: Har lahza qil anga yuz inoyat, yo rab, Olligʻa yorut sham’i hidoyat, yo rab, Ham umrini ayla benihoyat, yo rab, Ham davlatigʻa yeturma gʻoyat, yo rab. Bu yangligʻ falaktazyin dargohdinu bu nav’ arshoyin bargohdin xitobi sadmatomizu hukmi hayratangiz yetishti. Mazmuni bukim, ey qadimiy bandayi xosu ey boyiriy xodimi zaviy-ul-ixtisos, burungʻi ikki devonkim, bizning hukmu xitobimiz bila murattab qilding va kulliyotu juzviyotin bizning mashvaratu ta’limu istisvobimiz bila tuzattingkim, birining ishqomiz abyotidin bu eski dayrning rafi’ toqida ushshoqning shoʻru gʻavgʻosidur va yana birining shavqangiz gʻazaliyotidin bu qadimiy mani’ gunbad ravoqida muhabbat ahlining xoʻyu alolosi. Andin soʻngra yigʻilgʻan ash’orningu nazm rishtasigʻa tortilgʻan durri shahvorning adadi burungʻi devonlardin ortqan chogʻligʻdurur va bu latofati sifoti xoʻblar va malohati simoti mahbublar bila yana ikki devon tartib bersa boʻlurdek ma’lum boʻladur. Netgungdurkim, bu ishdin dilbandroq boʻlgʻayu ne qilgʻungdurkim, bu shugʻldin sudmandroq boʻlgʻay. Emdi avlo budurkim, bu gʻarib ishga koʻngul kelturgaysen, balki hukm bu erurkim, bu ajib amrgʻa xoma surgaysenu tafakkur xilvatgohida xayol shoʻxu ra’nolari bila bazm tuzgaysen va to falak gardish qilur bashar jinsining xayoligʻa kelmagan a’jubani elga koʻrguzgaysen. Oʻzung bilursenkim, nazm harimining xoslariyu she’r bahrining gʻavvoslarikim, ruhparvar navoligʻ anfoslaridin zamona bazmi toʻlubtur va xayol daryosidin chiqargʻon qiymatiy guharlaridin davron libosi javohir bila murassa’ boʻlubtur, hech qaysi olamning rub’i maskunin ola olmaydur va toʻrt gavhardin murakkab boʻlgʻan bashar xayli hech qaysidin toʻrt devon yodgor qolmaydur. Bir oʻz asrida ganji ma’naviy Amir Xusrav Dehlaviyni derlarkim, sulton Malikshoh Alp Arslon otigʻa toʻrt devon murattab qilmish boʻlgʻayu xotimasini aning oti bila muzayyal etmish boʻlgʻay va bu ishi ul zamonning yaxshi-yomoni qulogʻiga yetmish boʻlgʻay, agarchi bu soʻz mazkurdur, ammo ul devonlar ma’dumdur va ul ma’dumlarning agarchi asomiysi mavjuddur, ammo vujudi noma’lumdur. Xayoligʻa oʻtkarib, varaqqa nigorish qilmagʻanmu erkin, yo tiliga kechurub, tartib yuzidin nasaqqa guzorish bermaganmu erkinkim, «Xamsa»siyu soyir manzum kutubu rasoili oʻz holi bila mavjuddur. Bu toʻrt devoni zamon ahlidin mehru vafo va insofu muruvvatdek nobud. Chun senga tavfiq madad qilipturu bu maqsudning hech kimga yigʻilmagʻan moddasi yigʻiliptur, tilarbizkim, fursatni gʻanimat bilgaysenu bu muddao husuligʻa ragʻbat qilgʻaysen. Bu hukm chun qulogʻimgʻa yetishti, ajzu zabunluq oʻtining dudi koʻnglumdin dimogʻimgʻa yetishtikim, hukm qaviy erdiyu mahkum zaif va amr bagʻoyat kulliy erdiyu ma’mur asru nahif va ra’sha paykarimgʻa tazalzul soldiyu xavosu xayolim xayli bir-biridin qoʻzgʻaldi. Ne uzr ayturgʻa zahravu jur’atim va ne qabul qilurgʻa havsalavu quvvatim, agarchi uzr dilpazir emas erdi, ammo oʻz ajzi holimni arzgʻa yetkurmakdin ham guzir emas erdi. Ruboiya: Dedimki, bu ishdakim, boʻlurmen ma’mur, Har nechakim tutmasam oʻzumni ma’zur, Lek ishtaki, ajdahogʻa kelturgay zoʻr, Zoʻr etkay oʻziga, istasa qilmoq moʻr. Ul humoyun zamirning oyinayi getiynamoyida ravshanu paydodur va ul pokiza koʻngulning jomi jahonoroyida mubarhanu huvaydokim, bu bandayi faqirgʻa ne notavonligʻlar shikast berdiyu bu zarrayi haqirgʻa ne sargardonligʻlar dast berdi. Agarchi marazimgʻa sihhat umidi paydo boʻluptur, ammo hanuz gʻizo bila sharbatkim, ichilur, yeyilur, misqol tarozusi bila tortilur va tongdin aqshomgʻacha soat shishasigʻa koʻz tikilur va agarchi za’-fimgʻa quvvat imkoni zohir boʻluptur, ammo hanuz buzugʻ koshonamdin chiqargʻa qoʻpmoq tilasam, osilgʻan idbori ankabut torlari dastgirim boʻlub madad yetkurmaguncha, tebranmakka tobu tavon va harakatqa maqdur, balki imkon yoʻqtur; pashsha yuz pili damon torta olmagʻan yukni nechuk tortqay, bataxsiskim, majruhu ranjur dagʻi boʻlgʻay, moʻrcha ming sheri jiyon qila olmagʻan ishni nechuk qila olgʻay, xususankim, bemoru sihhat tariqidin mahjur dagʻi boʻlgʻay. Ruboiya: Avval ikki devongʻa chu qildim ragʻbat, Ham erdi yigitlik madadim, ham sihhat, Boʻldum chu qariyu xasta, yoʻq ul quvvat Koʻrguzgali andoq nimalarga jur’at. Kulliyragi bukim, ul davovin tartibida Sultoni sohibqironning oliy tab’ining islohu ihtimomi behad va har juzviy nuktada tagʻyiru ta’limi mo lo kalomi beadad erkan jihatdin ul ish saranjom suvratin paydo qildi va iftohidin ixtitomigʻa deguncha tartib raqami chekildi. Bu za’fu notavonligʻim zamonida bu ajzu zabunluqu besomonligʻim tugʻyonida Sultoni sohibqironning ra’yi olamoroyiyu zamiri xurshidta’siri goʻyokim ba’zi avqotda olam kishvari fathigʻa azmsozu ba’zi holotda kishvar ahli obodonligʻigʻa sehrpardoz va ba’zi zamonda ayshu nishot bila iligi zarposhu ba’zi avonda toatu ibodat bila koʻzi guharposhliqka mutaammilu mushtagʻil uchun bu xoshok daryodek koʻngliga kirmasu bu zarra quyoshdek zamirigʻa paydo ermas. Va Sultoni sohibqironning himmat yuzidin ihtimomiyu sa’y gʻoyatidin ta’limi bardavomi boʻlmasa, mundoq dushvor ish ilgari bormogʻi mutaassir, balki xayolimgʻa kechurmagʻi mutaazzirdur. Mundoq hukm boʻlgʻandin soʻngra gah-gohi holimdin ogoh boʻlmasa netkaymenu lahza-lahza ahvolimdin xabar tutmasa neta olgʻaymen. Qumursqa Sulaymonning xotirigʻa kelmasa, ne mahalli taajjubu tahayyur, Suho charxi gardon sathida koʻrunmasa, ne mahalli hayratu taazzur. Bu xoksor chun bu dardi dillarimni izhoru nomurodligʻlarimni oshkor qildim va mazallat tufrogʻigʻa tazallum bila yiqildim, inoyat borgohidin sado keldiyu hidoyat korgohidin nido yetishtikim, koʻnglungni solma va bu nav’ savdovu vasvos xayoligʻa qolmakim, biz hech holda sening holingdin gʻofil emas erkandurbiz, ammo bu holdin sen gʻofilu koʻnglumizdin hargiz yoding zoyil ermas erkandur va bu ma’no sening koʻnglungdin zoyil. Andoqki burungʻi ikki devoning takmilida rioyatdin hech nav’ tagʻoful voqi’ boʻlmadi va rahnamoligʻu inoyatdin hech turlug takosul suvrat bogʻlamadi, emdi dagʻi hamul dastur bila, balki andin ham ortugʻroq, munda ham hamul qonun bila, balki andin ham afzunroq, ahvolingdin xabar tutulgʻusidur va haroz vaqtda sarvaqtinggʻa yetilgusidur. Chun za’fi holing bizga zohiru paydodur, shafqatu bandanavozligʻlar bila ne yerda qolsang oʻtkarilgusidur va chun shikast ahvoling bizga ravshanu xuvaydodur, marhamatu navosozligʻlar bila har mushkiling boʻlsa hal qilingʻusidurur. Ruboiya: Shahdin chu bu nav’ lutfu ehson toptim, Ummid dagʻi behadu poyon toptim, Zulmat aro erdim, obi hayvon toptim, Ioʻq-yoʻqki, oʻlub erdim, yangi jon toptim. Koʻnglumga oʻzga quvvat kirdi va tab’imgʻa oʻzga javdatu jalodat hosil boʻldi, kilkim jardayi tezkomigʻa oʻzga ravonligʻu xayolim sahobi barqxiromigʻa oʻzga gavharafshonligʻ yuzlandi. Qabuli barmogʻin koʻzumgavu minnat iligin koʻksumgavu jonparvar soʻzumga qoʻydum va zamir xilvatgohini xavotir gʻavgʻosidin muarrovu koʻngul zistgohini vasovis hujumidin mubarro qildim. Xoma uchin tez ettimu tab’ obi hayotin otashangiz. Va oʻtgan ayyomda aytilgʻan matla’lar subhi bidoyatin maqta’lar shomi nihoyatigʻa payvastavu kechkan hangomda bitilgan parishon abyot gavharlarin takmil rishtasigʻa tortmoq bila payvasta qila boshladim. Ruboiya: Kun bor erdikim bir gʻazalu ikki gʻazal, Bal uch gʻazalu toʻrt gʻazal ba’zi mahal. Mahvashlardek bori latofatda masal, Bogʻlab kiyibon yuzga hila toʻngʻa hulal. Bu nazohat shabistonining pardanishinlari yuz ming zebu ziynat bila tab’ xilvatxonasidin jilvai noz qilib chiqib, soyir abnoyi jins silkiga kirarlar erdi va bu malohat nigoristonining nozaninlari ming tuman oroyishu namoyish bila xayol xilvatxonasidin xiromi dilnavoz bila harakat koʻrguzub, yana abkori fitnaosorgʻa qoʻshulurlar erdi. Chun bu mavzun harakatlik dilkashlaru bu matbu’ sifatlik shoʻxvashlar ellik, oltmish yo yuzga yaqin boʻlsalar erdi, bu faqir savdoyiy bir tojirdekkim, malik-ut-tujjor desa boʻlgʻay,— Ruboiya: Yuz hur sifat barchasining nozu fani, Kashmiriyyu rumiyyu xitou xoʻtaniy, Kim bir shah uchun keturgay ul toyifani, Tojir oʻzin aylarga baho birla gʻani. — kashmiriysi sehrsozligʻda dilrabovu dilkash va rumiysi turktozliqda kofiroyinu farangiyvash va xitoyisi xunrezligʻda novakzanu shershikor va xoʻtaniysn fitnaangizligʻda sherafkanu gʻizolakirdor, bu shamoyilu oyin bila va bu zeboligʻu tazyin bila Sultoni sohibqironning harami saroyigʻa kiyurur erdim va birin-birin ul hazratning kimyoasar nazarigʻa yetkurur erdim. Va ul hazrat inoyat koʻzi bila ul ra’nolarni koʻrub va iltifot nazarin har biriga yetkurub, qaysi birining hariru xullasida qusure koʻrunsa yo ul hullavu harirni murassa’ qilgʻan javohirda adami munosabat sababidin future zohir boʻlsa, ul liboslarni chiqarib, xizonayi xosdin munosib ranglig xazu debo liboslar barcha qiymatiy gavharlar bila tarsi’ qilgʻon kelturub ul shoʻxlargʻa kiydurur erdi va har qaysini oʻz munosabatigʻa koʻra tartib bila oʻz oliy majlisida oʻlturtur erdi, ya’ni aytilgʻan abyot barcha latoyifosor va sabt boʻlgʻan ash’or barcha zaroyifshiorkim, ellik, oltmish yo yuz gʻazalgʻa yaqin yigʻilsa erdi, hazrati Sultoni sohibqironning firdavsoso suhbatidavu sipehrfarso hazratida hozir qilib arzgʻa yetkurur erdim va ul hazrat alargʻa shafqat yuzidin boqib, qaysi ma’no shoʻxiningkim tarkibi xil’atida va alfozi kisvatida betakallufluq koʻrsa, oʻz ganjinayi zamiri xizonasidin munosib alfoz bila ul liboslargʻa tagʻyir berib va ul alfoz kisvatida sanoyi’ javohiridin nomunosibligʻ ma’lum qilsa, oʻz xizonayi xotiri ganjxonasidin yoqutu la’li rangin va gavharu durri samin bila ul zebu ziynatqa tabdil yetkurub, har gʻazalni tartib yuzidin oʻz oʻrnigʻa raqam qilur erdi. Va bu faqiri bebizoatu bu faqiri beistitoat ul ta’limlarni oʻzumga dastur qilib hamul dastur bila ul zabtu tartibgʻa shuru’ qilur erdim. Mundin boshqa dagʻi ul hazratning koʻp xossa ma’nolari xayolotinu gʻarib mazmunlari maqolotin va dilpazir tashbihlari nazokatinu benazir tanbihlari jazolatin burungʻi ikki devonim debochasida sharh bila mazkur qilib erdimu tafsil bila mastur etib erdim. Bu devonlarda dagʻi hamul dastur bila maoniy javohiri shohvoridin va alfoz naqshu nigoridin va tarkib salosatu latofatidin va choshniy holatu haroratidin hech juzve juz’iyyotdin yoʻqturkim, ul hazratning muborak tab’ining anda kulliy daxli boʻlmamish boʻlgʻay. Balki asli xayol ul hazratning boʻlub, bu banda ham ul hazratning buyrugʻi ta’limi bila anda juzviy daxle qilmish boʻlgʻaymen. Bu jihatdin boʻlaolgʻayki, bu devonlar ul hazratning adilsiz tab’idek benaziru har shoh bayti oʻz humoyun zotidek olamgir boʻlgʻay. Chun bu ma’no gavharlari barcha ul hazratning tab’i bahridinu zehni konidin hosil boʻldi va alfozu iborat xazoyini hamul ma’nolar gavharidin toʻldi, bu ma’nodin aning otin X a z o y i n u l-m a o n i y qoʻyuldi. Ruboiya: Yo, rab, bu xazoyinki, men ettim ma’mur Kim, xozini jannat anga xushtur ganjur. Chun keldi futurluq koʻngullarga surur, Berma andin koʻngul sururigʻa futur. Ruboiya: Bu bahrki, ganji lomakoniy dedilar, Har qatrasin obi zindagoniy dedilar. Shah maxzani tab’idin nishoni dedilar Kim, ani «Xazoyin ul-maoniy» dedilar. Agarchi xurshidi olamtobning falakni bir davra qilgʻan zamonigʻa yil ot qoʻyupturlar va yilkim, iborat toʻrt fasldindur, har faslgʻa dagʻi bir ot ta’yin qilibdurlar. Bu nayyiri a’zam falakni bir davra qilgʻanining monandikim, bahriy(u] koniyu nabotiyu hayvoniyning natoyiji anda zohir boʻlur, munda dagʻi jami’ ul natoyijdin dalilu asar topsa boʻlur. Toʻrt faslining muqobalasidakim, toʻrt devon voqi’ boʻluptur, har qaysigʻa bir — munosib ot darboyist edi, ul sababdin avvalgʻi devonnikim, tufuliyyat bahori gʻunchasining ajib gullari va sigʻar gulzorining bogʻchasining gʻarib chechaklari bila orosta boʻlub erdi, «Gʻaroyibus-sigʻar» deyildi. Va ikkinchi devonnikim, yigʻitliku oshuftaligʻ va shabobu oliftaligʻ yoziyu dashtida yuzlangan nodir vaqoyi’ bila piyrosta boʻlub erdi, «Navodirush-shabob» ataldi. Va uchunchi devonnikim, vasat-ul — hayot mayxonasida ishq bila shavq paymonasidin yuzlangan badii’ nishotlar kayfiyatin yozilib erdi. «Badoyi’ ul-vasat» ot qoʻyuldi. Va toʻrtunchi devonnikim, umrning oxirlarida yuzlangan ishq dardu ranji foyidalarikim, jonsoʻz oh urmoqu jon topshurmoqdurkim, anda sabt boʻlubtur, «Favoyidul-kibar» laqab berildi. Umid ulkim, bu toʻrt devonkim, Sultoni sohibqiron oti bila muzayyaldururu alqobi bila mutarraz, ham aning otidek rub’i maskunda toʻlgʻayu ham aning alqobidek toʻrtunchi koʻkka degincha muntashir boʻlgʻay. Shukrkim, bu banda nazm vasilasiyu she’r vositasi bila tamom umrumni ul hazratning madhi bila kechurdum va barcha hayotimni aning duosi bila oʻtkardim. Tufuliyyat avonikim, yetti — sekkiz yoshdin yigirma yoshqacha chinasa boʻlgʻaykim, umr fusulining navbahori va hayot gulshanining shukufavu gulzoridur, aning madhida «Gʻaroyib us-sigʻar» bila sarf qildim. Shabob zamonikim, yigirmadin oʻttuz beshgacha desa boʻlgʻaykim, ham bu fusulning yozidururkim, yigitlik chashmasorining hayotbaxshligʻining ogʻozidur, aning vasfida «Navodir ush-shabob» bila kechurdim. Va kuhulat ayyomikim, oʻttuz beshdin qirq beshga degincha qiyos qilsa boʻlgʻaykim, bu fusulning xazonidurkim, tiriklik bogʻining bargrezining nishonidur, aning ta’rifida «Badoyi’ ul-vasat» bila oʻtkardim. Va qirq beshdin — oltmish yaqinigʻachakim ta’yin qilsa boʻlgʻaykim, bu fusulning qishidurkim, kishining xam qad bila adam yoʻligʻa kirib, zamon ahli bila xayrbod qilishidur, aning duosida «Favoyid ul-kibar» bila nihoyatqa yetkurdum. Ruboiya: Sarf ettim anga umr bahorin dagʻi, Boʻstoni hayotu lolazorin dagʻi, Ollida xazoni zarnisorin dagʻi, Kofurfishon qish bila qorin dagʻi. Va bu avqot mobaynida har miqdorkim, fursat toptim, xoh «Xamsa» nazmidinu xoh «Nazm ul-javohir» va «Majolis un-nafoyis»u «Zubdat ut-tavorix» va soyir tasniflar ishtigʻolidin ham ul hazrat duoyi davlatigʻa avqotimni sarf qildim. Va bihamdilloh andoq murodlar kasb ettimkim, mening abnoyi jinsimning yuzidin biriga muyassar boʻlmaydur va andoq maqsudlargʻa yettimkim, alarkim, mendek yuz, balki ming qullari bor erdi, birining sogʻari orzusi menga nishot yetkurgan may bila toʻlmaydur. Bihamdillohi taoloki, bu avqotdakim umr vodiysining koʻpragin aning davlatidin murodlar bila qat’ etibmen va hayotning nihoyatigʻa komlar, balki komronligʻlar bila yetibmen, hech turlug armon xotirimda qolmayduru hech nav’ orzu koʻnglumda singʻanin xayolim topa olmaydur. Har ne dunyo murodiyu zohir komronligʻidur surubmen va soʻzumning siytu sadosin aning madhida yetti falakka yetkurubmen. Ulcha orzu haysiyyatidinu armon jinsidin qoliptur, oxirat yoʻlining suhulatu osonligʻi va botin mulkining iyolatu komronligʻidur. Va ul vobastadur haq subhonahu va taoloning tavfiqi bila amri itoatigʻa va rasul sallallohu alayhi va sallam shafoatiyu shariatinnng mutobaatigʻa. Umidim uldurkim, ul hazrat davlatidin bu iqbolgʻa dagʻi sarbalandu bu saodatqa dagʻi bahramand boʻlgʻaymen. Bu bobda bir necha soʻz oʻz arzi holimni tilarmenkim, zohir qilgʻaymenu ul nishotim guli ochilgʻandin men ham nishotdin gʻunchadek ochilgʻaymen va ul arzadoshtim savodin bu debocha zaylida sabt etkaymenu bitkuchilarga ham bu fihrastdin bu arzadoshtni ayirmasqa vasiyyat etkaymen, to kun soʻngi bu debochani oʻqugʻan elga bu arzadoshtim bila bu muddaomgʻa yetkanim nishonaye boʻlgʻay vozihu dalile boʻlgʻay loyih. Bu jihatdan to olam inqirozi boʻlgʻusidur Sultoni sohibqiron davlatigʻa duo qilgʻaylar va shafqatu bandaparvarligʻigʻa sano degaylar. Qulluq arzadosht ulkim, bu bandagʻa yosh ulgʻaygʻan chogʻda za’fe yuzlandi, va ul za’f rishtasi rishtadek za’fligʻ paykarimgʻa andoq chirmandikim, ul quyoshdek zamirgʻa ravshandur. Holo mizojim istiqomatdin munharifu badanimda necha marazi muxtalifdur va atibbo ilojimdin ojizu ma’zul va ahibbo mizojimdin mutaajjibu malul. Dimogʻim parishonligʻidin soʻzum nomarbutu xayolim oshuftaligʻidin holim nomazbut. Bagʻrim qizigʻanidin jismimda hummoyi lozim va koʻnglum ozgʻanidin boshim aylanmogʻiyu koʻzum qorarmogʻi doyim. Ne tongdin aqshomgʻacha oʻzumga bir dam gʻizodin kom, ne aqshomdin tonggʻacha tarfat-ul-ayne koʻzumga uyqudin orom. Xotirim savdoomiz xayollardin mushavvash, besarudilliqdin har necha dilkash soʻz boʻlsa koʻnglumga noxush. Me’damning hazm qilur gʻizosi zamona ahlining izosi, koʻnglumning nishot bazmida mayi nobi falak tiygʻi oqizgʻan bagʻir xunobi. Notavonekim, yuqori mazkur boʻlgʻandek gʻizo qilur, oshi misqol toshi bila boʻlgʻay, agar gohi zaif xotiri sharbat mayli qilgʻay, ul dagʻi bu tosh tarozusi bila tortilgʻay, kishi qoʻldamayin yerdin qoʻparida koʻp ozor boʻlgʻayu aso madadi boʻlmagʻuncha yerdin qadam koʻtarmagi dushvor, sayr havosin qilsa iki insongʻa otlandurur — tushururida hammolvashliqu otlangʻandin soʻngra paykari yukidin bir hayvonga murdakashlik, tushkandin soʻngra bu sayr koʻftidin a’zosi nokor, bu ozurdaligʻdin yana bir kecha-kunduz tebrana olmay, andoqki bir yilliq bemor, issigʻ nafaslaridin hayotining guli pajmurdavu nafasining ogʻir kirar-chiqaridin zaif tani ozurda. Ruboiya: Har shomu sahargʻa tegru ingranmoq ishi, Bu yonidin ul yonigʻa aylanmoq ishi. Gah-goh isitma oʻtidin yonmoq ishi, Gah toʻngdururidin yana chirmanmoq ishi. Ruboiya: Ne jismida tobu ne tanida quvvat, Ne koʻnglida xushluq, ne oʻzida sihhat. Mundoq kishining munosibidur uzlat, Vayronasidin chiqmoq anga ne nisbat. Sultoni sohibqironning in’omi bagʻoyatidinu ehsoni benahoyatidin umrin bu davlatligʻ dargohdavu hayotin bu saodatligʻ borgohda yuqori oʻtkan sharh bila sarf etkan bandaning iltimosi budurkim, mazkur boʻlgʻan taraddudu mashaqqatlardin ozod boʻlgʻay va gʻamgin koʻngli bu nav’ za’f ayyomida nisbatsiz qaygʻulardin shod, mundoq umrdakim, bukun tonglaligʻ ma’lum ermas,— Misra’: Ish tengriga tavbayu inobat boʻlgʻay, — va oʻtkan umr ma’siyat bila uzr taqsirida toatu nadomat. Bu holatda dagʻi avqotning pokizasida ul hazratning duosigʻa mash’uf boʻlgʻusidur va duovu niyozi naqdining xulosasi aning farxunda roʻzgorigʻa masruf. Umid ulkim, ul hazrat davlatidin andoqkim dunyo iqbolu komidin mustafid boʻldum, oxirat komu iqbolidin ham noumid boʻlmagʻay[men]. Ul ostonning qullarining bu qul bila yorligʻ nishoni uldurkim, Sultoni sohibqiron inoyatidin bir yorligʻ nishoni bitilgay va bu bandani sultoniy imoratning bayt-ul-magʻfirasida soyir jorubkashlaridin birining oʻrnigʻa mansubu sarafroz etilgaykim, bu uftodaligʻ ayyomida bore ul ostonada yiqilgʻaymen. Quvvatim boʻlgʻanda supurgu olib, ilgim bila va quvvatim boʻlmagʻanda supurgu oʻrnigʻa kirpigim bila ul ostonani supurur bahonasi bila koʻzumni ul munavvar ravza tufrogʻidin yorutgʻaymen va ul ostonani bu supurgu birla arigʻu bu uyin ul surma bila yorugʻ tutqaymen va bu xidmatni dunyovu oxiratim sharafi bilgaymen. Soʻzum uzaldiyu ado qiladurgʻan maqsudum yiroq qoldi. Agarchi xomamning gavharafshonligʻigʻa nihoyat yiroqdur va lekin duo gavharfishonligʻi bila ixtisor qilmoq yaxshiroq. Ruboiya: To dahr uza bu gunbadi davvor oʻlgʻay, Ul gunbad uza sobitu sayyor oʻlgʻay, To sobitu sayyorgʻa osor oʻlgʻay, Tengri bori holingda nigahdor oʻlgʻay. Ruboiya: Taxting boʻlsun sipehri axzar chogʻligʻ, Chatring rif’atda mehri anvar chogʻligʻ. Mulkung baru bahr aro Sikandar chogʻligʻ, Lekin umrung Nuh payambar chogʻligʻ. Ruboiya: Ham dargahing iqbol makoni, yo rab, Ham boshing uza toji Kayoniy, yo rab. Jomingda ziloli zindagoniy, yo rab, Andin sanga umri jovidoniy, yo rab. Alif Harfining Ofatlarining Ibtidosi «Gʻaroyib»din 1 Ashraqat min aksi shamsil-ka’si anvorul-hudo, «Yor aksin mayda koʻr» deb, jomdin chiqti sado. Gʻayr naqshidin koʻngul jomida boʻlsa zangi gʻam, Yoʻqtur, ey soqiy, mayi vahdat masallik gʻamzudo. Ey, xush ul maykim, anga zarf oʻlsa bir singʻan safol, Jom oʻlur getiynamo, Jamshid, ani ichkan gado. Jomu may gar buyladur, ul jom uchun qilmoq boʻlur, Yuz jahon har dam nisor, ul may uchun ming jon fido. Dayr aro hush ahli rasvo boʻlgʻali, ey mugʻbacha, Jomi may tutsang meni devonadin qil ibtido. Toki ul maydin koʻngul jomida boʻlgʻach jilvagar Chehrai maqsudi mahv oʻlgʻay ham ul dam moado. Vahdate boʻlgʻay muyassar may bila jom ichrakim, Jomu may lafzin degan bir ism ila qilgʻay ado. Sen gumon qilgʻandin oʻzga jomu may mavjud erur. Bilmayin nafy etma bu mayxona ahlin, zohido. Tashnalab oʻlma, Navoiy, chun azal soqiysidin «Ishrabu, yo ayyuhal-atshon» kelur har dam nido. 2 Zihe husnung zuhuridin tushub har kimga bir savdo, Bu savdolar bila kavnayi bozorida yuz gʻavgʻo. Seni topmoq base mushkildurur, topmasligʻ osonkim, Erur paydoligʻing pinhon, vale pinhonligʻing paydo. Chaman otashgahiga otashin guldin chu oʻt solding, Samandardek ul oʻtdin kulga botti bulbuli shaydo. Ne ishka boʻldi beorom koʻzgu aksidek Majnun, Yuzi koʻzgusida aksini gar koʻrguzmadi Laylo. Quyoshqa gah qizarmoq, gohe sargʻarmoq erur andin Ki, sun’ung bogʻida bor ul sifat yuz ming guli ra’no. Nedin yuz gul ochar ishq oʻtidin bulbul kabi Vomiq, Vomiq Yuzingdin gar uzori bogʻida gul ochmadi Azro. Kalomingni agar Shirin labida qilmading muzmar Nedin bas la’l oʻlur Farhodning qon yoshidin xoro. Jamoling partavidin sham’ oʻti gar gulsiton ermas, Nedin parvona oʻt ichra oʻzin solur Xaliloso. Malohat birla tuzdung sarvqadlar qomatin, ya’ni Ki, mundoq zeb birla ul alifni aylading zebo. Qanoatning dalilin inzivo qilding yana bir ham Dalil ushbuki qoni’ harfidin xalq aylading anqo. Navoiy qaysi til birla sening hamding bayon qilsun, Tikan jannat guli vasfin qilurda gung erur goʻyo. 3 Ey, safhayi ruxsoring azal xattidin insho, Debochayi husnungda abad nuqtasi tugʻro. Zarrot aro har zarraki bor, zikringa zokir, Amtor aro har qatraki, bor, hamdinga goʻyo. Mashshotayi sun’ungdurur ulkim, nafas ichra Kun koʻzgusin aqshom kulidin qildi mujallo. Kun shakli yuzing sajdasidin boʻldi mushakkal, Tun turrasi qahring yelidin boʻldi mutarro. Sun’ung qilibon subhni ul nav’ musha’bid Kim, mehr oʻtin ogʻzidin etar har nafas ifsho. Goʻyoki kuyar ogʻzi ul oʻt hirqatidinkim, Anjumdin oʻlur obilalar girdida paydo. Muhtoj sening dargahinga xusravu darvesh. Parvarda sening ne’matinga johilu dono. Gul yuzida bulbul sening asroringa notiq, Sham’ oʻtida parvona sening husnungga shaydo. Ushshoq aro, yo rabki, Navoiygʻa maqome Bergilki, sening hamdinga boʻlsun tili goʻyo. 4 Ey hamd oʻlub mahol fasohat bilan sanga, Andoqki, qurb taqvovu toat bilan sanga. Topmoq ajib fikru tahayyul bila seni, Yetmak mahol aqlu farosat bilan sanga. Chun koyinot zubdasi ojiz koʻrub oʻzin, Hamd ayta olmas oncha balogʻat bilan sanga. Izhori ajz bizdin adab tarkidur, base Yuz ming qusuru nuqsu kasofat bilan sanga. Har tiyra roʻzgorki, vaslinggʻa yoʻl topib Sendin, yetib charogʻi hidoyat bilan sanga. Lutfung rafiqim oʻlmasa ne hadki yetkamen Boshdin ayogʻ gunohu zalolat bilan sanga. Lutf aylagilki mumkin emas qilmasang qabul, Yetmak tamomi umr ibodat bilan sanga. Chun sendin oʻzga yoʻq panahim qochmayin netay Jurmu gunahdin ohu nadomat bilan sanga. Isyoni koʻp Navoiyningu yoʻq uyotikim, Istar yetishsa muncha xijolat bilan sanga. 5 Iloho, podshoho, kirdigoro, Sanga ochugʻ nihonu oshkoro. Sabur ismi bila qilsang tajalliy, Qilib Namrudgʻa yuz ming mudoro. Qachonkim zohir etsang «tanzi’-ul-mulk», Sikandarning boʻlub magʻlubi Doro. Yoʻlung muhlik toshi yoquti ahmar, Eshiging tiyra gardi mushki soro. Suho boʻlsa shabistoningda toli’, Boʻlub nuri quyoshdek olamoro. Navoiy nafs zulmotigʻa qolmish, Sen oʻlmay Xizri rah chiqmoq ne, yoro?! Qiyomatda gunohin afv etarga Rasulingni shafi’ et, kirdgoro. 6 Ey, nubuvvat xayligʻa xotam baniy Odam aro, Gar alar xotam, sen ul otkim, erur xotam aro. Yuz eshiging tufrogʻigʻa surta olgʻaymenmu deb, Charx qasridin quyosh har kun tushar olam aro. Anjum ichra orazing me’roj shomi uylakim, Tushsa durri shabcharogʻe har taraf shabnam aro. Ne uchun kiymish qora haryon solib jaybigʻa chok, Furqatingdin Ka’ba gar qolmaydurur motam aro, Sof koʻnglida yuzung mehrini goʻyo asramish, Tush chogʻi har kun quyosh aksi emas Zamzam aro. Mash’ale boʻlmish malak ilgida ravzang boshigʻa, Oy charogʻi kechalar bu nilgun toram aro. Qum emas Bathodakim, mehri jamoling hajridin Zarra-zarra jismi bir-birdin toʻkuldi gʻam aro Yoʻl emas, Yasribda yirtibdur yuzin tirnogʻ ila Maqdaming to yetmadi ul vodiyi xurram aro. Itlaring maxsusu mahzundur Navoiy, koshki Kirsa bu mahrum ham ul zumrayi mahram aro. 7 Zihe javlongahing aflok uza maydoni «av adno», Buroqinggʻa toʻquz gunbad bu toʻqquz gunbadi xazro. Qilib chun xay gulobi mayl na’layning, boʻlub andin Malak ra’nolarining jabhasigʻa charx sandalso. Esib rahmat nasimi chun damodam sunbulung sari, Boʻlub ruhoniylar jaybi labolab anbari soro. Falak qolib buroqingdin, emas vasfi falaksur’at, Qamar yorub jamolingdin, emas na’ting qamarsiymo. Yuzungdin anjum, anjumdin quyosh nur iktisob aylab Aningdekkim, quyoshdin oyu oydin qiyrgun gʻabro. Falak vodiylari qat’igʻa azming chun surub markab, Xirad paykiga ham avval qadamda ranj oʻlub paydo. Rafiqing toyir andoqkim Sulaymon ollida hudhud, Buroqing soyir anjum shohi ustinda sipehroso. Qilib bu sayr aro ma’shuq vasli koʻyida manzil, Tilab sargashta ushshoqigʻa ham rahmat uyin ma’vo. Navoiy xush koʻrar olamni oting zikridin, yoʻqsa, Anga doʻzax aro oʻtdekdurur dunyovu mo fiho. 8 Har gadokim, boʻryoyi faqr erur kisvat anga, Saltanat zarbaftidin hojat emas xil’at anga. Kim fano tufrogʻigʻa yotib qoʻyar tosh uzra bosh, Taxt uza ermas muzahhab muttako hojat anga. Shah yurub olam ochar, darvesh olamdin qochar; Ham oʻzung insof bergilkim, bu ne nisbat anga Har ne, shah maqsudidur, darveshning mardudidur! Koʻr ne himmatdur munga, ne nav’ erur holat anga. Faqr koʻyi tufrogʻin shah mulkiga bermas faqir, Mulk koʻrkim, teng emas tufrogʻ ila qiymat anga. Shah sipah cheksa, faqir ahvoligʻa yetmas futur, Bu vale chekkach nafas, barbod oʻlur hashmat anga. Shah emastur bir nafas osuda doʻzax vahmidin, Ey xusho darveshkim, mardud erur jannat anga. Shahgʻa sidq ahli damidin mash’ali davlat yorur, Mehrdekkim, subh anfosi ochar tal’at anga. Shohgʻa shahligʻ musallamdur, agar boʻlgʻay mudom, Shohligʻ tarkin qilib, darvesh oʻlur niyyat anga. Mumkin ermas shahlar ichra buyla niyatligʻ, magar Shohi Gʻoziykim, muyassar boʻldi bu davlat anga. Shohlar darveshiyu darveshlar shohiki, bor Shohligʻ suvrat anga, darveshlik siyrat anga. To shahu darvesh boʻlgʻay aylagil, yo rab, ayon, Shohdin xidmat munga, darveshdin himmat anga. Gar Navoiy soʻz uzatti faqrdin ermas demang, Boʻlmagʻuncha hukm shahdin qayda bu jur’at anga?! 9 Ul parivashkim, boʻlubmen zoru sargardon anga, Ishqidin olam menga hayronu men hayron anga. Oʻqlaringdin dambadam taskin topar koʻnglum oʻti, Bordurur bir qatra su goʻyoki har paykon anga. Bir dilovardur koʻngulkim, gʻam sipohi qalbida, Ohi novak, toza dogʻidur qizil qalqon anga. Novakining parru paykonida rangin tus erur Yoki koʻnglumdin chu parron oʻtti yuqmish qon anga. Nomai shavqum ne nav’ ul oygʻa yetkay, chunki men El otin oʻqur hasaddin yozmadim unvon anga. Xizri xattingning ajab yoʻq sabzu xurram boʻlmogʻi, Labbalab chunkim berur su chashmayi hayvon anga. Ey xusho, mugʻ koʻyikim, rif’at bila ziynatda bor Mehr anga bir shamsavu koʻk toqidur ayvon anga. Istamish bulbul vafo guldin magarkim joladin Bagʻri qotmish gʻunchaning, baskim erur xandon anga. Qilmamish jonin fido jonongʻa yetmas der emish, Ey Navoiy, ushbu soʻz birla fido yuz jon anga 10 Sinsa koʻnglumda oʻqung surtub isigʻ qondin anga, Pay masallik chirmagʻaymen rishtayi jondin anga. Bodayi la’ling mizoji ruhparvardur base, Goʻyiyo mamzuj etibsen obi hayvondin anga. Oʻqi koʻnglum shu’lasin gah sokin etti, goh tez, Gah oʻtun boʻldi, gahe su urdu paykondin anga. Dardu gʻam boʻstonining tovusidur koʻnglum qushi, Gul boʻlub jismimda keskan na’l har yondin anga. Ne kabutar yeta olur ul quyoshqa, ne nasim, Ey koʻngul, holingni e’lom ayla afgʻondin anga. Koʻzga to kirmish xayoling sovugʻ ohim vahmidin, Bogʻlamish men qoʻre har sori mujgondin anga. Ey Navoiy, yigʻlamoq ohimgʻa taskin bermadi, Vah, bu ne oʻtdurki, yoʻq ta’sir toʻfondin anga. 11 Vahki ishqing zohir etsam vahm erur oʻlmak manga, Gar nihon tutsam dagʻi jon xavfidur beshak manga. Kelgan ermish ul Masih oʻlganlarin tirguzgali, Men tirig, vah, yaxshiroq bu umrdin oʻlmak manga. Juzv-juzvumni, figʻonkim, munfak etti tiygʻi hajr Bir-biridin lek oʻzidur juzvi loyanfak manga. Koʻnglum oʻtidin yigʻoch kuldur, bashok bir qatra su. Nogah ul shoʻxi jafokesh otsa bir novak manga. Oltun ezinib-erib kuygan «soyu» xolis boʻlur, Ne ajab sargʻarsa yuz, yetkan soyu emgak manga. Chok aylarmen yoqa ul qoshi yoni koʻrgach-oʻq, Kim xadangin otsa hoyil boʻlmagʻay koʻnglak manga. Boda hajridin oqarmish koʻzlarim, ey piri dayr, Aylagil may shishasidin sindurub aynak manga, Sarsari hijron, vujudum xirmanin andoq sovur Kim, fano yoʻlida sarsar boʻlmasun hamtak manga. Ey Navoiy, gar manga koʻprak emas ummidi vasl, Bas nagʻu ushshoqidin javri erur koʻprak manga. 12 Garchi hajringdin erur yuz gʻamu ozor manga, Gʻam emas vaslingga ummid agar bor manga. Bir buzugʻ uzra junun qushlari qoʻngʻan kebidur, Toshkim, yogʻdurur ul shoʻxi sitamgor manga. Zohid uchmogʻni etar vasfu men ul oy koʻyin, Gulshani xuld anga, ul gulli ruxsor manga. Telba andogʻki pariy jilvasidin oldaragʻay, Oʻt solur har taraf ul turfa namudor manga. Baski qonimni yalarlar, adadi koʻp yaradin, Itlarin qildi muloyim tani afgor manga. Koʻnglum istar yana maqsud jamoli aksin, Soqiyo, tut qadahi oyinakirdor manga. Subha torini yigʻ, ey shayxki, bir lahza burun Taqtilar mugʻbachalar rishtayi zunnor manga. Solgʻil, ey ishq, vujudumgʻa fano oʻtinikim, Yopti maqsud yuzin pardayi pindor manga. Chun vafo ahli zamon zotida yoʻqtur, ne ajab, Har zamon qilsa jafo ul buti ayyor manga. Gʻarazim bir necha kun shohidu maydur, yoʻq esa, Ey Navoiy, bu fano dayrida ne bor manga? 13 Ul malohat ganji hajrida buzugʻ maskan manga, Uyladurkim, jondin ayru yuz yaraligʻ tan manga. Mehr ila mah partavidin koʻzni ravshan qilmadim, Boʻlgʻali mehri ruhung mohiyyati ravshan manga. Boʻldi ravzan-ravzan ul qotil xadangidin koʻngul, Jon qushi chiqmoqqa bir yoʻl angla har ravzan manga. Men oʻlarmen gʻamdinu, yigʻlab kuyub boshimda sham’ Dudidin chirmab qora har tun tutar shevan manga. Rahm etib holimgʻa dushman doʻst boʻlmoq, vah, ne sud. Doʻst chun rahm aylamay boʻlmishturur dushman manga. Gʻam tuni zulmida xandon boʻlmadi holimgʻa subh, Subhdek ne tongki, boʻlgʻay chok pirohan manga. Ey Navoiy, ishq mushkil deb nechuk tarkin tutay, Elga gar bu ish hunar boʻlsa, boʻluptur fan manga. 14 Shahr bir oy furqatidin bayt ul-ahzondur manga, Bir guli ra’no gʻamidin bogʻ zindondur manga. Bazmi ishrat ichra siz may noʻsh eting, ey doʻstlar Kim, nasib ul la’li lab hijronidin qondur manga. Chiqti ahlu fahm ila sabru koʻngul tan mulkidin, Chiqmayin har lahza zahmat berguchi jondur manga. Oʻqi baskim tandadur, tegmas tanimgʻa oʻzga zaxm, Ulki oʻq deb nola qildim, emdi qalqondur manga. Uyla rasvomenki, koʻyu koʻchada holim koʻrub, Ba’zi el giryonu ba’zi xalq xandondur manga. Hajridin bagʻrim sudur, ul su aro boligʻ kebi, Dardu mehnat oʻqidin bir necha paykondur manga. Hur mujgonin agar surtay desa qilman qabul Kim, ayogʻda orzu xori mugʻiylondur manga. May ichib toatni favt etmangki ul oʻt tobidin, Necha boqsam bahra holo dagʻi hirmondur manga. Ey Navoiy, xalq der: jon beru yo kech ishqidin, Garchi bu dushvor erur, lekin ul osondur manga. 15 Menmudur menkim sening vasling muyassardur manga, Baxti gumrahdin qachon bu qissa bovardur manga. Haq tanuqturkim, tiriklikdin manga sensen murod, Yoʻqsa olamning yoʻqi-bori barobardur manga. Ey koʻngul, gʻavvosi bahri vasl oʻlubmen, ne ajab, Gar nasib emdi oʻshul pokiza gavhardur manga. Ne uchun bazmi visol nchinda ichmay bodakim, Koʻziyu ogʻzi bugun bodomu shakkardur manga. Oyu xurshidingni yigʻ, ey charxi gardunkim, bu dam Hamdam ul oy chehralig xurshidpaykardur manga. Sarvni oʻrtab, sumanni yelga ber, ey bogʻbon Kim, bugun hamsuhbat ul sarvi sumanbardur manga. Qoʻrqaram hirmon sahobin yopmagʻay fahm etsa charx Kim, shabiston mehr sham’idin munavvardur manga. Ey Navoiy, hech bilmonkim topibmen vaslini, Yo magarkim jumlayi olam musaxxardur manga. 16 Koʻrgali husnungni zoru mubtalo boʻldum sanga, Ne baloligʻ kun edikim, oshno boʻldum sanga. Har necha dedimki kun-kundin uzay sendin koʻngul, Vahki, kun-kundin batarrak mubtalo boʻldum sanga. Men qachon dedim vafo qilgʻil, manga zulm aylading, Sen qachon deding fido boʻlgʻil manga, boʻldum sanga. Qay pari paykargʻa-dersen-telba boʻldung bu sifat, Ey pariypaykar, ne qilsang qil manga, boʻldum sanga. Ey koʻngul, tarki nasihat ayladim avvora boʻl, Yuz balo yetmaski, men ham bir balo boʻldum sanga. Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom, Soqiyo, to tarki joh aylab gado boʻldum sanga. Gʻussa changidin navoye topmadim ushshoq aro, To Navoiydek asiru benavo boʻldum sanga. 17 Qahring oʻlsa, barcha ishimdin malolatdur sanga, Lutfung oʻlsa, yuz meningdekdin farogʻatdur sanga. Ey meni sargashtadin gah forigʻu gohi malul, Qahring ul, lutfung bu, yorabkim, ne odatdur sanga? Lutfung ozi jon olur, qahring koʻpi ham oʻlturur, Bul’ajab holedurur, oyo ne holatdur sanga. Pand eshitmay sevding ani, ey koʻngul, chek dardu ranj, Ozdurur har lahza gar yuz muncha ofatdur sanga. Vahm et ohim oʻtidin, ey gulki, davron bogʻida Koʻz yoshimdin bu qadar lutfu tarovatdur sanga. Ey quyosh, mehr ahlini kuydurma bu vodiydakim, Garmravlar ohidin muncha haroratdur sanga. Ey Navoiy, istama vasl ul quyoshdin zarradek, Chun necha ul qilsa istigʻno, haqoratdur sanga. 18 Ey alifdek qomating mayli buzulgʻan jon aro Ganji husnung javhari bu xotiri vayron aro. Kulmaging ichra malohat uyladurkim, shoʻxlar Oʻynamoqdin yuz yoshururlar guli xandon aro. Gar kalomingni Masih anfosi dedim, ey habib, Ayb qilmakim, gʻalat gohe tushar Qur’on aro. Oʻqlaringdin jon toparmen, goʻyiyo paykonlari Su icharda gʻoʻta topmish chashmayi hayvon aro. Xasta koʻnglum ohi koʻnglungga dedim qilgʻay asar, Qayda oʻltursun vale bemor oʻqi sandon aro. Boshta gavhar goʻyining fikridin ortar dardisar Kimki, kechti boshidin goʻy urdi bu maydon aro. Uyki, adno tebranur sokinga xotir jam’ emas, Ne ajab, gar amn yoʻqtur gunbadi gardon aro. La’ling olgʻan koʻnglum ahvolin munajjim chun koʻrar, Aytur ul avvora boʻlgʻan gʻoyibingdur qon aro. Ey Navoiy, ishq dardi koʻrgan el koʻnglin buzar, Har xaroshekim, unung zohir qilur afgʻon aro. 19 Kimki koʻrsa mushki nob ul sunbuli serob aro, Bir qora tufrogʻ degaykim tushti mushki nob aro. Qoshing ichra rishtayi jonimgʻa chirmangʻan koʻngul, Ankabutedurki, aylabdur vatan mehrob aro. Ul quyoshdin ayru ashkim yomgʻurining barqidur, Oʻt tutashqan rishta yangligʻ jismi pechu tob aro. Ul labi unnobgun koʻnglumga ekkan tuxmi mehr, Koʻnglum ichra yoshurundur donadek unnob aro. Uyqu saydi qasdigʻa otqan toshingdindur nishon, Koʻz qorasi demagil bu diydayi bexob aro. Charxi doyir bahridin el tutmasun sohil umid, Kim qutulmas har kishikim, tushti bu girdob aro. Gar Navoiy yodini qilmoq habib imkon emas, Basdurur mazkur ham boʻlsa gahe ahbob aro. 20 Zavraq ichra ul quyosh sayr aylamag Jayhun aro, Axtari sa’de hilol ichra kezar gardun aro. Anglamon Jayhunda ul oy kema birla sayr etar Yo hilolu mehr aksin el koʻrar Jayhun aro. Kemadin har dam chiqib rangin su koʻzum qonidek, Anda yor andoqki mardum diydayi purxun aro. Borgʻil, ey Majnunki, ul oy zavraqidek tez emas, Jungkim Laylo amoriysin chekar homun aro. Olma xum girdobidin bir lahza sogʻar zavraqin, Bahri gʻamdni istasang maxlas bu dahri dun aro. Bahr mavjidin mushavvash boʻlmasun deb xotiring, Mavj urar yuz bahri gʻam bu xotiri mahzun aro. Dur boʻlur bahr ichra pinhon, nazmidin shah madhida Bahr yoshurmish Navoiy har duri maknun aro. 21 Ming zaxm urdi xanjari ishqing bu tan aro, Bu tanni hajr tashladi yuz ming tikan aro. Lek ul tikanlar ichra xayoling bila koʻngul Oʻynar magar gul uzrayu agʻnar suman aro. Jism oʻyidin koʻngul tilar ul koʻyni, valek Gʻurbat suubatin kishi bilmas vatan aro. Ermas uchugʻ labingdaki ul yuz Suhaylidin Rang olmadi bu qatra aqiqi Yaman aro. Jonim labing shahidi ekanga tonugʻ durur Har ol rishta qongʻa boʻyalgʻan kafan aro. Bulbul ne kuymasunki, bir oʻt yoqti qasdigʻa Har otashin gul ushbu vafosiz chaman aro. Koʻrdung Navoiy ul sari zulf uzra yuz shikan, Koʻr emdi yuz shikasta koʻngul har shikan aro. 22 Ikki barmogʻ birla tuttum la’lin ul ruxsor aro, Uylakim bulbul tutar gul yafrogʻin minqor aro. Xatda ruxsoring su erkinmu yoshungʻan sabzada, Yoʻqsa koʻzgudurki, qolmish har taraf zangor aro. Koʻhi gʻam tortargʻa xasdek jism ila bel bogʻladim, Ostigʻa qolmishmen andogʻkim samon devor aro. May dema qushlar qanotining yelidin boʻlgʻusi Naxli qadding moyil oʻlmoq har taraf raftor aro. Shakkari la’li xayolidin sarosar moʻrdurur. Sochida ermas tugun uzra tugun har tor aro. Kofiri ishq oʻlgʻan avlo demasa iymon soʻzin, Xoʻb emas tasbih tori rishtayi zunnor aro. Vusma uzra zarvaraqliq ikki qoshing yuz uza, Jilvagar boʻlgʻan iki tovus erur gulzor aro. Qomatim gullar ochilgʻan bir tikan shoxi durur, Toʻlgʻali paykonlaring qonligʻ tani afgor aro. Gulshan ichra chun butar gul, shoʻra yerdin shoʻrazor, Gʻayri gʻadr ahli ne boʻlgʻay olami gʻaddor aro. Davr eli bedodidin gar maxlas istarsen, mudom Kup ayogʻidin bosh olma kulbayi xammor aro. Haq tilar boʻlsang Navoiy silk dunyodin etak, Ishqing oʻlsa pok, oʻzni qoʻyma bu murdor aro. 23 Koʻnglum oʻrtansun agar gʻayringgʻa parvo aylasa, Har koʻngul hamkim sening shavqungni paydo aylasa. Har kishi vaslin tamanno aylasam navmid oʻlay, Har kishi hamkim sening vasling tamanno aylasa. Oʻzgalar husnin tamosho aylasam chiqsun koʻzum, Oʻzga bir koʻz hamki husnungni tamosho aylasa. Gʻayr zikrin oshkoro qilsa lol oʻlsun tilim, Qaysi bir til hamki zikring oshkoro aylasa. Rashkdin jonimgʻa har nargis koʻzi bir shu’ladur, Bogʻ aro nogax xirom ul sarvi ra’no aylasa. Yoʻq ogʻizdin nukta aytur mahvashimdek boʻlmagʻay, Gar quyosh har zarrasidin bir Masiho aylasa. Ofiyat jonimgʻa yetti, ey xush ul mugʻkim, meni Bir qadah birla xarobot ichra rasvo aylasa. Kelturung daf’i jununumgʻa pariyxon, yoʻq tabib Kim ul ansabdur pari har kimni shaydo aylasa. Subhdek bir damda gardun qoʻymagʻay osorini, Nogah ahli sidq koʻngli mehrin ifsho aylasa. Dahr shoʻxigʻa, Navoiy, sayd boʻlma nechakim, Kun uzori uzra tun zulfin mutarro aylasa. 24 Erur ishq ahli goʻristoniyu yuz ming mazor anda, Fano shahriyu lavhu miyldin toqu manor anda. Ajab shahreki uy goʻr oʻlgʻayu sukkoni jonsiz tan, Muoshir motamiylar, navha ahli nagʻmagor anda. Koʻngullar toza-toza dogʻ ila qon ichra aylangʻan, Koʻrarsen loladin gah-gah guzar qilsang bahor anda. Giyoh ermaski ishq ahli shahidi bagʻrigʻa qongʻon, Boʻluptur barcha zahrolud nishtar oshkor anda. Magar tavsan minib, sanchib etak, tortib qilich har dam, Ulus qatligʻa javlon qilmish ul chobuksuvor anda. Bu oʻlganlarga umri Xizr bergay, gar yana nogah, Masihim obi hayvon yangligʻ etsa bir guzor anda. Koʻrunglar ishq dashtinkim, nasimu loladin har yon, Gahe jonbaxsh salqindur, gahe muhlik sharor anda. Erur ishq oyatekim, nuqtasining donasin koʻrgach, Tushar arvohi qudsiy qushlari beixtiyor anda. Navoiy, dayr aro kir, gar fano jomi tilar koʻnglung, Riyodur xonaqah ahlida, borma zinhor anda! 25 Dogʻlarkim, qoʻydum ul oy furqati ozorida, Dudi har birning erur dogʻe falak ruxsorida. Za’fim ichra qasri tomigʻa tayangʻandekdurur, Har somon koʻrsang yopushqan koʻyining devorida. Bir musulmongʻa erur din qasdi etkandin hisob Har tugunkim, koʻrsang ul kofir sochi zunnorida. Gulshan ichra koʻp binafshangdin dema, ey bogʻbon, Nil ila, koʻr, xollar har yon yuzi gulzorida. Qoʻydi gulgun muhrlar jon pardasida qon ila, Vahki, solur muhri, yo gulmu ekin dastorida. Tangʻa jon kirgan kebi jononni yetkur, ey tabib, Emdikim, jondin ramaq zohir emas bemorida. Vahki, bir qotilgʻa oshiqmenki jonning biymi bor, Ishqining joy ichra ham ixfosi, ham izhorida. Topmasang davr ahlidin mehru vafo, ayb etmakim, Butmamish bu meva davron bogʻining ashjorida. Ey Navoiy, aqlu din yagʻmo qilur davron mayi, Chiq ravon bu bazmdin filjumla hushung borida. 26 Ey koʻngul, gar kimsa ahvolim demas yor ollida, Xotirim kimdin malul oʻlsun, kimim bor ollida?! Ul koʻz ollida halokim desalar, yoʻq bok hech, Garchi oʻlmakdin demak yoʻq shart bemor ollida. Ne jafokashmen koʻrungkim, bor anga qilmoq jafo, Soʻz vafodin zohir etsam ul jafokor ollida. Olligʻa gullarki, sanchibdur, mushobihdur anga Kim, tushar gohe mulavvan muhr dastor ollida. Koʻzlaring qonim gʻizo qilsun agar yolgʻon desam, Bir qoshuq qonim bihil ul ikki xunxor ollida. May berur boʻlsang manga dayr ichra ber, ey mugʻbacha Kim, qoʻyay boshimni qoʻysam piri xammor ollida. Ey Navoiy, er esang dunyo arusin qil taloq, Bir yoʻli boʻlma zabun bu zoli makkor ollida. 27 Dahr elidin naf’ agar yoʻqtur, zarar ham boʻlmasa, Marham ar yoʻqtur, koʻngulga nishtar ham boʻlmasa. Olam ahlidin agar yoʻqtur jigargun sogʻare, Koshki yuz ming qadah xuni jigar ham boʻlmasa. Mahvashekim boʻlmagʻay vaslidin ummidi hayot, Xushtururkim jongʻa hajridin xatar ham boʻlmasa. Bedilekim, bexabar tushkay birov hijronigʻa, Ne balodur gah-gahe andin xabar ham boʻlmasa. Soqiyo, netkay meni ul nav’ qilsang mastkim, Aqlu hushumdin nishon, balkim asar ham boʻlmasa Kim, tuzay mastona Shohi Gʻoziy avsofida savt, Bu koʻngul gar boʻlsa oʻz holida, gar ham boʻlmasa. Ey, Navoiy, sen chekarsen oh, lekin yaxshidur Ul pariyning zulfi bu yel birla darham boʻlmasa. 28 Ne xush boʻlgʻay ikovlan mast boʻlsaq vasl bogʻinda, Qoʻlum boʻlsa aning boʻynidavu ogʻzim qulogʻinda. Dame vasl ichra volaligʻ bila ruxsorim egnida, Yana bir dam niyozu ajz ila boshim ayogʻinda. Tutub gohe zanaxdonin mukarrar aylasam bot-bot, Koʻrub gullar ochilgʻan bodadin ruxsori bogʻinda. Shimib yutsam gahe hayvon suyidek zavqdin koʻrgach, Tarashshuh bodadin gul yafrogʻi yangligʻ dudogʻinda. Gahe koʻz surtarimda, yoʻqsa har yon shodligʻ ashkim, Gul uzra qatra shabnamlar kebi siymin saqogʻinda. Gahe bexudlugʻumdin seskanib tutsam adab rasmi Beliga chirmashurda shavqning ifroti chogʻinda. Ne kelsa tongla kelsun, bir tun usruk yotsa ham xushtur Kishi gul chogʻi bir gul xirmanin tortib quchogʻinda. Qachon davron manga bir buyla ishratni ravo koʻrgay Ki, oʻrgatmish meni oʻrtarga hijron dardu dogʻinda. Navoiy, sen kimu ishrat mayi bilmasmusenkim, it Agar qon ichsa ham boshi keraktur oʻz yalogʻinda. 29 Yor tutar koʻnglumda gardundin judo boʻlgʻan balo, Jondadur devona koʻnglumdin xato boʻlgʻan balo. Istamankim, ishq mendin oʻzgani qilgʻay asir, Hech kishiga boʻlmasun, yo rab, manga boʻlgʻan balo. Shod yuzlanmang balolar bizgakim boʻlmas xalos, Bu koʻngul zindoni ichra mubtalo boʻlgʻan balo. Vaslida rashk oʻlturur, hajrida — gʻam, vahkim, manga Vasl aro boʻlgʻan balodur hajr aro boʻlgʻan balo. Oʻltururlar hamdaming boʻlsam, oʻlarmen, boʻlmasam, Boʻlmagʻan, jono, sening birla balo, boʻlgʻan balo. Nosiho, oshiqligʻimni man’ qilding, bilmading Kim, nasihat birla daf’ oʻlmas qazo boʻlgʻan balo. Chun balosiz kom yoʻq topmas baqo komin magar Kimki, ani oʻrtamas oti fano boʻlgʻan balo. Ey Navoiy, toki bordi yor, bildim hajr emish Shiddat ichra har baliyatdin sivo boʻlgʻan balo. 30 Xil’atin aylabmudur ul shoʻxi siyminbar qaro, Tun savodi birla kiygandek mahi anvar qaro. Ul pariy hindusimen men telbakim, uryon tanim Tifllar toshidin iynak boʻldi sartosar qaro. Ashkdek oqti qora su koʻzlarimdin hajrida, Tong yoʻq idborim chu boʻlmishdur manga axtar qaro. Kosh oʻyub yoqsang qora boʻlgʻan koʻzumning mardumin, Xoli maygunungni qilgʻancha qoʻyub anbar qaro. Ishq raf’ oʻlgʻach koʻngulga yoʻqturur juz tiyralik, Ul sifatkim shu’lasi oʻchkach boʻlur axgar qaro. Gʻayrdin qilgʻil zamiring safhasin pok, ey faqih, Tobakay qilmoq firebu makr ila daftar qaro. Dudi ohidin qora ermas Navoiy kulbasi Kim, qiliptur xonumonin bir pariypaykar qaro. 31 Ham ramad tekkan koʻzungga chashmi bedorim fido, Ham uchuq chiqqan labinggʻa joni afgorim fido. Ashkkim, andin tomar, giryon koʻz aning sadqasi, Qongʻakim mundin chiqar bu chashmi xunborim fido. Ul koʻzu bu labgʻa umrum bogʻu gulzorindagʻi Nargisu gul bargi, yoʻqkim, bogʻu gulzorim fido. Koʻzu ogʻzingdin ketarga boru yoʻq oshubu ranj Sabru ishqim sadqa, ya’nikim, yoʻqu borim fido. Gar koʻngul ohu koʻzung ollida loyiq boʻlmasa, Itlaringga boʻlsun, ey shoʻxi sitamgorim, fido. Jon agar shirin labinggʻa oʻlgali darxoʻr emas, Aylay alfozing uchun, ey talx guftorim, fido. Oʻzlugumning qaydidin bir may bila qilding xalos, Vah ne dey, ey mugʻ, sanga but birla zunnorim fido. Boda mir’otida shohid aksi zohir boʻlmadi, Bodavu shohidqa boʻlmay naqd pindorim fido. Ey Navoiy, demakim jonu koʻngulni naylading, Ayladim javlon qilib chiqqanda dildorim fido. 32 Davr el sogʻarini qildi mayi nob toʻla, Juz mening eski safolimniki, xunob toʻla. Jomi maydek toʻla qon boʻldi ichim bermay dast, YoYer bazmi aro ber jomi mayi nob toʻla. Vahki, har kirpigi bir nishtar erur zahrolud, Garchi bor ul iki nargisda shakarxob toʻla. Jolalar tushtimu gul bargi aro, yoxud erur, Huqqayi la’ling ichinda duri serob-toʻla. Orazing aksi durur koʻzdagi yosh evruladur, Bogʻi jannat gulidin boʻldi bu girdob toʻla. Menu mugʻ dayri aro mugʻbacha boshida gʻulu, Senu zuhd ahli bila masjidu mehrob toʻla. Ey Navoiy, necha oz-ozgʻina may madrasada, Dayr aro kirki, ichar shayx toʻla, shob toʻla. 33 Oncha davron birla koʻrdum ahli davrondin jafo Kim, koʻzumga toʻtiyodek boʻldi jonondin jafo. Bu jafo daf’in ne yangligʻ aylagaymenkim, yetar Aylasam kimdin jafo man’in tama’, andin jafo. Ming jafo har lahza koʻrsam, bir taraf, ul bir taraf Kim, yetar jonon uchun jonimgʻa hijrondin jafo. Sayddekkim, chargada yuzlansa har yon kelgay-oʻq, Ahli davrondin kelur koʻnglumga har yondin jafo. Gar koʻngul ul zulfdin koʻrsa jafo, vah, ne ajab, Chun koʻrar ushbu siyahroʻzi parishondin jafo. Angla, jonokim, jafo qilmoqqa topqung yoʻq kishi, Men jafokashga nedinkim oʻtti imkondin jafo. Kechalar ul oy jafosidinki afgʻon tortaram, Ul xud ortuqroq chekar har tun bu afgʻondin jafo. Ne musulmonligʻ boʻlur ushbuki, davron boshima Yetkurur har dam yana bir nomusulmondin jafo. Ey Navoiy, borgʻali jonon sari jonim, yetar Jongʻa jonondin jafo, men xastagʻa jondin jafo. 34 Gul uzra xatti mushkin birla to qilding raqam paydo, Manga jon safhasida boʻldi yuz xatti alam paydo. Tuganlar koʻnglum ichra lazzati dardingni bildurdi, Tana’’um dast bermas kimsaga, boʻlmay diram paydo. Shafaqgun yuz hiloliy qosh ila to jilvagar boʻldung, Koʻzumda boʻldi qon zohir, qadimda boʻldi xam paydo. Samad qilgʻach zuhur ul nav’kim asnom oʻlur ma’dum, Boʻlur butlar bari mabhut, boʻlgʻach ul sanam paydo. Chu aylar jilvayi husn ul pariy ushshoq aro, netgay Yuzin yoshurmasa boʻlgʻan zamon men telba ham paydo. Ne muhlik vodiy ermish ishq dashtikim, kishi anda Qadam urgʻan dam-oʻq koʻzga boʻlur mulki adam paydo. Qoʻyung yigʻlayki koʻnglumning gʻubori pastroq boʻlsun Ki, man’i gard etar nogah havoda boʻlsa nam paydo. Oqizgʻil boda selobini, ey soqiyki, hijrondin Koʻngul dashtida boʻlmish korvoni dardu gʻam paydo. Navoiyni chu soʻrdung, ey pari, bir dam tavaqquf qil Ki, ul majnun boʻlur sahro yuzidin dam-badam paydo. 35 Boʻlsa ikimizning yuzi aksi suda paydo, Ul su ne taraf borsa, ochilgʻay guli ra’no. Zulfung gʻami koʻnglumni beling fikriga soldi, Koʻrkim, ne taxayyulgʻa soliptur ani savdo. Gʻavgʻo qilur el mahvashlar koʻyida, lekin Mahvashlar ishi qilmoq aning koʻyida gʻavgʻo. Ahvolima Farhod ila Majnungʻa taajjub, Ishq etti xirad ahli qoshida meni rasvo. Har sori tamoshogʻakim, ul shoʻx qilur azm, Ioʻq anga tamoshoki, erur elga tamosho. Davron sanga zulm etsa, qadahlar toʻla may ich, Qon yutsang ayogʻlar toʻla davrongʻa ne parvo. Ul shoʻxki maydon aro koʻrganga solur tiygʻ, Koʻrmasga solur, yetsa Navoiy sari amdo. 36 May birla yuzung tim-tim ahmarmu ekin oyo, Yo shu’la aro bir-bir ahgarmu ekin oyo? Har sari qulogʻingda gavharmu ekin yoxud Har jonibida oyning axtarmu ekin oyo? Ruxsoring uza xaydin yuz qatraki koʻrguzdung, Gul bargida shabnamdin gavharmu ekin oyo? Gʻuncha ichida davron muhkam tikan urgʻandek, Koʻnglum aro gʻamzangdin xanjarmu ekin oyo? Koʻnglum qushikim qolmish zulfung aro sargardon, Savdo tunida soyir shapparmu ekin oyo? Zulf ichra yuzi yangligʻ ofoqni kuydurgan, Ohim tutuni ichra ozarmu ekin oyo? Hijrondamu ul mahvash agʻyorgʻa moyildur Ye zahri firoq ichra nishtarmu ekin oyo? Jon pardasida har yonkim, yangi tuganlardur, Qatlimgʻa falak tuzgan mahzarmu ekin oyo? El desa Navoiynikim, javr ila tark etti Ishqingni, sanga bu soʻz bovarmu ekin oyo? 37 Zor jismimgʻa hadanging zahmidin ortar navo Sozdekkim, teshsalar ani fuzun aylar sado. Qaddi hajrinda gʻamim sham’ini har devorgʻa Kim, tayabmen saru andomi bila boʻlmish qaro. Gʻunchang anfosi nasimi zavraqi jon qasdigʻa Yetkurur har dam adam daryosidin mavji fano. Orzuyi vaslidin ranjur erur munglugʻ koʻngul, Qut uchun tazvir ila bemor boʻlgʻandek gado. Nega yigʻlab anbarin zulfin kesar hijron tuni, Oʻlmagimni anglabon gar sham’ tutmaydur azo. Hajr dardin koʻngluma kam qildi xoling oqibat, Dogʻ emish dardi shaloyin xastagʻa oxir davo. Ruhparvardur Navoiy ohi ul yuz shavqidin Ul sifatkim, lolau gul yuzidin kelgay sabo. 38 Ne navo soz aylagay bulbul gulistondin judo, Aylamas toʻtiy takallum shakkaristondin judo. Ul quyosh hajrinda qoʻrqarmen falakni oʻrtagay Har sharorekim, boʻlur bu oʻtlugʻ afgʻondin judo. Dema, hijronimda chekmaysen figʻonu nola koʻp, Jism aylarmu figʻon boʻlgʻan nafas jondin judo? Hajr oʻlumdin talx emish, mundin soʻng, ey gardun, meni Aylagil jondin judo, qilgʻuncha jonondin judo. Boʻlsa yuz ming jonim ol, ey hajr, lekin qilmagʻil Yorni mendin judo yoxud meni andin judo. Vasl aro parvona oʻrtandi hamono bildikim, Qilgʻudekdur subh ani sham’i shabistondin judo. Bir eyasiz it boʻlub erdi Navoiy yorsiz, Boʻlmasun, yo rabki, hargiz banda sultondin judo. 39 Mahvasho, sarvqado, lolaruxo, siymtano. Chorakim, qolmadi sabrim gʻami hajringda yano. Axtari sa’d seningdekki tugʻuptur goʻyiy Kim, quyosh erdi otavu toʻlun oy erdi ono. Gar falak sayridur istar seni aylab taku dav, Var malak zikrin eshitsang sanga der madhu sano. Uyla ishqing mayi labtashnasimenkim, ichman Oz debon, bodam uchun boʻlsa falak jomi ino. Ishq mehnatlari tarkini buyurmang mangakim, Mujibi sihhatu quvvatdurur ul ranju ano. Xonaqoh ichra erur shayxu oʻzin koʻrsatmak, Ey xusho, mugʻbachalar jilvasiyu dayri fano. Juz Navoiy borigʻa jomi karomat tuttung, Ayyuhas-soqiy, min-ul-ka’si fano ayna-ul-ano? Be Harfining Balolarining Bidoyati «Gʻaroyib»din 40 Zihe visolingga tolib tutub oʻzin matlub, Muhabbatidin otingni habib atab mahbub. Urujung aqshomi boʻlmay toʻquz sipehr hijob, Yuzung xijolatidin mehr oʻlub vale mahjub. Oʻt ichra tushsa boʻlur nisbati samandardek Kishiki, ishqing oʻtigʻa oʻzin qilib mansub. Iting hisobigʻa kirgan hisob vaqtida, Agarchi jurmi erur behisob, emas mahsub. Kitobat etmaganingdin qalamda nol ermas Ki, tushti koʻngli aro tob uylakim maktub. Libosi motam aro qoldi to abad soya Ki, mehridin nega yoningda boʻlmadi mashub. Muti’i amring agar podishoh, agar soyil, Gadoyi xoning agar hushmand, agar majzub. Ajab yoʻq olsa koʻngul hushin ul iki gesu, Bu boʻlsa silsila, koʻp telbani qilur magʻlub. Tilasa ravzani zohid, Navoiyyu koʻyung Ki, har kishi ani istarki, bor anga margʻub. 41 Ikki oʻtlugʻ nargisingkim, qildilar bagʻrim kabob Biridur ayni xumor ichinda, biri masti xob. Tiygʻ tortib dam ola olmay yetishting boshima, Goʻyiyo xurshid yangligʻ yoʻlda koʻrguzdung shitob. Ofarinish baski ahvolimgʻa yigʻlar har kecha, Ashk daryosi erur gardunu kavkablar hubob. Tolpinurmen ashk aro har damki tishlar la’lini, Kim tengizga tushsa, jon vahmidin aylar iztirob. Ranju za’fim boʻlmish andoqkim soʻrar kelgan ulus, Holim aylarlar suvol, ammo eshitmaslar javob. Necha tasbihing hisobi, zohido, ich bodakim, Senu mendeklarga xud bu korgahda ne hisob. Gar karam daryosining mavji budurkim, chogʻladim, Qoni oʻz boʻynigʻa, kim ishratdin etsa ijtinob. Ich, Navoiy, mayki fahm ettuk tabibi ishqdin, Gʻussavu gʻam zahrigʻa taryok emish yoquti nob. Xossa bazmikim quyosh jomin shafaq rohi bila Elga tutqay xusravi anjumsipohi Jamjanob. 42 Qoshu yuzungni munajjim chunki koʻrdi beniqob, Dedi: koʻrkim qavs burjidin tugʻuptur oftob. Bir labing jon oldi andoqkim, birisi bilmadi, Emdikim bildi arolarida bordur shakkarob. Gar falak qoshing bila bahse hilolidin qilur, Bir desa payvasta, jono, eshitur ikki javob. Gul kebi yuzungda ter fard etti hushumdin meni, Garchi behush elga hush uchun muqavviydur gulob. Kim sirishkim koʻrdi ma’lum etti ishqim hosilin, Dona birla uylakim el naqdini aylar hisob. Ne chamandur buki hasrat suyiyu dard oʻtidin Parvarish topmish qayu bir guldakim, bor obu tob. Gar Navoiyning kuyuk bagʻrida qondur, ne ajab, Xomsoʻz oʻlur yolin uzra tushub kuygan kabob. 43 Chobukekim, har taraf maydon aro aylar shitob, Barqi lomi’dur samandi gardi andoqkim sahob. Oʻqi rashkidin erur koʻksum aro koʻnglum qushi, Ul kabutarkim, qabaq ichinda qilgʻay iztirob. Otsa oʻq ul qoshi yo yuz pech urar jon rishtasi Kim, manga hirmonu aning oʻqigʻa yetkay tanob. Nogahon otqaymu deb bir oʻq qabaq shakli bila Boshi ustiga kelur maydonda har kun oftob. Ul quyoshtin boshqa kim otqay qabaq, vah, koʻrmaduk Axtari sa’deki, har dam zohir etkay bir shihob, Jon berurmen qayrilur chogʻda koʻrub belida pech, Oʻlsa tong yoʻq ulki, joni rishtasigʻa tushsa tob. Kimki sarkashrak, havodis oʻqigʻa koʻprak hadaf, Ushbu holatni qabaq ahvolidin qilgʻil hisob. Ey Navoiy, chun oʻqi har dam falak mayli qilur, Sen oti gardiga qoni’ boʻlki, bordursen turob. 44 Havo xush erdiyu ollimda bir qadah mayi nob, Ichar edim vale gʻamdin qadah-qadah xunob Ki, hozir erdi oʻshul sarvu nargisi maxmur, Valek ragʻmima qilmas edi qadahgʻa shitob. Manga ne zahrayi ulkim, desamki, bir qadah ich, Ne onsiz ichkali may, ne qarori toqatu tob. Bu gʻussa birla ichim qon boʻlub nechukki qadah, Koʻzumga har nafas ashk evrulur misoli hubob. Chu angladiki borur ixtiyor ilgimdin, Kulub qadah kebi lutf ayladiyu qoʻydi itob. Qadahni ichtiyu yuz loba birla tutti manga Ki, aning ichkani-oʻq qildi meni masti xarob. Chu soqiy etti qadah koʻzgusida jilvayi husn, Ne ayb oshiqi mayxora koʻngli boʻlsa yabob. Navoiy vasl bihishtida shukr qil bu nafas Ki, yana chekmagasen hajr doʻzaxida azob. 45 Yuz soʻzumdin biriga bermas javob ul noʻshlab, Ogʻzini yoʻqtur desam voqi’ki, hech ermas ajab. Nuqtayi xoling nedin shirin labing ustidadur, Nuqta chun ostin boʻlur har qaydakim yozilsa lab. Vasl ne yangligʻ muyassar boʻlgʻusidur, chun erur Dilbarim nozuk mizoju men bagʻoyat beadab. Tar quyosh derlar yuzungni garm boʻlub chekma tiygʻ, Elga jurme yoʻq, inar chun osmondin har laqab. La’ling olsa choklik bemor koʻnglumni ne tong Ey malohat naxli, chunkim xastasiz boʻlmas rutab. Zindadil Majnunning oʻlmish koʻngli chun Laylogʻa hay, Bas ne osigʻ ani haydin qovlamogʻligʻ, ey arab. Tolib ulkim topmasang dagʻi bu baskim, aylamas Bir nafas gʻofil seni matlub yodidin talab. Qahr barqi birla rahmat yomgʻuri gar buyladur, Emin ermas Bul’alo, navmid emastur Bulahab. Gar navo topsa Navoiy lablaringning zikridin, Tong emastur, chun mudom afzun boʻlur maydin tarab. 46 Subhi davlat yuzung, ey tavsani gardun sanga ashhab, Boshing ustidagi dur uylaki, tong boshida kavkab. Poymol etkan uchun markabi javlonda boshimni Uzr uchun qildim aning na’lini yuz birla muzahhab. Mehr turkin qilibon past, falak raxshidin oʻtti, Olloh-olloh, bu ne rokibdururu, vah, bu ne markab. Ne qatigʻ holki, hajring kechasi tingʻali qoʻymas, Yer elin ashk ila anduh, koʻk elin na’ravu yo rab. Iti mehmonligʻ uchun emdi qadam qoʻysa boʻlurkim, Koʻngul oʻt qildi muhayyovu bagʻir tu’ma murattab. Har kishi boʻldi qulung, ul kishidur olam aro shah, Qullaring qurbini kim topsa erur shahgʻa muqarrab. Yuzi vasfida kerak safha vale lavhayi xurshid, Sochi vasfini yozar vaqtda tun dudi murakkab. Yor chun barcha zamon nozir erur holinga, boʻlgʻil Bori holatda mushohid, bori el birla muaddab. Telbarab koʻngli Navoiyning agar arbada aylar, Daf’igʻa silsilayi zulf ila basdur chahi gʻabgʻab. 47 Necha boʻlgʻay manga hajr ichra tazallum, yo rab? Ayla bu zulm aro holimgʻa tarahhum, yo rab. Va’dayi qatl qilib va’dagʻa qilgʻuncha vafo, Nega men xastani oʻlturdi tavahhum, yo rab? Lablarining kalimotiki, berur jismgʻa ruh, Obi hayvon unidur, yoʻqsa takallum, yo rab. Xoni vaslida oʻkush ne’mat arodur agʻyor, Roʻziy et bizga ham ul nav’ tana’’um, yo rab. Vahki, koʻnglumni shikof etti kulumsub ogʻzi, Gʻunchalarni netib ochti bu tabassum, yo rab. Umr chun foniy emish, gar kishi olam shahidur, Chun oʻlar, nevchun etar muncha taazzum, yo rab. Yor qatl etkali ushshoqini yigʻdurgʻan emish, Ber bu bazm ichra Navoiygʻa taqaddum, yo rab. 48 Ey, sanga yuz xoʻbu lab xoʻbu labingdin kulgu xoʻb, Har nekim voqe’ boʻlur sendin, koʻzumga asru xoʻb. Deding ul oy vasfin, ey roviy, yana soʻz demagil Xoʻblardinkim, soʻzung erdi bu yerga tegru xoʻb. Xoʻblar qul boʻldilar, lekin pariylar qochtilar, Olam ichra odamiy bir sencha bor erkinmu xoʻb. Xoʻblarni arz qildim, qilmadi koʻnglum pisand, Ani koʻrgach ixtiyori qolmayin dedi bu xoʻb. Vaslida jonimgʻa hajridin ne kelganni deman Kim, farah bazmida zikr etmak emastur qaygʻu xoʻb, Javru lutfu kibru noz andin koʻngulga xoʻb erur, Haq azalda zotini oning yaratibdur chu xoʻb. Sof qil xotirki, solgʻay aks ul yuz yaxshikim, Koʻrguzur yuzni, qachonkim ravshan oʻldi koʻzgu xoʻb. Ey koʻngul, borsang ul oy nazzorasigʻa zinhor Ashk birla koʻzlaringdin gʻayrining naqshin yuv xoʻb. Xoʻblarni koʻrmasa sensiz Navoiy qilma ayb Kim, koʻrunmaydur koʻziga kimsa sendin ayru xoʻb. 49 Sen labing soʻrgʻan soyi men qon yutarmen, ey habib, Sen may ichqilkim, manga xuni jigar boʻlmish nasib, Dedilar, ahbob dardigʻa habib aylar davo, Vahki, men kuydum muhabbattin, emas voqif habib. Koʻyungga kirgach, koʻngul qoshinggʻa mayl aylar bale, Goʻshaiy mehrob etar payvasta manzilgah gʻarib. Chehra sargʻargʻan soyi ortar koʻngulning nolasi, Bor ajab voqi’ xazon faslida nolon andalib. Xos, lillah, sharbatimni zahri qotil birla ez, Chun ish andin oʻttikim, kelgay Masihim, ey tabib. Necha ul oy mehridin shaydo koʻngulni ovutay, Telbaga yolgʻon hikoyat birla bergandek fireb. Maygʻa rahn oʻlmay fano dayrida tasbihu rido, Piri dayr etmas havola elga zunnoru salib. Nafsing etsa shoʻxlugʻ, charx emgagidin qil adab, Tiflni andoqki zajr aylar falak birla adib. Ey Navoiy, zulmidin dermenki ishqin tark etay, To nazardin gʻoyib oʻldi, yoʻq yana sabru shikeb. 50 Ishqdin yonsa tanim soʻrma sabab, Kuysa xoshok yolindin ne ajab. Sekridi, chunki samanding dedi aql, Barq boʻlmish bu quyoshqa markab. Xoʻblar maktab aro xayli nujum, Ul quyosh oʻrtada mohi maktab. Zaqaning chohu aning ostida xol, Chohning nuqtasi, ey noʻshin lab. Husn aro ishvau noz el koʻnglin Oncha olmaski hayo birla adab. Nega matlub tilarsen, chunkim Ne talabdur sanga, ne dard talab. Hajr aro xasta Navoiyyu figʻon, Ey visol ahli, sizu lahni tarab. 51 Ogʻzining sirri manga ma’lum agar ermas ne ayb, Hech kimga zarraye chun bermamish haq ilmi gʻayb. Oshiqu shaydoligʻimni man’ etar zohid, koʻrung Kim, hunar ham bor emish nodon kishi ollida ayb. Yoshurun qolgʻaymu koʻksum jaybidek chok oʻlgʻani Xossakim, hajr ilgidin koʻksum kebi chok erdi jayb. Koʻzlaring birla labing andogʻki urdi din yoʻlin, Ne balolardin Bilol oʻtkay, ne sahbodin Suhayb. Zarragʻa sadyak esa ogʻzing manga yoʻq hech shak, Chehrang oʻlgʻandek quyoshning dah sadi yoʻq hech rayb. Pirsiz kezma bu vodiy ichrakim, topmas Kalim Tiyra shomin ravshan amr etmay anga xidmat Shuayb. Ey Navoiy, sendek etkan zoyi’ ayyomi shabob, Sudi yoʻq anjum kebi ashki nadomat shomi shayb. 52 Bovujudikim adam boʻldum gʻamidin qaygʻurub, Hech ogʻzining soʻrogʻin la’lidin topman soʻrub. Jonki, qat-qat qon boʻluptur, dogʻi ishqing ketmagay, Lola bargidek ani bir-bir sovursang kuydurub. Novaking koʻnglumda qilmish xona bovar qilmasang, Koʻksuma ilgingni kelturkim, turuptur bilgurub. Ishqidur jon pardasida ravshan ettim, doʻstlar, Necha kuygaymen harir ichinda oʻtni yashurub. Barqdek poʻyamni ayb etmang salomat ahlikim, Mundogʻ oʻtekim, tutashibdur manga boʻlmas turub. Istama tahsinki, shokirmen ne kelsa ollima, Shukr qilmay naylay olursen qazoni yozgʻurub. Chun Navoiy jonigʻa marham erur paykonlaring, Qosh, yoqsa marhame oʻqung yonimgʻa oʻlturub. 53 Xoki poyi boʻldi joni xoksorim qon yutub Kim, chiqib la’lini oʻpkay rishtai zulfin tutub. Zulfin ochqanda zanax chohigʻa tushkay ming koʻngul, Qoʻymasa ul choh uza ruxsori sham’in yorutub. Ishqi muhriq dashtini qat’ aylamak dushvor erur, Kirmasam, ohim yeli birla havosin sovutub. Kuygali roziymenu hajrigʻa yoʻq, vahkim, meni Ayladi roziy isitmoqqa oʻlumdin qoʻrqutub. Deb emish bir kun kelib koʻngli yarasin butkaray, Kelsa butqil, ey koʻngul, bu soʻzga xud boʻlmas butub. Dahr boʻstonida qilmoq sayr aylab hoyuhuy Harza kezmakdur hayoting qushlarini urkutub. Jomi vaslingdinki, elni tirguzursen, bil yaqin Kim, Navoiy oʻlgusi xunobayi hijron yutub. 54 Vah, ne qotildur kelur oyini qatlu kin solib, Oshiq oʻlturmak uchun har qoshigʻa yuz chin solib. Chun oʻtub ishq ahlidin oshubi sabru fahm oʻlub, Chun yetib zuhd ahligʻa toroji aqlu din solib. El sarikim yuzlanib qindin chiqarib tiygʻi kin, Chun manga markab surub boshimgʻa tiygʻi kin solib. Bu sarigʻ ruxsora birla qon yoshimdin yod qil, Ichsang oltun jom ichinda bodayi rangin solib. Sensizin, ey umr, chun mumkin emas oromu sabr, Borma hardam bizni mundogʻ bedilu gʻamgin solib. Har tarafkim, gom urub yuz porso yoʻlin urub, Har qayonkim, koʻz solib yagʻmovu qatl oyin solib. Bogʻi husnungkim gul ochti rang-rang, ey mugʻbacha, Goʻyi ichting maygʻa bargi lolau nasrin solib. Shar’siz xoshok aro xashxoshdekdur, ey hakim, Koʻkka chiqsang jaybing ichra subhayi parvin solib. Dardu gʻam qolib, Navoiy joni chiqti oqibat, Hajr elindin xonumonin bordi ul miskin solib. 55 Xanjaring jonimgʻa yetti koʻkragimga sanchilib, Novaking yonimgʻa oʻlturdi iyodatqa kelib. Kirib oʻtgan oʻqlaring jon pardasin resh etgali Safhadekturkim qirilgʻay sahv xatlar yozilib. Yugurur har kirpikimga ortilib bir qatra yosh, Shoʻx yoshlardekki oʻynarlar chubuq markab qilib. Ushbu hijron kechasin tush koʻrsam erdi nogahon, Oʻlgay erdim vahmdin, albatta, zahram yorilib. Na’lim ichra dogʻ uchun qoʻygʻan fatila dud ila, Dard oʻchogʻinda tutaydur anda oʻti yoqilib. Ul quyosh birla borur el soyadek, men xoksor, Vahki, qolurmen izining tufrogʻidek ayrilib. Sirri vahdat chun fano dayrida sigʻmas lafz aro, Nevchun oyo xonaqah ichra tuganmas aytilib. Nuktayi tavhidni bilgan qila olmas bayon Kim, bayon qildim desa bilgilki qilmaydur bilib. Ey Navoiy, mayda soqiy la’lidin ermish furugʻ, Kayfiyatni chunki fahm etting netarsen oyilib. 56 Soʻzi hajring ichra har dam za’fligʻ jismim yonib, Oʻtqa tushgan qil masalliq oʻrtanurmen toʻlgʻanib. Ochqil oʻtlugʻ orazing, ey sham’kim, parvonadek Oʻrtanay boshing uza bir necha qatla aylanib. Solgʻasen olamgʻa oʻt, gar gul sovugʻi tobidin Gʻunchadek gulshangʻa chiqsang hullalargʻa chirmanib. Biym erurkim, ofarinishdin chiqargʻaysen damor, Bazmdin usruk chiqib maydongʻa chopsang otlanib. Yor ila xoʻy aylagan koʻnglum erur ul nav’ qush Kim, kishidin ayrila olmas kichikdin oʻrganib. Moldin umrunggʻa osoyish agar yetmas ne sud, Nuh umrin hosil etsang, ganji Qorun qozgʻanib. Qabrim uzra qoʻygʻasiz tosheki, za’f ayyomida Ul pariy koʻyida yotmishmen boshimgʻa yastanib. Ey Navoiy, tushta gar koʻrmak ani mumkin esa, Barcha gar xud soʻnggʻi uyqudur, netarsen uygʻanib. 57 Xasta jonim za’fin angla, koʻnglum afgʻonin koʻrub, Soʻrma koʻnglum yarasin, fahm et koʻzum qonin koʻrub. Vaslida la’li uza xolin koʻrub kuygan kebi, Oʻrtanurmen jonda emdi dogʻi hijronin koʻrub. Vodiyi sabrim dagʻi xoru xasak qildim gumon, Koʻnglum atrofida haryon noʻgi paykonin koʻrub. Angladim qilmish koʻzi olgʻan koʻngul saydigʻa qasd, Har tarafdin charga tuzgan xayli mujgonin koʻrub. Yeru koʻkta istabon paydo emas Xizru Masih, Qochtilar goʻyo dudogʻing obi hayvonin koʻrub. Jism bogʻida ravonshakle tasavvur qildi aql, Boʻstoni husn aro sarvi xiromonin koʻrub. Shabnam ermas nargis ashkidur nedin qon yigʻlamas, Koʻz yumub ochquncha gulshan umri poyonin koʻrub. Charxdin sidq ahli motam ichradur, fahm aylagil, Har sahargah subhning choki giribonin koʻrub. Nomasindakim ochib solmoq nazar mumkin emas, Chun Navoiy hushi zoyil boʻldi unvonin koʻrub. 58 Koʻz yoshim boʻldi ravon bir nargisi jodu koʻrub, Tifl yangligʻkim yugurgay har taraf ohu koʻrub. Qoldi hayron zohid ashkimda koʻrub har yon hubob Roʻstoyiydekki, hayrat aylagay oʻrdu koʻrub. Jon aro tiygʻing koʻrub koʻnglum qushi tuzdi navo, Toʻtiyodekkim, takallum aylagay koʻzgu koʻrub. Vodiyi ishqing makon qildi koʻngul koʻrgach yuzung, El biyobon ichra manzil aylagandek su koʻrub. Jonda oʻz dogʻin koʻrub oshiqligʻimni angladi Ul kishidekkim, tanigʻay oʻz qulin belgu koʻrub, Boda tutqach, dema bexud boʻldikim ul koʻzgudin, Bordi hushum yor husni jilvasin oʻtru koʻrub. Ey Navoiy, daf’ oʻlur holin koʻrub koʻhi gʻamim Fil yangligʻkim, hazimat aylagay hindu koʻrub. 59 Oʻlukni tirguzur la’ling Masihoso kalom aylab Takallum choshniysin sharbati yuhyil-izom aylab. Azalda la’linga sayd etkali koʻnglum qushin goʻyo Qazo sayyodi jonlar rishtasidin yoydi dom aylab. Chamanda tozaligʻdin har quruq shoxe erur Xizriy Magarkim andin oʻtmish obi hayvonim xirom aylab. Agar harf oʻlsa mudgʻam, vahki, xoling nuqta idgʻomin Ayon qildi koʻzumning mardumi ichra maqom aylab. Ne boʻlgʻay tiyra boʻlmay roʻzgorimkim, ochib gesu Qaro shomimni muhlik aylading subhumni shom aylab. Gʻaraz ul yuzni mastur asramoqdurkim, hakimi sun’ Ulusqa oh etar qismat ani oyinafom aylab. Chu haq dargohidin mardud etar naylarsen, ey zohid, Qabuli xalq uchun ortuqsi toat iltizom aylab. Yoshingni dona, bagʻringni su qilkim, tutti faqr ahli Hidoyat qushlarin bu donavu su birla rom aylab. Navoiy kunda chun bir qursi maqsum ortmas, ne sud Falakdek boʻlmogʻing sargashta tun-kun ehtimom aylab. 60 Qon yoshim yoʻlungda tommaydur koʻzum giryon boʻlub, Kim, oyogʻinggʻa tushubtur koʻz qorasi qon boʻlub. Gʻunchadek koʻnglum chekar un, gʻarq oʻlub xunob aro Soʻz deganda ogʻzing ikki la’l aro pinhon boʻlub. Soʻrsa Majnun ishq dashtida meni, ayt, ey rafiq Kim, quyundek itti bu vodiyda sargardon boʻlub. Hajri koʻnglumni buzub, gʻam sayli hamvor etti, voy Kim, asar ham yoʻqtur ul ma’muradin vayron boʻlub. Tigʻi xud oʻtti suubat koʻrki muhlik yarasi, Bu zamon boshimgʻa qoliptur baloyi jon boʻlub. Har zamon ogʻzing xayoli sanchilur koʻnglum aro, Goʻyiyo bu gʻuncha ani zaxm etar paykon boʻlub. Charx ushshoq ohi oʻqidin magar vahm etdikim, Qubba qildi mehrini oʻz hay’ati qalqon boʻlub. Hashr xurshidigʻa moni' fikr qilmassen, ne sud, Atlasi gardun saropardanggʻa shodurvon boʻlub. Ey Navoiy, foniy ul yor istasangkim, xoʻb emas, Jonni sevmaklik bahona oʻrtada jonon boʻlub. 61 Kimsa yori birla xushtur gʻam deyishib mungrashib, Yotsa gohe chirmashib, oʻltursa gohe yondashib. Zulfi el koʻnglin parishon aylamakka jam’ oʻlub, Turfaroq bukim, koʻngullarni yigʻargʻa tarqashib. Mumkin ermas tortmoq paykonlarinkim, jism aro Har biri maskan tutupturlar soʻngakka oʻrnashib. Chiqti zulfin solgʻach ul chohi zanaxdondin koʻngul, Ankabut ul nav’kim, torigʻa chiqqay yormashib. Hajr xayli koʻnglum ichra moʻrdek aylab hujum, Garchi vasl ummidi yetkanda chibindek butrashib. Kuydumu ul zulf tobi rishtai jonimdadur, Sham’ toridekki kul boʻlgʻanda turmish chirmashib. Soqiyo, qilsang himoyat gʻolib oʻlgʻum buylakim, Gʻam bila koʻnglum talashurlar ikavlon qarmashib. Qil havola durdkashlar jonibi, ey mayfurush, May chu har soat toʻkulgay joʻsh urub kuptin toshib. Oshurub haddin Navoiy ham niyozu ajzini, Yor istigʻnovu nozi har necha haddin oshib. 62 Kezarmen koʻyida yillar nazar holimgʻa solgʻay deb, Agar oʻltursa qonim rangi tufrogʻida qolgʻay deb. Koʻngulga yuz tuman nish ursa hijron, aylaman nola, Visoling noʻshidin ul zaxmlar bir kun oʻngalgʻay deb. Koʻngulga novaking to kirdi behad hifzin aylarmen Ki, bu shisha ichinda ul dagʻi nogah ushalgʻay deb. Koʻngulni koʻyida yuz ranj ila mehnatqa topshurdum Ki, gar koʻrsa bu sur’at birla shoyad koʻnglum olgʻay deb. Sirishkim qoni qildi koʻyining sufrogʻin ogʻashta, Itiga shoyad ul balchigʻ bila bir uy yasalgʻay deb. Haram vaslin tilarsen poʻya ur mardona, ey solik, Qadam ohista chekma bagʻring ul yelmakda tolgʻay deb. Navoiy benavoligʻ birla doyim may ichar, bir kun Navo naqshini davron mutribi bazmida cholgʻay deb. 63 Dam-badam jomi tarab gʻayr ila ul moh chekib, Men yiroqtin boqibon, qon yutubu oh chekib. Ne gʻamim it kebi oʻlmakdin, agar eltur esa Boʻynuma ip solibon koʻyiga ul moh chekib. Gʻarazim buki, unutturmagʻamen oʻzni anga, Koʻyiga kirmagim afgʻon gahu begoh chekib. Koʻngluma hajr agar dard oʻqi yogʻdursa, ne tong, Gar chiqarur esa paykonini dilxoh chekib. Men adam yoʻligʻa borman, meni lekin elitur Ogʻzi shavqida koʻngul oʻziga hamroh chekib. Mayi asfarki toʻkulmish qoʻyubon yuz ichsam, Qahraboni koʻrunguz jilva qilur koh chekib. Jur’asin bersa Navoiygʻa erur oʻlgucha bas, Bazmi aysh ichra tarab sogʻarin ul shoh chekib. 64 Ne maxlasim bor aning ishqidin kanora qilib, Ne toʻymogʻim bor aning husnigʻa nazzora qilib. Oʻcharga ishq oʻti chora qil deding, ey shayx, Boʻlurmu qismatim oʻlgʻan balogʻa chora qilib. Boshimda tiygʻi yarasin necha debon soʻrmang, Kishi boʻlurmu boshining tukin shumora qilib. Koʻngulki itti qilib tiyra xonumonimni, Qovay agar yana kelsa, yuzini qora qilib. Koʻngulni yara qilib ulki tikti koʻksimni, Yoqamni tikmak erur koʻkragimni pora qilib. Dedimki, maykadadin xonaqah yoʻlin tutayin, Netayki, ul sari yoʻl bermas istixora qilib. Navoiy etti nihon ishqin, ey figʻon bila ashk, Aning bu aybini naylarsiz oshkora qilib. 65 Ul oy qasdima tiygʻi burron chekib, Men ollida shukronagʻa jon chekib. Masihim chu faryodima yetmadi, Necha oʻlturay oʻzni afgʻon chekib. Hamono yomon koʻzga mayl aylading, Alif nil ila yuzga har yon chekib. Labing noʻshdorusidin ne osigʻ, Men oʻldum chu xunobi hijron chekib. Ketur, soqiyo, davr ayogʻin toʻla Ki, jon qolmadi ranji davron chekib. Agar vasli boqiy kerak, istagil, Fano koʻyiga raxti hirmon chekib. Navoiy berib jon oʻqi shavqidin, Aning zaxmidin yor paykon chekib. 66 Chobukum raxsh uza hijron yoʻlida poʻya qilib, Men aning keynicha gohe yugurub, gah yiqilib, Yiqilib yona qoʻpub, chunki urub yoʻlgʻa qadam, Vahki, yuz nishtari hijron ayogʻimgʻa tiqilib. Tobonim dardu balo xoralaridin oʻyulub, Yuragim ranju ano xorlaridin teshilib. Turfa, koʻrgilki inon tortmay ul shoʻx dame, Soʻngicha buyla qatiqliq bila holimni bilib. Ishq dardigʻa juza oʻlmak yoʻq emish hech iloj, Bosh qoʻyub olligʻa aningki bu ma’noni bilib. Istaram oʻzni xarobot ichida loya’qil, Hush chun boisi ranj oʻldi, netarmen oyilib, Gar Navoiygʻa yogʻin ashk ediyu ra’d figʻon, Hajr chun koj urubon koʻzlariga oʻt chaqilib. Pe Harfining Parivashlarining Parvozi «Gʻaroyib»din 67 Mendin ul chobukning, ey payki sabo, maydonin oʻp, Koʻyiga boshim niyozin yetkurub chavgonin oʻp. Bodpoyi sayrigʻa hamtaklik aylayolmasang, Yerga mendin yuz qoʻyub koʻrgan soyu javlonin oʻp. Kulsa la’li, vahki, qolmas menda bir oʻpkuncha hush, Hashv erur, koʻnglumki, aytursen labi xandonin oʻp. Pok etak istar esang, bir pok etaklik istabon, Xoki na’laynigʻa yuz qoʻy goʻshayi domonin oʻp. Gar ayogʻin raxshining oʻpmak muyassar boʻlmasa, Koʻz solib har yerdakim, koʻrsang ayogʻ bosqanin oʻp. Qoshi yosi gʻamza oʻqin otsa, vah, men xastadin, Koʻzlaringga surtubon sufarini paykonin oʻp. Ey Navoiy, ka’bayi maqsud vaslin istasang, Shohi Gʻoziy qasrining dargohi oliyshonin oʻp. 68 Zulfu yuzdin sunbulungni gul uza tarqatma koʻp, Dahr bogʻida gulu sunbul isin butratma koʻp. Koʻzlaringkim, masti xobolud erur koʻp ovlama, Har sari uyqugʻa borgʻan fitnani uygʻatma koʻp. Zulfigʻa, ey mushk, istarsen qarimchi bandaligʻ, Yoʻq hading kechqil bu savdodin oʻzungni sotma koʻp. Oʻynay-oʻynay oʻlturur bir-bir ulusni koʻzlaring, Shoʻx qotillarni jonlar qasdigʻa oʻynatma koʻp, Tiyradur Majnunki, mendek debsen ani, ey xirad, Aqlu hush ahlini bu devonagʻa oʻxshatma koʻp. Eyki, mujgondin yasol tuzdung koʻngullar saydigʻa, Koʻz yumub ochquncha ushbu xaylni qoʻzgʻatma koʻp. El bila har dam qadah yangligʻ kulub, ey mugʻbacha, Qon yoshim sochib surohiydek meni yigʻlatma koʻp. Safhayi xotirda, ey orif, keraktur yoru bas, Sofiyi vahdatqa xoshoki xavotir qotma koʻp. Chun Navoiy qismati jomi may oʻlmish, ey faqih, Sarzanish aylab anga sangi malomat otma koʻp. Te Harfining Torojgarlarining Tamoshosi «Gʻaroyib»din 69 Qasri johinggʻa sipehr avjida ayvon boʻldi tut, Ham sipehr osibidin yer birla yakson boʻldi tut. La’li rummonny tilarsen dam-badam ziynat uchun, Qatra-qatra bagʻring andin nordek qon boʻldi tut. Naf’ chun kuymaktin oʻzga koʻrmaduk parvonadek, Bir quyosh har tun sanga sham’i shabiston boʻldi tut. Dayr qasdi qilmagʻil har lahza oshiq boʻlgʻali, Qasdi dining qilgʻuchi bir nomusulmon boʻldi tut. Istading dunyo arusin tushtagi mahbubdek, Topmas ergach kom la’lidin pushaymon boʻldi tut. Shoʻxlar qoshin tilarsen, lek andoqkim hilol, Jongʻa yetganda koʻrungach koʻzga pinhon boʻldi tut. Bir mugʻanniydin navo topmoq tilarsen, changdek Egri qad birla ishing faryodu afgʻon boʻldi tut. Koʻsi shavkat yetti doʻzaxqa eshik qoqmoqdurur, Bas yeti iqlim mulki uzra sulton boʻldi tut. Ey Navoiy, oʻzni jam’ et, yoʻqsa olam maxzanin Qon yutub jam’ aylabon oʻlgach parishon boʻldi tut. 70 Ey koʻngul, ul ahdi yolgʻon mehr shartin qildi tut, Ahdini poyonigʻa yetkurmayin ayrildi tut. Xanjari hijron bila ohir kesar chun rishtasin, Mehr torin rishtayi joninggʻa mahkam boʻldi tut. Chun mayi vasl oʻzgalar ichmakka bois boʻlgʻusi, Har nafas xunobi hijron yutmogʻingni bildi tut. Yo eshitmas, yo eshitkach zulmin aylar birga yuz, Holing ul zolimgʻa yuz ming qatla bas aytildi tut. Dema sanchib nishi hijron yetkuray noʻshi visol, Chun bu noʻshung oʻlturur, ul nish ham sanchildi tut. Motam ashki durri chun tufrogʻinga sochilgʻusi, Gavhari anjum falakdin boshinga sochildi tut. Ey Navoiy, kisvati faqr ista, yoʻqsa charxning Atlasin kiyding gumon et oqibat eskildi tut. 71 Kel-kel, ey qurbon koʻngul, ul qoshi yo mehrin unut, Chun vafodin tortilursen ham borib bir goʻsha tut. Chunki ul bizni unutmogʻni sogʻindi, yaxshi ish Sen dagʻi kel bir nafas ani sogʻinmogʻni unut. Ul quyosh har dam boʻlur bir zarra birla garmmehr Mehr sham’in sen dagʻi bir oʻzga oy birla yorut. Hayf erur har shoʻxi ra’no yuziga chun pok ishq, Shavq oʻtin kel sen dagʻi bu ishvagarlardin sovut. Ey pariy, bir telba gar ovvora boʻldi, gʻam yema, Odamiyvashlar bila nozuk mizojingni ovut. Gar koʻzum yoshigʻa ul gul multafit boʻlmas, ne gʻam, Gul bulutdin tozadur, serob emas guldin bulut. Dahr bogʻida giyohi mehr hargiz butmadi, Gar desangkim koʻrmayin bemehrlik bu soʻzga but. Shahdi ayshing zahr etar gardun, sen ushbu jomdin, Xoh komingni achit, xohiy mazoqingni chuchut. Tark qil, sen ham Navoiydek havosin, ey koʻngul, Yoki har dam bir taraf maylin koʻrub, xunoba yut, 72 Ohkim, ul oshno begona boʻldi oqibat, Hajridin bexudlugʻum afsona boʻldi oqibat. Aqlu donish lofini urgʻan koʻngul yigʻlay yuruy, Ul pariyvash hajrida devona boʻldi oqibat. Qatra-qatra shodligʻ ashkinki sochtim vaslida, Barcha hijron qushlarigʻa dona boʻldi oqibat. Borgʻali ul husn ganji gʻam buzugʻ koʻnglumdadur, Ajdaho uyi bizing vayrona boʻldi oqibat. Soqiyo, may tutki, hajr anduhidin men telbani Forigʻ etkan sogʻaru paymona boʻldi oqibat. Chekma un, ohim koʻr, ey Majnunki, bulbul koʻp figʻon Chekti, oʻrtangan vale parvona boʻldi oqibat. Butqa gar bosh qoʻymadim koʻrgilki dinim tuhfasi Dayr piri ollida jurmona boʻldi oqibat. Deding avvalkim Navoiy, seni gah-gah tirguzay, Hech bilmankim sanga, jono, na boʻldi oqibat. 73 Jahdim andoqdur yetishgaymenmu deb vaslinggʻa bot Kim, qabul etman ogʻir deb chiqsa egnimdin qanot. Sabr togʻi birla qilmoq poʻya boʻlmas, ey koʻngul, Tashla ul yukni yetishmak istasang vasligʻa bot. Shahsuvorimning buroqi poʻyasidin qoldi barq Kim, aning fe’li shitob ermish, munung rasmi sabot. Koʻp Masihodin dam urma, qil hayotingni tufayl Angakim, topmish Masih aning tufaylidin hayot. Mehr yuz koʻrmay oʻchashdi pardadin chiqqach yuzung, Olgʻali qoʻymas sarigʻ yuzin qora yerdin uyot. Chun yudi koʻzlar savodin ashk yorut yuz ochib Kim, diramsiz elga boy el farzdur bermak zakot. Ey Navoiy, xoki poyi vasfida shirin soʻzung Bor biaynih toʻtiyo ichinda solgʻandek nabot. 74 Tiyra kulbamga kirib, jono, oʻlumdin ber najot, Zulmat ichra Xizrgʻa ul nav’kim obi hayot. Soda koʻnglum ichra la’lingning xayoli tushgali, Shishayedurkim, aning ichiga solmishlar nabot. Orazing mehrida ogʻzingdur gadoligʻ qilgʻanim, Haq seni xurshid qilmish, zarraye bergil zakot. To koʻnguldin bosh chiqarmish har taraf paykonlaring, Qush bolasidek boʻlubturkim, boʻlur temurqanot. Vasl ummidigʻa tilarmen umr, lekin voykim, Sensizin koʻrsam, tirikmen, oʻlturur meni uyot. Istasangkim, ul quyosh chiqqach sanga qilgʻay tulu’, Ey koʻngul, gʻam sayli yetkach, togʻdek tutqil sabot. Ishqing oʻtin gar Navoiy desakim aylay raqam, Soʻzidin kuyar qalam, qurur qora, erir davot. 75 Koʻzum ucharki, humoyun yuzungni koʻrgay bot. Biaynihi anga kirpiklar oʻlmish ikki qanot. Bezansa dardu balo shohidi halokim uchun, Mijam tarogʻdurur, eski tuganlarim mir’ot. Labing xayolida ashkim erur hayot suyi, Firoqing ichra qorargʻan koʻzum anga zulmot. Zakot oʻlur edi yuzung jamoli naqdigʻa mehr, Tajammul ahligʻa yuzdin bir oʻlsa erdi zakot. Desangki, jonima oʻt solmagʻaysen, ey soqiy, Takallum etma mayolud lab bila hayhot! Qolurlar ogʻzin ochib ishq ahli poʻyamdin, Sogʻ elga kulgu erur telba aylagan harakot. Labingki, jon beradur ahli dard qoni uchun, Navoiy qonigʻa gar mayl etar mumiddi hayot. 76 Ey koʻngul, yor oʻzgalar domigʻa boʻldi poybast, Senga mushkil holatu bizga qatiq ish berdi dast. Vasl torin chekti ul, men dagʻi chektim ohkim, Rishtani uzdiyu boʻldum hajr tufrogʻigʻa past. Necha bosh qoʻydum yoʻlida, vahki, qildi poymol, Za’fligʻ jismimgʻa zulfi toridek solib shikast, Zahra yoʻq, mujib soʻrargʻa boʻlmasun, yo rab, kishi Muflisu oshiq, sevar dildori mustagʻniyu mast. Soqiyo, bu ishga bexudlugʻdin oʻzga yoʻq iloj, Mujda mugʻ koʻyiga yetkurgilki, boʻldum mayparast. Gʻarq oʻlay may bahri ichra rost oʻl gʻoyatqacha, Kim solib boʻgʻzum aro chekkay ajal qullobi shast. Ey Navoiy, jurm uzri dashtida qil poʻyakim, Yaxshi ermas zuhd zanjirigʻa boʻlmoq poybast. 77 Subh erur soqiyu men maxmurmen, sen mayparast, Tut quyoshdek jomni, moni’ nedur boʻlmoqqa mast. Tiyra shomi hajr aro, vah, asru koʻp chektuk xumor, Mast oʻlali bu nafaskim, vasl subhi berdi dast. Kun biyik chiqquncha hoʻyu nolani past etmali, Koʻp biyik chiqqay bugunkim boʻlgʻabiz biz yerga past. Anjuman ahli yuzin gulgul qilali may bila, Mehrdin topquncha anjum gullari bir-bir shikast. Charx motam yetkurur, biz dagʻi oncha yigʻlali, Kim, kuhan gʻamxonasi ul sayldin qilsun nishast. Gar shafoatqa maloyik kelsa, nomahram debon, Mehr shaklidin falak yoʻlin qilali xorbast. Tong emas boʻlsa Navoiy mast to shomi abad, Kim, azal subhida boʻlmish qismati jomi alast. 78 Junun toshi urub har yon yangi dogʻimni afgor et, Ichimdin loladek, ishq ichra toshimni namudor et. Chu majnun qilding emdi, ey mugʻanniy, goʻshatobingni, Koʻngul savdosi taskini uchun boʻynumgʻa tumor et. Desang, koʻnglum qushi aylab, havo chekkay navoyi ishq, Xadanggingning parin aylab qanot, paykonni minqor et. Soching kufrida oʻlsam qabrim uzra qoʻyma xirqamni, Chekib har torini bir barhaman beliga zunnor et. Koʻngul ayvonida ohim yelidin pardayi ishqing Desangkim, uchmasun mujgondin atrofigʻa mismor et. Desang ogʻzin koʻray, ey aql, markaz nuqtasin ista, Vale shart ushbukim, avval quyosh davrini pargor et. Imorat tarhidur na’lu alifdin har taraf koʻksum, Vafo qasrin qoʻparsang, bu binolar uzra devor et. Erur maqsad yiroq, vodiy uzun, tun tiyra, yoʻl burtoq, Bu yoʻlda salb etib oʻzluk yukin, oʻzni sabukbor et. Navoiy oʻlsa tirguzgil, yuziga yuz qoʻyub, ya’ni Yuziga su urib ul uyqusidin ani bedor et. 79 Vujudum oʻrtading, ey ishq, emdi tarkim tut, Xudoy uchunki, meni qayda koʻrdung anda unut. Koʻngulni vasl charogʻi bila, deding, yorutay, Tutashti chun bizning uy emdi oʻzga uyni yorut. Chu vasl kuymak ila hosil oʻlmadi, ey koʻz, Tahassur ashki bila shu’laligʻ koʻngulni sovut. Jununi daf’igʻa koʻnglumni dogʻ etay debsen, Bu dogʻ sahldurur, hajr dogʻidin qoʻrqut. Buxori ohim erur loyiq, anglagil, ey ashk, Bahori husnigʻa nogah keraklik oʻlsa bulut. Ne voqi’ oʻlsa chu taqdirdin emas xorij, Bas oʻktadur qiluridin kishiga bermak oʻgut. Navoiyyo, bu oʻtar olam ichra besh kun qil Oʻzungni may bila mashgʻulu ishq birla ovut. 80 Koʻnglum oldi bir pariypaykar malaksiymo yigit Kim, bani odamda andoq boʻlmamish paydo yigit. Oti sarkash, toʻni zarkash, husni dilkash, nutqi xush, Koʻrmaduk bu nav’ mahvash chobuku ra’no yigit. Ishqida koʻzu koʻngulning bir-biridin rashki bor, Olloh-Olloh, boʻlur ermish muncha ham zebo yigit. Zorligʻlar birla oʻlmay topmagʻumdur xud visol, Ne uchunkim men qari quldurmen, ul mirzo yigit. Yoʻlida yuz ming kuhanpir oʻlsa, qilmas iltifot, Kimsa koʻrganmu ekin bu nav’ beparvo yigit. Yoʻlung uzra ham gadomen, ham qari, ham xasta hol, Bir boqib oʻt holima husnung zakoti, o yigit. Dayr piri mazhabin tutmay, musulmonlar, netay, Olgʻan oʻlsa naqdi iymonimni bir tarso yigit. Bosh oqardi, sabza xatlar tarki tutsam yaxshiroq Kim, xush ermastur yigitlar bazmida, illo yigit. Ey Navoiy, qarib oʻzni solmakim, aylar seni Bir qadah may birla ul shoʻxi qadahpaymo yigit. 81 Mast chiqti yana ul qotili bebok yigit, Chok aylarga koʻngullar yoqasi chok yigit. Aql pirini fano dayrida rasvo qildi, Kim koʻrubtur bu sifat zolimu bebok yigit. Yetti iqlimda ofat yigitimcha ermas, Quyoshidin yasasa bu yetti aflok yigit. Gah qilur zulmu gahe qatl havas kim koʻrmish Qotilu zolim aro buyla havasnok yigit. Poklik pardasida tutsun ani izidi pok Kim, erur asru yuzi poku oʻzi pok yigit. Qariding, oʻzni qarilar sari solkim, yarashur Kirsa cholok yigit bazmigʻa cholok yigit. Ey Navoiy, yigiting nazminga mayl etti, sevun Kim, nasib oʻldi sanga sohibi idrok yigit. 82 Yana soldi hajr ham tan, ham koʻngul, ham jongʻa oʻt, Soldi oʻt hijron manga, yo rabki, sol hijrongʻa oʻt. Aytqay kiymish junun mulki shahi zarkash libos Koʻrgan el, bu nav’kim tushmish meni uryongʻa oʻt. Goʻyiyo boʻldi quyun gʻam dashtida eskan samum, Yoʻqsa tushti men kebi majnuni sargardongʻa oʻt. Manziling erdi koʻzu koʻnglum, vale sen borgʻali Muni su qildi xarobu tushti ul vayrongʻa oʻt. Men dagʻi kuymay qutulmoq, ey koʻngul, mumkin emas, Buylakim soldi damim gʻam dashtida har yongʻa oʻt. Dudi ohim dosh dudidekmu ravzandin chiqar, Yo solibtur furqating bu kulbayi ahzongʻa oʻt. Gar manga oʻt soldi davron hajridin, bas ayb emas, Men dagʻi solsam damodam oh ila davrongʻa oʻt. Ne uchun ashjordin yigʻmish oʻtun, ey bogʻbon, Otashin guldin agar urmas falak boʻstongʻa oʻt. Ey Navoiy, tan qolib jonimni olib bordi yor, Soldi ul borgʻangʻa oʻt, hijron vale qolgʻangʻa oʻt. 83 Vahki, hajrinda jahon boʻldi koʻzumga zulumot Kim, borur yayqalibu qaytmas ul obi hayot. Zulfi ollinda binafshaki, boshin soldi quyi, Ani koʻrmakka hamono munga moni’dur uyot. Harakat qilsa labing tuz toʻkulub shahd oqar, Tuzluq el koʻp, biri yoʻq sen kebi shirinharakot, Terlagan la’li gulob ichramudur gul bargi Yoʻqsa usruk koʻzmu soldi araq ichra nabot. Koʻnglum ul gulga qilib mayl, figʻonkim, bulbul Oriyat istadimu bermadi bir lahza qanot. Bu chaman ichra xazon sarsaridin sarv kebi, Gʻami yoʻq tuzluk ila kimki shior etti sabot. Koʻr Navoiyniki koʻngli uyidur butlar ila Uyla butxonaki, anda toʻladur lotu manot. 84 Ey nasimi subh, ahvolim diloromimgʻa ayt. Zulfi sunbul, yuzi gul, sarvi gulandomimgʻa ayt. Buki la’li hasratidin qon yutarmen dam-badam, Bazmi aysh ichra labolab bodaoshomimgʻa ayt. Kom talxu boda zahru ashk rangin boʻlgʻanin, La’li shirin, lafzi rangin, shoʻxi xudkomimgʻa ayt. Shomi hijron roʻzgoring tiyra nevchun qildi deb, Soʻrmagʻil mendin bu soʻzni, subhi yoʻq shomimgʻa ayt, Ul pariy hajrida nangu nomkim, tark ayladim, Koʻngul otligʻ hajr vodiysida badnomimgʻa ayt. Ey karomatgoʻy, ishim ogʻozi xud isyon edi, Sham’i rahmat partavi yetkaymu anjomimgʻa, ayt. Yoʻq Navoiy bedil oromi gʻam ichra, ey rafiq, Holini zinhorkim, koʻrsang diloromimgʻa ayt. 85 Xirmani ruxsorigʻa solmish mayi gulnori oʻt, Uylakim, gul xirmanigʻa otashin ruxsori oʻt. Hajr shomi gʻam sipohin, koʻrki, koʻnglum dashtida Ne yoqibdurlar cherig tushgan kebi har sori oʻt. Oʻt agar itsa jahondin, ohim oʻlsa, gʻam emas, Yetkuray bir damda yuz avvalgʻi oʻt miqdori oʻt. Gar harorat mujibi ermas chuchukluk, bas nedur Har zamon jonimgʻa solmoq la’li shirinkori oʻt. Foʻtayi zarbaft emas ul shoʻxi ra’no boshida Kim, ayon qildi uzori tobidin dastori oʻt. May batining koʻr nishotafzoligʻin huzn ahligʻa Kim, sochar suhbatni garm aylar uchun minqori oʻt. Gar Navoiy oʻxshatur koʻkni tutunga, ayb emas, Chun bulutqa urmish aning ohi otashbori oʻt. 86 Lolazor ermaski, ohimdin jahongʻa tushti oʻt, Yoʻq shafaqkim, bir qiroqdin osmongʻa tushti oʻt. Dedilar: el xonumonin oʻrtar ul ruxsor oʻti, Bu soʻz eshitkach, meni bexonumongʻa tushti oʻt. Orazingning lam’asi kuydurdi sabrim xaylini, Barqi ofat chaqilib ul korvongʻa tushti oʻt. Oʻqlaring koʻnglumga tushkach kuydi ham koʻz, ham badan Kim, kuyar oʻlu qurugʻ chun naysitongʻa tushti oʻt. Sovurub gul xonumoninmu quyun rangin ekin, Yo falak bedodidin sarvi ravongʻa tushti oʻt. Kuydum ul damkim, yuz ochding xalqni kuydurgali, Elga oʻt solding vale, men notavongʻa tushti oʻt. Ey Navoiy, bilki ohe chekmisham beixtiyor, Desalarkim, beshayi Mozandarongʻa tushti oʻt. 87 Voykim, dushmandek oʻldi ahdidin begona doʻst, Dushmanim oʻltursa, ahd ettimki, tutmay yona doʻst. Sogʻarimda zahru sahro uzra poʻyam shiddatin Bilmas ulkim, bor anga hamkosavu hamxona doʻst. Jon qushi oʻrtandi sevgach yorning oʻtlugʻ yuzin, Naylagay kuymay, chu boʻlgʻay sham’ ila parvona doʻst. Vodiyi hijronda agʻyorigʻa yor oʻldum, ne tong Gar boʻlur gʻuli biyoboniy bila devona doʻst. Doʻstluq jonondin istarmen, manga olam eli Dushmani jon boʻlsa boʻlsun, bor esa jonona doʻst. Ahli din paymonshikandur, qilsa boʻlmas doʻstluq, Bas manga mugʻ dayrida ulkim, tutar paymona, doʻst. Zulfigʻa tushsa Navoiy xoli shavqidin ne tong, Domdin yoʻq chorasi har qushki, boʻlgʻay dona doʻst. 88 Bosh qoʻyarmen kup ayogʻinda may ichsam payvast, Qani mugʻ dayrida mendek yana bir bodaparast. Hajridin toki koʻngul sindi oqar turmay qon, Shishadekkim, toʻkulur bodasi chun topti shikast. Din havas aylasam, oʻlturmangiz, ey mugʻbachalar Kim, burun tavba ushatqan kuni boʻlmishmen mast. Menu mayxonaki soqiyu mugʻanniy qilmish Chang zulfiyu tarab, sogʻariy birla pobast. Joh bazmi aro sarkashlik ila topma gʻurur Kim, boʻlur buyla biyiklar yana bir jom ila past. Yoʻq harifeki, fano dashtida qoʻllar tutushib, Boʻlsa yoʻl qat’ida hampoy mangavu hamdast. Meni usruk koʻrubon jomim ushatma, ey shayx Kim, bu yangligʻ meni mast etgan erur jomi alast. Sayldin tomgʻa nishast oʻlgʻanidek, dayr ichra Boda saylobidin oʻldi meni vayrongʻa nishast. Gʻarqi may boʻldi Navoiyu erur uyla zaif Kim, surohiy qilidin solsa boʻlur boʻgʻzigʻa shast. Se Harfining Samin Gavharlarining Samarasi «Gʻaroyib»din 89 Qachonki ul buti shirin kalom qildi hadis, Xavose sharbati yuhyil-izom qildi hadis. Masih dam ura olmas anga uruj tuni, Magar bizing mahi ulviy xirom qildi hadis. Qayonki yozdi hadis, oʻldi sayd el goʻyo Nuqtani dona, xututini dom qildi hadis. Labidin ayru tushub soʻg uchun kitobatdin, Ne tong, libosin agar mushkfom qildi hadis. Chibinni shahd nechukkim yigʻar, takallumdin Ramidalarni nafas ichra rom qildi hadis. Zihe takallumi mu’jiznizomkim, kelgach, Arab fasihlarigʻa harom qildi hadis. Ulusni tutti Navoiy soʻzi aning birla, Magar Rasuli alayhissalom qildi hadis. 90 Nutqi jon bermak qilur ul la’li xandon birla bahs, Rost Isodekki qilgʻay obi hayvon birla bahs. Yor derkim, bahs qil ernim bilakim, ne uchun Koʻnglung olib qasdi jon etti qilay jon birla bahs. Ey koʻngul, gar aql etar man’i jununim ne jadal, Ayb erurkim, ahli donish qilsa nodon birla bahs. Jonni jonon gar tilar, billahki, minnat jongʻadur, Har nechuk hukm etsa, tegmas jongʻa jonon birla bahs. Nosiho, qilma jadal, ayril kiyiklardin debon, Olimi shahr etmagay gʻuli biyobon birla bahs. Faqr koʻyida musallam tut ne qilsang istimo’, Orif ermas har kishikim qilsa irfon birla bahs. Ey Navoiy, har nechuk zulm etsa, chek, dam urmagʻil Kim, gado haddi emas hech ishda sulton birla bahs. 91 Mening jununuma gar ul pariy erur bois, Halokima qad ila paykari erur bois. Dema nedin kuyasenkim, aning yuzu labidin Bu ishga shu’la bila ahgari erur bois. Koʻngul qushi tunu kun mulki boxtar sari Havo qilurgʻa mahi xovariy erur bois. Mangaki, gʻamzasidin oʻlmisham, hayoti abad Xayoligʻa labi jonparvari erur bois. Chamanda bulbul etar shavq nuktasin takror Ki, gul varaqlarining daftari erur bois. Ul oy firoqida ashkim oqargʻa shomu sahar, Tulu’i Zuhra bila Mushtariy erur bois. Koʻngulni choku bagʻirni shikof istarima Aning qilichi bila xanjari erur bois. Hamesha dayr ichida boʻlmogʻimgʻa mugʻbachalar Karashmasiyu fano sogʻari erur bois. Navoiy oʻlmasigʻa ozimi Iroqu Hijoz Magar nazohati mulki Hiriy erur bois. Jim Harfining Jamilalarining Jilvasi «Gʻaroyib»din 92 Buzugʻ koʻngulga fano boʻlsa kom, cheksun ranj Ki, ranj chekmasa hargiz muyassar oʻlmas ganj. Agar kishiga chekib ranj, ganj boʻldi nasib, Desa bu ganjni asray, yoʻq andin ortuq ranj. Kishiki naqdini vazn aylabon qilur madfun, Bu gʻussasanjdur, olgʻan kishi-farogʻatsanj. Yilon kebi, ne ajab, ganj asragʻan kishining Hamesha komida gar zahr erur, tanida shikanj. Zamona johi uchun har gʻululayi tashvish, Ki, kelsa koʻnglung uyini anga qilursen xanj. Desangki, fard oʻlay eldin koʻngulni xoliy tut Ki, toq derlar agar xanj sari etsang lanj. Boshi quyidurur ozoda savsan ollinda, Chu nargis oʻldi chaman maxzanida naqd-ul-fanj. Tariq kebi soʻyulur talxkomliq birla, Tarigʻ tarigʻki, yigʻishturdi oltunin noranj. Itur koʻngul haramidin xavotir asnomin, Navoiy, oʻlsa maqoming Madina, gar Afranj. 93 Ey gadoyingning gadoyi barcha ahli taxtu toj, Kim, gadoyingdur, anga yoʻq taxt ila toj ehtiyoj, Koʻzlaring oz jurm uchun qilsa itob ermas ajab, Bor muayyankim, boʻlur bemorlar nozuk mizoj. Gar sanavbar tuzmamish sarving xilofin koʻnglida, Yel chinor ilgi bila nevchun urar yuziga koj. Eyki, koʻnglumni buzub, dersen, xayolimni chiqar, Hech kim vayronadin ganj istamas hargiz xiroj. Sen jafo qilgʻach, koʻngul jon birla tarkim tuttilar, Boʻlsa shah zolim, el ichra zulmgʻa ermish rivoj. Hajrdin dod istadim, deding, sabur oʻl voy kim Toza dogʻimgʻa yonar oʻt birla aylarsen iloj. Chun fano gardi yopar, ne sud, taxti johinga, Koʻkning anjumdin mukallal atlasin qilsang duvoj. To gadoyingdur Navoiy taxt ila toj istamas, Ey gadoyingning gadoyi barcha ahli taxtu toj. 94 Charx izing gardiga qildi kavkabi sayyor xarj, Javhar olmoqgʻa gʻaniy qilgʻan kebi dinor xarj. Soyiru sobit nisoring qilsa tong yoʻqkim, boʻlur Kechqurun shoh oʻlsa mehmon, kimsaga bisyor xarj. Naqdi rahmat xarjing etsa haq, ne tong, ulkim topar, Sen kebi mahbubi vaslin, aylagay nochor xarj. Fosh etib naqdi shafoat qilding ummatni xalos, Aylagandek naqdini topqan qiziq bozor xarj. Bahri rahmatdinki, topting, xalq uza bir qatra bas, Garchi teng avlodur etmak daxl ila izhor xarj. Magʻfirat ganji sanga tamlik erur, moni’ emas, Aylasang isyoni koʻp ummatqa har miqdor xarj. Sen kimu na’tin demak, til asragʻil koʻp nuktadin, Ey Navoiy, ma’rifatni qilma har ne bor xarj. 95 Mayi la’ling erur jon birla mamzuj, Yoʻq ersa obi hayvon birla mamzuj. Jigargundur sirishkim, negakim bor Bagʻir bu ashki gʻalton birla mamzuj. Jahonni buzdi ashkim oh ilankim, Erur sarsar bu toʻfon birla mamzuj. Qoʻshuldi koʻzlarimning ashki vahm et Ki, Qulzum boʻldi Ummon birla mamzuj. Koʻngul qon boʻldiyu ishqing oʻtidin Bu qon mahlul paykon birla mamzuj. Yuziga tushti zulf aylang nazzora Ki, boʻldi kufr iymon birla mamzuj. Manga har mayki, tutti soqiyi davr, Burun qildi ani qon birla mamzuj. Mayi vasl istama koʻp, ey koʻngulkim, Erur ul zahri hijron birla mamzuj. Navoiy suri motam boʻldikim, bor Surudi ayshi afgʻon birla mamzuj. Chim Harfining Chobuklarining Chehragushoyligʻi «Gʻaroyib»din 96 Koʻngullar nolasi zulfung kamandin nogahon koʻrgach, Erur andoqki, qushlar qichqirishqaylar yilon koʻrgach Koʻngul chokin koʻzumda ashki rangin elga fosh etti, Baligʻ zaxmini fahm aylarlar el daryoda qon koʻrgach. Koʻzum qon yosh toʻkar, netib koʻngul zaxmin yashuraykim, Toparlar yerda zaxmin sayd qonidin nishon koʻrgach. Boʻyolgʻan qon aro jon pardasi yetkach gʻami hajring, Koʻngul bogʻida bargedurki, ol oʻlmish, xazon koʻrgach. Xadangging zaxmi ichindin balolarni yugʻan yoshim, Erur tifleki, olgʻay qush bolasin oshyon koʻrgach. Koʻngullar naqdini toroj etarga yopmogʻing burqa’ Aningdekdurki, yuz bogʻlar qaraqchi korvon koʻrgach. Yuzin zulf ichra to koʻrdum oʻlub vasligʻa yetmasmen, Gʻalat ermish yuz urmoq, kecha oʻtni har qayon koʻrgach. Erur chun olam ichra joh foniy, yaxshi ot boqiy, Bas el komin ravo ayla oʻzungni komron koʻrgach. Navoiy, xurdai nazmingni andoq aylading tahrir Ki, sochqan xurda boshing uzra shohi xurdadon koʻrgach. 97 Jamolin vasf etarmen hamdamim ul gul’uzor oʻlgʻach, Quruq shox uylakim zohir qilur gullar, bahor oʻlgʻach. Qoshin koʻrgach hasaddin istaram el koʻzi bogʻlangʻay, Nechukkim koʻz tutarlar el yangi oy oshkor oʻlgʻach. Junun ermas kiyiklar suhbati dermen manga shoyad, Bir oʻq tekkay gʻalat, ul qoshi yo garmshikor oʻlgʻach. Havas ishq aylagan ozoda, kechqil bu xayolingdin Ki, chiqmas bu tikan koʻnglungda nogah ustuvor oʻlgʻach. Deyolmas dard ila ittim, vale bilgilki, chekmishmen, Bir ohe barcha olam gʻussa dudi birla tor oʻlgʻach. Qilib man’i jununum ul pariy koʻyiga yuzlangan Soʻzi hashv erkanin fahm aylagay, beixtiyor oʻlgʻach. Qani Hotam, qani Qorun, qani Jamshidu Afridun? Bas ehson qil sanga gardundin adno e’tibor oʻlgʻach. Gʻururi jahl jomi birla mast oʻlmaki, oʻlmakdur, Maozallah, bu maygʻa charx davridin xumor oʻlgʻach. Navoiy sham’dek yigʻlab, kuyub holimni sharh aylay, Ul oy bazmida bir tun rost oshiqlargʻa bor oʻlgʻach. 98 Husni ortar yuzda zulfin anbar afshon aylagach, Sham’ ravshanroq boʻlur torin parishon aylagach. Yuzni gullardin bezabmu bizni qurbon aylading, Yo yuzungga tegdi qonlar bizni qurbon aylagach? Tiygʻ ila paykonlaring yetti koʻngul boʻlgʻoch xarob, Suv quyub tuxm ekting, ul kishvarni vayron aylagach. Qon emaskim yopti gulgun hulla jannat xozini, Ishq maqtulin shahid aylarda uryon aylagach. Oshkor aylab yuzin koʻzumni hayron ayladi, Yoshurun oldi koʻngul koʻzumni hayron aylagach. Jongʻa qoʻygʻach naqdi ishqing qildi koʻnglumni halok, Oʻlturur mahramni sulton ganj pinhon aylagach. Ey Navoiy, ishq agar koʻnglungni majruh etmadi, Bas nedurkim, qon kelur ogʻzingdin afgʻon aylagach?! 99 Yetishsa ishq aro yuz mehnatu balo, qadah ich, Nafas-nafas quyubon may toʻla-toʻla qadah ich. Mukaddar oʻlsa zamiring zamona mehnatidin, Agar desang, beray ul koʻzguga jilo, qadah ich. Nishot bazmida soqiyi mohvash sarxush Bosh ursa dagʻi ayogʻ tutsa, qoʻl sola qadah ich. Jahon ishida boqib xalq ibtilolarigʻa, Alardek istamasang oʻzni mubtalo, qadah ich. Desang xalou-maloda boʻlay nishot bila, Agar malo, qadah ichqil, vagar xalo, qadah ich. Riyo ichinda nekim hosil etting, ey zohid, Desang xalos oʻlay, et rahnu hosilo, qadah ich. Sangaki dayr elining shohisen, Navoiy, agar Yoʻluqsa dayrda maxmur, urub salo, qadah ich. 100 Faqr ahligʻa podsho muhtoj, Oʻylakim shohgʻa gado muhtoj. Yorgʻa bilgach ehtiyojimni, Boʻlmadim kimsaga yana muhtoj. Ishtiyoqim koʻp, ehtiyojim ham, Anga mushtoqmen va yo muhtoj. Yoʻq gadoligʻda ixtiyorimkim, Tengri qilmish meni sanga muhtoj. Koʻyiga kirganimda tavsan edim, Lek boʻldum tura-tura muhtoj. Tengri razzoq keldi roʻziy uchun Aylama oʻzni xalq aro muhtoj. Benavodur Navoiy ollingda, Tong emas, boʻlsa benavo muhtoj. He Harfining Haromiylari Husnoroyligʻi «Gʻaroyib»din 101 Zihe tiling ana afsah takallumida fasih, Sen amlah oʻldung, agar dilrabolar oʻldi malih. Tulu’i subhi saodat yuzung sabohatidin, Zihe kamoli sabohat, zihe jamoli sabih. Xamiri moyayi jismingdin ortqanni qazo, Iki badanda qilib ruh atadi Xizru Masih. Falakni chok qilib oʻtganingda gar ba’zi Tavahhum ayladi, shaqqul-qamarda boʻldi sarih. Qadam quyosh uza qoʻydung uruj shomi ne tong, Kafingni gar yadi bayzogʻa qilsalar tarjih. Erur kalomekim, anda hurufi illat yoʻq, Qayu hadiski, sendin bayongʻa keldi sahih. Emas Navoiyu madhing demakka had, basdur Anga bu qadrki, modihlaringgʻa boʻlsa madih. 102 Badangʻa kelmadi to azmi koʻyung ayladi ruh Ki, ruh shaxsini ul gʻamza ayladi majruh. Hayotbaxsh esa ul hur aksidin boda, Mahalli hayrat emas, hur aksidindur ruh. Qizardi lolavu sargʻardi subh xijlatdin, Bu lolalarki, uzoringda ochti jomi sabuh. Vafogʻa va’da qiliptur deb oʻtma, ey qosid, Xudoy uchun manga kayfiyatin degil mashruh. Hayot yor visolidur, ey koʻngul, yoʻq esa, Seni firoqda farz aylayinki, boʻldung Ruh. Buyurma tavba yana, nosihoki, mugʻbachalar Havosi qildi meni tavba tavbasida nasuh. Figʻonki, tiyra koʻngul kunjida nihon rozim Piyola sha’sha’sidin el ichra topti vuzuh. Baso kishiki, ishi masjid ichra band oʻldi, Chu ochti dayri fano eshigin yetishti futuh. Navoiyo, nedin ul gʻamza tiygʻ tortibdur, Gar istamaski, koʻngul saydin aylagay mazbuh. 103 Koʻngulni mugʻbacha oldi mugʻona tut aqdoh Ki, yoʻq saloh ila boʻlmogʻliq emdi bizga saloh. Bir oy firoqida bexudlugʻ istaram toʻla tut, Agar qilib esang aflok jirmidin aqdoh. Halol boʻldi xaroboti ishq ahligʻa may, Tutarbiz ahli vara’, kimki ani tutsa muboh. Hayotbaxsh labing ruh emishtuk, ey soqiy, Magarki vovini i’lol etib qilibsen roh. Yoʻq ersa jismda ul hosil aylagan qondin, Hakim ne uchun ajzosini dedi arvoh. Saboh maykada bogʻligʻduru xumorim tund, Taajjub etmang, agar zikrim oʻlsa, yo fattoh. Ne erdi maykada gʻavgʻosi, raz qizin goʻyo Bu shom qildi Navoiygʻa piri dayr nikoh. 104 Nega koʻrguzdi sovugʻ ohu sarigʻ ruxsor subh, Gar nihoniy mehridin mendek emas bemor subh. Gar havoyiy boʻlmasa men telba yangligʻ, bas nedur, Koʻnglakin chok aylabon togʻ uzra majnunvor subh. Mehridin mendek nihoniy toza dogʻi boʻlmasa, Yuzda nevchun kavkabi ashkin qilur izhor subh. Dema shingarfiy bulut har yon erur qonligʻ momuq, Toza dogʻidin erur mendek magar xunbor subh. Gʻam tuni ohim sharoridin tutashti koʻkka oʻt Kim, aning otin qoʻyuptur gunbadi davvor subh. Kun shuoiy xatlari ermaski tutmish motamim, Yuzni anjum tirnogʻi birla qilib afgor subh. Soqiyo, tutqil sabuhiy bodakim, bu dayrdin, Biz ketib bu nav’ toli’ boʻlgʻusi bisyor subh. Ey Navoiy, istasang bargu navo bu bogʻ aro, Guldek oʻl roki’ kecha, bulbul kebi bedor subh. 105 Roʻzavu gul yettiyu ichmas ul oy gulgun qadah, Ne koʻngul xushluq bila tortay meni mahzun qadah. Yo meni mahrumgʻa xunobayi hijron berib, Oʻzga mahramlar bila ul oy chekar gulgun qadah. Bore har taqdir ilakim, bor meni labtashnagʻa Tutmas ermish zahri gʻamdin oʻzga dahri dun qadah. Soqiyo, bu gʻussa daf’i mastu bexudlugʻdurur, Tut shafaqgun may toʻla gar xud erur gardun qadah. Roʻza oyin koʻrmay ilgingdin qadahni solmagʻil, Lek ol bayram hiloli ham koʻrungan tun qadah. Jom erur men telbaga qonligʻ koʻzumning kosasi, Lolalar sahroda bas, gar istasa Majnun qadah. Chun fano dayrigʻa kirdim boda tut, ey piri dayr, Zarf xoh eski safol oʻlsun, vagar oltun qadah. Yuz qadah qilgʻil murassa’kim chekarsen jomi marg, Hech kim xud topmadi Jamshiddin afzun qadah. Ey Navoiy, bizni yod etkaymu barqandon kuni Ichsa jomi Jam tilab soniyi Afridun qadah. 106 Ey manga jonbaxsh gulbargi taringdin toza ruh, Toza-toza har biri shavqin solib ovoza ruh. Ruhi mahz ul tozavu tar sarvi ra’nodek qading, Ne ajab boʻlsa ravon boʻlgʻanda elga toza ruh. Koʻyi gardidin oʻlug jon topsa tong yoʻq, negakim Tufrogʻ oʻldi koʻyida behaddu beandoza ruh. Boʻlgʻusi jonon kebi boʻlsa mujassam suvrati, Hulla kiysa surtubon jannat gulidin gʻoza ruh. Chiqti jondin paykar aylab nozu husn izhor etib, Zor ul paykarga jon, vola bu husnu noza ruh. Shavq tiygʻi birla solik aylasa koʻnglini chok, Fayz shahristoni sayrigʻa topar darvoza ruh. Ey Navoiy, shukrkim, yoʻl topti jonon koʻyiga Hajr shomi zulmatida yoʻlni oza-oza ruh. Xe Harfining Xoʻblarining Xiromi «Gʻaroyib»din 107 Gadoyi faqr ila soʻz ayta olmas podsho gustox, Shah ollinda nechukkim, dam ura olmas gado gustox. Ne quvvat birla shah gustox soʻzlashgay aning birla Ki, vahm etgay boshigʻa soya solmoqtin humo gustox. Uruj istar esang bu dayr ichinda foniy oʻlgʻilkim, Malak uzra qadam bosib oʻtar ahli fano gustox. Balo ichra dalir urma qadam to oshiq oʻlmay sen, Samandar boʻlmagʻuncha kirsa boʻlmas oʻt aro gustox. Ne muhriq vodiy ermish ishq koʻyi dashtikim, ul yon Oʻta olmas samum oʻlmoq harosidin sabo gustox. Shujoat birla kirmak kulbayi faqr ichra boʻlmaskim, Bu vayronni qila olmas vatan har ajdaho gustox. Chu topmas har nekim, taqdirdur, bu dayr aro tagʻyir, Adab ermasdurur qilmoq har ishni muddao gustox. Ne nozuk xoʻyi bor ul dilraboningkim, niyoz ahli, Shikoyatqa ne yetgaykim, de olmaslar duo gustox. Navoiy ishq istigʻnosini to angladi vahkim, Qila olmas figʻon forigʻ, cheka olmas navo gustox. 108 Bahor sensiz oʻluptur manga ajab doʻzax, Qizil gul anda oʻtu oq shukufalardur yax. Bahor sensiz agar doʻzax oʻlsa tong ermas, Bihisht ichinda liqo boʻlmasa erur doʻzax. Xayoli xayli koʻzumga kelurgadur goʻyo, Yuzumki yoʻl-yoʻl oʻluptur sirishkdin rax-rax. Gʻarib kelmadi shirin labinggʻa achchigʻ soʻz, Emas gʻarib chuchuk meva boʻlsa xasta talx. Koʻngul fano kunjidin zoʻr bozu istarkim, Vujud panjasini anglamish bagʻoyat shax. Navoiy egni yalangdur demangki, bordur anga Fano hasiri, balo xorasi nasij ila nax. Magar shah ashhabi ollinda payk boʻldi sipehr Ki, qilmish oʻn kechalik oyni egnida nochax. 109 Tong emastur, boʻlsa har sarvi pariyruxsor shoʻx, Lek erur sarvi pariyroʻyum mening bisyor shoʻx. Gar mening shoʻxi sitamkorim pariyzod oʻlmasa, Mumkin ermas odamiy boʻlmogʻligʻ ul miqdor shoʻx. Turmasa qon bu kecha koʻksum shikofidin ne tong Kim, erur koʻnglumga kirgan chobuki ayyor shoʻx. Vah, ne tong har lahza betoqatligʻimkim, dilbarim Bovujudi husn, ham shirin erur, ham bor shoʻx. To yetishgay jongʻa yetkurgan koʻngulga yuz balo, Shukr etarmenkim, nasib oʻlmish manga dildor shoʻx. Shoʻxlardin tuz qadam qoʻymoq chu kelmas, voqif oʻl Kim, sitamgar chobukedur charxi kajraftor shoʻx. Gar desangkim jongʻa yetmay har zamon bir javrdin, Ey Navoiy, pand eshit, yor istama bisyor shoʻx. 110 Vahki, hijron sharbatidin bizga boʻldi kom talx, Har kishi zahr ichsa boʻlgʻay kom anga nokom talx. Hajr yetsa may bila dedim ovungʻaymen, valek Yorsiz bor ermish ichmak bodayi gulfom talx. Shomi hajrimdin ne ogah ulki hijron tunlari Tonggʻa tegru toʻkmadi shoʻrobani bir shom talx. Sharbati sabr otini tutmangki, bir oy hajridin, Ogʻzima hayvon zulolin aylamish ayyom talx. Ogʻzidin achchigʻ soʻz aytib zohir etsa zahri chashm, Ayb emastur pista shoʻru tong emas bodom talx. Jomi hijron chekkali bildimki, javring sa’b emas, May necha talx oʻlsa, koʻrmas ani zahroshom talx. Nosabur oʻlmas koʻngulga yetsa xunobi firoq, Ne uchunkim talx may ichkandin oʻlmas jom talx. Umr shahdi bas chuchukdur, lekin oxir qilmasa Marg zahri birla ani dahri nofarjom talx. Vasl jomidin Navoiy elga boʻldi bahra noʻsh, Vahki, hijron sharbatidin bizga boʻldi kom talx. 111 Soldi bir oydin ayru meni ibtilogʻa charx, Qoldeg oʻz oyi hajrida mendek balogʻa charx. Gar xonumonim istamas erdi qora, nedin Qildi asir ul koʻzi, qoshi qarogʻa charx. Farhod birla Vomiqu Majnun chiqib edi, Soldi meni alar avazi deb arogʻa charx. Ul ne quyoshdururki bajuz sadqa aylamak, Topmas anga oʻzin necha qilsa marogʻa charx. Ne revu makr erurki kirib ishq yoʻlidin, Bechora qildi saltanat ahlin gadogʻa charx. Gʻam shomi bordi ul quyosh andoqki gardini Topmas tilab oʻkush koʻz ila toʻtiyogʻa charx. May tutki, foniy oʻldi falakdin base bino, Hargiz xalal yeturmadi dayri fanogʻa charx. Ahli vafo yoʻq ersa, ne tong, charx javfida Hargiz chu mayl qilmadi rasmi vafogʻa charx. Taqdirdin ne kelsa, Navoiy, itoat et Kim, sen kebi zabun erur amri qazogʻa charx. 112 Xonaqahda halqayi zikr ichra gʻavgʻo qildi shayx, Ahli dillar naqdi avqotini yagʻmo qildi shayx. Ul biri dom erdi, bu bir dona el saydi uchun, Har qachonkim azmi tasbihu musallo qildi shayx. Yo xayoli bang yoxud xonaqah fikri edi, Har karomotu maqomoteki ifsho qildi shayx. Kaf sochib, faryod etib, sekrib, parivashlarni sayd. Qilgʻali, devonaligʻlar oshkoro qildi shayx. Toʻq chiqib xilvatdin, oʻzni roʻza deb, juhholdin Asru koʻp nodonni oʻz tavrigʻa shaydo qildi shayx. Bovujudi masxu nodonligʻ murid aylar uchun Koʻp oʻzidin masxu nodonrogʻni paydo qildi shayx. Dayr pirining muridimenki fayzi om erur, Xonaqahda fayzi om eldin tamanno qildi shayx. Dayr aro tindi qulogʻim, rohibo, zikring baxayr Kim, sahar zikr ayturida koʻp alolo qildi shayx. Ey Navoiy, xirqasin berdi, karomat ayladi Kim, manga tartib vajhi rahni sahbo qildi shayx. 113 Sochingki har taraf ayirdi bir muanbar shox, Hayot gulshanining sunbulidurur har shox. Boshingdin ayrilibon shox-shox kim koʻrmish Bu nav’ sunbuli tar boʻlgʻanin sarosar shox. Yashil toʻnu iki yeng birla qomating ul sarv Ki, ikki yonidin ayrilmish ikki axzar shox. Qading xiromida ilging jafosi oʻksumadi, Gʻarib naxlki, doyim anga berur bar shox. Labingki, bodayi la’l andin oqti mast oʻlgʻach Erur mushobihi marjonu anda ahmar shox. Qadi hayotim erur, ursa toshu tortsa tiygʻ, Bu naxldin xush erur gar samardurur, gar shox. Chu yogʻdi toshi Navoiygʻa koʻp shikast oʻldi, Quruq yigʻochqa yogʻib jola sindi aksar shox. Dol Harfining Diloromlarining Davroni «Gʻaroyib»din 114 Odamki, bashar nasli silkiga erur payvand, Suvratda sanga volid, ma’noda sanga farzand. Yusufki, jamol ichra ma’dum edi monandi, Topmadi malohatda husnini sanga monand. Iso damidin oʻlgankim, ruh topar erdi, Bilgachki, topar dining, jon topti boʻlub xursand. Davron chamanidin sen ul lahzaki, chiqding, gul Tirnogʻlar ila qildi ruxsorini yuz parkand. Shahlargʻa gado andoqkim keldi bukun muhtoj, Tongla boʻlubon shahlar ehsoniga hojatmand. Gesu sanga boʻlmishdur chun silsilayi maqsud, Majnunung erur jonlar, qil silsila birlan band. Shakkarga uzubatda nutqung ne ajab kulsa Kim, erninga esh boʻlmish axloq aro shakkarxand. Yoʻq boʻldi kalomingdin asfori samo barcha Asfori samoviydin boʻlgʻan kebi yoʻq pojand. Ne kelsa Navoiygʻa sendin yuz evurmaskim, Ul zarra durur, sen mehr, ul bandavu sen xovand. 115 Sen oʻz xulqungni tuzgil, boʻlma el axloqidin xursand, Kishiga chun kishi farzandi hargiz boʻlmadi farzand. Zamon ahlidin oʻz payvand, agar desang birov birla Qilay payvand bore, qilmagʻil noahl ila payvand. Qoʻngul komini qoʻy, gar xud mening devona koʻnglumni Toparsen uyla yuz parkandu sol har itga bir parkand. Eshitmay xalq pandin, turfakim pand elga ham dersen, Qila olsang, eshitgil pand, sen kim, elga bermak pand. Bu foniy dayr aro gar shohligʻ istar esang, boʻlgʻil Gʻadoligʻ nonigʻa xursandu boʻlma shahgʻa hojatmand. Boʻlub nafsinggʻa tobi’, band etarsen tushsa dushmanni, Senga yoʻq nafsdek dushman qila olsang ani qil band. Shakarlablar tabassum qilgʻanin koʻrgach koʻngul berma Ki, bedillarni achchigʻ yigʻlatur oxir bu shakkarxand. Jahon lazzotini shirin koʻrarsen, lek bandingdur, Giriftor oʻlma, voqif boʻlki, qaydu qand erur monand. Koʻnguldin jahl ranji dofii gar istasang bordur, Navoiy bogʻi nazmi shakkaristonida ul gulqand. 116 Yop ul yuz oyinasin cheksam ohi dardolud, Bu vajhdinki, qilur mayl xoʻblar sari dud. Jahonki, ohim ila tiyradur emas mumkin, Bu shom daf’i yuzung subhi boʻlmayin mavjud. Yuzungda har saridin egma qosh erur yoxud But ollida iki hindugʻa voqi’ oʻldi sujud. May ichti deb meni yozgʻurmang, ey musulmonlar Ki, rahmatidin emas noumid gabru juhud. Qadahki, dayrda istarmen ushbu koʻzgudin, Bilingki, mugʻbacha aksi erur manga maqsud. Qovarlar itlari ul koʻy aro figʻonimdin, Ne itki, koʻp ulusa, el aro boʻlur mardud. Dedimki: sud qilay jon berib visoli uchun, Navoiyo, chu firoqida umr kechti, ne sud. 117 Qoshing mehrobini vasl ahli etmish qiblayi maqsud, Boshim yuz qatla ursam yerga hajringdin manga ne sud. Ichimda ishqdin yuz barqu dam urmoqqa zahram yoʻq, Uy ichra oʻt solib, vah, mushkil ermish asramogʻligʻ dud. Yada toshigʻa qon yetgach yogʻin yogʻqondek, ey soqiy, Yogʻar yomgʻurdek ashkim chun boʻlur la’ling sharobolud. Chu qoʻydung dogʻ tindurdung koʻngulni darding istardin, Diram birla gadoni uylakim, qilgʻay kishi xushnud. Junun bu boʻlsakim yogʻdi pariyvash tifllar toshi, Munosibdur bu toshlar aql eshigin qilgʻali masdud. Toʻkuldi gul, figʻon bas qildi bulbul, shukrkim, bore Sening husnung, mening ishqimda nuqson boʻlmadi mavjud. Tunu anjum dema davrongʻa rohat qilmasun deb mayl Qazo gulmixlar qoqti qilib gardunni qiyrandud. Xarobotu munojot ahlining matlubi sendursen, Manga koʻrsatmasang yoʻl, naylayin qay saridur behbud. Navoiy, Ka’ba zikrin qoʻyki, biz dayri fano istab Zahabno vodiyal-maqsad, vajadno mo huval-maqsud. 118 Ey orazi nasrin, sochi sunbul, qadi shamshod, Bulbul kebi hajringda ishim nolavu faryod, Sayd oʻldi koʻngul koʻzlaringa, vah, qutulurmu Bir qushki, aning qasdida boʻlgʻay iki sayyod. Ul maktab arokim oʻqudung noz rumuzin, Goʻiyoki, vafo ilmin unutmish edi ustod. Ashkimni koʻrub tez boʻlur koʻngli jafogʻa Ore, itimas chunki suyi boʻlmasa foʻlod. Mingdin bir emas oʻz yuragi zaxmlaridin, Har nechaki togʻ bagʻrini zaxm ayladi Farhod. Oʻlugni kishi dafn eta olmas vale har kun Yuz tiygʻ qilur dafn koʻzung boʻlgʻali jallod. Gul yafrogʻi tirnogʻlar erur bu chaman ichra, Bulbul paru bolini yulub bergali barbod. Ne ayb, Navoiy kebi devonaligʻ etsa, Har odamiykim, boʻlsa aning yori pariyzod. 119 Aylamas har nav’ boʻlsam ul buti ra’no pisand, Boʻlmagʻan koʻp yaxshiroq olamda mendek nopisand. Umr oʻtub bir xidmatim ul oy pisandi tushmadi, Vah ne umr erkin, ne qilsam aylagay oyo pisand. Yor agar mushkilpisand oʻlmish koʻrung mushkilki, bor Menda yuz mushkil ish, ul qilmas birin ammo pisand. Ishqida qildim jahondin qat’u jondin ham, ne sud, Chunki ul jonu jahonim aylamas qat’o pisand. Ey koʻngul, kuydur tama’ tuxmin, tamanno mazrain, Bu ekinni chunki hargiz qilmadi dono pisand. Davlati faqr istagil, nechunki bor, ul koʻy aro Sidq ila kirgach, agar a’lovu gar adno pisand. Chun fano sholini kiydim atlasing yigʻ, ey sipehr Kim, bu bozor ichra ermas hargiz ul kolo pisand. Soqiyo, ber oʻtki, kul qilgʻay vujudum xirmanin, Aylaman hayvon suyinkim, aylagay ihyo, pisand. Bu ne aqlu zuhd boʻlgʻay, zohidokim qilmagʻay, Men kebi olamda bir devonayi rasvo pisand. Kech bu bogʻu gullaridin ham Navoiykim, emas Ahli tahqiq oldida dunyovu mofiho pisand. 120 Topqali hokiy tanimgʻa novaki ishqing kushod, Koʻnglum aytur xayri maqdam, jonim aytur xayrbod. Xatmudur yoxud bayozida yuzining kilki sun’, Xoʻblugʻ tugʻrosini zangor ila qildi savod. Xattining vasfin yozarmen kirpiku xoli bila, Xat yozarda chun zaruratdur qalam birla midod. Ta’n qilmangkim, boʻlub oshiq murode topmading Kim, erur bizga bu ishtin nomurod oʻlmoq murod. Kirdi gar shaydo koʻngul, ey ishq, nosih pandigʻa, Gʻam yema devonalar xoʻyigʻa boʻlmas e’timod. Bu nafaskim oʻlgali yetmishbiz aning yodidin Masiho bir iyodat birla qilmas bizni yod. Ey Navoiy, gʻam yema boshinggʻa boʻlsun mustadom Ulki, bordur vorisi taxtu Jamu toji Qubod. 121 Orazing mushtoqidur bu koʻzki, boʻlmish dardmand, Garchi bordur dardligʻ koʻzga yorugʻluqtin gazand. Dard oʻtin yoqti koʻzumga hajr, chun koʻrdum yuzin, Kuydurur albatta har doruki, boʻlgʻay sudmand. Bu qizargʻan koʻz aro mardum emaskim el koʻzi, Tegmasun husnunggʻa deb oʻt uzra solibmen sipand. Tokim ul bemor koʻz oshuftasi boʻlmish koʻzum, Istabon jinsiyat ogʻriq shevasin qilmish pisand, Qoʻzlarim la’ligʻa hamrang oʻldi, vah, ne hol ekin Kim, bu achchigʻ yigʻlagʻan soyi ul aylar noʻshxand. Koʻzni bir iz tufrogʻidin ravshan etkim sud emas Shofi kofuriy chekib osmoq anga mushkin parand, Ul quyosh hajrinda bilmankim, Navoiy koʻziga Barcha olam tiyradur yo bogʻlamishdur chashmband. 122 Chekar un koʻnglum ursang tiygʻi bedod, Ne tong, su qoʻygʻach etmak shu’la faryod. Koʻngul sensiz topar gʻam shodligʻdin, Gʻaming yetgach vale aylar ani shod. Ne tong majnunlugʻumkim, jilva aylar Koʻzumga lahza-lahza bir pariyzod. Koʻngulni, soqiyo maydin qilib xush, Buzugʻni sayl ila aylarsen obod. Meni shod aylagil bir jur’a birla Ki, gʻamdin jongʻa yetti joni noshod. Sanam ollida maydin bosh koʻtarman Ki, qildi dayr piri mundoq irshod. Sening yoding bila oʻldi Navoiy, Tirig boʻl, garchi ani qilmading yod. 123 Jilvada husn ahli ichra koʻrmisham bisyor qad, Qomatingdek zohir etkan koʻrmadim raftor qad. Koʻyiga borurgʻa yoʻl berdi alifdek fol aro Chunki men qildim tafa’ul, zohir etti yor qad. Ne sanavbar qoldi oʻz holida, ne gul bogʻ aro, Gul kebi yuz birla koʻrguzdung sanavbarvor qad. Yuz koʻngul birla sanavbar bedil oʻlgʻay qaddigʻa, Jilva bersa, zorlar koʻnglin olib dildor qad. Sun’ qilki bir alif chekmish qadinkim, oʻxshamas Bir anga husn ahli tortib mashq uchun bisyor qad. Ozimi mayxonamenkim, nogah ul jonib manga Koʻrguzub qildi nihon ul mahvashi xammor qad. Ey Navoiy, ul quyosh vaslin gadoligʻ qilgʻali Zohir aylabmen sarigʻligʻ dalqu gardunvor qad. 124 Mendin el har soʻz desa, bovar qilur ul sarvqad, Yoʻq manga soʻz derga had, har ne desam ham barcha rad. Chun desa maqbullar koʻp nukta, men mardudmen, Menki qavlum barcha rad, soʻz derga topqaymenmu had. Bevafo ahbobdin bir ham manga boʻlmay mumid, Turfa koʻrkim, barcha aylar muddaiy sori madad. Turfaroq budurkim, ulkim jon anga qildim fido, Bovar aylab holima har neki, deb ahli hasad. Dahr elidin goʻsha tutmoq boʻldi avlo uylakim, Tutmagʻay ul qavm otin, topsa kishi umri abad. Soqiyo, behush doru ez, dagʻi tut bodakim, Andin oʻlsun hush, doru ila zoyilkim xirad. Rindlar sarxayli mendurmen bugun dayr ahligʻa, Maykada tufrogʻidin masnad manga basdur sanad. Ishq vodiysinda maqsad ichradur avval qadam, Oʻzlugung koʻhi balosi boʻlmasa olinggʻa sad. Ey Navoiy, qil fano hosilki, istar chogʻda doʻst Belga rust aylab etak tebrarga boʻlgʻaysen muad. 125 Yoʻqki ohimdin qilibdur tiyra bu vayronni dud Kim, qorongʻu aylamish vayronayi davronni dud. Dudi ohimkim, chiqar uy tunglukidin butrabon, Doshxona aylamish bu kulbayi ahzonni dud. Oh dudimu ekin, yo ishq uyumga soldi oʻt, Buki tutmish hujravu gunbadni dud, ayvonni dud. Hajr zindoni siyahchol oʻldi ohim dudidin, Emdi zindon etti ishq ahligʻa bu zindonni dud. Oh vaqti chun oqar ashkim qaro hijron tuni Muhraye aylar shaba har bir duri gʻaltonni dud. Tiyra ohim har dam andoq toʻlgʻashur boʻgʻzumgʻakim, Chiqqali qoʻymas koʻnguldin nolavu afgʻonni dud. Kecha ul oy koʻyi davrida chekibmen oʻtlugʻ oh, Xayli anjumni sharar bil, gunbadi gardonni dud. Charx motam kisvati bermish manga yo ohdin Pardaiy shabgun bila yopmish meni uryonni dud. Boda sham’i birla, ey soqiy, yorut koʻnglumnikim, Ohdin qilmish qora bu kulbayi vayronni dud. Olam ahlining vafosizligʻlaridin cheksam oh, Sunbuliston aylagay yuz gulshanu boʻstonni dud. Ey Navoiy, asru ravshan erdi hajrim shomikim, Tiyra ohimdin qoraroq ham qilur hijronni dud. 126 Unutmagʻilki to hajr etti bedod, Meni bir noma birla qilmading yod. Koʻngul yod etmasingdin boʻlsa gʻamgin, Vale ruhum erur yoding bila shod. Buzugʻ jismim uyin yiqti firoqing, Bu uyda koʻp buzugʻlugʻ qildi bunyod. Qul oʻldi sarv to gulgasht etarga Qading bazmi tarabdin koʻpti ozod. Meni gah dashtu gah togʻ uzra koʻrgan Tirilmish sogʻinur Majnunu Farhod. Koʻngulni may bila ma’mur qilkim, Xumori davr ani qoʻymas obod. Navoiy telba boʻlgʻan chogʻda koʻrdi, Pariy birla ani sogʻindi hamzod. 127 Vahki, har soat boʻlurmen vaslidin yetkach navid, Yordin ummidvor, ammo oʻzumdin noumid. Dedi, mehmoning boʻlub yuz javr ila aylay halok, Vahki, bor ul shoʻxning har va’dasinda yuz vaid. Qatlim etting, aylasunlar eltibon koʻyungda dafn Kim, borur jannatqa zulmung tiygʻidin boʻlgʻan shahid. Tikti koʻksum chokinu tiygʻin tanimda qildi gum, El eshikni qufl etib tufroqqa koʻmgandek kalid. Islaram koʻyung itining nechasin, ne ishkakim Oncha osoyish dimogʻimgʻa yeturmas mushkbid. Doʻst chun jon ichradur qoʻy, «naxnu aqrab» soʻzini Tut boʻyun baskim, yaqinroq keldi «min hablil-varid». Ey Navoiy, shah xayolin asra koʻz mulki aro Kim, erur ham Bogʻi Zogʻon anda ham Bogʻi Safid. 128 Ish manga qilmoqdurur ul shoʻxi beparvoni yod, Ul unutmish anikim, qilgʻay meni shaydoni yod. Xuld aro boʻlsam aning koʻyin sogʻingʻum, vah, ne tong Gʻurbat ichra aylamak el manzilu ma’voni yod. Buylakim la’ling mayining shavqidin mast oʻlmisham, Bodadek qonim toʻk, etsam bodayi hamroni yod. La’li elni tirguzurda oʻzgalarni yod etar, Oʻltururda gʻamzasi aylar meni rasvoni yod. Rashkdin bexud tilarmen xalqnikim, qilmagʻay Jinsi odam ul pariypaykar malaksiymoni yod. Koʻr munikim andin oʻzga kimsa bormu yodima, Eyki dersen, qilmagʻil ul chobuki zeboni yod. Dayr piri ilgidin zunnor etarmen orzu, Har qachonkim, aylasam ul dilbari tarsoni yod. Doʻst yodidin koʻngulni uyla istarmen toʻla Kim, ul aylay olmagʻay dunyovu mo fihoni yod. Chunki tufrogʻ oʻldi yodingdin Navoiy sen dagʻi, Netti qoʻysang jur’aye tufroqqa, aylab ani yod. Zol Harfining Zaviyu-L-Hayotlarining Zufununlugʻi «Gʻaroyib»din 129 Zuhdu toat shahdini ahli zamon koʻrmas laziz, Har ne nofi’dur, marizi notavon koʻrmas laziz. Zulmat ahli gʻaflat istarlarki olam komini Uyqucha shabgir qilgʻan korvon koʻrmas laziz. Quti botin istakim, zohir gʻizosi birla tab’ Bir zamon gar topsa lazzat, bir zamon koʻrmas laziz. Or etar pashminadin ablah tilab zarrishtani Kim, eshak halvoni andoqkim somon koʻrmas laziz. Har ne eldin qutqarur lazzatligʻ uldurkim, faqir Mehr qursin uylakim bir pora non koʻrmas laziz. Yutmayin xunoba yetmas vasli aning, ahli ishq Topsa kavsar sharbati, andogʻki qon koʻrmas laziz. Topmayin lazzat Navoiy soldi koʻzdin ashkdek Bodani to xusravi sohibqiron koʻrmas laziz. 130 Emas gʻamimni yozar xatqa zarfishon kogʻaz Ki, shu’la chekti damimdin bitir zamon kogʻaz. Sipehr davri bu sargashta ohidin boʻlmish, Magar bu oh tutun boʻlmish, osmon kogʻaz. Tirilmisham bitigingdin qilurda muhr, magar Labinggʻa tegdiyu kelturdi tuhfa jon kogʻaz. Uzoru la’li labing vasfini qachon yozdim, Oqib koʻzum yoshi gulrang boʻldi qon kogʻaz. Ochildi xasta koʻngul ruq’asin yaramgʻa yopib, Yorugʻ boʻlur emish uy, boʻlsa tobdon kogʻaz. Yozar farishta quyosh safhasigʻa vasfingni, Magarkim ul falakiy topmas obdon kogʻaz. Koʻngul shikofigʻa kogʻaz aro erur marham, Gʻamim soʻrargʻa raqam qilsa dilsiton kogʻaz. Koʻngul sahifasin asra xutur bahridin Ki, sugʻa zoyi’ oʻlur tushsa nogahon kogʻaz. Xumor daf’igʻa qulluq xatin tilar soqiy, Navoiyo, dema hujjat ketur ravon kogʻaz. 131 Demagil koʻyini benomu nishonlargʻa maloz Kim, erur tojdehu, mulksitonlargʻa maloz. Ochsalar la’li mayi shavqi bila mayxona, Sohati boʻlgʻay alam daf’igʻa jonlargʻa maloz. El yogʻindin panah istar kebi koʻyung yodi Vodiyi furqat aro ashkfishonlargʻa maloz. Dayr piri qulidurmenkim, aning dargohi Yaxshilargʻa panoh oʻldiyu yomonlargʻa maloz. Habbazo, ishqki kiryosi fazosidur aning Barcha bemanzilu ma’vovu makonlargʻa maloz. Kir fano mulkiga forigʻki, erur ul kishvar Ohi soʻzonlar ila ashki ravonlargʻa maloz. Shohi Gʻoziy eshigin tengri base tutsunkim, Notavonlargʻa panoh oʻldiyu xonlargʻa maloz. Re Harfining Ra’nolarining Rustoxezi «Gʻaroyib»din 132 Ey zotinga har necha qilib aql tafakkur, Ul fikrga boʻlmay samare gʻayri tahayyur. Yuz mehrga netsun chu erur mujibi hayrat Har zarraki, tahqiqida aql etsa tafakkur. Idroki kamolingni xirad haddi sogʻingan Bir qatra aro ayladi yuz bahri tasavvur. Kavnayn adam boʻlsa, vujudunggʻa ne tagʻyir, Gar mavj sukun topsa, tengizga ne tagʻayyur. Qahring yoʻq etar xalqnikim turgʻali boʻlmas, Sarsar yoʻlida pashsha guruhigʻa tahavvur. Bu turfaki, daf’ini yarim pashshagʻa qoʻydung, Har pil nihodeki sanga qildi takabbur. Hajring tunida sham’ kebi qoldi Navoiy, Har tun ne ajab kuysa toʻkub ashki tahassur. 133 Parim boʻlsa, uchub qochsam ulustin to qanotim bor, Qanotim kuysa uchmoqdin, yugursam to hayotim bor. Chiqib bu dayrdin Isogʻa nevchun hamnafas boʻlmay, Bihamdillah tajarrud birla himmatdin- qanotim bor. Xaloyiq suhbatidin ming gʻamim bordurki, muft oʻlgʻay, Agar ming jon berib bilsamki, bir gʻamdin najotim bor. Chekib agʻyordin yuz javru tortib yordin ming gʻam, Ne oʻzga xalqdin gʻayrat, ne oʻzumdin uyotim bor. Kechib koʻzdin yozay bir xatki, dahr ahligʻa koʻz solmay Bu damkim, koʻz savodidin qora, koʻzdin davotim bor, Tilar koʻnglum qushi anqodin oʻtsam nari yuz vodiy, Munungdek sayr etarga qofdin ortuq sabotim bor. Navoiy, bilki shah koʻngli manga qayd oʻlmasa, billah, Agar, kavnayngʻa xoshok chogʻligʻ iltifotim bor. 134 Kema ogʻzi demakim, ishqingda koʻksum chokidur, Bahr mavji yoʻqki, ashkim saylining koʻlokidur. Suda ermas mehr aksi, balki daryo jonigʻa Solgʻan oʻtlar xasta jonim ohi otashnokidur. Xas emas girdob arokim boshinga evrulgali Su uza sargashta oshiq jismining xoshokidur. Vahki, ul kashtiyda daryokush, manga xud yoʻq hayot El degandinkim, falonning kofiri bebokidur. Ul baligʻ tutqanda solib shastu aning rashkidin, Sudin ayrilgʻan baligʻ yangligʻ koʻngul topokidur. Koʻrma faqr ahli sirishki bahrida har yon hubob Kim, fano kavkablari, balkim balo aflokidur. Ey Navoiy, kema tiyri koʻksum ichra hajr oʻqi, Kema ogʻzi goʻyiyo ishqida koʻksum chokidur. 135 Ogʻzim achitqon dam-badam ul la’li shakkarxand erur, Vah-vah, tuz ermish ulki, men qildim gumonkim, qand erur. Oʻtsang gʻamim sahrosidin, qonligʻ koʻngul ajzosidin, Har lola bargin anglakim, bir dogʻligʻ parkand erur. Koʻyungda mun lugʻ jongʻa tan, yuz zaxm iladur xirqaye Marham bila qoʻygʻan mamuq har yon anga payvand erur. Majnun koʻngul qilmas havo har yon oʻqungdin goʻyiyo Kim, bu temur birla yigʻach habsigʻa aning band erur. Boqqach quyosh ruxsorigʻa andin qilurmen koʻz yoshi Kim, ul musofir oyima husn ichra bas monand erur. Gʻam barqiyu mehnat tuni zoyanda boʻlsa ishqdin Tong yoʻqki, oʻtqa gah sharar, gohi tutun farzand erur. Dunyo arusi zulfini tutqan ne ogah faqrdin, Ganj istamas ulkim, yilon tutmoq bila xursand erur. Ming nola tortib koʻrmay ul gul vaslin oxir oʻlganim, Bu bogʻning bulbullari gar bilsalar, xush pand erur. Koʻz uchi birla boqtingu qiyding Navoiy koʻnglini, Bilding anikim, bir qiyo boqmoqqa hojatmand erur. 136 El tilidin jonima gar yuz balo mavjud erur, Gʻam yeman, gar ul qizil til tiygʻi xunolud erur. Yuz uza siymin zanaxdoningda xatti mushkboʻy, Oʻtqa qoʻygʻan olmadin goʻyoki chiqqan dud erur. Jon berib oldim jununu ishq to boʻldum fano, Olloh-Olloh, ul ne xush savdo, bu ne xush sud erur. Hajr bedodidin ul yuz shavqi ortar har necha Kim, xazon osibidin gul yafrogʻi nobud erur. Kisvatedur xilqatim ishq ofati shaxsigʻakim, Rishtayi jon anda toru tori jismim pud erur. Qilmading ahdingda bir ahdeki qilgʻaysen vafo, Bevafolar ahdi mundoq goʻyiyo ma’hud erur. Mehr isi bu mijmari feruzadin koʻz tutmakim, Barcha qad shamshodi bu mijmar ichinda dud erur. Eyki qadding boʻldi xam, olam bila qil xayrbod Kim, xam etmak qad hamesha lozimi padrud erur. Ey Navoiy, ermas ul zolim koʻzi uyqudakim, Zulm eshigi Shohi Gʻoziy adlidin masdud erur. 137 Yigʻlasam koʻnglumga ishim ohi dardolud erur, Oʻtqakim yogʻmur yogʻar aning nishoni dud erur. La’li shavqidin koʻngul xursand erur xunob ichib, Telbaga rangin su bersang, may debon xushnud erur. Yuz ayogʻi tufrogʻidin olman ushbu vajh ila Kim, necha tufrogʻ ichinda tursa oltun sud erur. Chiqmas ohim shiddatidin ul mahi xirgahnishin, Sham’gʻa fonus yeldin asramoq maqsud erur. Vaslin istab koʻp enaldim, qovdi koʻyidin meni, Boʻlsa mubrim sheva, albatta gado mardud erur. Talx maydin, soqiyo, topti chuchuk jonim hayot, Ey baso makruhkim, zimnida bir behbud erur. Telba itdekdur Navoiy ul parivashsiz ne tong, Ogʻzidin gar oʻt sochib a’zosi gardolud erur. 138 Ulki yuz mehnatqa jonim ishqidin pomol erur, Anga rahmu manga toqat yoʻq, ajoyib hol erur. Zeb erur husn ahligʻa ahli nazar nazzorasi, Koʻzki, bulbul tikti gul ruxsori uzra xol erur. Xatti shavqidin toʻkuldi jismim ul yangligʻ qurub Kim, soʻngaklarda qalam koʻrgan sogʻingʻay nol erur. La’lidin kom olmagʻuncha bilmadim shirinligʻin, Bargi gul zambur komi ichra kirgach bol erur. Gulxaniy majnundek ohim chiqqach, oqqan yoshlarim Telba keynidin yugurgan goʻyiyo atfol erur. Bu chaman gulbargi xushrang oʻlsa, mayl etmangki, ul Gʻoza bulbul qonidin surtarki, rangi ol erur. Ey Navoiy, kimgakim bir jur’a chekti jomi vasl, Soʻngra hijron zahridin yuz jomi molomol erur. 139 Yoʻq ajab, la’lingdin ar bexudlugʻum oyin erur, Chunki usrukrak boʻlur har mayki, labshirin erur. Raz qizi to pardadarliq aylagay talbis uchun, Shisha mi’jardur angavu mavji aning chin erur. Qon yoshim ta’siridin sarigʻ yuzumning safhasi Qogʻazedurkim, hino suyi bila rangin erur. Muhlik oʻtumni damingdin tez qilma, ey Masih Kim, bu oʻtqa motam ashki suyidin taskin erur. Ul pariy ishqida ashkim lahv tuxmidur demang Kim, malak tasbihigʻa bu donadin tazyin erur. Olmayin yerdin qadam sayri maqomot aylamak Chang piridin bu bazm ahligʻa koʻp talqin erur. Sizu vasl, ey aysh ahlikim, Navoiy jonigʻa Anda hijroni azal devonidin ta’yin erur. 140 To labing shavqida jismim gʻarqayi xunob erur, Har junun toshi angakim, tegdi la’li nob erur. Gar asir oʻldum, tong ermaskim, koʻngulning lomidek, Mubtalo koʻnglumda zulfi toridin qullob erur. Qaddi yodeklarni zor etmish- hiloli jom uchun Egma qoshingkim, oʻzi roki’, oʻzi mehrob erur. Koʻz qarosin yub, sarigʻ orazni beqadr etti ashk, Goʻyiyo har vajh ila ayn ofati simob erur. Gʻam tuni gar tobsiz jismim kuyar, vah ne ajab, Kuydururlar kecha koʻprak rishtakim, betob erur. Har taraf-na’lu alif jismimda, goʻyo ishq aro Xatti idborimni vozih qilgʻali i’rob erur. Sendadur maqsud ganji, lek jismingdur tilsim, Vahki, bu ganj ul tilsim ichra ajab noyob erur. Ey Navoiy, jism aro jon rishtasin tutqil aziz Kim, bori loʻliyvashim la’bi uchun asbob erur. 141 Ul pariy koʻngli uchun ruhum asiru zor erur, Bul’ajab toshi qanotsiz qushqa badraftor erur. Har kecha qon birla jismim safhayi taqvimdek, Goʻyiyanjum tirnogʻidin sarbasar afgor erur. Kofiri mastedur ul koʻzkim, kamandi zulf anga Yeshibon yonida qoʻygʻan rishtayi zunnor erur. Baxtim uyqusidin afgʻonlar chekardin goʻyiyo, Har kecha koʻz yummay anjum to sahar bedor erur. Yangla koʻnglum vasl topti rahm qil, ey ohkim, Tund yeldin yangi butkan yoragʻa ozor erur. Qatlima ul koʻz savodi hay’atidin bagʻrigʻa Bir qora tosh bogʻlagʻan qon qilgʻuchi xunxor erur. Oʻqusam nomangni pechu tobligʻ bexud tanim Goʻyiyokim nomani chirmab yuborgan tor zrur. Chun quyoshdek yerga kirgung, ne osigʻ, gar yuz quyosh, Masnading toqida har yon shamsayi devor erur. Tirguzub, debsen, Navoiy jonigʻa minnat qoʻyay, Gar sen oʻltursangki ul jon birla minnatdor erur. 142 Koʻngulki, ishqida dersen balo ne boʻlgʻusidur? Nekim, boʻlur, sanga boʻlgʻay, manga ne boʻlgʻusidur?! Ul oy jamoligʻa ishqim xud ortadur har dam, Bu ishta oqibatim, vahki, to ne boʻlgʻusidur? Dema ne boʻlgʻusi ul zulf qaydida, koʻnglung Asiru volavu shaydo yana ne boʻlgʻusidur? Firoq dardigʻa dersen davo ne boʻlgʻay ekin? Bu dardgʻa ham oʻzung de, davo ne boʻlgʻusidur? Behisht, mehnat emas, boʻlsa va’dayi diydor, Visol umidi bor ersa, jafo ne boʻlgʻusidur? Bu yoʻl musofirining holi, ohkim, mutlaq, Bilinmadiki, ne nav’ oʻldi yo ne boʻlgʻusidur? Navoiy, dema foniy boʻlub visolgʻa yet, Mangaki, hajr chekibmen, fano ne boʻlgʻusidur? 143 Jafo qilur bari gulchehralar, vafo qilakoʻr, Vafo ham elga qilursen, vale mango qilakoʻr. Ne telbaniki, muqayyad tilarsen, ey gardun, Aning salosili zulfigʻa mubtalo qilakoʻr. Desang hijobni olgʻaylar, ey koʻz, ollingdin, Ne gard aning yoʻlidin qoʻpsa toʻtiyo qilakoʻr. Tajalliy istasang ul yuzdin oʻrtabon jisming, Kuli bila koʻngul oyinasin jilo qilakoʻr. Umidi vasl ila koʻyungga bordi xasta koʻngul, Yigitliging haqi, ul hojatin ravo qilakoʻr. Biyik nishiman erur, ey koʻngul, visol avji, Talab qanoti bila ul taraf havo qilakoʻr. Navoiyo, chu alamsiz murod mumkin emas, Desangki, vasl topay, hajr oʻtigʻa yoqilakoʻr. 144 Jonim oromi uchun qosidki jonondin kelur, Goʻyiyo jonparvar nasime obi hayvondin kelur. Noma qosid ilgidin, qosid habibim ollidin, Mujdayi jon yeldinu yel mohi Kan’ondin kelur. Va’dai vasliki jonondin kelur hijron kuni, Tindurur koʻnglumni soʻz yangʻligʻkim, ul jondin kelur. Gavharedekdurki, chiqmish xomasining noʻgidin Noma uzra shodligʻ ashkimki, mujgondin kelur. Shodligʻdin jon nisor etsam, ne tongkim, bu xabar Ham koʻnguldin, filmasal, ham koʻnglum olgʻandin kelur. Vahki, mazmunidur ahli dard sargardonligʻi, Har balo maktubikim, bu charxi gardondin kelur. Deb emish nomamgʻa qilmaydur Navoiy jon nisor, Anda jon boʻlsa qachon bu nav’ ish andin kelur. 145 Tutulmish erdi gʻazabdin ulusni qildi asir, Quyosh tutulsa, bale, fitnadur anga ta’sir. Agarchi yoda girih boʻlsa, oʻqi tuz chiqmas, Qoshi girih bila zulm oʻqin etmadi taqsir. Koʻngulni koʻzlaring oldi, ne tong, iki boʻlmak Bir ahli dinni iki mast kofir etsa asir. Koʻrub yuzida gʻazab zulfi sari qochti koʻngul, Koʻngulga soya kerak itik oʻlsa mehri munir. Xadangging oʻtti koʻngul pardasigʻa yetmas ekach, Ne haddi man’ xususan qazo oʻqigʻa harir. Gʻam oʻlsa, solma girihlar qoshinggʻakim, qilmas Gʻaliz oʻlub bu qora man’i xomayi taqdir. Navoiyo, sanga bu soʻzda shubhaye boʻlsa, Qadah keturki, xututida koʻrguzay bir-bir. 146 Pariyvashim qora boʻrkinki, bir yon egri qilibdur, Magarki sham’i jamoli fatilasi egilibdur. Xat ermas ulki, chiqarib suyini mehrgiyahning Quyosh sahifasida rahmat oyati bitilibdur. Ne nav’ singramayin hajr aroki, bagʻrimu koʻnglum Firoq ignalaridin oʻta-oʻta teshilibdur. Dalil erurki, koʻngullarni qilmish oʻlgʻasen ozod, Bukim salosali zulfung tugunlari yeshilibdur. Masih ignasi Maryam igirgon ip bila goʻyo Chigilib, egniga jonbaxshligʻ toʻni tikilibdur. Agar Masih duosi oʻlugni tirgizur erdi, Ne nutq erurki, soʻkunchung bila oʻlug tirilibdur. Toʻla qadah kerak ichsam koʻngulni qilgʻali xoliy Ki, anda davr elidin dardu gʻussa koʻp yigʻilibdur. Falak daqoyiqidin kimsa bosh chiqarmadi hargiz Kim, ushbu rishtaning asru tugunlari chigilibdur. Koʻp etma va’da Navoiygʻa vaslu qilma tamasxur Ki, bu mahol ish erkanni ul ham emdi bilibdur. 147 Koʻzi ul yuz oʻtidin xalq ichini dogʻ etadur, Yoxud iki qoshining yolarini chogʻ etadur. Ishq koʻnglumni shiyor aylabu koʻzdin sugʻarib, Magar ul gul yuzining hasratidin bogʻ etadur. La’lidin mast oʻlubon bordi xumorim marazi, Turfa maydur buki, ham usruku ham sogʻ etadur. Suvang ul oy evining tomini balchigʻ yasabon Paykarimning evini, hajrki tufrogʻ etadur. Hajri ashkim tengizu jismim etib koʻhi balo, Olami ishq aro bahr bila togʻ etadur. Gʻam tuni mehrsiz oʻldiki, sipehr anjumidin Mehr ruxsorini resh etkali tirnogʻ etadur. Bu balogʻa ne davodurki, Navoiyni ul oy Nechak koʻrsa, muni ishq anga amrogʻ etadur. 148 Kunduz ul xurshidi raxshondin koʻzumga yosh erur, Kecha holim zulfi savdosi bila chirmash erur. Olmagʻan din naqdi birla yiqmagʻan mehrob yoʻq, Ey musulmonlar, ne kofir koʻz, mufattin qosh erur. Chok koʻksumdin ichimga solib ul oy koʻnglidek Asraramkim, ham ul oy boshimgʻa otqan tosh erur. Rahm emas berahmliqdur surmasang boshimgʻa raxsh Kim, bu koʻp qatla aning pomoli boʻlgʻan bosh erur. Ishq sirrin necha koʻnglum ichra pinhon asrasam Ham, koʻngul oʻti zabona chekkach, elga fosh erur. Qaysi gul bazminki sugʻa, yoʻqsa yelga bermadi, Bu chamanda to bulut saqqo, sabo farrosh erur. Benavolar ollida umri abaddin yaxshiroq Kim, Navoiy dayr ichinda doxili avbosh erur. 149 Telbarab itkan koʻngul yodimgʻa kirsa gohlar, Yigʻlab el koʻngli buzulgʻudek chekarmen ohlar. Oʻtti xoʻblar oy kebi, yoʻqtur aroda ul quyosh, Vahki, ul badmehrni koʻrman oʻtadur mohlar. Xoʻblar zulfu zanaxdonigʻa bording, ey koʻngul, Hozir oʻl, tundur qorongʻu, yoʻlda bordur chohlar. Gar musavvir sizsa devor uzra ul gul xirmanin, Jav-bajav mendin nishon bergusi bir-bir kohlar. Ey koʻngul, Farhod ila Vomiq dogʻi Majnun qani?! Boʻlmagʻil gʻofilki, bir-bir bordilar hamrohlar. Toʻkti qon gulgun libosin kiygach ul xoʻblar shahi, Qon toʻkar ermish, qizil toʻn kiysa beshak shohlar. Ey bahori husn, eshitsang Navoiy ohini Kerak, albatta, xazon yelin sogʻinsang gohlar. 150 Yuz tuman mehnat oʻqi anduhlugʻ jonimdadur, To havodin sarzanish sarvi xiromonimdadur. Hojatim budur, xudoyokim, karomat qilgʻasen Notavon jonimgʻa har zahmatki, jononimdadur. Dard menda sendin ortuq boʻlsa, jono, ne ajab Kim, sening jismingdadur zahmat, mening jonimdadur. Soʻrdum, ogʻzi ta’mi talx ermish, ajab yoʻq oʻlmagim Menki, bu yangligʻ achigʻ ta’m obi hayvonimdadur. Ey Masiho, subhi ayshim tiyra boʻlmish goʻyiyo, Zarrai betobligʻ xurshidi tobonimdadur. Dahr bogʻi ichra barbod oʻlmagʻan gul chiqmadi, Yoʻq ajab, gar yeldin osibe gulistonimdadur. Ey Navoiy, soʻrmading dersen malul oʻlgʻanda yor, Sogʻinursen goʻyiyokim baxt farmonimdadur. 151 Kirdi siymobiy libos ichra yana ul gul’uzor, Ul quyoshdekkim, anga moni’ boʻlur abri bahor. Ul bulut yangligʻ libos uzra sizilgʻan xatlari Bor aningdekkim, yogʻin tushkay bulutdin tor-tor. Bu libosi siymgun ichra sening nozuk taning Ul kumushdekdurkim, ul siymob aro tutqay qaror. Mehri ruxsoring libosi siymgundin mutlaqo Ul quyoshdurkim, qilur koʻzguda aksin oshkor. Boʻldi siymobiy libosing rangi baskim, ayladim Koʻz sahobidin boshinggʻa ashk siymobin nisor. Tanni chun siymob etar bu charxi axzar oqibat, Toʻn agar siymobiy oʻlsun, gar yashil, bir hukmi bor, Ey Navoiy, kisvati gar obgundur, ne ajab, Bu yaqindurkim, erur su ichra durri shohvor. 152 Furqatingdin za’faron uzra toʻkarmen lolalar, Lolalar ermaski, bagʻrimdin erur pargolalar. Dur tishingdin donayi sabrim qolur bebar desam, Kulub ayturkim, ekinning ofatidur jolalar. Bargi gul uzra yopishibdur shakar har saridin, Yo magar la’ling uza qaynabdurur tabxolalar. Tola-tola nay oʻqung koʻksumda goʻyo sindikim, Tevruluptur notavon koʻnglumda bir-bir tolalar. Fitnalik toʻqquz falak girdingda, jono, turfadur Kim, koʻruptur bir quyosh davrinda mundoq holalar. Bordilar ahbobu men yigʻlarmen oʻz ahvolima, Korvondin qolgʻan it yangligʻki, qilgʻay nolalar. Koʻhi gʻam boʻldi Navoiy, lolalar gulgun sirishk Togʻ agar budur, bale, ashk oʻlgʻusidur lolalar. 153 Ul malohat sham’idin mundogʻki jismim yonadur, Har bir uchqun gʻam shabistonida bir parvonadur. Shomi hajrim sharhin el afsona qildi, ohkim, Uyqugʻa solgʻan qora baxtimni bu afsonadur. Gʻayrkim, mahv oʻldiyu sensen buzugʻ koʻnglum aro, Chugʻz itib, tovus yer tutmish ajab vayronadur. Koʻksum ichrakim gʻamingdin nordek boʻldi shikof, Goʻyiyo har bir bagʻir pargolasi bir donadur. Koʻyida soʻrsang koʻngullarni unutma, ey sabo, Mening avvoramnikim, ham xasta, ham devonadur. Charx shabgardigʻa goʻyo naqdi umrungdur gʻaraz, Tegrangga har tunki ikki bukrayib aylanadur. Soʻrma hajringda Navoiy yorinu sarmanzilin, Yor anga darding, vatan bir kunji mehnatxonadur. 154 To xayoling gah koʻngul, gah koʻz aro mehmon erur, Koʻz bila koʻnglum arosida hasaddin qon erur. Koʻngluma paykonlaringdin qatra-qatra su emas Holima koʻzdek biaynih ul dagʻi giryon erur. Gʻarqamen ashk ichrakim, ishqing tanimni oʻrtamas, Yoʻqsa oʻt kim koʻrdikim, xoshok aro pinhon erur. Hajr oʻqidinkim erur bagʻrim aro yuz ming teshuk, Har teshuk bir koʻzdururkim, holima hayron erur. Husn maydonida ul koʻz chobukedurkim, anga Xoli mushkin goʻyu zulfung anbarin chavgon erur. Dahr boʻstonida bosh chekkan nihol atrofida, Shox emas, novak degil, yafrogʻ emas, paykon erur. Tiygʻ ila dushvor aylabsen Navoiy qatlini, Chehradin burqa’ni olgʻilkim, base oson erur. 155 Gʻunchayi xandon bila husnung guli hurram bahor, Xatting andoq sabzakim, boʻlgʻay anga hamdam bahor. Yuz uza terdin xating gar bosh chekar, ey gul, ne tong, Sabzagʻa boisdurur, chun boʻldi ersa nam bahor. Shodligʻdin gulshani vaslingda yigʻlab cheksam oh, Yopma, yuzkim, gulga boʻlmas yel yogʻindin gʻam bahor. Orazim aksi yuzung oyina tushkan turfadur, Kim koʻruptur ham xazon bir oyda boʻlmoq, ham bahor. Voykim, bir gul xazongʻa soldi ayshim gulbunin, Ushbu fasl ichraki topmish jumlayi olam bahor. Ra’du sayl ermas, figʻonu ashk erur bukim, har el Gul yuzung koʻrgach tutar oʻz holigʻa motam bahor. Qasdi bulbul koʻngli qaydi boʻlmasa, nevchun solur Bogʻ shoʻxi sunbuli zulfigʻa pechu xam bahor. Gul emas, bu bogʻ torojigʻa iynak la’ldin Ayladi oviza mehri davrigʻa xotam bahor. Ey Navoiy, chin bahor erkin bu, yoxud koʻrguzur Bogʻi xulqidin ulusqa dovari a’zam bahor. 156 Vahki, koʻnglum gʻussasi har lahza qasdi jon qilur, Hajrim anduhi buzugʻ sabrim uyin vayron qilur. Koʻp madaddur hajr anduhida sovugʻ ohlar, Kim singursa men kebi oʻziga qasdi jon qilur. Necha yilliq mehnatim ishq ichra bilgay oshiqe Kim, hadisin yor ila agʻyordin pinhon qilur. Jonni istarmen chiqarsam, uyidin koʻzlarni ham Koʻnglum ul damkim, xayolin lahzaye mehmon qilur. Asradim jon ichra mehrin, bilmadim oxir nafas Ul Masiho oʻlmagim anglab oʻzin nodon qilur. Faqr yoʻlinda irik pashminadin or etmakim, Har taharrukdin taayyun bandini suhon qilur. Soqiyo, holimni bilding, emdi tutqil bodakim, Bu suubatlarni bexudlugʻ manga oson qilur. Rostlargʻa charx agar har lahza qilmas sarzanish, Sham’ bas har tun nedin yigʻlab kuyub afgʻon qilur. Daf’ etar dardin Navoiyning oʻshul maykim mudom Xusravi xusravnishon soqiylari ehson qilur. 157 Tararda uqdaligʻ zulfin musalsal ayladi chinlar, Girih «mim», ikki zulfi ikki «lom», iynak tarogʻ «sin»lar. Girihlar zulfida goʻyo hisob aylaptur ul kofir Olurda zuhdu taqvo ahlidin toroj etib dinlar. Osib nevchun figʻona soldi zulfidin koʻngullarni, Qaroru sabr naqdin olgʻali gar aylamas qinlar. Ne yuzdur, Olloh-Olloh, boda tobidinki, har soat, Ochar nasrinlar uzra gul, sochar gul uzra nasrinlar. Kelur ul sarvkim gullar mulavvan qildi gulshanni, Kirarda shah nechukkim mulk eli bogʻlarlar oyinlar. Desam husn ahlini koʻrmangki, zolimdurlaru qotil, Koʻngul aytur koʻray, shoyadki mundoq ermas erkinlar. Erur mahzun koʻngullar zulmati zulfida zor andoq Ki, shomi hajrida ishq ahlidin har sari gʻamginlar. Ne yellanmaqdur, ey shah, moʻr xaylidek cherigdinkim, Sulaymondek bu vodiy ichra barbod oʻldi chandinlar. Navoiy, boʻlmayin zoru zaif oʻlmas navo topmoq, Bu ermish piri chang avtoridin dayr ichra talqinlar. 158 Ollim ul oy sajdasidin resh erur holim budur, Toati maqbulum uldur, dagʻi iqbolim budur. Oʻqlaridin qushdek oʻldum jongʻa ul koʻy orzu Uchmoq istarmen, vale koʻrkim, paru bolim budur. Bas, gʻaniymen koʻhi gʻam birla junun toshi aro, Iynak-iynak taxti johim ulduru molim budur. Yor shavqidin oʻlar holatdadurmen, ey tabib, Ne ilojing bor mening xud za’fi ahvolim budur. Choʻmgʻali qoʻymas quruq naydek soʻngaklar ashk aro, Turfa koʻrkim, bahri bepoyon aro solim budur. Topmayin dunyoda kome, dinni barbod ayladim, Hayf doʻzax ham manga, billah, gar a’molim budur. Ey Navoiy, gar oʻlarda jon talashsam qilma ayb, Dermen ul oyni koʻrub, jon bersam ihmolim budur 159 Tirguzur har dam raqiblarniyu meni oʻlturur, Oʻt yoqib el jonigʻa mening ichimni kuydurur. Koʻnglum ahvolin sabodin soʻrdum ersa dedikim: Telbalardek bir pariy koʻyida sargardon yurur, Ul quyosh yuziga boqqan soyi ortar koʻz yoshim, Mehr tobidin agarchi har nekim, oʻldur, qurur. Qon yoshim rangi yoshurdi xotami la’l ogʻzini, Oʻynamoqda yoshlar andoqkim uzukni yashurur. Senki yoʻqsen mohruxlar jilva aylarlar valek, Kecha ishnar qurt nuri mehr chiqqach bilgurur. Ul quyosh hijronida har tun iki munglugʻ koʻzum, Tonggʻa tegru subhidam yoʻligʻa boqib telmurur. Tuzluk aylab sham’dek, vah, bilmadimkim, bu nihol Mehnat oʻti gul ochar, yosh qatrasi bar kelturur. Bul’ajabligʻlar bahori ishq aro koʻrkim, meni Gah bulutdek yigʻlatur, gohe choqindek kuldurur, Zuhd ohangin Navoiy har nechakim soz etar, Bir navo birla mugʻanniy yona yoʻldin ozgʻurur. 160 Yana sensizin munisim gʻam boʻluptur, Koʻzumga yurak qoni hamdam boʻluptur. Qorarib koʻzum dam-badam zor yigʻlar, Anga shomi hajringda motam boʻluptur. Yaramdin chekarga oʻqin sa’y qilmang Ki, paykon soʻngak ichra muhkam boʻluptur. Ichimdin nechuk tortqaylar oʻqinkim, Koʻngul qoʻymasu jon madad ham boʻluptur. Koʻngulga yoqar kirpikingning xayoli, Mening zaxmima nish marham boʻluptur. Gʻuborin tilab yigʻlama har dam, ey koʻz Ki, ashkingdin-oʻq yer yuzi nam boʻluptur! Bu gulshan aro barg toʻtiylarigʻa Xazon tifli bas boisi ram boʻluptur. Vafo shaxsining farqini charx tiygʻi Iki boʻldi, vahkim, biri kam boʻluptur. Emas gʻam yukidinki, qoshingni koʻrgach, Navoiy sujud etkali ham boʻluptur. 161 Koʻzung ne balo qora boʻluptur Kim, jongʻa qora balo boʻluptur. Majmu’i davoni dard qildi Dardingki, manga davo boʻluptur. Ishq ichra aning fidosi yuz jon, Har jonki, sanga fido boʻluptur. Begona boʻluptur oshnodin, Begonagʻa oshno boʻluptur. To qildi yuzung havosi jonim, Yuz sari anga havo boʻluptur. Boqiy topar ulki, boʻldi foniy, Rahravgʻa baqo fano boʻluptur. To tuzdi Navoiy oyati ishq, Ishq ahli aro navo boʻluptur. 162 Koʻk gʻazoli chunki kofur uzra mushkafshon boʻlur, Kavkabafshon koʻzlarimdin ul quyosh pinhon boʻlur. Mungrayib andoq sinuq koʻnglum buzulurkim, sipehr Bul’ajab holimgʻa yuz ming koʻz bila hayron boʻlur. Gah yurub, gah oʻlturub, bir lahza tutmasmen qaror, Gʻussa bandidin bari olam manga zindon boʻlur. Gah koʻngul oʻti urar koʻksum shikofidin alam, Gah bagʻir pargolasi koʻz yoʻlidin gʻalton boʻlur. Oʻlturur uy saqfigʻa ohim tafidin qatralar Yo mening holimgʻadurkim, tomu tosh giryon boʻlur. Eyki, istarsen salomat, ishq koʻyin soʻrmagʻil Kim, bu yoʻlgʻa har kishikim, tushti, sargardon boʻlur. Istaganga doʻst komin istabon kuymak ne tong, Gar tutun sunbul, oʻtun ashjoru oʻt rayhon boʻlur. Ichni uryon qilki toshing zebi man’i faqr emas, Faqr emastur, gar iching mamlu, toshing uryon boʻlur. Ey Navoiy, ishq man’in elga irshod aylading, Olloh-Olloh, bu ne makru hiylavu daston boʻlur. 163 Vahki, maydon azmigʻa sekretti ul chobuksuvor, Kimdururkim, asragʻay emdi inoni ixtiyor. Qoshu yuzungdin agar ortar jununum ne ajab, Telbalikka ham yangi oydur madad, ham navbahor. Chok eting koʻksumki, chiqsun oʻtlugʻ ohim shu’lasi, Bir nafas boʻlgʻayki, bu anduh oʻti topqay qaror. Aqlu fahm oshuftahol oʻldi yigit joning uchun Kim, yana uydin munungdek chiqmagʻil oliftavor. Soqiyo, chun ichkumizdur oqibat jomi ajal, Boda tut andin burunkim, bizni oʻlturgay xumor. Bir zamonligʻ hajr chun ming yilcha bor, oʻlsam ne tong, Chunki boʻlmas hech kishining umri ming yil poydor. Ey Navoiy, shukrkim, maydongʻa ul shah qoʻydi yuz Kim, yoʻlida qolmadi navmid joni xoksor. 164 Vahy nozil boʻldi yoxud yorning paygʻomidur Kim, gʻamim taskini gʻamgin xotirim oromidur. Safhayi kofur uza mushkin raqamkim aylamish, Goʻyiyo subhi saodat uzra davlat shomidur. Hajridin jonim arosigʻa agar xud kirmadi, Nega shakli jon aro kirgan alif andomidur. Kirdi jon jismimgʻa xatti safhasin koʻrgach, magar Elga jon bermakka mehr uzra Masih arqomidur. Va’dayi vasl erdi mazmun, gah oʻlugmen, gah tirig, Anglaman qotilmudur bu mujda, ruhafzomidur. Vodiyi hayratda qolgʻanlargʻa jon hirzi uchun Ruq’ayi maqsud komil nutqi yo i’lomidur. Ey Navoiy, nega surtub koʻzga solmay jongʻakim, Ham koʻzumning nuri, ham ozurda jonim komidur. 165 Barmogʻi hayrat bilakim la’li xandon ichradur, Ul alif yangligʻdururkim, filmasal jon ichradur. Xoni husni zavqini bilmakka yoxud barmogʻi La’li xandon ichra ermaskim, namakdon ichradur. La’li bir soʻz birla yuz yilliq oʻlugni Xizr etar, Goʻyiyo Ruhullah ushbu obi hayvon ichradur. Munfaildur yuzu zulfidinki tebrangay nasim, Jilvagar tovuskim, firdavsi rizvon ichradur. Orazing hajrinda har qonligʻ koʻzumdur lolaye, Dogʻlar koʻzning qorasin anglakim, qon ichradur. Tutma ulfat bogʻ arokim sarsari daydin durur, Emin ul qushkim, aning ma’vosi vayron ichradur. Ey Navoiy, birga yuz jomi balo turmish toʻla, Har nechakim sogʻari ishrat bu davron ichradur. 166 Qoshing koʻzdin nihon, andin nihonroq xoli mushkindur, Bu aning noʻqtasidur, goʻyiyo ul «nun»i tanvindur. Koʻngul zulfung gʻamidin toza-toza dogʻ ila goʻyo Ki, nisfi qonu nisfi mushk boʻlgʻan nofai chindur. Itingning goh izi, gah panjasidindur dimogʻim xush, Bu birdur mushkbiyd, ul bir anga goʻyoki nasrindur. Nedin bilman yuzum sargʻardi muhriq ishq tobidin, Yuzi oʻtqa yaqinroq boʻlgʻan elning chunki rangindur. Ichimda andoq oʻtdurkim, tugan jismimda kuydursam, Anga bu oʻtdin andoqkim, sudin bu oʻtqa taskindur. Yuzungga boqsa boʻlgʻay oyu kuncha, nuri oʻksulsa, Yaqin ermas bu ham, astagʻfirulloh, balki taxmindur. Qizil toʻn birla chiqti, lolaruxlar ne koʻrungay, vah, Bu guldin xil’at etkan sarv, alar har yon rayohindur. Jahon makkorasi dilkashdur, ammo kimki aqd etsa, Ipak jon rishtasi, yormoq anga din naqdi kobindur. Qoshing mehrobigʻa, ey mugʻbacha, yuz qoʻygʻali qoʻykim, Bu toat dayr piridin manga ishq ichra talqindur. Yuzung koʻrmak tilab tinmas Navoiy koʻngli solmoqtin Xudoy uchun olib burqa’ni aning koʻnglini tindur. 167 Nuqtayi xolingki koʻzdin doimo ma’dum erur, Nuqtayi xol ermas ulkim, nuqtayi mavhum erur. Tong emas ul nuqta gar koʻzdin nihondur, vah, ne tong, Mardumin koʻrmakligidin koʻz agar mahrum erur. Baski xoli koʻzdadur boʻlmish jahon bir safhakim, Raml mashqi yangligʻ anda nuqta-oʻq marqum erur. Axtari baxtimdurur ul xol, yoʻqsa koʻrmaduk Kavkab andoq tiyrakim, xurshid uza ma’lum erur. Xoli ruxsoring kumush masnadda Hinduston shahi Ollida saf tortibon xat, tobi’u mahkum erur. Eyki maydin xoliy ermas, deb meni ta’n aylading, Bore koʻrguz anikim, bu dayr aro ma’sum erur. Dogʻi pinhondur Navoiy koʻnglida, ey lolarux, Nuqtai xolingki, koʻzdin doimo ma’dum erur. 168 Har labing oʻlganni tirguzmakda, jono, jon erur, Bu jihatdin bir-birisi birla jonojon erur. Jonim andoq toʻldi jonondinki, boʻlmas fahmkim Jon erur jonon emas yo jon emas, jonon erur. Boʻlsa jonon bordurur jon ham chu jonon qildi azm, Jon ketib jonon bila jondin manga hijron erur. Jon manga jonon uchundur, yoʻqki jonon jon uchun, Umr jononsiz qatiq, jonsiz vale oson erur. Borsa jon, jonon yitar, gar borsa jonon, jon ketar, Kimsaga jononu jonsiz umr ne imkon erur. Xushturur jonu jahon jonon bila, jonon agar Boʻlmasa jon iylakim, oʻlmas jahon, zindon erur. Jonim ol, ey hajru jononsiz manga ranj istama, Chunki jononsiz Navoiy jonidin ranjon erur. 169 Har qachonkim kemaga ul oy safar raxtin solur, Mavjlugʻ daryo kebi oshufta koʻnglum qoʻzgʻalur. Yigʻlama, ey koʻz, nedin sohilgʻa chiqmas kema deb Kim, yoshing daryosidur har sarikim el koʻz solur. Titrabon siymobdek koʻnglum, yetar jon ogʻzima Tund yel tahrikidin har damki, daryo chayqalur. Sabr koʻnglumda, koʻngul ul oyda, ul oy kemada, Vahki, borib telmurub koʻz, mungrayib jonim qolur. Dam tutulgʻandin oʻlar eldek yetibmen oʻlgali Surmasun deb kemasin baskim nafaslar asralur. Kirma savdo bahrigʻa olamdin istab sudkim, Siym naqdi tushsa, lekin umr naqdi siygʻalur. Gʻarq etar bahri fano gʻam zavraqin, ey piri dayr, Ilgiga chunkim Navoiy boda kashtiysin olur. 170 Jon berur elga agarchi labidin qon tomadur, Vah, dema qon tomadur, balki chuchuk jon tomadur. Noz oʻqi birla koʻzum mardumin etding majruh, Ashki gulgun dema zaxmidin aning qon tomadur. Vah, yaram ichra ne qondur buki devona koʻngul Topsa taskin turadur, aylasa afgʻon tomadur. Goʻyiyo fitna sahobidin erur sayli balo, Raxshidin qatraki, javlon aro har yon tomadur. Tomchidek ashkim emas, koʻnglum oʻti daf’i uchun Gah badan kulbasini qilgʻali vayron tomadur. Vahki, gul sham’in oʻchurmaklik uchundur gar xud Qatra oʻrnigʻa bulutdin durri gʻalton tomadur. La’li vasfida Navoiy soʻzidin obi hayot Qilsa paydo, oqadur, aylasa pinhon, tomadur. 171 Xolu xating xayolidin, ey sarvi gul’uzor, Gohe koʻzumga xol tushuptur, gahe gʻubor. Yuzungda xol safhada tomgʻan kebi qora, Xoling malohati tuz erurkim, qorada bor. Jonimni oʻrtagan yuzu xolingni bilmasang, Oʻt shu’lasida ayla gumon bir oʻchuk sharor. Bilman koʻngulda xollaringning xayolidur, Yo kirpiging tikanlarin aylabsen ustuvor. Har dam koʻngul haloku koʻzum tiyra boʻlmagʻin Bilgay birovki, yori erur shoʻxu xoldor. Mashshotayi qazo bezamish xolu xattini, Beixtiyorliqda manga bormu ixtiyor. Miskin Navoiy xoli labing koʻrsa jon berur, Boqsang ne boʻldi suvrati holigʻa, ey nigor. 172 Chiqti ov azmigʻa javlon aylab ul chobuksuvor, Jon nisor ul sayd uchunkim, jon anga qilgʻay nisor Bu edi qasdimki bir kun saydi fitrok aylagay, Qilgʻanim umre kiyiklar birla suhbat ixtiyor. Chun kiyik qatlini istar, koshki ruhum uchub, Bir qatil etgan kiyik jismi aro tutqay qaror. Toki yetkursam rikobigʻa boshimni, koshki Qilsa shaxsimni qazo it shakli birla oshkor. Qomati hajrida har yon yoradin qonligʻ koʻngul Bir kiyikdekdurki, oʻq zaxmi bila boʻlmish figor. Goʻr uchun ochmoq nedur har lahza bahromiy kamand, Chun seni Bahromdek aylar ajal goʻri shikor. Ey Navoiy, ul quyoshning soyasida koʻr itin, Komronu yoʻq sanga ollida itcha e’tibor. 173 Bargi gul yuzinda la’ling rashkidin xunoblar, Gʻuncha koʻngli ichra ogʻzing hasratidin toblar. Safhayedur orazim debocha ishq avroqigʻa Qon yoshimning xatlari shingarf birla boblar. Ashkim artilgʻan uchun xam boʻlmamish kirpiklarim Kim, yasabdur koʻz xayolin chekkali kulloblar. Hajridin koʻzlargakim ashk evrulur, ul ashk emas Kim, erur dardu balo daryosigʻa girdoblar. Aybim etmang bosh koʻtarmaydur debon xumxonadin, Qilmayinmu sajda topsam bu sifat mehroblar?! Hajr aro ikki koʻzum ichra belingning naqshidur, Oʻtkarur tunni xayol aylab kecha bexoblar. Roʻzgorin qildi mazlum ohining dudi qora, Koʻrma zolim xilvatining koʻrkasin sinjoblar. Terga botqan garmravlardin magar daf’ aylamish, Oʻzlugi chirkin taharrukdin irik moshoblar. Doʻstlar, miskin Navoiy tiyra shomin yod eting, Yor ila jomi hiloliy cheksangiz mahtoblar. 174 Telba koʻnglum, vahki, har soat birov sari borur, Man’ qildim ersa, bagʻrim ogʻrigʻudek yalbarur. Qoʻydum ersa, kelturur munglugʻ boshimgʻa yuz balo, Qoʻymasam jongʻa zarar yetgudek oʻzidin borur. Qoʻymasam bu, qoʻysam ul, vah, boʻlsa yuz jonim fido Ul kishigakim, hazin jonimni andin qutqarur. Aql vasvosini qoʻysam avlo ulkim, men dagʻi Boshim olib ketkamen har sarikim, ul boshqarur. Soqiyo, bir nav’men labtashna yoʻqkim ogʻzima, Har yaram ogʻzigʻa quysang bir qadahni sipqarur. Ikki yuzluk boʻlmakim, bu bogʻning ra’no guli Gar qizarur bir yuzi, lekin yana bir sargʻarur. Kulda pinhon oʻt kebi topmas Navoiy koʻnglini, Har nechakim ishq kul qilgʻan vujudin axtarur. 175 Ul oyki, jafo nardini xoʻblardin utuptur, Yo rab, ne balo, mehru vafoni unutuptur. Ogʻzi bila pista oʻchashur puchlugʻidin, Bilmanki oʻshul ogʻzi ochuq qayda butuptur. Har dam qiziq ohim tafidin muztar oʻlurmen, Oʻtlugʻ nafas, ey voyki, ogʻzim qurutuptur. Yillar labi la’ling gʻamidin joni hazinim Hasrat suyini xuni jigar birla yutuptur. Aksini koʻngul koʻzgusida koʻrdumu oʻldum Kim, gʻayrin aning eviga nevchun yovutuptur. Hijron kuni ishq ahlini oʻrtarga magar charx Otashkadasida shafaq oʻtin yorutuptur. Bulbul kebi xushgoʻy Navoiyni qilib xor, Ul gulni koʻrung jonibi badgoʻy tutuptur. 176 Barcha xoʻblarning qadu ruxsoru xattu xoli bor, Lek ulkim bizni behol aylar oʻzga holi bor. Yuzum oltundekdurur bu vajhdinkim, holiyo Siymbarlar ul kishiningdurkim aning moli bor. Kirgali koʻnglum aro bir-bir oʻqung boʻlmish tanim Ul qalamdekkim, aning ichida tuz-tuz noli bor. Sunbulung tushsa oyogʻing ostida ne aybkim, Gul bila xurshidning ostida lomu doli bor. Ul sababdin, zohido, mashgʻul emasmen zuhd ila Kim, koʻngulning mutribu may birla koʻp ashgʻoli bor. Odam oʻlmishmenki, ishq ahli manga avlod erur, Yoʻqsa yoshdin mencha kimning yuz sari atfoli bor. Gavhari maqsud chun vobastayi tavfiq erur, Desa boʻlmaskim, munung sa’yi, aning ehmoli bor. Ey Navoiy, topmasang kome labi jonbaxshidin, Sening uchun boʻlsun aning gʻamzayi qattoli bor. 177 Chorayi kor istabon bechoraligʻ koʻnglum tilar, Xonumon tarkin qilib, avvoraligʻ koʻnglum tilar. Istaram olingda qilsam sajdavu oʻpsam labing, But parastish aylabon, mayxoraligʻ koʻnglum tilar. Bagʻrimu koʻksum bila koʻnglumni qilding yoraligʻ, Jonni ham bu hol birla yoraligʻ koʻnglum tilar. Oshiq ishi chun savod-ul-vajhi f-id-dorayn erur, Bu malomat koʻyida yuz qoraligʻ koʻnglum tilar. Qasdima har yondin ul koʻy itlarin qoʻy, ey raqib Kim, salomat pardasin yuz poraligʻ koʻnglum tilar. Tan gʻuborin jon yuzidin raf’ qil, ey dardkim, Koʻzni ul yon gah-gahe nazzoraligʻ koʻnglum tilar. Ey Navoiy, nechakim koʻnglumga tushkan dard uchun Chora istarmen, vale bechoraligʻ koʻnglum tilar. 178 Har oʻqi ul qoshi yoning jonnikim, qurbon qilur, Rost bir oʻqdurki, qurbon koʻnglum ichra sanchilur. Istasa vaslin koʻngul koʻz rashkdin qon yosh toʻkar, Koʻz yuzin koʻrgach, koʻngul yuz nola gʻayratdin qilur. Tiygʻi koʻksum chok etib, koʻnglumni ochsa ne ajab Kim, ravon sudin hamesha xalq koʻngli ochilur. Garm oʻlub har yon ul otash porakim novak otar, Rost oʻtdekdurki, girdidin shararlar ayrilur. Yuzni oʻn tirnoq ilakim gʻussadin qildim shiyor, Dona erkin koʻz yoshimkim, har dam anda sochilur. Boda ichkim, charx jomi sirrini Jam bilmadi, Garchi ul yuz Jam kebi mayxoraning davrin bilur. Oh oʻtidin shikva gar aylar Navoiy ayb emas, Telbalarning har nekim, ogʻzigʻa kelsa, aytilur. 179 Ey sabo, sharh ayla avval dilsitonimdin xabar, Soʻngra degil koʻngul otligʻ notavonimdin xabar. Chun manga berding xabar, lutf aylab ul yon dagʻi elt Xotiri majruh ila ozurda jonimdin xabar. Gar bular koʻngliga ta’sir aylamasdek boʻlsa, ayt Yer yuzin gʻarq aylagan ashki ravonimdin xabar. V-ar munga ham qilmasa parvo, degil aflok elin Kecha-kunduz jongʻa yetkurgan figʻonimdin xabar. Qilsa istigʻno kerakkim, aylagay, albatta, rahm, Gar desang jonim aro dogʻi nihonimdin xabar. Aytkim, tutqil xabar mendin yoʻq ersa, topmagʻung Olam ichra istabon nomu nishonimdin xabar. Arz qil tadrij ilakim, shodligʻdin oʻlmayin, Ey Navoiy, kelsa nogah dilsitonimdin xabar. 180 Yo rab, bu ne guldurkim, boshigʻa chechak sanchar, Gah egri qoʻyar boʻrkin, gah belga etak sanchar. Koʻnglumga chekib novak, oj ayladi payvandin, Har zaxmki ul teshti el anga soʻngak sanchar. Boshimda havas la’ling, olamgʻa vido ettim, Chiqsa kishi majlisdin, boshigʻa gazak sanchar. Gʻam kulbasida, jono, ul xastagʻa rahm etkim, Tebransa bagʻir ogʻrir, dam ursa yurak sanchar. Qullobi muhabbatdur sargashta koʻngullarga, Chun qush solib ul chobuk, boshigʻa kajak sanchar. Har kavkab uchin gardun nish etti shuoidin, Gʻam shomi vafo ahlin har nav’ kerak sanchar. Sanchilgʻan ajal xori ishq uchrasa bilgaysen Kim, jongʻa balo nishin hajr oʻzgacharak sanchar. Jismin chu Navoiyning paykoni temur qildi, Bilmanki, sinon emdi bagʻrigʻa netak sanchar?! 181 Gʻaming oʻqiki koʻngullar uyin nishona qilur, Mening chu xokiy tanim ichra yetti, xona qilur. Labing bahonasiz el qonini toʻkar har dam, Manga chu yetti ish, albatta, bir bahona qilur. Koʻngul berurda fusunlugʻ koʻziga bilmas edim Ki, el ichinda meni oqibat fasona qilur. Qoʻngulda javhari paykoniniki yigʻmish jon Ajab emaski, bu vayronani xizona qilur. Desaki, mehr giyohin koʻkartayin gardun, Zamona ahli vafo koʻz yoshini dona qilur. Halok domi yoyar subhxez qushlar uchun Sahar yeliki, chaman sunbulini shona qilur. Nasib bulbul uchun xori gʻamdurur, ul ham Navoiy nagʻmasi birla magar tarona qilur. 182 To boʻldi koʻngul ul koʻzi usrukka giriftor, El koʻziga sogʻmen, vale oʻz-oʻzuma bemor. Tongdin tanim oqshomgʻacha tosh zaxmi bila resh, Tundin badanim tonggʻacha tish zaxmidin afgor. Kulbamning emas xishtlari darziki, ochmish Holimgʻa figʻon qilgʻali ogʻzin daru devor. Xalq ichra koʻngul ishqini fosh ayladi ohim, Uy ichida oʻt bor ekanin dud etar izhor. Ul but gʻamidin kofiri ishq oʻlgʻali koʻnglum Jon rishtalarin jam’ qilib bogʻladi zunnor. Xush gulshan erur dahr budur aybiki, anda Payvasta xazon yelidin ozurdadur ashjor. Yor ollida gar bor, yoʻq ersa ajab ermas, Agʻyor chu bor anda, Navoiy, sanga ne bor?! 183 Figʻonki, yor vafo ahligʻa sitam qiladur, Niyozu ajz gunohigʻa muttaham qiladur. Naimi vasligʻa xoʻy aylagan koʻngullarni, Asiri hajr etibon mubtaloyi gʻam qiladur. Raqib behuda taqriri birla yuz taqsir, Zaif gʻamzadalar otigʻa raqam qiladur. Ne hukm qilsa vafo ahli jurmida gʻam emas, Bu zulm erurki, jafo ahlini hakam qiladur. Oʻz ilgi birla gar oʻltursa bok yoʻq, vahkim, Raqib ollida aftodavu dijam qiladur. Muhabbat ahlini, vo hasratoki, koʻp oʻrtab, Alarning ohi oʻtidin haros kam qiladur. Chu gul vafosiz erur, necha asrasam, vahkim, Koʻngul qushi bu gulistondin emdi ram qiladur. Zamona oʻq kebi tuzlarni sindurub, «yo»dek Alarki egridurur shahgʻa muhtaram qiladur. Navoiy oʻlgay edi boʻlmasa umidi visol, Bu qasdlarki, anga hajr dam-badam qiladur. 184 Ulki, onsiz xasta koʻnglumning yuz ohu voyi bor, Hajridin yuz ming meningdek oʻlsa, ne parvoyi bor. Charx tong otquncha yigʻlar mehrin eldin yoshurub, Goʻyiyo ul sargashtaning ham bir musofir oyi bor. Ganji husnung yangligʻ oʻlmish maxzani mehrim mening Kim, necha isrof birla xarj qilgʻan soyi bor. Zahri hijronkim chekarmen, ta’mini bilgay magar Bedilekim, bir vafosiz kofiri xudroyi bor. Ishq mulkidin xabarlar topsa Laylo tong emas Kim, aning Majnun kebi payki jahonpaymoyi bor Mehrning koʻrma shafaq ichra shuoiy xatlarin Kim, sipehr osibidin mujgoni xunpoloyi bor. Hajr aro qildi Navoiy qoshlaring koʻnglida naqsh, Razm elidek ish kuni qurbonda ikki yoyi bor. 185 Voy, yuz ming voykim, tarki muhabbat qildi yor, Bilmayin qoldim menu qilmay xabar ayrildi yor. Bordi oʻqdek tezu «yo»dek qomatim yod etmadi, Ishq aro goʻyo mening egriligimni bildi yor. Chun gadolar birla shahlar qilmas ermish yorligʻ, Men gadoni koʻzga bas nevchun burundin ildi yor. Pand eshitib, doʻstlar, hech kim bila yor oʻlmangiz Kim, mening bagʻrimni tiygʻi hajr birla tildi yor Mendin ayrilgʻan balovu dard uchunmu yigʻlayin Yo angakim, boribon agʻyor ila qotildi yor. Yigʻlashib gʻam shomi zohir aylasunlar dard oʻtin, Kimgakim baytu-l-hazanda sham’dek topildi yor. Ey Navoiy, yor uchun tortar eding gʻurbatda ranj, Yoʻlgʻa tush, emdi ravonroq boʻl, azimat qildi yor 186 Har qayon boqsam koʻzumga ul quyoshdin nur erur, Har sari qilsam nazar, ul oy manga manzur erur. Chun masal boʻldi soching zulm ichra, yoshurmoq ne sud Mushk isin yashursa boʻlmas, bu masal mashhur erur. Telbarabmen to ani koʻrman, ajoyibdur bukim, Ul pariy devona koʻzidin dagʻi mastur erur. Chun mudom erning mayi qoshindadur kofir koʻzung, Nedin erkinkim, dame usruk, dame maxmur erur. Dilrabolar dogʻi jonim safhasida goʻyiyo Dard eli ishqim uchun muhr aylagan manshur erur. Par urub boshinggʻa tutma avjkim, har necha moʻr Kim, qanotlangʻay qachon uchmoq anga maqdur erur. Gar Navoiy siymbarlar vasfin aylab koʻrsa ranj, Yoʻq ajab nevchunki xom etkan tama’ ranjur erur. 187 Yor bordiyu koʻnglumda aning nozi qoliptur, Andoqki qulogʻim toʻla ovozi qoliptur. Koʻz xonasini qildi barandoxta bu ashk, Koʻz bordi vale xonabarandozi qoliptur. Koʻnglum qushi to sunbulunguz domigʻa tushti, Bulbul kebi har gul sori parvozi qoliptur. Ul qush safar aylab ne tarab gulbunin ochqay Kim, bogʻ aro bir sarvi sarafrozi qoliptur. Men ishq rumuzin demay oʻldum, safar etkim, Farhod ila Majnunning oʻkush rozi qoliptur. Taqlid qilib koʻngluma ishq ahli chekar oh, Ul bordiyu el ichra sarovozi qoliptur. Hijronu visolin koʻpu oz dema Navoiy, Yuz shukr dekim, koʻpi borib, ozi qoliptur. 188 Ul malaksiymo pariykim, xalq aning hayronidur, Jonlar oshubi vale oshufta jonim jonidur. Tifl avroq ichra bir-bir bargi gul tergan kebi, Nomayi hijron aro tim-tim sirishkim qonidur. Koʻrsa jon zaxmida qonligʻ marhamin aylar gumon Kim, buzulgʻan koʻnglum oʻtidin qiziq paykonidur. Yuzunga may gullari yuz fitna qildi goʻyiyo Fitna har gulkim, ochar, yuzung aning boʻstonidur. Bormudur koʻnglumda keskan ham alif, ham na’lu dogʻ, Yo bu mir’ot ichra solgʻan aks husnung onidur. Dahr toroji qilur uryon chaman ra’nolarin Yeldin un chekmas yigʻochlarkim, chaman afgʻonidur. Ey Navoiy, bilki tong otquncha yigʻlar har kecha Charxdek har kimki, bir badmehr sargardonidur. 189 Shahsuvorim har qachon javlon qilur, Mahv oʻlub bilman oʻzumni, haq bilur. Anga har koʻzkim tushar, kirpiklari Xasta koʻnglumga tikandek sanchilur. Ochilur koʻnglum samandi sayridin, Gʻuncha yangligʻkim sabodin ochilur. Ayrilur goʻyo quyoshdin bir shihob Oti na’lidin har oʻtkim, ayrilur. Oh tortarda magar jon pech urar, Oʻq otarda har qachonkim qayrilur. Tavsani gardunni markab qilmakim, Yer bila rokibni oxir teng qilur. Tez etar tiygʻing Navoiy ishqini, Garchi oʻt oʻchar, agar su sochilur. 190 Qaysi bir koʻkning yuzingdek mehri olam tobi bor?! Qaysi gulshanning shamolingdek guli serobi bor?! Zulfidin, ey zaxmliq koʻnglum, qutulgʻung yoʻqturur Kim, sening har halqayi zulfungda bir qullobi bor. Zulfu yuzidin dam urmang, tun bila kun chashmasi Kim, bu sunbul birla gulning oʻzga obu tobi bor. Ne uchun har dam sarigʻraqtur yuzumning oltuni, Bovujudikim yuzida ashkdin siymobi bor. Sajda gar aylar malak, ne tongkim ul oy qasrining Kungire shaklidin atrofida koʻp mehrobi bor. Davlati zohirki, mahbub aylading, tark aylakim, Qaydinga zulfini «dol»u «lom»idin asbobi bor. Yuzu la’lingdin Navoiy bexud oʻlsa soʻrmagʻil, Bir itingdurkim, sahar vaqtida shakkarxobi bor. 191 Ulki yuz mendek jahonda volavu shaydosi bor, Nechakim bordur niyozim, nozu istigʻnosi bor. Dam-badam koʻnglum berib jon naqdi istar vaslini, Olloh-Olloh, telba koʻnglumning ajab savdosi bor. Koʻnglakim qonligʻ tuganlar oʻrnidin gul-gul erur, Ul katondekkim, yuzida har taraf tamgʻosi bor. To oʻqung yomgʻur kebi keldi, koʻzum boʻlmish sadaf, Bovujudi ulki durdin yuz sari daryosi bor. Jon berib, darding olib koʻksumda asrarmen, ne ayb, Asrasa sanduq aro ulkim samin kolosi bor. Boʻlma emin charx davridin muraqqa’poʻsh deb Kim, quyoshdin bu muraqqa’ ichra oʻtlugʻ tosi bor. Itlaring boʻlmish Navoiy koʻngli uchun mehmon, Bu kecha ul koʻy aro koʻrkim, ajab gʻavgʻosi bor. 192 Yana gʻarib gule jonima jafo qiladur, Yana ajab tikane koʻnglum ichra sanchiladur. Yana bir oʻzgacha ishq ikki ilgi zoʻridin Bagʻir bila yuragim bir-biridin ayriladur Qaladi, vahki, oʻtundek soʻngaklarimni sipehr, Bu yangi oʻtqaki tan kulbasida yoqiladur. Firoq kojlari birla, vahki, ne oʻtlar Bulutdek ashkfishon koʻzlarimga choqiladur. Sirishk ayladi xokiy tanimni andogʻkim, Qadam qoʻyay desa uyqu koʻzumga, toyiladur. Qochar bu telba koʻngul, yana voqif oʻl, ey aql Ki, tolpinur koʻpu koʻksum shikofi ochiladur. Gʻarib qissa erur ishqkim tuganmadi hech, Agarchi boʻlgʻali olam binosi aytiladur. Navoiy, ahli junun qaydi yor zulfi emish, Xirad tanobini uz, band agar bu silsiladur. 193 Maydin ayru gul emas goʻyyo erur gulgun harir Kim, kesib gul hay’ati birla sepipturlar abir. Bazm emas bogʻ ichra maysizkim, hunarvar ilgidin Boʻldi rangin mum har qolab bila hay’atpazir. To qizitmaydur qulogʻni may guli yakson erur Bulbul ogʻzidin safiru bogʻ eshigidin sarir. Soqiyo, jonimgʻa yettim tavbadin, joning uchun Boʻl manga bir lab-balab paymona birla dastgir. Bodayekim, yetgach ogʻzimgʻa, chiqargʻay nash’asi Taqvoyu islomu aqlu zuhd jonidin nafir. To boʻlub rasvo yana bir jom uchun mugʻ koʻyida Har zamon oʻzumni kofirlargʻa qilgʻaymen asir. Ey Navoiy, ma’siyat uzrida oʻlsang yaxshiroq, Zuhd ujbidin mukaddar boʻlgʻucha lavhi zamir. 194 Soqiyo, day shiddatidin aqlu his betob erur, Chorasi jomi bilurin ichra la’li nob erur. Tiyinu qoqumni rokib shoʻxlar oʻz egnidin Tob birla yuzga chekkandin koʻngul betob erur. Ishqdin yoʻqkim, sovugʻdin otashin gul istabon Topmagʻandin bulbul a’zosida par sinjob erur. Siym oʻtdin suv boʻlur, yeldin ajoyibdur bukim, Titramakdin siymbarlar jismi chun siymob erur. Toʻlun oy ermas, tun oqshomkim quyoshning chashmasi Muz toʻngubturkim, ziyosi tiyra chun mahtob erur. Siymdin bahman chaman qofini to zol ayladi, Qushlar ul siym ostida simurgʻdek noyob erur. Ey xush ulkim, la’lgun may ich debon taklif uchun Ilgi bir zarrin kamarning boʻynigʻa qullob erur. Kishu oʻrmak, qaydidin oʻt ayshni favt etmakim, Kish qaroroq tulku, oʻrmak yupqaroq moshob erur. Ey Navoiy, gar muhayyo topmasang asbobi aysh, Gʻam yema, shah qullugʻi yuz aysh uchun asbob erur. Ul sarafrozeki, oliy dargahining hay’ati Barcha sarkashlarga bosh qoʻymoq uchun mehrob erur. 195 Orazing xurshidu ogʻzing zarradin timsol erur, Zarra uzra nuqta yangligʻ ogʻzing uzra xol erur. Kokulungdur mushku ustida gireh mushk uzra «mim», Qomating shamshodu zulf ostida tushgan dol erur. Qoshu qaddu zulfidin payvasta to na’lu alif Tanda kestim, noladin ozurda jismim nol erur. Chun dedim: xoling bila koʻz mardumining holi bor, Dedi ulkim: xol deysen, nuqtasiz ham hol erur. Nukta der holatda tor ogʻzingni koʻrguzgan labing, Goʻyiyo zanbur nishidin teshilgan bol erur. Durdkashmen piri dayr ollida maqbul oʻlgʻali, Davlat ahlining qabuli koʻrki, ne iqbol erur. Soqiyo, gar davr ta’jilin koʻrub qon yigʻlamas, Bas Navoiydek surohiy ashki nevchun ol erur. 196 Orazing koʻzgusimu ter kasratidin sudadur Yoxud ul oraz suyining aksimu koʻzgudadur?. Dema ayni nozdin ul koʻz ochilmaydurki, bor Kofirekim mastligʻ ifrotidin uyqudadur. Topmogʻim oʻzni mahol oʻlmish firoqing shomikim, Tab arodur xasta jismu tob ul gesudadur. Sen otarsen novaku koʻksum shikofidin koʻngul Koʻrgali kelmish, xato qilmaki, xush qobudadur. Sajda qilmoq ne tafovut Ka’ba yoxud butqakim, Qoshi mehrobi, qayon qilsam sujud, oʻtrudadur. Oʻlmagimdin zulfunga goʻyo parishonligʻ yetib, Motam ahlidek quyi solib boshin qaygʻudadur. Nuh umriyu Sulaymon mulkiga yoʻqtur baqo, Ich, Navoiy, bodakim olam gʻami behudadur. 197 Orazing koʻzgusida xat sabzadurkim, suda bor, Yo magar zangor su ta’siridin koʻzguda bor. Oʻqlaring paykon bila har yon quruq jismimdadur, Shoxlar uzra koʻngullardekki ul nojuda bor. 3ahri hajring qildi daf’ ul koʻz qorasi, vah, bu nav’, Qayda bergay xosiyat pozahrkim, ohuda bor. Bordurur mehrob turgʻach butqa qilgʻandek sujud, Sajda qilsam qiblagʻa to qoshlaring qarshuda bor. 3ulf aro xoling agar din qasdi aylar ne ajab, Muncha kofirligʻ ragi, vah, qaysi bir hinduda bor. Ishq vodiysin xatardur ilm ila qat’ aylamak, Solik ersang tashla ma’lumungniyu osuda bor. Yuzin istarsen, Navoiy, qochma zulfi fikridin Kim, sen istar ayshning ummidi bu qaygʻuda bor. 198 Yuzungda zarvaraq har yonki lutfi benihoyatdur, Jamoling mushafida har biri goʻyo bir oyatdur. Sochingda zarfishon chehrang zalolat shomida har yon Tajalliy mash’alidin yorugʻan sham’i hidoyatdur. Yuzungda nil xoli ravza ichra nilufar shibhi, Binafsha gulshan ichra yuzda nilingdin kinoyatdur. Koʻngul saydigʻa ochma sunbulung domin yuz ochqilkim, Gul oʻq ochilsa qayd etmakka bulbulni kifoyatdur. El ichra koʻpturur afsona Laylo husnidin, lekin Sening husnunggʻa tashbih etmak ani ne hikoyatdur. Koʻngul qonin koʻp ul xunxora koʻz ichti, emas goʻyyo Yuzung gulgunadin gulgunkim, ul qondin siroyatdur. Dema tush vaqti ul yuz kundin ortuqtur, muni koʻrgil Kim, ul yondin nihoyat boʻlsa, bu yondin bidoyatdur. Erur bedod, borinda tarahhum, doʻstdin yuz hayf Angakim, shukr borinda ishi doim shikoyatdur. Navoiygʻa koʻngul berdingki, jonin olgʻasen bir kun, Erur oʻz naf’i, shahdin gar raiyatqa rioyatdur. Ze Harfining Zebolarining Ziynati «Gʻaroyib»din 199 Jahoni buqalamun ichra tushmish elga gudoz, Magarki tosigʻa oʻt yoqti charxi shu’badaboz. Bu turfaroqki, munungdek tamugʻ aro tushmish, Samuru qoqum uchun olam ahligʻa taku toz. Ne koʻkka chiqmoq erur dolboyu oʻtagʻa bila Ki, bolu par bu esa, mumkin ermas ul parvoz. Ne garmligʻni qoʻyar, ne fusurdaligʻni bashar Nechaki kuyub erir oʻtu muz kebi qishu yoz. Falak arusida yoʻq mehru dilraboligʻ koʻp Nechukki husnu jamol ahligʻa vafo bila noz. Egilib oʻpsa yer ahli gʻurur hurmat uchun, Shabih erur anga mutlaqki mast qilsa namoz. Xush ul jaridaki, bir nav’ qilsa sayru suluk Ki, soya hamqadam oʻlsa anga, kamar hamroz. Navo agar tilasang, tut qiroqki, igri bami Ne koʻp taponcha yeru ne biyik chekar ovoz. Navoiy, yor ila boʻlkim, budur haram vasli, Maqoming oʻlsa Ajam yo Iroq yoki Hijoz. 200 Rafiqlar, meni mahzun nechuk boʻlay gʻamsiz Ki, koʻnglum ermas alamsiz, koʻzum emas namsiz. Sinuq koʻngulda chu yoʻq shodligʻ, sogʻinurmen Ki, yoʻqturur bori olamda bir koʻngul gʻamsiz. Demangki, hajrda may hamdam oʻlsa gʻam kam oʻlur Ki, samdurur, dam emas, boda yoru hamdamsiz. Xush ulki, yor firoqiyu yo koʻngul gʻamidin Tamom umrida bir lahza erdi motamsiz. Koʻngul gʻamini deb ahbob, rahm qildi habib, Mening jarohatim erdiki, qoldi marhamsiz. Koʻzumdin etmagil, ey sarv, hech jonib mayl Ki, yaxshiroq koʻrunur sarvkim, boʻlur xamsiz. Navoiyni vara’u zuhd qaydi oʻzlugidin Xalos qilmadi, ey ishqu may, magar ham siz. 201 Tirguzur har xastani bir noz ila ul dilnavoz, Chun yetar men xastagʻa navbat, qilur yuz nav’ noz. Zohido, har dam demakim mazhabingda bor qusur, Qaysi masjidda qilib erdim sening birla namoz?! Ishq aro koʻnglumni ul yuz mehridin man’ aylamang Kim, emas mumkin samandar oʻtdin etmak ehtiroz. Bir kun ohimdin oʻshul badmehr koʻngli yumshagʻay, Nechakim poʻlod erur qattiq topar oʻtdin gudoz. Yo rab, oxir netgamen ul shoʻxi badxoʻ birlakim, Zulm etar, qilsam tazallum, noz etar, qilsam niyoz. Charxi minoyiy xati sirrigʻa hamroz istama Kim, bu xat mazmunidin dam urmay oʻtmish ahli roz. Ey Navoiy, sen base oludadomansen, magar Ishq ul pok ila oʻynarsenki derlar pokboz. 202 Ramida koʻnglum erur ishq mubtalosi hanuz, Boshimda bordurur ul sarvqad havosi hanuz. Yuzung firoqida har bir koʻzum mening bir dogʻ Qoʻyupturur, vale tushmaydurur qarosi hanuz. Faqih qildi duo «Ishqdin qutulgʻil» deb, Qabul qurbida ermas emish duosi hanuz. Nechuk tama’ qilayin mehr ila vafosinkim, Haqir jonima darxoʻrd emas jafosi hanuz. Halok oʻqi koʻzung urmish koʻngulga tonmaki, bor Yonida kirpiku qoshingdin oʻqu yosi hanuz. Haloking oʻlgʻali jon koʻz qorardi, vah, yuz ochib, Qoradin ani chiqargʻilki, bor azosi hanuz. Sipehr zulmidin ul nav’ motamidur subh. Ki, umrlar oʻtubon chok erur yaqosi hanuz. Navoiy jon berur, ul muddaiyni mahram etar, Bu ishcha yuz ming emastur aning sazosi hanuz. 203 Jamoateki, junun man’ini manga qilasiz, Tosh otibon ne uchun telbalarga qotilasiz? Keting, koʻngul bila jonkim, vidoingiz qildim, Firoq agar budurur, erta kunni kech qilasiz. Firoq vaqtidur, ey koʻzlar, emdi qon yigʻlang, Bilurmusizki, bukun ne kishidin ayrilasiz? Koʻzum haqini bihil qildim, ey javohiri ashk Ki, bore ham aning-oʻq maqdamigʻa sochilasiz. Firoq nishlari, vahki, yana rahm etmay, Nafas-nafas nega majruh ichimga sogʻilasiz? Koʻngul fasonalari, sizni, vah, netib yashuray, Bu nav’kim, yuz uza qon yosh ila yozilasiz. Navoiy hajrgʻa qoldi, qiling visolda shukr Jamoateki, sevar yoringiz bila bilasiz. 204 Navbahor ayyomi boʻlmish, men diyoru yorsiz, Bulbul oʻlgʻandek xazon fasli gulu gulzorsiz. Goh sarv uzra, gahe gul uzra bulbul nagʻmasoz, Vahki, menmen gungu lol, ul sarvi gulruxsorsiz. Tong emastur gar diyoru yorsiz ozurdamen Kim, emas bulbul gulu gulzorsiz ozorsiz. Ravza ashjori oʻtundur, gullari jonimgʻa oʻt, Mumkin oʻlsa anda boʻlmogʻligʻ dame dildorsiz. May chu berding zulf ila band et meni, ey mugʻbacha Kim, xush ermas mugʻ bila ichmak qadah zunnorsiz. Topmaduq gulrang jome bexumor, ey bogʻbon, Vahki, bu gulshan aro gul butmas ermish xorsiz. Ahli zuhd ichra Navoiy topmadi maqsadqa yoʻl, Vaqtingizni xush tutung, ey jam’kim, xammorsiz. 205 Oʻzga boʻldi yoru mehri menda boqiydur hanuz, Notavon koʻnglumda ul oy ishtiyoqidur hanuz. Garchi oʻzga yor istar xotirim, bordur valek Jon anga manzil, koʻngul aning visoqidur hanuz. Gʻayr ishqi koʻnglum uyinda nechuk qilgʻay nuzul Kim, xayoli maskani koʻzum ravoqidur hanuz. Ishq ila may tarkin, ey nosih, ne nav’ aylay qabul Kim, koʻngulga orzu ul turfa soqiydur hanuz. Furqat oʻti dofii dogʻ oʻrtamakdur demakim, Oʻrtagan jonim ul oy dogʻi firoqidur hanuz. Charx yolgʻiz qilmadi Farhod qonin lolazor, Lola qonin toʻkkuchi aning nifoqidur hanuz. Ey Navoiy, garchi meni mehrsiz der erdi yor, Oʻzga boʻldi yoru mehri menda boqiydur hanuz. 206 Xurram oʻldi bogʻu bir guldin ichimda gʻam hanuz, Kuldi har yon gʻunchavu koʻnglum ishi motam hanuz. Bulbul oʻldi gul harimi hirmanining mahrami, Gul uzorim koʻyida men telba nomahram hanuz. Chiqti tuz har naxl uza bir ishqpechon chirmashib, Vahki, bir qad ishqidin jismimda pechu xam hanuz, Ochti savdo daf’igʻa sunbul musalsal turrasin, Ohkim, boʻynumda zanjiri junun muhkam hanuz. Soqiyo, rahmiki tortib lola sogʻar dam-badam, Lolagun sogʻargʻa men boʻlmay dame hamdam hanuz. Faqr naxlidin guli maqsud uzmak istama, Yetmay anda ohu ashkingdin havovu nam hanuz. Bir soʻzin istab Navoiy oʻldi, vahkim, yetmamish Huqqayi yoqutidin koʻnglumga ul marham hanuz. 207 Sayl un chektiyu savdo menda bepoyon hanuz, Dasht sarsabz oʻldiyu men telba sargardon hanuz. Gunbadin qildi imorat gʻunchaning yoz yomgʻuri, Telba koʻnglum uyi savdo saylidin vayron hanuz. Har qurugʻ shox oʻldi dasht uzra sabodin hullapoʻsh, Tinmagʻur jismim junun vodiysida uryon hanuz. Tong nasimi birla nayson yomgʻuri ne sudkim, Ohu ashkim dahr aro har dam solur toʻfon hanuz. Yongʻil, ey Isodamim, husnung bahori haqqikim, Bordurur muhlik jununumgʻa davo imkon hanuz. Ne osigʻ har oq gul oʻlsa marham uchun bir momuq, Chunki chiqmaydur yaramdin gʻunchadek paykon hanuz. Dasht hayvoni qocharlar suhbatimdin ram qilib, Aqli yoʻq nosih gumon aylar meni inson hanuz. Kom yetkurmak gʻanimat angla hojat ahligʻa, Ey gʻaniy, bu damki koming birladur davron hanuz. Shayx man’ aylar junun har dam Navoiygʻa, koʻrung Kim, bahor ayyomida oqildur ul nodon hanuz. 208 Koʻyung borida qilman jannatqa guzar hargiz, Qadding qoshida solman tubiygʻa nazar hargiz. Oʻqunggʻa koʻngul moyil, mujib nedur, ey qotil Kim, oʻtkanidin boʻlmas koʻnglumga xabar hargiz. Bu jismi nizor ichra koʻnglumni gumon qilmang, Shoxeki, qurur, anda kim koʻrdi samar hargiz?! La’lingda malohatdin jon komidadur lazzat, Bu ta’m qachon bergay tuz birla shakar hargiz. Koʻngliga figʻonimdin rahm oʻlmasa, ey bulbul, Gul gʻunchasigʻa bormu nolangdin asar hargiz. Pil oʻlsa sening xasming, desangki zarar topmay, Bir pashshagʻa olamda yetkurma zarar hargiz. Maxlas tilasang gʻamdin dahr ichra Navoiydek, Qoʻymagʻasen ilgingdin sogʻarni magar hargiz. 209 Zamone garchi yodim qilmas ul nomehribon hargiz, Figʻonkim, yodi chiqmas xotirimdin bir zamon hargiz. Oti ogʻzim aro mazkur, oʻlarmen ohkim, boʻlmay Otim ogʻzigʻa bir mazkur oʻlurgʻa komron hargiz. Koʻngul to vodiyi ishqigʻa tushti, qilmadi bir ham Vatanni yod ul ovorayi bexonumon hargiz. Labidinkim, koʻzum yoshi jahonni la’lgun qildi, Bagʻir juzvidin ayru topmadi bir qatra qon hargiz, Iti faryodini yoqmang mangakim, xoʻyidin umre, Ulugʻroq tinmadim, ne nav’ chekkaymen figʻon hargiz. Yorib koʻksum junun ta’vizidek jon pardasin ochma Ki, fosh oʻlmaydur ul qonligʻ necha dogʻi nihon hargiz. Gʻamu anduh ya’jujigʻa har devor saddedur, Fano mayxonasidek topmaduq dor-ul-amon hargiz. Bu damni tut gʻanimatkim, kelur damdin asar yoʻqtur, Ne damkim, oʻtti, xud andin kishi topmas nishon hargiz. Qiron qilding, Navoiy, nazm arokim iltifot etmas, Soʻzungdin oʻzga soʻzga xusravi sohibqiron hargiz. 210 Har necha koʻnglumni chok etsang qilur ishqing sitez Ul sifatkim, oʻtni yorgʻan soyi boʻlur shu’la tez. Sabr ila ishqim xusumat boshlab oʻrtarlar meni, Oʻt boʻlur zoyanda, tosh etsa temur birla sitez. Gʻam tuni rihlat sahobi jolasidur yo erur Motamimgʻa charx anjum javharidin ashkrez. Vasl aro ashkim qilur tugʻyon oʻshul yuz tobidin, Yoz faslida quyosh tez oʻlsa boʻlur saylxez. Sarvu gʻunchang jilvasi kuydurdi elni, ohkim, Dahr aro tubiyu kavsar birla solding rustxez. Koʻz uyidin ul pariy ram qildi, mardum ashkidin Boʻldi chun hamxona tardoman erur avlo gurez. Chun Navoiy vasl topti, emdi birdur, ey tabib, Sharbatin gar zahr yoxud obi hayvon birla ez. 211 Mehnat oʻtidin yoruqtur har taraf koshonamiz, Boʻldi goʻyo ajdaho komi bizing vayronamiz. Toyiri vasl uchti ashkim donasidin vahm etib, Qushqa, vahkim, ram berur toli’ yoʻqidin donamiz. Ul charogʻi husn vayron kulbani yorutqali Mehr sham’in yorutuptur har kuyuk parvonamiz. Boʻldi oshiq aql ila hazl aylabon vola koʻngul, Oʻtqa tushti oʻynay-oʻynay kul bila devonamiz. El tilidin uyqu oʻchmishtur koʻzumdin goʻyiyo Kim, erur baxt uyqusining boisi afsonamiz. Oʻlturay bir may bila deb, tirguzursen, soqiyo, Obi hayvon birla goʻyokim toʻlar paymonamiz. Murshidekim, qilsa irshodi fano, billah anga Bu vujudi orazidin oʻzga yoʻq shukronamiz. Koʻyida koʻnglum koʻngullar ichra koʻrdum, turfa koʻr, Turfaroqkim, oshnoligʻ bermadi begonamiz. 212 Boʻlmasa ul but qoshi mehrobim ichra jilvasoz, Kiblagʻa, kofirmen, ar bosh indurub qilsam namoz. Qon yoshimdin la’lgun kirpik bila aytur koʻzum Orazing nazzorasin aylarda yuz til birla roz. Qaddi vaslin istasam ra’noligʻ aylar noz ila, Husn boʻstonida ul sarkash qad ermish sarvinoz. Odamiyligʻdin qochib yettim junun oʻtin sochib, Ey salomat ahli, aylang telba itdin ehtiroz. Chehra och koʻnglumni desang kuyduray, hijronni qoʻy, Oʻt ne hojat, mum topsa mehr tobidin gudoz. Rishtayi ashkin tutub tufrogʻ sori tortar fano, Ul sababdin egma qad zohir qilur ahli niyoz. Ey Navoiy, gʻayr naqshin pok yub jon lavhidin, Yor uchun jon oʻynasang, ul lahza borsen pokboz. 213 Jilvamu qildi sarigʻ boʻrkin kiyib ul sarvinoz, Yoki chekti shu’la axzar jism ila sham’tiroz. Kuysa majnun koʻnglum ul yuz lam’asidin tong emas Ne uchunkim aylamas devona oʻtdin extiroz. Ulki ermas ishqi poku sajda aylar koʻrsa husn, Uyladurkim, aylagay fosiq tahoratsiz namoz. Rozi ishqing derga paykoning erur koʻnglumga til, Lol til birla qilur ermish takallum ahli roz. Sekritib chiqti yana maydon sari ul turk mast, To yana qaysi koʻngul mulkiga qilgʻay turktoz. Ishq agar komildurur, oshiq qilur ma’shuqni, Yoʻqsa nevchun ayladi Mahmudqa qulluq Ayoz. Har maqom ichraki boʻlsang ayru boʻlma yordin, Ey Navoiy, hojat ermas qilmoq ohangi Hijoz. 214 Tufrogʻimdin koshki jisme murattab qilsangiz, Bir it oʻlsa koʻyida ruhigʻa qolab qilsangiz. Yetmagay chobuksuvorim gardigʻa, ey ahli ishq, Mehrni rokib qilib, gardunni markab qilsangiz. Bodanoʻshum bazmi gʻavgʻosidin, ey jonu koʻngul, Sam’igʻa yetmas necha faryodu yo rab, qilsangiz. Olami ishq uzra bas loyiqdurur, ey dardu shavq, Dudi ohimni sipehr, ashkimni kavkab qilsangiz. Markabi na’lin mujallo qilgʻuchilar zeb uchun, Orazimgʻa surtung ul damkim, muzahhab qilsangiz. Gʻayri noʻshonoʻsh azal soqiysidin kelmas xitob, Bizni bas may jurmidin boʻlmas muxotab qilsangiz. To Navoiy, qismat oʻlgʻan mayni ichmas chora yoʻq, Doʻstlar, avlo bukim, jomin labolab qilsangiz. 215 Yuzung firoqida har oh oʻtinki chektim tez, Ul oʻt sharoralari boʻldi har taraf gulrez. Qazo musavviri goʻyo hal etti la’liy rang Labing aqiqini aylar mahalda rangomez. Labing malohati gʻavgʻo koʻpardi olamdin, Shakarni buyla kishi qayda koʻrdi shoʻrangez. Itingki sher zabundur anga, topa olman, Desam koʻray ani boshimdin oʻzga dastovez. Chu keldi xastaligʻim soʻrgʻali qadahnoʻshum, Ketur piyolaki, oʻlsam ham aylaman parhez. Desang zamona sitezini har zamon koʻrmay, Zamonni xush tutu qilma zamona birla sitez. Guli sabox yuzin koʻrmagaysen, ey bulbul, Bu gulshan ichra Navoiydek oʻlmasang shabxez. 216 Yordin ayrilgʻali shaydo koʻngul bexob koʻz, Har zamon zohir qilur savdo koʻngul, xunob koʻz. Koʻzu koʻnglum bahru barsayr ettilar yor istabon, Bu safarda toptilar yagʻmo koʻngul, gʻarqob koʻz. Koʻzu koʻnglumdin biri kuyub, birisin buzdi sayl, Yoʻqsa nevchun boʻldi nopaydo koʻngul, noyob koʻz. Deb emish hajrimda mendek koʻzu koʻnglin asrasun, Voykim, yoʻqtur manga xoro koʻngul, qassob koʻz. Vah, ne kun boʻlgʻayki, yetkay vasligʻa koʻzu koʻngul, Tortibon faryodu vovaylo koʻngul, yigʻlab koʻz. Koʻrmayin deb koʻrdi koʻz, koʻrgach koʻngul qildi havo, Boʻldi zor etkan meni rasvo koʻngul, qallob koʻz. Doʻst koʻzla, xasmdin uzgil koʻngulkim, tushsa ish, Bermasu olmas emish a’do koʻngul, ahbob koʻz. Ey Navoiy, goʻyiyokim yor mehmon boʻlgʻusi Kim, murattab aylamish ma’vo koʻngul, abvob koʻz. 217 Tiyradur uylakim, yorugʻlugʻ anga qoʻymas yuz, Shomi hajrimda agar boʻlsa quyosh har yulduz. Oʻtti hijron kechasi ranjida umrum, yo rab, Bir kun oʻlgʻaymuki, ushbu kecha boʻlgʻay kunduz. Xoʻblar anjumani ichra naziring yoʻqtur, Mehrni anjum ichida desa boʻlur yolgʻuz. Egriliklar esa zulfung harakoti ne ajab, Kim yilonni harakat qilgʻanida koʻrmish tuz? Sendin ayru emas, ey doʻst, oʻlugu tirigim, Qahru lutfung bila gar oʻltur, agar xud tirguz, Gulda yoʻq sarv qadi, sarvda gul ruxsori, Sarvi gulroʻyum erur husn tariqida toʻkuz. Soqiyo, may toʻlakim arbada istar koʻnglum, Ey qalandar, chola boshla oʻkurur koʻkta qoʻbuz. Gʻam gʻizosi orasinda qani turkona ayogʻ, Toʻra oyini bila tomsa toʻquz, oqsa oʻtuz. Ey Navoiy, tilasang yor ila topmoq payvand, Gʻayridin sa’y qilib rishtayi payvandni uz. 218 Yoʻqki ul koʻz qoradur husnung aro, ey qorakoʻz Kim, qoshing dagʻi erur asru qaro, ey qorakoʻz. Gar koʻngullarni jaloyi vatan istar boʻlsang, Yesh tugunlarniyu zulfungni tara, ey qorakoʻz. Qora nargis koʻzu gul yuz bila gar sen kebi yoʻq, Bulbule men kebi yoʻq nagʻmasaro, ey qorakoʻz. Qoʻzlaring zaxm agar qilmadi har kirpik ila, Bas, nedur koʻngluma yuz yerda yara, ey qorakoʻz! Menmenu bir yaramas koʻnglum, aning qatli uchun Qoʻz qora qilma, bir ishimga yara, ey qorakoʻz?! Goh faqr ahligʻa ham rahm koʻzi birlan boq Kim, duogoʻyung erurlar fuqaro, ey qorakoʻz. Sen Navoiygʻa vafo aylamasang, bor oʻlsun Shoh Abulgʻoziy ibin Boyqaro, ey qorakoʻz. 219 Manga ul koʻzi qora dedi chuchuk chandin soʻz, Ne ajab ani qorakoʻz desamu shirin soʻz. Labi yuz va’dani andoq manga yolgʻon qildi Ki, dey olmas kishi yuz yilda bir andoq chin soʻz Hajring afsonasidin soʻz der esam vasl tuni, Topmagʻay tonggʻacha tun yilcha esa taskin soʻz. Beliyu la’li labi ollida lol oʻldi xirad Kim, erur biri daqiqu biri bas rangin soʻz. Har fasohatki, labing qildi, Masiho eshitib, Jon topib, kelmadi ogʻzi aro juz tahsin soʻz. Husni vasfida soʻzum tutti bari olamni Murshidi ishq manga aylagali talqin soʻz. Bazmi aysh ichra Navoiy, ne ajab urmasa dam, Ayta olmas chu nishot ahli aro gʻamgin soʻz. 220 Nuktasi mafhum oʻlur, boʻlmas vale mafhum ogʻiz, Tong emastur hech mafhum oʻlmasa ma’dum ogʻiz. Olloh-Olloh, turfadur bukim iki jonbaxsh lab, Ikki yon ma’lumu ermas oʻrtada ma’lum ogʻiz. Vahmni yuz ming gumon ichra solur mundinki bor Xatti mavhum ul bel, ammo nuqtayi mavhum ogʻiz. Ul alifdek qad latofat ichra boʻldi birga oʻn, Sifrdek to boʻldi aning zimnida marqum ogʻiz. Dol angakim ishq kitmoni kerak ishq ahligʻa, Ishqing asrorida sirredur ajab maktum ogʻiz. Vahki, ul yuzu ogʻiz shavqidin oʻldum, lek bor Yuzidin yuz noumidu ogʻzidin mahrum ogʻiz. Zahri hajr ogʻzim toʻla naylab qilay oʻpmak xayol, Hayfdurkim, yetkay ogʻzi noʻshigʻa masmum ogʻiz. Pok lafz ayturgʻa ogʻzing pok qilkim, hayfdur Yaxshi soʻz borinda surgay nuktayi mazmum ogʻiz. Ey Navoiy, maxlas istar boʻlsang el til, ogʻzidin Nazmdin ham tilni tiygʻil, nasrdin ham yum ogʻiz. 221 Ul pariy koʻyida men devonani band aylangiz, Band-bandim zulfi zanjirigʻa payvand aylangiz. Xalq tarki ishqi aylarga meni dilxastani, Oʻlturub olam eliga mujibi pand aylangiz. Telba koʻnglum topsangiz, ey yor koʻyi itlari, Toʻsh-toʻshidin tishlabon parkand-parkand aylangiz Bodayi ishq asru mast etmish meni, ey doʻstlar, Jomima afyun ezib bir dam xiradmand aylangiz. Yigʻlasam achchigʻ malul oʻlmoq nedur, ey xoʻblar, Hazl uchun gohe boqib, siz ham shakarxand aylangiz. Ishq bahrida duri vasl istamang, ey ahli dard, Koʻnglunguz ul naqdi yodi birla xursand aylangiz. Qilsangiz tasviri Laylo husnin ul oydek sizing, Lek Majnunni Navoiy birla monand aylangiz. 222 Gʻam yuki qilmaydurur yolgʻuz meni mahzunni koʻj. Ham bu yuk qilmish edi Farhod ila Majnunni koʻj. Qildi chun Farhod ila Majnun qadin xam, ne ajab Yuz alarcha za’f ila gar qilsa bu mahzunni koʻj. Yuk agar budur ne Farhodu ne Majnunu ne men, Rost, gar dersen bu yuk aylab turur gardunni koʻj. Vah, ne yukdur buki gardun qomatin koʻj ayladi, Uylakim gardunning ostida koʻrarsen «nun»ni koʻj. Yuzi mahtobida mushkin qoshi nevchun koʻj erur, Oʻgʻriliq gar qilmadi ul hinduyi mavzunni koʻj. Egrilikka shuhra boʻlmoq istamassen, aylama Ahli isyon xizmatida qaddi benuqsonni koʻj. Gar Navoiy koʻj erur shah xizmatida ne ajab, Chunki qilmish qullugʻi Jamshidu Afridunni koʻj. AvvalgiI- qism Keyingi |
| № | Eng ko'p o'qilganlar |
|---|---|
| 1 | Gʻazallar, ruboylar [Zahiriddin Muhammad Bobur] 60703 |
| 2 | Yulduzlar mangu yonadi (qissa) [Togʻay Murod] 43714 |
| 3 | Gʻazallar [Nodira] 38024 |
| 4 | Guliston [Sa’diy] 33250 |
| 5 | Hikmatga toʻla olam (gʻazal, ruboiy... [Sa’diy Sheroziy] 20813 |
| 6 | Мусульманские имена (част... [Ibn Mirzakarim al-Karnaki] 20240 |
| 7 | Vatanni suymak [Abdulla Avloniy] 16095 |
| 8 | Yulduzli tunlar (I- qism) [Pirimqul Qodirov] 15917 |
| 9 | Mehrobdan chayon (I- qism) [Abdulla Qodiriy] 13281 |
| 10 | Alkimyogar (roman) [Paulo Koelo] 12912 |
Tush.UZ - Tushlar tabiri