Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy]
![Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy]](http://uzsmart.ru/kutubxona/asarlar/favoid-ul-kibar-iii-qism-alisher-navoiy/favoid-ul-kibar-iii-qism-alisher-navoiy.jpg "Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy]")
| Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] |
| Lom-Alifning Lolaruxlarining Lobasi «Favoyid»din 573 Nigorimgʻa bedod fan boʻldilo, Diloro dedim, dilshikan boʻldilo. Chiqardi chu xat husni gulzoridin, Manga qism barcha tikan boʻldilo. Yuzi lolasi hajridin koʻnglakim, Sirishk ichra qonligʻ kafan boʻldilo. Yoshim anjumin sochibon gʻam tuni, Yuzi sham’i har anjuman boʻldilo. Hadangeki, har kimga otti sipehr, Nishoni bizning jonu tan boʻldilo. Falakning yangi gʻamlarigʻa maqom, Bizing eski baytul-hazan boʻldilo. Vafo va’da qildi, dedim qilmagʻung, Navoiy, hamul men degan boʻldilo. 574 Soqiyi ishq, chunki urdi salo, Tutmadi elga gʻayri jomi balo. Elga gar jur’a tutti, gar qatra, Manga yetkanda davr quydi toʻlo. Joni erkandurur aning bu mayi Ki, bizning koʻnglumizga berdi jilo. Emdi jomi toʻlayu gar xoli, Biz anga bandabiz xaloyu malo. Soʻngra tutti mudom sogʻari may, Piri mayxona domi izzu alo. May bila koʻnglum oʻldi uyla masal Ki, topilmas aning kebi, masalo. Gar Navoiygʻa avval ayladi lutf Dilbari, soʻngra zulm ayladilo. Yo Harfining Yagʻmoylarining Yuz Koʻrguzmaklari «Favoyid»din 575 Ey yuzung ustida ter gulbargi uzra shabname, Lek har bir qatradin boʻlub guliston olame. Qatradin olam guliston boʻlmagʻi tong yoʻqki, bor Bahri rahmat orazing bogʻigʻa tushkan shabname. Gul nedin yer tutti el boshida solu mehrdek, Topmamish boʻlsa riyozingning shamimidin shame. Koʻkka chun eltib malak raxshing gʻuborin topmayin, Zuhra andoq surmai, Kayvon aningdek parchame. Yoʻq ajab, otinggʻa gar muhri nubuvvat boʻlsa xatm Kim, nubuvvat halqasida yoʻq seningdek xotame. Sochqay erdi chashmai xurshiddin hayvon suyi, Hamdaming boʻlsa edi Isoi ruhulloh dame. Chun Navoiy na’ting ayturgʻa tilar boʻlgʻay ilm, Ne ajab gar boʻlsa bot olimlar ichra a’lame. 576 Chu har dam ul pariy begona boʻlgʻay, Yaqindurkim, kishi devona boʻlgʻay. Shabiston ichra sen ul sham’senkim, Kavokib davrida parvona boʻlgʻay. Koʻrub xolingni bildimkim, qurutqon Shikibim mazra’in bu dona boʻlgʻay. Mayi la’lingdin ulkim, boʻldi ranjur, Anga dorush-shifo mayxona boʻlgʻay. Ne yer boʻlgʻay dema ming gʻamgʻa manzil Ki, gar boʻlgʻan bizing vayrona boʻlgʻay. Birov jonu jahondin istagay doʻst Ki, ham ozoda, ham farzona boʻlgʻay. Navoiy sensiz oʻlmay mujrim oʻlmish, Gar olsang joninn, jurmona boʻlgʻay. 577 Boshimgʻa kosh gohe yetsa raxshin sekretib mohe, Su bersam koʻzlarimga xoʻyfishon ruxsoridin gohe. Malohat avji birla husn boʻstonida yoʻq ravnaq, Qani bu bogʻ aro sarve, qani ul avj uza mohe. Dema oxirki, yoʻqtur ishq savdosida bir bedil, Ani koʻrgilki, bormu husn bozorida dilxohe. Ne tong afsurdadil boʻlsamki, to husn oʻti oʻchmishdur, Koʻnguldin dogʻi hargiz chiqmamish bnr shu’laliq ohe. Ne boʻlgʻaykim bahori husn aro ochilsa bir gulkim, Tushub bir barqi ishq, oʻrtansam andoqkim, pari kohe. Kirib ishqu muhabbat dashtigʻa, eykim, yana yonding, Muhiqdursen, nedinkim, topmading bu yoʻlda hamrohe. Navoiy bor esang ogah, salomat mulki ham xushtur, Va lekin rahbaring boʻlsa yoʻli qat’ida ogohe. 578 Ul pariy savdosi men devonadin ayrilmadi, To meni devonayu rasvoi olam qilmadi. Yoʻq koʻngulda, har sarimoʻyimda bir afgʻon erur Kim, jafosi neshi yolgʻuz koʻngluma sanchilmadi. Dedim oʻltur emdikim, ishqim nihondur, ohkim, Qilmadi qatlim, bu ish olamgʻa to yoyilmadi. Xasta ushshoqigʻa rahm etti, mangg yoʻq, goʻyiyo Za’fdin ul xayl aro bor erkanimni bilmadi. Tigʻi to yetti, koʻngulni chok qildi, turfadur, Yetmayin ul nav’ su bu gʻunchagʻa, ochilmadi. Qoldi aytilmay nihoniy ishq sirri onchakim, Qolmadi bir soʻzki, bu ma’ni aro aytilmadn. Necha qon yutqay Navoiy boda tut, ey mugʻbacha, Kim xumori hajri ul mayni ichib yozilmadi. 579 Halqai zulfung koʻngul chekmasmu erdi, ey pariy Kim, gajakdin sonchting qulloblar ham bir sari. Tobu pech ermas gajakdakim, ajab, yoʻq pechu tob Kim, yuzining oʻtigʻa tushmish pariyning bir pari. Oʻtda bir noxush berur is, vah, muattar aylamish, Oʻtqa tushgan pargʻa monand ikki zulfung anbari. Goʻyiyo ermas gajaklarda bu yangligʻ tobkim, Chehrang oʻti tobidin qaytardilar yuz har sari. Chashmai xurshid ul yuz yonida qullobi zulf, Soldilar goʻyo gajak ul chashmaning oʻrdaklari. Oʻgʻridur ul zulf, voqif boʻlki, behad biymi bor, Halqai qullobigʻa tushsa qulogʻing gavhari. Gar Navoiy telba boʻlsa, yoʻq ajab, bu nav’nkim, Zulfining zanjirini qildi parishon ul pariy. 580 Visolim shomicha yoʻq hajri subhi mehnatafzoyi Ki, ravshanroqdurur aning quyoshidin munung oyi. Munosibdur koʻzum surtub, qashisam kirpikim birla, Qichishsa may oʻtining hirqati birla kafi poyi. Kecha kulbamgʻa kelsang, muddai man’idin eskarma, Toʻlun oy sayr etarda it hurardin qayda parvoyi. Ne tong gar subhi ayshim tiyradurkim, tong yeli esgach, Sochar kofir uza mushki xoʻtan zulfi sumansoyi. Shamol erkin dedim raxshin, choqilgʻach barqdek kuydum, Samum ermish hamono bodpoyi charx paymoyi. Yomon olamda erdim shomi hajrimdin bihamdillah, Yorutti tiyra kulbamni jamoli olam oroyi. Firoq ichra eriklik, ey koʻngul, muhlikdurur bilgil Ki, ishq ahlining ul suhon kelibtur umr farsoyi. Ketar hushum, qachon eslarmen ul but qasri devorin, Magarkim, yugʻrulubtur boda birla dayrining doyi. Navoiy har maqom ichra navo koʻrguzsa bulbuldek, Ajab ermas, nedinkim, guldek oʻlmish yori har joyi. 581 Koʻngul chun sendin uzdum, shodligʻ emdi muhol ulgʻay, Ochilmogʻliq uzulgan gʻunchagʻa ne ehtimol oʻlgʻay. Qading ham gul sochar, ham soya solur, ham xirom aylar Ajab gar gulshani firdavs aro mundoq nihol oʻlgʻay. Koʻngul bir poyboʻs ummididin zulfunggʻa bogʻlandi Ki, topqay kom chun zulfung yururda poymol oʻlgʻay. Su hayvon chashmasidin, yel Masih anfosidin topsa, Qachon toʻbigʻa naxli qomatingcha e’tidol oʻlgʻay. Jununum koʻyida bir tosh zaxmigʻa harif ermas, Necha Farhod savdo togʻida Majnunmisol oʻlgʻay. Koʻngul birla xayoling uyla chirmalmishki, bilmonkim, Xayoling koʻnglum oʻlgʻay, yoʻqsa koʻnglum ul xayol oʻlgʻay. Labi la’ling mayidin rashhaye topmish zaqan sari Demakim, rangi maygun bu latofat birla xol oʻlgʻay. Emas mayxonaning singʻan safoli durdidek ichsam, Agar jomi Jam ichra Xizr suyidin zilol oʻlgʻay. Tut, ey soqiy, manga bir mayki, aning nash’asi yetkach, Koʻngul behol boʻlgʻay, jongʻa har dam oʻzga hol oʻlgʻay. Xush ul rindiki, borgʻay kulbadin gulshangʻa borgʻandek, Baqo mulkiga chun dorul-fanodin intiqol oʻlgʻay. Navoiy, tiyrasin ahli nazar xokirahin koʻz tut, Sanga bu surmadin shoyad yorugʻluq ehtimol oʻlgʻay. 582 Boda gulgul aylamish ravshan uzoring bogʻini, Uylakim, sochqay sabo su uzra gul yafrogʻini. Dur toʻla sanduq der har yon temur gulmix ila, Koʻrgan el ishqing toʻla koʻksumda har yon dogʻini. Ne ajab gulgun bulut boʻlsayu andin yogʻsa qon, Chun sovursa yel shahid etkanlaring tufrogʻini. Xolingu la’ling qatilidinki, qildi tu’ma zogʻ, La’lgun aylabturur minqor ila tirnogʻini. Zanbaq anda lolagun butkay, shajarlar surx bid, Har chamangʻa bersa su qonligʻ sirishkim yogʻini. Zoye oʻldi, ey koʻngul, gʻaflatdin ayyomi shabob, Bori etma favt isyondin inobat chogʻini. Koʻr Navoiy shu’layu ohiyu emgaklik tanin, Koʻrmagan boʻlsang balo barqiyu mehnat togʻini. 583 Bu bayramda qani shoʻxeki, jonim boʻlsa qurboni Ki, tutsa boda rangi uylakim, qurbonilar qoni. Aning jomi hilol oyin, shafaq oso mayi rangin, Tutub ul soqiyi shirin, sumursam dam-badam oni. Boʻlub ul chobuki mahvash, necha sogʻar bila sarxush, Minib bir tavsani abrash, chu boʻldi azmi maydoni. Tushub din ahligʻa ofat, solib islom aro gʻorat, Boʻlub xalq ichra bir holatki, qolmay kimsaning joni. Yuzi maydin boʻlub gul-gul, parishon har taraf kokul, Oʻzin asrargʻa yoʻq Ruhul aminning haddu imkoni. Qabaq xayli aro gʻavgʻo, namoz ahlida ming yagʻmo, Duoda gunbadi miynodin oshib xalq afgʻoni. Zihi iqbol anga hamdastkim, iyd oqshomi payvast, Bu yangligʻ chobuku sarmast aning boʻlsa mehmoni. Agar iyd istasang har dam, fano zaylini tut mahkam Ki, bir damda iki bayramgʻa uchrar soliki foniy. Navoiy zoru muztardur, qatil aylarga darxurdur, Jamoling iydi akbardur, qil oxir ani qurboni. 584 Vahkim, yana bir mugʻbacha dinim yoʻlin urdi, Zuhdu vara’im xirmanini koʻkka sovurdi. Mast ayladi andoqki, tushub olligʻa boshim, But ollida bu makr bila sajda buyurdi. Toroj etibon dinu toqib boʻynuma zunnor, Yuz yilliq kuffor hisobigʻa kivurdi, Masti abadiy boʻlgʻusi men yangligʻ azalda, Har kimki, fano dayrida bir jom sumurdi. Ohim tutuni koʻkdin ulugʻluqqa oshibtur, Bu dudni ul oy gʻami gardundin oshurdi. Osuda sifatliq tiladim — piri tariyqat, Davron elining ulfatidin tark buyurdi. Xush boʻlgʻay agar tutsa Navoiy sari himmat, Maqsad harami bodiyasin ulki, yugurdi. 585 Ul shohu men gadomen, ul tiflu men qari, Gar boqmasa mening sari, haq bor aning sari. Bir lahza tirguzub meni, bir lahza oʻlturur, Gohi beri yugursa oʻyin vaqti, gah nari. Uydinki, chiqti, kirmaki mumkin emas yonib, Yoshdekki, koʻzga kirmas, agar chiqsa tashqari. Axtardurur, gah roji’ oʻlur, goh mustaqim, Chun shoʻxluqqa borsa keyin, kelsa ilgari, Oyu quyoshqa oʻxshata olmasmen anikim, Borur quyoshu oy kebi har sari qullari. Ey mugʻbacha, xumor ila dayr eshikindamen, Jome yubor manga, tilamas boʻlsang ichkari. Layli ul oygʻa oʻxshamadi, lek ishq aro, Majnunni oʻtqa soldi Navoiygʻa oʻxshari. 586 Boʻlmish buzugʻ koʻngulda qoshing turfa surati, Vayrona ichra uylaki mehrob hayati. Gar muddai malak boʻlubon kirsa koʻyiga, Bolu parini oʻrtagay ahbob gʻayrati. Husnung haqiqatini koʻngul bilmasa, ne tong, Har dam boʻlur chu hayrati ustida hayrati. Dogʻi firoq toza quyubtur ichimgakim, Bagʻrimni toza kuydiradur dogʻi furqati. Ul yuzga bu havoyi sargashta mehrining, Xurshid birla zarracha bor elga shuhrati. Bir bul’ajab musha’bid erur piri maykada, Dayr ichra turfa mugʻbacha har sari lu’bati. Fard oʻl, Navoiyoki, bajuz ranj naf’i yoʻq, Har kimki olam ahli bila boʻlsa ulfati. 587 Orazing koʻrmakka, jono, muntazir erdim har oy, Bir zamonligʻ intizorim ul bir oydin oʻtti, voy! Ul koʻz oʻq otmoqni varzish qilmas ersa, ne uchun Bogʻlamish mehrob shakli birla mushkin ikki yoy! Subhi iqbolimgʻa chekti shomi mehnat pardasin, Yuz uza zulfungki, kofur uzra boʻldi mushksoy. Gʻunchadek koʻnglumni ochqan boʻlsa tigʻing chok etib, Tong emasturxim, boʻlur doim ravon savdo kushoy. Senki, bazmi aysh aro har dam qilursan qah-qaha, Ne gʻaming andinki, yigʻlarmen gʻamingdin hoy-hoy. Sofi ishrat dayr aro ichkan zamon, ey mugʻbacha, Gohi ehson qil gadolar sari ham bir qatra loy. Koʻkta oygʻa yoʻq Navoiy mayli zohir boʻlgʻali, Moviy yogʻliqdin yuzungnung partavi, ey koʻrkaboy. 588 Erur serob andoq otashin guldin yuzung bogʻi Ki, qilmish jilva oʻt birla sudin bir toza yafrogʻi. Taxayyul birla nozuk soiydin gar toʻlgʻasam, tomgʻay Hal oʻlgʻan siym andoqkim, uzulsa inju qoʻlbogʻi. Kesak koʻyida yanchib asraram koʻz pardasi ichra, Keturgandek birov kogʻazgʻa chirmab Ka’ba tufrogʻi. Emas gulbunda navras gʻuncha yo xamliq tikan har yon Ki, bulbulnung qolibtur anda tumshugʻ birla tirnogʻi. Xoʻyi ruxsori yodi birla boʻlmish muztarib koʻnglum, Baligʻ yangligʻki, gavharning maqomi boʻldi qursogʻi. Ajal olurda jonimni erur hajring sharik, ammo Agar ul rahm ham koʻrguzsa, boʻlmas rozi oʻrtogʻi. Yema boziki, lu’batboz erur gardun farsanggʻa, Bu lu’batlarki, el koʻnglin olur aning qovurchogʻi. Netay gardun shabistonida anjumni shafaq ichra, Shafaqgun mayni suzmay ichkum oʻlsa reza kup yogʻi. Koʻzum hajr oʻtidin bir sham’durkim, sarsari ohim, Ani chayqarda tomib qatra-qatra turmayin, yogʻi. Qarib, ey mugʻbacha, zunnor ila bel bogʻladim, may tut, Nedinkim, boʻldi bu dayri fanodin azm etar chogʻi. Navoiy, hosil et himmat qanotikim, uchar qushqa, Havo qilganda maqsadgʻa ne moni’ dasht boʻrtogʻi. 589 Yubordi yor bazmidin manga bir pistai qandi, Olib oʻptumki, bor erdi labiyu ogʻzi monandi. Meni bemor oʻlum holida qilmaymu havaskim, bor Masihu Xizr aningdek jonfizo bazm orzumandi. Koʻngul ham anda, jon ham anda, aqlu hush ham anda, Ne sud etgay bu hol ichra manga ahli xirad pandi. Visol iqboli topqanlar mayi ishrat bila hamdast, Netay boʻlmay firoq idboridin xunobi xursandi. Emas bazmi aro gulbarg, ham yuz pora koʻnglumdin, Chu ul yon evrulur tinmay, tushubtur necha parkandi. Jahon bogʻida nargis zahri chashmidur manga roʻzi, Xush ulkim, qismatidur gʻuncha ogʻzining shakarxandi. Tilarmenkim, pariyzode topib emdi koʻngul bersam, Bilindi, kimsaga qilmas vafo chun kimsa farzandi. Qilur jon rishtasin sargashtai maqsud ila payvand, Taalluq toridin har kimsakim, qat’ oʻldi payvandi. Zuloli vasl ila ne sud agar el qonsa, jon topsa Navoiy shu’lai hijron aro chun kuydi, oʻrtandn. 590 Dudi ohimdinmu har sari shararlar butradi, Yoʻqsa yel oʻtlugʻ koʻngullarni sochingda qoʻzgʻadi. Ishq dashtida ucha olmas yeridin hech qush, Parlarin baskim, havoda oʻtlugʻ ohim churkadi. Har tikankim, ildi Majnun koʻnglakidin poraye, Hajr koʻksumga tugan qoʻymoqqa ani chirmadi. Bogʻ aro xat ichra ogʻzingdin qizarib, sargʻarib, Gʻuncha zangori libosi birla boshin burkadi. Koʻr jununimniki, boʻldi telba koʻyung itlari, Qaysi birkim, qovgʻali uryon tanimni tishladi. Ishq naxligʻa samar chun furqat ermish, ey rafiq, Ey xush ulkim, koʻnglin avvaldin birovga bermadi. Ey Navoiy, oʻzgalar maqbulu sen mardud uchun, Yer alarni mahram aylab, seni mahrum istadi. 591 Boʻlsa koʻyung tufrogʻi za’f ichra jismim bistari, Soʻzi jismimdin aning rangi erur xokistari. Uyladur za’fimki, odam qilmagʻay erdi gumon, Gar yoʻluqsa erdi Majnungʻa vujudum paykari. Dema ashkim jolasin gʻam shomi durri shabcharogʻ Kim, erur ayni malolatdin nuhusat axtari. Dasht aro el anglamas devonadurmen, yoʻqsa dev, Uylakim, bilmon senikim — odamisen yo pariy. Orazing uzra erur xoʻy kasrati daryoyi lutf, Nildin xoling latofat bahrining nilufari. Gulshani davrongʻa moyil boʻlma, ziyrak qush esang Kim, tikan tori qilur har toza gulbargi tari. Sabzai xatting xayoli birla savdo dashtidin, Gar Navoiy chiqsa, tong yoʻq, Xizr erur chun rahbari. 592 Gul emastur otashin, bulbullarin kuydurgali Kim, libos etmish qizil ushshoqini oʻlturgali. Koʻyiga insa maloyik pashsha yangligʻ, rashkdin Oh dudin zohir aylarmen alarni surgali. Demangiz ulkim sevarsen, nega qoningni toʻkar, Lutf ortuq koʻrguzur ortuqsiroq sevdurgali. Qatli om etkachki, qochti ishqdin har bul-havas, Jismima jon kirdi ishqim ollida bilgurgali. Ey Masiho, bir nafas tingʻilki, bormish doʻstlar Jonlar oʻynab, ul quyoshni boshima kelturgali. Dayr aro bormu gʻaming deb soʻrmagʻil, ey mugʻbacha, Daf’ boʻlmish sen qadahni ogʻzima yetkurgali. Ey Navoiy, koʻz-yuzidin olmoq oʻlmas. voykim. Ortuq aylar ijtinob ortuqsiroq telmurgali. 593 Meni oʻlturgay edi mugʻbachalarning alami. Dayr pirining agar boʻlmasa erdi karami. Davrning boru yoʻqidin ne shikoyat qilayin, Tengdurur chun mening ollimda vujudu adami. Charx naqqoshi surohini munaqqash qilsa, Shisha ogʻzi qilidin keldi munosib qalami. Shayxning uylaki, oshuqqa momugʻ ostida dogʻ, Tevuruk ruq’alar ostida tikilmish dirami. Ulki boshimni xirom ichra qilibtur pomol, Har qayon borsa, mening boshimu aning qadami. Osmon boʻlmadi chun ishq yukiga homil, Tah-batah bir-biri qaddida nedin boʻldi xami. Har dam, ey ahli zamon, mayli sitam qilmangkim, Har nechakim desa, bas bizga zamonning sitami. Basdur oʻtluq kafanim, zoru quruq jism ichra, Hashr aro qay sari ishq ahli yuz ursa alami. Gar Navoiy nafas urmas, tuganib zaxmida qon, Goʻyiyo oʻldiki, chiqmas yana ul xasta dami. 594 Muhandise topayu egnima qanot yasatay, Uchub havosida qushlar aro oʻzumni qotay. Muyassar oʻlmasa, bu toʻrt ayogʻlanib kechalar, Tanimni itdek etib, itlari sari uzatay. Yoʻq ersa oʻtkanida koʻrganmen debon yuzini, Gadoi xasta kebi koʻyi tufrogʻida yotay. Muhol erur bu tamanno, visoli kim, men kim?! Necha el chira savdo bila oʻzumni sotay. Tanimgʻa ishqida berdim shikast, ya’ni ul oʻt, Yorurgʻa ushbu quruq hemani dedim, ushatay. Chu faqir koʻyida vaslimgʻa hech oʻlturmas, Qachongʻa xirqam uza zarq vaslasin yamatay. Navoiy uyla ulus xonigʻa erur oshiq, Ki, turk qullari Joʻchidur aningu Chigʻatoy. 595 Bu shahsuvorki goʻy oʻynamoqqa ichmish may, Samand sursa buyon boshim ollida oʻynay. Magarki raxshi ayogʻindadur sabo mudgʻam Ki, chopsa olam-olam masofat aylar tay. Damo-dam ursam ilik rashkdin boshimgʻa, ne tong, Tegar chu goʻyiga chavgoni zaxmi paydarpay. Chek emdi lutf ila sarsarvashing inoninkim, Qilibtur oyinagun yer yuzini sarsari day. Bu fasl aro xush erur oq uy ichra boda oʻti, Bu oʻt yorurgʻa mugʻanniy ogʻzigʻa olmoq nay. Nimaki, aylasa, boʻlgʻay anga shay itloqi, Koʻzunga ilma, nedinkim, jahon erur loshay. Navoiy, aylasa laylivashing azimati dasht, Munosib oʻldi oʻkush urdusi ulusigʻa hay. 596 Ishq orzusini qilur ul navjuvon sari, Oʻtqa solur oʻzin yana bu notavon qari. Arz etsalarki, yor kerak yo iki jahon, Yor aytqumdurur beri, ikki jahon nari. Ul oy eshitmasa ne degaymen, vale oʻtar Aflok toqining xamidin bu figʻon bari. Usruk yoʻl oziqib dorimaq har sari ne sud, Bir oy ramida sayd ne boʻlgʻay bu yon dari. Bu xoksor tanni sipehr etti qadrdin, Anjum kebi itingning ayogʻi nishonlari. Dersenki yor aksi sanga tushkay, ey koʻngul, Avval gʻubori gʻayrdin oyinason ori. Ul shoʻx yuzu ashkinga boqmas, Navoiyo, Har necha za’faron yuziga argʻuvon tari. 597 Jongʻa chun demen: ne erdi oʻlmakim kayfiyati? Derki, bois boʻldi jism ichra marazning shiddati. Jismdin soʻrsamki, bu za’fingʻa ne erdi sabab? Der: anga boʻldi sabab oʻtluq bagʻirning hirqati. Chun bagʻirdin soʻrdum, aytur: andin oʻt tushti manga Kim, koʻngulga shu’la soldi ishq barqi ofati. Koʻngluma qilsam gʻazab, ayturki, koʻzindur gunah, Koʻrmayin ul tushmadi bizga bu ishning toʻhmati. Koʻzga chun dermenki, ey tardomani yuzi qora, Sendin oʻlmish telba koʻnglumning baloyu vahshati. Yigʻlab aytur koʻzki, yoʻq erdi manga ham ixtiyor, Kim, koʻrundi nogahon ul shoʻxi mahvash tal’ati. Ey Navoiy, barcha oʻz uzrin dedi, oʻlguncha kuy Kim, sanga ishq oʻti-oʻq ermish azalning qismati. 598 Turfa gulzor aylamish may gullari ruxsorini, Turfaroq bukim, araq serob etar gulzorini. Ey koʻngul, har torigʻa yuz jon muqayyaddur bukim, Yuz girih birla koʻrarsen zulfining har torini. Yoqmangiz zaxmimgʻa marhamkim, oʻlarmen, qilsa kam Choklik bagʻrimdin ul oy tigʻining ozorini. Bogʻlagʻaylar atridin din ahli kofirliqqa bel, Yel parishon etsa nogah zulfuning zunnorini. Bumni zogʻ etkay, ohim dudi qilsa oshyon, Dasht ichinda men boʻlur vayronaning devorini. Fosh etar koʻnglum sharori, tiyra ohim dudi ham, Necha dermen, qilmayin ishqim oʻti izhorini. Gʻam hujumidin ne gʻam, azmi xarobot aylakim, Qoʻymayin bir jom ila ul xaylning osorini. Soyir aylarda qadah topsang sabot, ey mugʻbacha, Aylayin barham falakning sobitu sayyorini. Anglagʻil, jonoki, koʻyungda Navoiy oʻldi zor, Topmasang itlar uni ichra figʻoni zorini. 599 Bukun aqshomgʻa tegru menki koʻrmaymen quyeshimni, Ne tong, toʻksam falakdek kecha tong otquncha yoshimni. Baliyat toshidin yuz pora boʻlgʻan ham erur xushroq, Itingga yetmagay zaxmat qilurda tu’ma boshimni. Yuzu xoling gʻamidnn boʻstonafruz erur jismim, Ki, tutmishtur ichimni tuxmi gʻam, xunob toshimni. Oʻluk jismimni koʻrgan toza qonligʻ dogʻlar birla, Qora qilgʻan sogʻingʻay zogʻlar gʻavgʻosi loshimni. Vazifa koʻngluma har kun erur bir dogʻ ishqingdin, Qanoatdin tuzubmen bir diram birla maoshimni. Qazo tagʻ’yiri topmas, chunki zoʻru zorligʻ birla Uzubmen dahr xalqidin urush birla taloshimni. Navoiy, degasen gʻam togʻi qozmish teshai Farhod, Koʻrub koʻksumdagi tirnogʻ ila qilgʻon xaroshimni. 600 Moviy yogʻligʻdin qoshing, ey jongʻa bedod etkuchi, Koʻk bulutqa kirdi goʻyo yangi oyning bir uchi. Gar yomon holimgʻa koʻz solmas, ajab yoʻqkim, erur Ul qora koʻzlar qora baxtim masallik uyquchi. Ilgi ashkim qonin oritmoqda chektim dudi oh, Ham qizardi, ham qora boʻldi ul oyning ovuchi. Olligʻa bosh qoʻydum, ammo tigʻ ila ayirmadi, Bosh emas, bukim erur boʻynumgʻa aning untuji. Tigʻi ishqin mendin aylar imtihonu vasl yoʻq, Ishqning goʻyoki, mendin oʻzgaga yetmas kuchi. Boda durdin noʻsh eta olmas esang, ey mugʻbacha, Yirtibon zuhdum ridosin, ayla aning suzguchi. Gar ayogʻing chiqti ashkingnnng suyidin toyilib, Ey Navoiy, shukr, ul koʻy ichradur aning muchi. 601 Har bagʻir pargolasi gʻam dashtining bir lolasi, Lek, boʻlgʻan ishq oʻtidin dogʻ har pargolasi. Ishq sahrosigʻa har kim kirmak oʻlmaskim, erur Bir yurakning dogʻligʻ pargolasi, har lolasi. La’l uza ushogʻroq inju aylagandek ta’biya, Koʻrguzub shirin labingni har taraf tabxolasi. Anjum ermaskim, tushubtur charx koʻzgusiga aks, Baski, yogʻdi gʻam tuni yer uzra ashkim jolasi. Girdbolisht boʻlsa oy boshing qoʻyargʻa, vajhi bor Kim, aning davri yuzing oyining oʻlgʻay holasi. Gul xaridori chu koʻptur, boʻlma koʻp, ey bogʻbon, Zeb uchun mashshota yo sotmoq uchun dallolasi. Gar Navoiy nolasidin yor yolqibtur, vale Ishq yoʻq deb ta’n etar, gohiki yoʻqtur nolasi. 602 Lab uza xatti anbar oludi Otashin la’lining erur dudi. Dardu sabrin nisoring etti koʻngul Kim, boʻlar erdi budu nobudi. Jon berib, koʻnglum oldi naqdi gʻaming, Ahli savdoning ushbudur sudi. Gar oʻqung jongʻa qasd qildi, ne bok Ki, aning bu oʻq erdi maqsudi. Tanu jon rishtasi gʻaminggʻa libos, Bu biri tori, ul biri pudi. Tengdurur dahrgʻa vujudu adam, Balki ma’dum barcha mavjudi. Gar Navoiy koʻzi oqardi, ne tong, Ashk aning qorasini yuvdi. 603 Vah, necha davron jafosi aylagay mahzun meni, Soqiyo, bir davr ayogʻi birla qil majnun meni. Behud oʻlmishmen mayi la’lingni koʻrgach, ohkim, Qildi mast ogʻzimgʻa yetmay ul labi maygun meni. Lahza-lahza uylakim, javrungki husn aylar fuzun, Shavq aro ham ishqing aylar dam-badam afzun meni. Elta olur bir quyun jismim xasin ul koʻydin, Ranja boʻlma qilgʻali ovora, ey gardun, meni. Mujdai vaslu hayot oʻlgʻay dedim noming, valek Xatti behush aylabon qatl ayladi mazmun meni. Menda mugʻ dayri havosi gʻolibu sizda xumor, Maygʻa, ey ushshoq, muflis aylangiz marhun meni. Ey Navoiy, vasl aro-oʻq kosh sursa tigʻi kin, Furqatida oqibat oʻlturgusidur chun meni. 604 Oʻtgan kecha men erdimu ul siymtan erdi, Gulshan toʻrida maskannmiz bir chaman erdi. Gulbin aro ikki kishiga sigʻqucha manzil, Bulbul bila guldek ikimizga vatan erdi. Lola kebi yoqut qadah yoʻq tubiga durd, Bir shisha may andoqki, aqiqi Yaman erdi. Gah men tutub ul ichmaku, gah ul tutubon men, Tun yarmigʻacha ikkimizga bu fan erdi. Ul tutqach ayogʻ, men ayogʻigʻa qoʻyubon yuz, Isor anga koʻzdin bori durri Adan erdi. Mast ayladi gah nozu gahe arbada ogʻoz, Koʻksum kebi chok etgan anga pirahan erdi. Egnimga solib tak’yayu boʻynumgʻa solib qoʻl, Titrab koʻngulu jismim aro yuz shikan erdi. Gulzor aro sarmast uzaldi koʻzi yangligʻ, Jon mulkida ul uyqusidin yuz fitan erdi. Men dogʻi yuzumni kafi poyigʻa qoʻyub mast, Gulbarg uza kirpikdin agarchi tikan erdi. Bu nav’ uyudumkim, meni uygʻotquchi tongla Yuz snymfishonligʻ bila shohi Xoʻtan erdi. Hajr emdi Navoiyni gar oʻltursa, ne armon Munchaki, murod anga bu vajhi hasan erdi. 605 Menmudurmenkim, ayirmish vaslidin jonon meni, Oʻlturur onsiz tuman ming dard ila hijron meni. Charx jismim tufrogʻin ohim yelidin sovurub, Hajr dashtida quyundek qildi sargardon meni. Gʻam palosin jismidin Farhodu Majnun boshidin, Oshiyonin tashladi, chun koʻrdilar uryon meni. Ul pariy andoqki pinhondur koʻzumdin, aylamish Gʻoyati za’fu junun el koʻzidin pinhon meni. Gar pariydur dilbarim, men ham junundin vahsh aro, Uyla men vahshatdakim, boʻlmas demak inson meni. Bir ham, ey Layli, biyobon ichra Majnuningni top, Koʻr ani hayron manga, yoʻqkim anga hayron meni. Ey Navoiy, gar yana bir qatla mumkin boʻlsa vasl, Solmoq ul mahvashdin ayru hajr ne imkon meni. 606 Chun ul oy har dam boqar koʻz uchidin gardun sari, Men chu tufroqmen — qachon boqqay meni mahzun sari. Kim meni koʻrsa balo togʻiyu savdo dashtida, Hayrat aylab boqmagʻay Farhod ila Majnun sari. Kamligidin oy, zavolidin quyosh oʻlgʻay xijil, Qilsalar nogah nazar ul husni roʻzafzun sari. Charx davrida koʻrungandek shafaq ichra quyosh, Tushti aksing jom aro, boqsang mayi gulgun sari. Mehnatimdin togʻni homun koʻrgasen — homunni togʻ, Gar meni istarga kelsang togʻ ila homun sari. Boda ichkim, gar desang oʻzni mukaddar qilmayin, Solma koʻz dunlar sari, andoqki charxi dun sari. Sarvni netsun Navoiy bor ekanda qomating, Boʻlsa mavzun, boqmagʻay tab’ ahli nomavzun sari. 607 Xomai mushkin raqam birla meni yor istadi, Tinmayin nettimki, hajridin meni zor, istadi. Ne jafo erdiki, marham vaslidin qoʻymay hanuz, Hajr tigʻin yogʻdurub, koʻnglumni afgor istadi. Garchi kunduz osti, lekin oʻrtadi hijron tuni, Sham’idin holimni ul mahvash namudor istadi. Zulfi domin hajr shomidek yozib ofoq aro, Goʻyiyo olam eli koʻnglin giriftor istadi. Husngʻa chun yoʻq vafoye juz nadomat koʻrmadi, Bevafoyekim, vafo ahligʻa ozor istadi. Tut fano vayronikim, aksi yuzin qildi sarigʻ, Mun’imekim, qasrn devorini zarkor istadi. Ey Navoiy, xoʻyi bekaslikka qilkim, topmadi Qaysi bekaskim, kezib olamni, bir yor istadi. 608 Xushtur ichmak yor yodi birla ishrat jomini, Xossakim, qosid keturgay yorning paygʻomini. Ruq’asi jismimgʻa jon berdi, qora ichra magar Obi hayvon tomizib, chekmish xati arqomini. Safhai gulgun uza yozib xati mushkin tiroz, Yod berdi xatti mushkinu ruxi gulfomini. Ram yegan koʻnglum qushin tutmoqqa goʻyo safhada, Nuqtayu xat birla sochib dona, yoymish domini. To ne afsun qildi ul sohirki, dilkash nomasi Oldi ham jismim qarori, ham koʻngul oromini. Jomi ishrat tortmoqdin yaxshiroq ish topmadim, Chunki bu davr ichra topmas kimsa ish anjomini. Bu kecha qosid malolidin agar vahm etmasam, Ey Navoiy, kim topa olgʻay soʻzum itmomini. 609 Ul oykim shomdin to subhgah masti xarob oʻlgʻay, Ajab yoʻq, subhdin to shom gar ham masti xob oʻlgʻay. Koʻngullarni siyosat qilgʻalidur, yoʻq esa nevchun Yuzi suyida ikki tobligʻ mushkin tanob oʻlgʻay. Koʻngul zulfung aro talpinsa, hayrat qilmakim, qushning Ishi chun dom aro boʻldi giriftor, iztirob oʻlgʻay. Yuzung mehri shuoyi birla ashkim ham erur moni’, Emas ulkim, jamoling moni’i yolgʻuz niqob oʻlgʻay. Labing hajrinda ashk oʻrnida qon yogʻdursam, ermas ayb, Qizorgʻan koʻzlarim chun uylakim, rangin sahob oʻlgʻay. Qani rangin qadah, chun koʻnglum oʻlmish dahrdin mahzun Ki, gʻam daf’igʻa yoquti mufarrih la’li nob oʻlgʻay. Mening umrum sen, ey soqiy, erur chun umr ishi ta’jil, Sanga ham oʻz ishingda avlo uldurkim, shitob oʻlgʻay. Ne boʻlgʻil tiyra, ne ravshan zamonekim, gari qilmas Zamon ahli agar xud soya, yoxud oftob oʻlgʻay. Navoiy, dayr piri birla boʻlsun mugʻbacha yeri, Junununggʻa gahikim, hazl etar el shayxu shob oʻlgʻay. 610 Asrading kuydurgali ushshoqi muztar koʻnglini, Bogʻbondekkim, oʻtun qilgʻay sanavbar koʻnglini. Otqan oʻqni, bilki, qaytarmaqchadur paykon bila Javrdin qaytarmaq ul sarvi sitamgar koʻnglini. Gulbunungda gʻuncha koʻnglumdek emas, ey bogʻbon, Ochilurdektur, xayol etsang aning har koʻnglini. Tigʻ ila koʻksumni yorsang, shu’lai ohim ne tong, Chun yolin ortar, kishi chok etsa axgar koʻnglini. Netti sogʻardek safo bersa mening koʻnglumga ham, Ulki, sofiy may bila sof etti sogʻar koʻnglini. Ey mugʻanniy bir navoye dilkusho tuzgilki, chang Rishtai nagʻmanggʻa bogʻlabtur sarosar koʻnglini. Ey Navoiy, gʻunchani dam birla ochqandek qilur, Xalq pandi sen kebi mahzuni abtar koʻnglini. 611 Oʻpmak istar chogʻda la’li jonfizosin tishladi, Qoʻl zanaxdonigʻa chun soʻndum — yaqosin tishladi. Tish bila munglugʻ koʻnguldin muddai chekti oʻqin, Rost it yangligʻki, soyilning asosin tishladi. Darddin bagʻrigʻa zori dam-badam berkitti tish, Qut uchun bemor yangligʻkim, gʻizosin tishladi. Koʻrdi chun Layli yuzinda nil qildi nilgun, Baski, Majnun jismi zori mubtalosin tishladi. Dunki, majruh etti oʻz yorin xushunat birla bor, Itki, nomardumlugʻidin oshnosin tishladi. Ogʻzi qillik shisha bazm ichra ushatqach muhtasib, Qozi ani koʻrdiyu qaytib mahosin tishladi. Ey Navoiy, oʻlsa oʻldummu degay ulkim ichib, Yor elidin jomu la’li jonfizosin tishladi. 612 Dayr koʻyida bugun asru alolo erdi, Chun yetishtim yugurub, turfa tamosho erdi. Piri dayr oʻlturubon sarxushu ollida aning, May tagʻori toʻla ul nav’iki, daryo erdi. Yer tutub bir yonida mugʻbachai bodafurush Kim, ishi dinu xirad mulkiga yagʻmo erdi. Yana bir yonida ul mugʻbachaning zulfi kebi, Ukulub rishtai zunnoru chalipo erdi. Dayr ayvoni bila gunbadi rif’at yuzidin, Toqi axzar bila bu gunbadi miyno erdi. Argʻanun savtiyu noqus uni birla har yon, Yuz mugʻona amalu qavl ila gʻavgʻo erdi. Kofiri ishq xarobot eli ollinda turub, Soʻngi saflar bori gabru, mugʻu tarso erdi. Bir-birin chorlabu aylab yangi zunnor ehson, Jomi may berganidin kufrga ihyo erdi. Kim mugʻona may ichnb bogʻladi zunnorp rust, But xud ul aylagali sajda muhayyo erdi. Men dogʻi soldim oʻzumni orogʻakim, manga ham Rishtai qurbu mayi vasl tamanno erdi. Rishtasi habli matin, bodasi mir’oti safo, Ikisidin manga maqsud huvaydo erdi. Belima bogʻladi zunnoru qadah tutti manga, Dami jon berdi xamonki, Masiho erdi. Yodima keldi, Navoiy kebi chun mast oʻldum Ki, azalda manga mugʻ kulbasi ma’vo erdi. 613 Har oʻq ul qoshi yo koʻksumga otsa, bexato yetgay, Va gar xud oʻzgalargʻa otsa ham soʻylab, mango yetgay. Tegar soʻylab, demay har yergakim, zaxm aylabon ul oʻq, Necha manzilda orom istagay koʻnglumga to yetgay. Vafoyu mehr istarga ne had, billahki, rozimen Ki, bori gah-gahe ul shoʻxdin javru jafo yetgay. Chu kuydum hajr oʻtidin, kulumni yoʻlidin olmang Ki, shoyad eltkay koʻyiga, ul yonkim, sabo yetgay. Koʻzi hajrida, tong yoʻq, butsa qabrimdin qora nargis, Ki, qoʻygʻay koʻz ayogʻigʻa, chu ul koʻzi qoro yetgay. Desa mingdin birin, vah, ne balo sust oʻlgʻay, ul oshiq Boshigʻa ishq aro har lahza gar yuz ming balo yetgay. Junun koʻr gʻurbat icharkim, tanishmoq mumkin ermastur, Diyorimdin agar sarvaqtima bir oshno yetgay. Falak boshingni kirpich muttakosi qilgʻusi gar xud, Bu dam xurshid xishtidin boshinggʻa muttako yetgay. Navoiy, sensiz etmas bogʻ sari maylkim, shoyad Anga bulbul bila guldin dame bargu navo yetgay. 614 Ne deb aylay jonni zulfi mushkboʻyung sadqasi, Boʻlsa yuz jon ozdurur, har tori moʻyung sadqasi. Naqsh etib koʻnglumga jannat evrulurmen koʻyunga, Aylaram bu nav’ ila jannatni koʻyung sadqasi. Yelga hamroh otashin gul mayl etar bazminggʻakim, Boʻlgʻay ushbu vajh birla rangu boʻyung sadqasi. Pardai jonim libosing boʻlmoq istar, boʻlgʻali Gʻunchadek gulgun hariri toʻba toʻyung sadqasi. Ovlading koʻnglum soʻrub, istab, bu ne lutf erdi, vah Kim, bu sargardon bila yuz justu joʻyung sadqasi. Qahr ila jonimni olsa mugʻbacha, ey piri dayr, Bok emas, yuz jon bu tifli tundxoʻyung sadqasi. Qaddu raftoring Navoiy koʻrgali boʻlmoq tilar Koʻngli raftoring fidosi, joni boʻyung sadqasi. 615 Ishq aro tish bagʻrima ursam, icharmen qon dogʻi, Bal chekarmen hajr oʻqidin berkigan paykon dogʻi. Belu ogʻzidin nishon soʻrmangki, zahram derga yoʻq, Bir sarimoʻ oshkoro zarrai pinhon dogʻi. Ishqidin qonim toʻlub erdi, ani toʻkmakka sa’y, Dashnai furqat ham etti xanjari hijron dogʻi. Boʻynuma zanjir taqib, jismima yogʻdurdung oʻq, Anglading, goʻyoki majnun oʻlmisham, uryon dogʻi. Yigʻlamay holimgʻa naylaykim, aning vasli manga Uylakim, ummid yoʻqtur, yoʻqturur imkon dogʻi. Necha kun olamda chun mehmonsen, ichkil bodakim, Mizbon qolmas bu foniy dayr aro, mehmon dogʻi. Ey Navoiy, chun alif yangligʻ oʻqi joningdadur, Qatlinga, tong yoʻqki, bir kun bois oʻlgʻay jon dogʻi. 616 Nogah oʻldum bir koʻzi sohir giriftori, netay, Kim agar sehr aylasam, boqmas mening sori, netay. Men chu oʻldum kirpikining zahrligʻ paykonidin, Gar oʻlukni tirguzur la’li shakarbori, netay. Tiyra zulfi subhi ayshimni chu qildi shomi gʻam, Oʻzgalarga sham’i majlis boʻlsa ruxsori, netay. Mumkin ermas chun nazar ollida koʻrmak suratin, Safhai xotirgʻa naqsh etmay namudore, netay. Eyki, dersen zulfi chun toʻlgʻandi urma tobu pech, Har sarimoʻyumgʻa bogʻliq boʻlsa bir tori, netay. May bila gʻam zangiga bersam jilo, ayb etmangiz, Buyla, boʻlsa iqtizoi charxi zangori, netay. Dayrdin der qoch, Navoiy, jilva qilsa mugʻbacha, Boʻynuma gar mahkam oʻlgʻan boʻlsa zunnori, netay: 677 Koʻrma sarigʻ bargu qil nazzora ruxsorim sari, Qoʻy xazon bogʻin, guzar qil za’faronzorim sari. Boqma asfar barg uza, har yon qizargʻan obkash, Za’faroni yuz uza boq, ashki xunborim sari. Kim xazoni yel qurutqan shox holin koʻrmamish, Ayladik nazzora uryon jismi bemorim sari. Sarvigʻa boʻlmas xazonu lola ul mavsumda yoʻq, Qilma mayl, ey oh, sarvi lola ruxsorim sari. Angla boshimgʻa tutashqan shu’lai hajr, ey rafiq, Koʻrma sanchilgʻan xazone barge dastorim sari. Umr bargin to xazon toʻkmaydur, etsam kosh azm Navbahori husn aro sarmast xummorim sari. Ey Navoiy, chun bu fasl ichra qadah margʻub erur, Tortay oʻzni majlisi shohi qadahxorim sari. 618 Kelgil, ey oromi jonimkim, tilaydur jon seni, Chehra ochkim, koʻrmak istar diydai giryon seni. Ey gʻizoli mushkboʻ, kelkim, quyundek qolmadi Vodiye axtarmagʻan, istab bu sargardon seni. Sen pariy pinhon uchun men ham kamoli za’fdin, Gʻoyib oʻldum el koʻzidin, koʻrgali pinhon seni. Qon aro gar gʻarqasen, ey koʻz, ne tongkim, bir boqib Zor koʻnglumni chu qatl etting, tutubtur qon seni. Garchi mumkin yoʻq, vale, bir qatla kirsang ilgima, Borsa bosh, eldin chiqarmoq oʻzga ne imkon seni. Koʻz yoʻlungdin olmasam, ayb etmagil, ey mugʻbacha, Aylay olmon diydadin gʻoyib meni hayron seni. Ey pariy, gar telbarab boʻlmish Navoiy darbadar, Bu anga maqsud erurkim, istagay har yon seni. 619 To parishon qoshlaring oshufta hol etmish meni, Notavonligʻ ichra andoqkim, hilol etmish meni. Koʻzda su, koʻngulda qaygʻu, tan zaifu jon nahif, Ey musulmonlar, koʻrung hijron ne hol etmish meni. Pand ila zajring jununum daf’i etmas, ey hakim Kim, pariy ruxsorai Majnun misol etmish meni. Jon berib, bir nofai zulfidin dedim savdo qilay, Bu sifat savdoyi ul fikri muhol etmish meni. Ichkali la’li mayidin hushu aqlim qolmamish, Boda mast erdi ajab bee’tidol etmish meni. To qadah chektim, qilurlar mendin el kasbi nashot, Buyla sa’d ul axtari farxundafol etmish meni. Yoshurun may tarki etmon, garchi shayxi xonaqah, Ey Navoiy, soʻfiyu zohid xayol etmish meni. 620 Zaxmima marham yoqib. gʻamgin koʻngul shod oʻlmadi, Raxnagʻa balchigʻ suvab, vayroiim obod oʻlmadi. Ul muvallih charxekim, sovurdi aqlim xirmanin, Bu quyundin qaysi bir xirmanki, barbod oʻlmadi. Lhli ishq ar men kebi majnun emaslar, ey rafiq, Andin erkinkim, alar yori pariyzod oʻlmadi. Ey ajal, qatl etmak ol ul gʻamzadin ta’limkim, Qilmagʻan shogirdligʻ hech ishta ustod oʻlmadi. Koʻnglidin boʻlmas muhabbat javharin qilmoq tama’, Har nechakim, yumshasa, bir yoʻli poʻlod oʻlmadi. Zohidi nodon gʻamim oshubidin har dam kular, Xurram ulkim, ishq atvorida mu’tod oʻlmadi. Ey Navoiy, oʻlsam ul tarso uchun, ayb etmakim, Dayr piridin manga juz bu fan irshod oʻlmadi. 621 Boʻlmasam oshiq, figʻonim zor boʻlgʻaymu edi, Kuymasam pinhon, ichim afgor boʻlgʻaymu edi. Zulfunga vobastayu koʻzungga vola boʻlmasam, Jon parishonu koʻngul bemor boʻlgʻaymu edi. Boʻlmasa kofir koʻzung oshuftasi shaydo koʻngul, Rishtai zulfung anga zunnor boʻlgʻaymu edi. Istabon vasling gulistonin havoyi boʻlmasam, Abri naysondek koʻzum durbor boʻlgʻaymu edi. Boʻlsa erdi, ey pariy, ishqing aro koʻnglumda hush, Guftu goʻyum muncha majnunvor boʻlgʻaymu edi. Bilsa erdi ishq aro sirrimni, har bir lafzida Yordin juz e’tiroz izhor boʻlgʻaymu edi. Gʻuncha kulgusiga, ey bulbul, koʻngul gar bermasang, Bagʻringa har gul soyu yuz xor boʻlgʻaymu edi. Ey Navoiy, qilsang erdi ofiyat kunjin vatan, Muncha munglugʻ joninga ozor boʻlgʻaymu edi. 622 Ishq aro kim koʻrdi, oyo, notavone men kebi, Bekasi ovoraye, bexonumone men kebi. Yot ila oʻzdin shikasta xotiri andoqki men, Yor ila agʻyordin ozurdajone men kebi. Ham vujud iqlimidin yuz gʻam koʻrub boʻlgʻan jilo, Ham adam dashtida benomu nishone men kebi. Tesha birla qozdi togʻ Farhodu men tirnogʻ ila, Ey koʻngul, mehnat chekarda dema ani men kebi. Zulm qilmoq ichra yoʻq gar sen kebi ofoq aro, Zulm chekmaklikda ham olamda qani men kebi. Olam ahlidin vafo koʻz tutmakim, kim tutsa koʻz, Dardu mehnatdin xalos oʻlmas zamone men kebi. Eyki, bir mulk ichra chekting javru vodiy topmading, Tengri mulkidur, borur boʻlsang qayone men kebi. Ey Navoiy, yetsa bir eldin baliyat boshinga, Boshing olib chiqqil ul eldin ravone men kebi. Men kebi yuz boʻlmasa, gʻam yoʻqki, qilgʻach iltifot, Shoh Gʻoziy lutfi aylar har gadoni men kebi. 623 Xurdabinlar fahmi idrok aylamas yor ogʻzini, Xurdayi ma’ni adosi qildi izhor ogʻzini. Neshi noʻsh olud sanchib bargi gul uzra ari, Fosh etib shirin labin, qildi namudor ogʻzini. Nuqtai mavhum aro qilsun tasavvur suqbai. Kimki mafhum aylamak istar aning tor ogʻzini. Chun oʻlibmen za’fdin, dam yoʻqki, topman tiyralik, Qoʻyki, qoʻysun chehra koʻzgusiga bu zor ogʻzini. Zarra xurshid ichra kirsa, uylakim, boʻlgay nihon, Xalqdin yoshurdi ul xurshidi ruxsor ogʻzini. Qoʻyki, oʻz ogʻzimni ogʻzinggʻa qoʻyay, ey mugʻbacha, Yoʻqsa kup ogʻzigʻa qoʻy men zori bemor ogʻzini. Ey Navoiy, hajr oʻti sharhida chun surdung hadis, Oʻrtading takror etarda ahli guftor ogʻzini. 624 Haftayedur koʻrmamishmen ul buti cholokni, Ne ajab, gar oʻrtasa ohim yeti aflokni, Soldi tigʻi furqating bagʻrimgʻa andoq chokkim, Bagʻri boʻlgʻay chok-chok, ulkim koʻrar ul chokni. Hajr oʻti jonimgʻa ortuqdur, anga bas bir sharar, Oʻrtamak doʻzax bila ya’ni ne bir xoshokni. Otlanibtur mast koʻnglokchan, chekib tigʻi jafo, To ne oʻt solgʻay jahongʻa, koʻrgil ul bebokni. Ishq oʻti birla koʻngul su birla koʻzni qildi pok, Pok manzillarda mehmon qilgʻali ul pokni. Dayr aro davron gʻamidin qochmisham, ey mugʻbacha, Bir mugʻona jom ila shod ayla bu gʻamnokni. Boda birla yung Navoiyni, xumor etsa halok, Bogʻlangiz tobuti uzra naxli bargi tokni. 625 Ne oʻqkim, jismi uryonimgʻa otti, Tanimgʻa tortibon, jonimgʻa otti. Hadangekim, nihoni otti ul koʻz, Hadafdek dogʻi pinhonimgʻa otti. Tikan jonimgʻa urdi gulshan ichra Raqib, ul gulki, jononimgʻa otti. Ne koʻnglum qoldi, ne bagʻrim yarasiz, Falak toshiki, har yonimgʻa otti. Sarosar yogʻdi boshim uzra tufrogʻ, Qazo toshlarki, vayronimgʻa otti. Sipehr anjumni ul yangligʻki, jola, Xarob aylarga boʻstonimgʻa otti. Navoiy koʻngli holin koʻrdi Majnun, Junun ta’ni bu nodonimgʻa otti. 626 Menkim itimen, boʻlsa meni yitkali ori, Solsa rasanin boʻynuma oʻlturgali bori. Har tong boshi mehrin yuzunga oʻtru tutar charx, Mashshota kebi boʻldi yuzung oyinadori. Yuz mil yiroq sursa otin, surma masallik Oshiq koʻzini ravshan etar tiyra gʻubori. Har kimki, yuzung mehrida jon bersa har aqshom, Aflok nujumin yorutur sham’i mazori. Davron elidin kinna yetishkanga ne gʻamkim, Ham gardishi davron bas aning kiyna guzori. Zuhd ahli riyosidin oʻlubmen, agar, ey shayx, Ihyo tilasang, boshla meni maykada sori. Gar zorligʻ oʻltursa Navoiyni, dam urmas, Chun qilmadi koʻnglungga asar nolai zori. 627 Oʻlturub el, bazmidin ul shoʻx chiqmoq ne edi? Sarxush oʻlmay ahli majlisdin toriqmoq ne edi? Va’da gar qilmaydur erdi oʻzga majlis ahligʻa, Oʻz uyining yoʻlidin umdo oziqmoq ne edi? Boʻlsa erdi shammai parvoyi nangu nomdin, Otlanib badmastligʻ birla otiqmoq ne edi? Boʻlmasa erdi xayoli bir pariyvash vasligʻa, Telbadek vayronalar sari siriqmoq ne edi? Istamas boʻlsa edi obodi el vayronini, Sabru hushum qasru ayvonini yiqmoq ne edi? May isin gar soqiyi davron ravo koʻrsa manga, Sa’yilar birla sabu ogʻzini tiqmoq ne edi? Istamas boʻlsa Navoiy joni chiqmoq, ey rafiq, Oʻlturub el, bazmdin ul shoʻx chiqmoq ne edi? 628 Demang andin xoʻb koʻptur, sevma ul xudroyni, Zuhragʻa vola netar xurshid birla oyni. Chun erur parvona sham’i majlis aro volihi, Naylasun ul mash’ali mehri jahonoroyni. Chun Skandar oʻldi hayvon suyi shavqidin, ne sud, Yetti bahr olmoq, surub raxshi jahon paymoyni. Husn aro one boʻlurkim, goʻyiyo andin solur, Ishq aro kuygan koʻngullarga fngʻonu voyni. Qomati ra’no aro gar e’tidoli boʻlsa, bas, Hojat ermas istamak sarvi falak farsoyni. Lu’bati chin gar tilar xoqon, ne tong, gar royi xind, Sevdi ersa bir malohat shevalik garroyni. Ey Navoiy, qilmagʻil parvo, ulus koʻp soʻz desa, Mugʻtanam tut holiyo ul shoʻxi beparvoyni. 629 Ne gulshanidin atr dimogimgʻa yetishti, Ne gʻunchasidin nuqta qulogʻimgʻa yetishti. Bor erdi malomat toshi, zanjiri junun ham, Hajrinda nekim boshtin ayogʻimgʻa yetishti. Qon lolasiton ayladi jismimni sarosar, Har nishtari gʻamkim yangi dogʻimgʻa yetishti. Ohimdin agar tiyradurur koʻnglum, emas ayb, Ne ta’nalar andin bu charogʻimgʻa yetishti. Desam — ne uchun sogʻari maydpn topar el jon? Der: bazmda bir qatla dudogʻnmgʻa yetishti. Mumkin emas andin guli ishrat yana butmak, Toroji xazon boʻylaki, bogʻimgʻa yetishti. Jam’iyat agar topmasa yoʻq ayb, Navoiy, Bu tafriqakim, ganji farogʻimgʻa yetishti. 630 Koʻzumdur tiyra, koʻnglum noshikib, ey xotirim komi, Dame boʻlgʻil koʻzum ravshanligʻi, koʻnglumning oromi. Jamoling subhidin kulbamni ravshan qilki, boshimgʻa Falak gʻamxonasi yemrulgudektur furqating shomi. Shabistoni visol ichra ne jonon qadrini bilgay, Meningdek ulki, jonin oʻrtamaydur furqat ayyomi. Nazarni bogʻu sarvu guldin ar yopsa, ajab ermas, Nazar bogʻida ulkim, boʻlmagʻay sarvi gulandomi. Abad umricha gar koʻrmas, ani oʻlturmak avlodur, Agar xud qatl uchun oshiqqa yetsa yor paygʻomi. Xusho mayxonakim, Jamshid ila jomidin afzundur, Malomat dayrining har qaysi rindi durd oshomi. Mening dinimni soldi dayr tufrogʻigʻa bir tarso Ki, yoʻq tufrogʻcha ollida taqvo ahli islomi. Skandar koʻzgusiyu jomi Jam ichra koʻr, ey shahkim, Seni goʻr ogʻzigʻa tortar kamandi sayd Bahromi. Navoiy bir quyosh hajrida oʻzni barqrav kilmish, Ne tong, gar sayr vaqti olami sayr etsa har gomi. 631 Har oʻqi kelsa meni zor sari, Yuz duom oʻqi borur yor sari. Chun koʻngul yoradur, jonim ham, Kosh azm aylasa dildor sari. Sitamidin qocha olmonki, borur Koʻnglum ul shoʻxi sitamgor sari. Ey Masihim, oʻladurmen, bir dam Qadam et ranja bu bemor sari. Bodai hajrdin ar yetsa xumor, Azm qil kulbai xammor sarn. Koʻzunga istamasang gardi alam, Boqma bu gunbadi davvor sari. Zaxmlarning asari qonidin Boqa olmon tani afgor sari. Qoʻrgali dayrda ul mugʻbachani, Boʻlmisham shifta zunnor sari. Jonni jonongʻa, Navoiy, topshur, Yorni yetkurakoʻr yor sari. 632 Aningdek buzmamish gardun meni majnuni shaydoni Ki ming davr oʻziga evrulsa, topqay toʻzmak imkoni. Falak a’zam, dogʻi men ahqar oʻldum ofarinishdin, Mening qaddimgʻa zolim ishq paydo aylamish oni. Erur bu turfakim, ishqi baloangiz har soat Bu a’zamliq bila aylar muallaq charxi miynoni. Iki bu nav’ gʻolib xasm oʻlumtuk moʻr qatligʻa, Chu jozim boʻlsalar, hayhot, miskin moʻrning qoni. Men andoq moʻrdurmenkim, ayoq ostida qolmishmen, Koʻngul mulkini buzgʻanda sipohi ishq tugʻyoni. Chu tufrogʻ ichra boʻldi muzmahil moʻri zaif, oʻlmas Ani topmoqu gar topilsakim, topqay Masihoni. Kel, ey soqiyu bu andishalardin bizni qutqargʻil, Vafo jomini tutkim, bevafodur charx davroni. Ilikdin bermagil may zavraqin bu davr aro, eykim, Gʻariq aylarga yetkurmish seni gʻam bahri toʻfoni. Navoiy ishqdin ne kelsa, dam urmaki, oshiqqa Keraktur ishqi pinhoniyu dogʻi ishq pinhoni. 633 Bir yoʻli bizni unutqung bori, Iltifot etmayin oʻttung bori. Va’dalar vaslgʻakim, aylab eding, Bejihat borin unuttung bori. Shu’lai vaslni bizdin oʻchurub, Oʻzgalar birla yoruttung bori. Jurmsiz tortib ilikni bizdin, Muddai jonibi tuttung bori. Doʻstlar haqqigʻa tuhmat qilibon, Har ne dushman dedi, buttung bori. Ey koʻngul, hajr aro dedingki oʻlay, Oʻzni may birla ovuttung bori. Zahri gʻamxasta Navoiygʻa berib, Xalq komini chuchuttung bori. 634 Ne pok Majnunki, bir pariy chehra pok husnigʻa zor boʻlgʻay, Bu pok ishq ichra pok jon tarki etsa, ne ixtiyor boʻlgʻay. Sirishku ohim natijasidin uzori koʻnglumni chekti goʻyo Ki, ishq obi havosi birla bu nav’ dilkash bahor boʻlgʻay. Yuzida ter fitnasidin boʻlsam ajab emasturki, marqadimda Ushoq tosh oʻrnida xayli anjum, oy anda sham’i mazor boʻlgʻay. Koʻngul chu kirpiklaring xayoligʻa tushti, resh oʻldi barcha juzvi Tikan aro tushsa bir yalang telba, yoʻq ajab, gar figor oʻlgʻay. Men ul quyoshsizki za’faron rishtasidek oʻldum, ajab ermastur Dalili ishq ulki, rangi asfar dogʻi badan ham nazor boʻlgʻay. Chu jonni bekaslik ichra gʻam oldi mendin, ey ishq ahli, gʻam yoʻq Xush ulki, muhlik gʻami yetishsa yonida bir gʻamgusor boʻlgʻay. Xumor hijron sudo’idin mayl qildi mayxona sari koʻnglum Magarki, ul sari moyil oʻlgʻay angaki, ranji xumor boʻlgʻay. Zamonu ahli zamonni zinhor koʻrma xoshok birla xascha Ki, olamda olam ahli dono qoshinda bee’tibor boʻlgʻay. Vafo yoʻlinda Navoiy oʻldiyu koʻrmadi gʻayri bevafoligʻ, Vafo shiori bilurki, yorigʻa bevafoligʻ shior boʻlgʻay. 635 Koʻrmadim jononni oʻtgan kun hayotim yoʻq edi, Yuz hayotafzo yoʻluqsa, iltifotim yoʻq edi. Koʻngluma kirganda poyandoz edi jon pardasi, Jismu jondin oʻzga sadqa yo zakotim yoʻq edi. Xoki poyi xosiyatda surmadur deb yozgʻali, Koʻz savodidek, qora koʻzdek davotnm yoʻq edi. Ashk toʻkmakdin qurugʻach ikki koʻz, kuydi koʻngul, Daf’igʻa oʻtning bu Jayhunu Firotim yoʻq edi. Rindliqdin osru shokirmenki, taqvo daftarin Qildilar chun sharh, ul xayl ichra otim yoʻq edi. Yorni koʻrgach, ne tong, gar elni koʻzga ilmadim, Ul zamon parvoyi kulli koinotim yoʻq edi. Ey Navoiy, ne ajab, hajr etsa xasdek poymol,. Ishq aro chun togʻdek vaznu sabotim yoʻq edi. 636 Ey hayotim naqdi la’li xurdadoning sadqasi, Javhari jonim aqiqi durfishoning sadqasi. Koʻzlaring gar notavondur, sadqa vojibdur anga, Yuz meningdek notavon har notavonning sadqasi. Qomatu qoshing alif, nunikim, ul husn anidur, Har malohat ahlikim, bor boʻlsun aning sadqasi. Qoʻzlarimning mardumi xoling savodigʻa fido, Bogʻi umrum gulbuni sarvi ravoning sadqasi. Qulni boshtin evurub ozod etarlar, vah, meni, Boshtin evur, lek ozod etma, joning sadqasi. Tingʻasen sargashtalnkdin, ey koʻngul, gar boʻlgʻasen, Mehrnbonligʻ bobida nomehriboning sadqasi. Boʻlub ul gul sadqasi, holingni arz etmish sabo, Ey Navoiy, boʻlsa yuz joning, saboning sadqasi. 637 Tunu kun istama ohimki, mukofot chogʻi Dam ila tiyra boʻlur sham’ dogʻi, koʻzgu dogʻi. Rost bir sham’i kebidurki, toʻbi ol oʻlgay, Ul sahi qad, yuzi tobiyu xinoligʻ ayogʻi. Qosh uza xol biyik yerda boʻlubtur qorovul, Aqlu his xaylini urmoqqa qoroqchi qarogʻi. Dudogʻ ustida aningdekki, koʻrungay nuqta, Xoli ostida hamul nav’ koʻrunmish dudogʻi. Xatti jon naqdigʻa arzir, anga, vah, ne nisbat, Sabzakim, bir diram ermastur aning bir quchogʻi. Rishta tobi sanga qayd oʻlsa, ne sud, ey zohid, Gar Masih ignasi birla esa xirqang yamogʻi. Telbarab dedi Navoiyki, qilib erdi halok, Ishq asrorini koʻnglida nihon asramogʻi. 638 Borgʻil, ey hamdam, har yoni, Koʻngluma itmish, topqil oni. Holin soʻrgʻil, ul ham soʻrsa, Dekim, yoʻqtur sensiz joni. Istid’o aylab yondurgʻil, Kelmas boʻlsa, de pinhoni. Kim, ul dilbar qilmish va’da, Bu tun boʻlmoqqa mehmoni. Chin deb kelsa, ani emdi Aylay koʻksumda zindoni. Soqiy bizni gʻamdin qutqar, Kelturgil rohi rayhoni. Ul oysiz un cheksa Navoiy, Oʻtgay gardundin afgʻoni. 639 Falak yetkurmasa yonimgʻa ani, Ne gʻam, chun chekmisham jonimgʻa ani. Sabo ham loladin qonligʻ kafan qil, Chu yopting jismi uryonimgʻa ani. Chu gʻunchang shavqi pinhondur koʻngulda, Davo qil dardi pinhonimgʻa ani. Pisand etmas chu jannat qasril ul hur, Falak solgʻaymu vayronimgʻa ani. Tushar bagʻrim bila koʻngluma yuz rashk, Qazo yetkursa har yonimgʻa ani. Chu qilding naqdi dinim gʻorat, ey ishq, Yeturgil nomusulmonimgʻa ani. Ne sud, oʻlmoq labing yoquti serob, Chu aylabsen susiz qonimgʻa ani. Tarab vasl ahligʻa mayl etti, ey ishq, Yevutma baytul-ahzonimgʻa ani. Oʻlar holin Navoiy ayladi nazm, Yozing albatta devonimgʻa ani. 640 Labing chashmai hayvon, qading ruhi insoni, Bu obu havo birla birining yoʻq imkoni. Qading jilvasi boshlargʻa yuz ming havo soldi, Havodin agar jilva qilur sarvi boʻstoni. Latofatda bir ondur sangakim, ulus andin Xarob oʻldilar, lekin kishi bilmadi oni. Labing nor yongʻoq uzra topar parvarish, tong yoʻq, Agar javhari aytur ani la’li rummoni. Tanim oʻtigʻa taskin magarkim, samum oʻlgʻay, Tana’um bila kiygan necha lavn kattoni. Netar shohning qasrinkim, ul zarnigor oʻlgʻay, Gadoyiki, ohidin topar shu’lai vayroni. Dedi jomi hajr ichgil, mening boʻynuma jurmung, Birovni kim oʻltursa, erur boʻynigʻa qoni. Vafo ishq ahligʻa qilur chogʻda ta’jil et, Ki, ta’jil bila asru oʻtar husn davroni. Navoiy, agar koʻnglung baqoyi abad istar, Bu dayri fano ichra kerak boʻlgʻasen foniy. 641 Ajab emastur, agar boʻlsa dardim ogohi, Mening shahimkim, erur dardmandlar shohi. Koʻngulda oʻqlaridin oq uy aylasam, ne ajab Ki, koʻnglum ichra vatan qildi mohi xirgohi. Xayoli koʻngluma kirgach, tirildim, anglamadim Muniki, jonim ekandur xayoli hamrohi. Masihu Xizr hayoti abad gadoligʻida, Labinggʻa har birining erdi shayalillohi. Koʻngulki, istar edi vaslini bihamdillah Ki, uylakim, tilar erdi, yetishti dilxohi. Bukim, bahori hayotim xazongʻa yuzlanmish, Erur dalili sovugʻ ohu chehrai kohi. Meni ushatting, ayo sarv, boʻlmagʻil gʻofil Ki, koʻp shajarni ushatur shikastalar ohi. Gʻurur husn ila johinggʻa qilmakim, qolmas Jamoli olamiyu olam ahlining johi. Zamona zulmn Navoiy boshidin oʻlmasa raf’, Aning boshi druru shohi zamona dargohi. 642 Nazar ahligʻa garav xayli keldi, surma bil bore, Ne ravshan surma, ey koʻz, topmishang, nazzora qil bore. Junundin anglamassen, har nekim der ul pariy paykar, Ne deydurmen sanga, ey telba koʻnglum, anglagʻil bore. Agarchi qon ila tufrogʻ aro ogʻushtadur koʻnglum, Koʻrub koʻrmasga solib oʻtma, ani koʻzga il bore. Qoʻngul, bilmon, kamoli husnini naylab xayol etkay, Muqassirdur jamoli vasfini aylarda til bore. Sening sarvu gulung yoxud, mening sarvu gulandomim Muloyimroq ekin, ey bogʻbon, bir soʻz degil bore. Ne hol erkin qizil, sarigʻ libosidin guli ra’no Qoʻrunur el koʻziga, chehrasi sarigʻ, qizil bore. Necha dersenki, soqiy bizni bir may birla mast etsun, Gʻururu jahl ichinda mastligʻdin bir ayil bore. Demakim, aqlu ilmu zuhd ila maqsadqa yetkumdur, Fano yoʻlinda qil oʻzni bu yuklardin yengil bore. Navoiy faqir oyinida insof ilgari tutsang, Oʻzungni bil yomon, lekin bu soʻzni yaxshi bil bore. 643 Zori koʻnglumda nihon, uylaki, jon deymu seni?! Yoʻq esa shiftai jon ichra nihon deymu seni?! Sarvdin jilvada ortuqsenu guldin toza, Toza gul deymu seni, sarviravon deymu seni?! Barchadin koʻzda nihon boʻldingu jon ichra ayon. Vah, nihon deymu seni, yoʻqsa ayon deymu seni?! Yaxshiliq yoki yomonliq bila jonim olding, Aylading yaxshi bular birla yomon deymu seni?! Husn mir’oti senu nozu latofat sham’i. Soddadil deymu seni, charbzabon deymu seni?! Fitna olamgʻa, zamon ahligʻa solding oshub, Fitnai olamu oshubi zamon deymu seni?! Ey koʻngul, ishq aro bir yerga yetibsenki, degil, Ibrati dahrimu rasvoyi jahon deymu seni?! Oʻlturub erdi xumor, aylading, ey may, ani daf’, Quti jon deymu seni, naqdi ravon deymu seni?! Qoʻy fano lofi, Navoiyki, soʻzung tutti jahon, Bu taayun bila benomu nishon deymu seni?! 644 Jon ola kelganda, sa’yu iztirobinggʻa oʻlay. Olmasang ham, qaytqan chogʻda shitobinggʻa oʻlay. Gul uza shabnam sochibsen, koʻrguzub sunbulda pech, Husn aro bu lutf birla obu tobingga oʻlay. Kelganingga qahr ila qatlimga, jon aylay fido, Rahm etib, qatlim qilurdin ijtinobinggʻa oʻlay. La’li may yetkach dudogʻinggʻa boʻlur obi hayot, Olloh-olloh, ul iki la’li muzobinggʻa oʻlay. Deb emishsen bogʻlagʻum boshin kesib fitrokima, To tirikmen jon fido aylab, rikobinggʻa oʻlay. Chun tirik sendin qutulmoq boʻlmas, ey umrum xushi. Goh lutfunggʻa beray jon, gah itobinggʻa oʻlay. Chun deding oʻlsa Navoiy, jon berur la’lim anga, Ey Masihim, ruhparvar la’li nobingga oʻlay. 645 Shabistonlarni, tong yuq, gulsiton etsa koʻzum qoni, Erur chun mahvashim har tun birov sham’i shabistoni. Ne tong, gar anjuman ahli nishon koʻrguzsa anjumdin, Chu boʻlsa mohi bazm ul chehraning xurshidi raxshoni. Netay, el qasrini qilsa munavvar, chunki ul yuzdin Buzulgʻan tiyra kulbam boʻlmadi bir shom nuroni. Oʻtub oylarki, bir kulbamgʻa mayl etkay, kirib chiqqay. Quyoshdek yoʻq anga bir lahza taskin tutmoq imkoni. Bu oqshom yordin ayru menga voqif boʻl, ey hamdam Ki, koʻksumni teshib, jon qasdi qilmish dogʻi hijroni. Quyosh yuz yoshurub, ermas shafaqkim, yana bu oqshom Sipehr ayvonigʻa bosh chekti shavqum oʻti tugʻyoni. Mening men tashnalabgʻa, soqiyo, ne kayfiyat bergay, Bu yangligʻkim, yogʻar ustiga ashkim sayli toʻfoni. Guli ahdu vafo davr ahlidin koʻz tutmakim, hargiz Muzayyan boʻlmamish mundoq chechakdin dahr boʻstoni. Navoiy ul pariy bazmida gar devonaliq qilsa, Erur ham mast, tong yoʻq, bazmdin sudratsalar oni. 646 Baski nohamvor bedod ul jafokor ayladi. Men jafokash paykarin yer birla hamvor anladi. Tigʻi bedodi agar koʻnglumnn nokor etti, lek Elga urgʻan tigʻi behad koʻngluma kor ayladi. Bodadin ruxsorida gullar magar qilgay iloj, Ulki, koʻnglumni tikanlar birla afgor ayladi. Obi hayvon yonida yuz Xizr aylar parvarish, Lab uza to xatti zangori padidor ayladi. Qatl dogʻi hayf angakim, ishq da’vo aylabon, Biymi qatl oʻlgʻach, bu da’vosidin inkor ayladi. Dayrdin chiqmon meni majnunki, ahli hush ham, Charx zulm etkanga, azmi koʻyi xammor ayladi. Gar Navoiygʻa yetar ming sa’b hol andin durur Kim, xabarsizlarni holidin xabardor ayladi. 647 Koʻnglum harimi ichra qilur jilva ul pariy, Andoqki, Ka’ba ichra haramning kabutari. Gulgun yuzunda xollari goʻyiyo erur, Har yon shafaqda ishq elining tiyra axtari. Koʻnglum takallufi erur ul zulfu koʻz bila, Zindonning oʻldi bandu balo zebu zevari. Majnun ishqi shohduru togʻ — taxt anga, Qush oshyoni hay’ati boshida afsari. Ohimdin uchti, sabrim agar chu qattiq edi, Gʻam togʻini qoʻngarur emish ishq sarsari. Tonglogʻi huru ravza netar kimsakim, bu kun Mayxona ichra bor esa bir huri paykari. Gar dil shikasta boʻlsa Navoiy ajab emas, Nechunki, dilshikan eruru shayx dilbari. 648 Bazmdin chun chiqti yoru anjumangʻa kirmadi, Tandin andoq chiqdi jonimkim, badangʻa kirmadi. Barcha huzn ahlin musharraf aylabon shod etti yor, Ne osigʻ, chunkim bizing baytul-hazangʻa kirmadi. Ul xino yoqtiyu qon yutti hasaddin nastaran, Rang aning tirnogʻlaridek nastarangʻa kirmadi. Loladek qonliq libosim birla dafn aylang meni Kim, shahidi ishq ma’hudi kafangʻa kirmadi. Boʻldi gum, ogʻzi sari moyil boʻlub koʻnglum qushi, Vah, qayon bordikim, ul chohi zaqangʻa kirmadi. Dahr bogʻida vafosizligʻ ne qushkim, qildi fahm, Chekti mahzun nola, ammo bu chamangʻa kirmadi. Ey Navoiy, zulfidin koʻnglung chiqarkim, ul koʻngul, Ozmadi yoʻlnikim, ul chinu shikangʻa kirmadi. 649 Shohning munglugʻ mushavvashlar bila ne nisbati, Komronlargʻa balokashlarga qaydin ulfati. Ulki qahr etsa, qilichidin damo-dam qon tomar, Bagʻridin qon tomguchilar birla ne jinsiyati. Vasl noʻshi birla jon topqongʻa, vah, andin ne gʻam Kim, toʻladur zahri qotil birla jomi furqati. Dahr qilgʻandin yalang boshini teng tufrogʻ ila, Ne xabar ulkim, yetar gardungʻa toji rif’ati. Moʻr ayogʻ ostida oʻlgandin qachon topqay vuquf, Arslonkim, koʻkka chirmashgʻay gʻirevi shavkati. Bir kecha tong otqucha hijron oʻtigʻa kuymagan Qayda bilsunkim, nedur majruh koʻnglum holati. Qoʻy bu soʻzlarniyu boʻl holimdin ogoh, ey rafiq Kim, bu aqshom asru sa’b oʻlmish firoqim shiddati. Ey koʻngul, ishq ichra shohu gadogʻa imtiyoz, Ut aro tengdur quruq yo oʻl yigʻochning hirqati. Ishq jomin, ey Navoiy, tovba qilmoq sa’b erur, Xossakim, yoʻq zuhdu taqvo birla koʻnglum ragʻbati. 650 Zihi yoʻlungda bir aftoda odami xokiy, Havoyi ishqingda sargashta mehri aflokiy. Uruj shomi chu bot qaytting bu armondin Magarki, har tong oʻlur subh jaybining choki. Falak navardinga ham shoxi sidra, ham tubo, Bu bir ayogʻida xas, ul yoʻlinda xoshoki. Madinang ahligʻa har yilki, azm etar hujjoj, Katabtu qissata shavqiyu madma’i bokiy. Ne boʻldi Yasribu Batho aro oʻqusamkim, Ayo manozilu salmo faayna salmoki. Sening madoyihi na’tingda, yo Rasululloh, Tamom boʻldi Navoiy takallumi poki. Bu toʻrt daftarida hamdu na’t aro xalali, Gar etmish oʻlsa ayon tab’u kilki beboki. Vale shafoating imkoni qoʻngliga kirgach, Umid ila sezunur yana tab’i gʻamnoki. Yetur anga karaming bahridin payopay fayz Ki, na’ting ichra durafshonligʻ etsun idroki. Mustazod Bordim bu sahar dayri fano sari urub gom, maxmuri shabona, Tortar edi har lahza sabuh ahli ichib jom, noqusi mugʻona. Kim, dayri harobot arokim, bor esa maxmur, qoʻptung dogʻi boʻldik Ichmakka sabuh ahli bila bodai gulfom, bu sari ravona. Bazm oʻrtasida piri xarobotqa maskan, lekin anga soqiy, Bir mugʻbacha, ne mugʻbachakim, ofati islom, oshubi zamona. Har yonki, boqib, xalqqa hasrat oʻti yoqib, otashkadai ishq. Jonlardin urub, chunki qilib jomi mayoshom yuz shu’la zabona. Bazm ichra nekim turfa, mugʻanniy bori dilkash, lekin bori tarso, Ham nagʻmalari olibon el koʻnglidin orom, ham changu chagʻona. Men telbani bir jom bila ayladilar mast, ne mastki, behush, Andin beri boʻldum bu kuhan dayrda badnom, ishq ichra fasona. Ish yetti chu bu yerga, Navoiy, yana zinhor dam urma vara’din, Oshiq desalar, un beru may tutsalar ol kom, koʻp qilma bahona. Muxammaslar 1 Jilva qildi dahr aro koʻp husni bexamto yigit, Gul kebi nozik badanlik, sarvdek ra’no yigit, Ushbu majma’dinki, boʻlgʻay erdi ming zebo yigit, Qoʻnglum oldi bir pariypaykar malak siymo yigit Kim, bani odamda andoq boʻlmamish paydo yigit. Sarkashi ablaq sekretib, davrondek ul xurshidvash, Egnida zarkash libosi dogʻi andoqkim quyosh, Xulqi ham xush, husni ham dilkash, oʻzi ham jur’akash, Oti sarkash, toʻni zarkash, husni dilkash, xulqi xush, Qoʻrmaduk bu nav’ mahvashi chobuku ra’no yigit. Ishq oshubi balosin to qilibmen ixtiyor, Qoʻz, yuzin koʻrgan zamonu koʻnglum aro qolmas qaror, Qoʻnglum oʻlsa vasligʻa moyil boʻlur koʻz ashkbor, Ishqida koʻzu koʻngulning bir-biridin rashki bor, Olloh-olloh boʻlur ermish muncha ham zebo yigit. Oʻtti umr ul xoʻblar shohidin ayru mohu sol, Men qari qulgʻa visoli xud erur amri mahol. Der: seni zor oʻltururmen gar visol etsang xayol, Zorligʻlar birla oʻlmay topmagʻumdur xud visol, Ne uchunkim, men qari quldurmen, ul mirzo yigit. Ul pariyvashkim, qilur sayri xiyoboni Hirot, Qoʻzga istigʻnosi husnidin koʻrunmas koinot, Olligʻa yuz qoʻysa ming zohid qilur qat’i hayot, Yoʻlida yuz ming kuhan pir oʻlsa qilmas iltifot, Kimsa koʻrganmu ekin bu nav’ beparvo yigit. Ham koʻzungdin koʻngluma har lahza ortib yuz malol, Ham xatingdin xotirim ichra parishon yuz xayol, Qoʻyung ichra dardu ranju mehnatim bee’tidol, Yoʻlung uzra ham gadomen, ham qari, ham xasta chol, Bir boqib oʻt holima husnung zakoti, o yigit! Necha shayxi xonaqoh avrodida faryod etay, Dermen emdi bosh olib dayri fano sari ketay, Kofiri ishq oʻlgʻan el poboʻsigʻa dogʻi yetay, Dayr piri mazhabin tutmay, musulmonlar, netay, Olgʻan oʻlsa naqdi imonimni bir tarso yigit. Ishqni afsurda jonimdin sovutsam yaxshiroq, Zuxdu taqvo birla koʻnglumni ovutsam yaxshiroq, Qad egildi, sarvqadlarni unutsam yaxshiroq. Bosh oqardi, sabzxatlar tarki tutsam yaxshiroq, Kim, xush ermastur yigitlar bazmida alo yigit. Ohkim, oʻtkardi umrum xushlugʻin charxi daniy, Sovugʻ ohim birla sargʻardi hayotim gulshani, Garchi may ichmak emas umrin kechirgan el fani, Ey Navoiy, qarib oʻzni solmakim, aylar seni, Bir qadah may birla ul shoʻxi qadah paymo yigit. 2 Koʻrguzub yuz, koʻngluma yuz ming jafomu qilmading! Jism uyidin xasta jonimni jalomu qilmading! Xotirimni ishq oʻtigʻa mubtalomu qilmading! Ishq oʻtidin qismatim dardu balomu qilmading! Dudi birla xonumonimni qoromu qilmading! Toki koʻrdum yoʻl ozib, koʻy pchra sen dilxohni, Qaysi oʻtqa solmading har dam meni gumrohni, Etmadingmu jonima qotil gʻami jonkohni, Kuymakimga barqi ofat qilmadingmu ohni, Oʻlmakimga ashkni sayli balomu qilmading! Qilmadingmu past jismim yerga, ey sarvi baland, Achchiq-achchiq yigʻlarimgʻa etmadingmu noʻshxand, Tigʻ tortib surmadingmu boshima har yon samand, Javr tigʻridin tanimni qilmadingmu band-band, Furqatingdin band-bandimni judomu qilmading! Yuz tazallum ayladim, ul shoʻxi mavzun qildi zulm Mehnatu dardim kebi har dam digargun qildi zulm, Arzi holim koʻngluma qildim bayon, chun qildi zulm, Ey koʻngul, holimni qilding arzu afzun qildi zulm, Bilmadingmu yo bilib yaxshi adomu qilmading! Dahr elidin jongʻa har dam yuz balo ermas dema, Ulki mahvash boʻlsa, bemehru vafo ermas dema, Shevasi gardun kebi javru jafo ermas dema, Shikva qilsaq sendin, ey gardun, ravo ermas dema, Bizni bekom aylab, el komin ravomu qilmading! Ey koʻngul, to dardi koʻyida gadoligʻ topmading, Bilki, ahli dard ichinda podsholigʻ topmading, Qoʻrmading hargiz navo, to bonavoligʻ topmading, Bahrn ishq ichra, Navoiy, oshnoligʻ topmading, To bu bir koʻzni Aras, ul birni Omu qilmading. Musaddas Zulfu siymin jisming af’i ganji Qorun ustina, Ganj uza sohir koʻzung af’igʻa afsun ustina, Dardi ishqing ulki, qoʻydi joni mahzun ustina, Dedi koʻrgach orazing ul qaddi mavzun ustina, Ey qading toʻbiyu jannat xaddi gulgun ustina, Koʻrmadi davron seningdek oy gardun ustina. Topti jon har dam oʻlar holatda bu jismi zaif, La’lidin jonbaxsh soʻz ayturda ul shoʻxi zarif, Qoldi koʻzum tiyra, jismim xastayu jonim nahif, Zulfu koʻzu la’li hajrigʻa boʻla olmay harif, Boʻldi soʻzum nozuku koʻnglum xushu tab’im latif, Har qachon soldim nazar ul shakli mavzun ustina. Kelsa chin suratgari bir dam jamoling qoshiga, Jon fido qilgay hamul dam surating naqqoshigʻa, Loladur shirin labing, Farhodekim, qon yoshigʻa Gʻarq oʻlub, tushmish guzori hajr togʻu toshigʻa, Sarv aningdek qomating hayronedurkim, boshigʻa Qildi qushlar oshiyon, andoqki Majnun ustina. Koʻz yoʻlin, ey ishq, har soat toʻla yosh aylama, Ey koʻngul, yoshimgʻa pargolangni yoʻldosh aylama, Ey koʻz, ashkimni sarigʻ yuzumga durposh aylama, Yoshurun ishqim soʻzin mashhuri avbosh aylama, Har dam, ey koʻz yoshi, yuz koʻrmay, meni fosh aylama, Davlatimdin ogʻnading yillar chu oltun ustina. Jubbai sinjobing ichra vasla-vasla qoqumi, Tugʻdi hijron shomida bir-bir saodat anjumi, Bor qamar, aqrabda, ey, ishqing malomat qulzumi, Orazing kofurida ul zulfi mushkin gajdumi, Anbarin qoshing xamida xoldek koʻz mardumi, Mushki tardin nuqtai sulsidurur nun ustina. To koʻngul saydigʻa qoʻydi ul gʻazoli chin koʻngul, Boʻldi sherafkanlar a’zosi aro xunin koʻngul, Baski tortar har sanamdin bir jafo gʻamgin koʻngul, Qildi javridin alarning tarki aqlu din koʻngul, Necha cheksun xoʻblar ilgidin jafo miskin koʻngul, Munchamu ofat kelur bir qatrai xun ustina! Chun Navoiy ashki bahr oʻldi, chekib ranju taab, Kemalikdin koʻzlari ul bahr aro topti laqab, Koʻzida, tong yoʻq, agar tuttung maqom, ey noʻshlab, Chun kirar el kemaga qilmoq uchun ayshu tarab, Gar vatan Lutfiy koʻzida tutmading, yoʻqtur ajab, Uy qoʻpormogʻliq erur dushvor Jayhun ustina. Musamman Har taraf azm aylab ul shoʻxi sitamgor, ey koʻngul, Tigʻi hajridin necha boʻlgʻaybiz afgor, ey koʻngul, Chun safar aylab edi bir qatla dildor, ey koʻngul, Dardi hajrigʻa boʻlub erduk giriftor, ey koʻngul, Buylakim, ta’rif etib gʻurbatni bisyor, ey koʻngul, Shahru kishvardin malolat aylab izhor, ey koʻngul, Anglading yo yoʻqmukim, aylar safar yor, ey koʻngul, Vahki, boʻlduq yana hajri ilgidin zor, ey koʻngul. Ahli ishq ichra manga dardi firoq oʻlmish nasib, Bu emas dardiki, ani daf’ eta olgʻay tabib, Yorni gʻurbat sari targʻib etar har dam raqib, Vahki, ul gul furqatidin oʻlgusi bu andalib, Chun safar asbobini omoda aylabtur habib, Bir taraf goʻyo azimat qilgʻudektur anqarib, Ul xud aylar azm, men ham xastadurmen, ham gʻarib, Goh-gohi boʻlgʻasen mendin xabardor, ey koʻngul. Ey koʻngul, sen sevdung ul oyniyu boʻldi ulfatim Kim, tamoshosigʻa kundin-kunga oshti hayratim, Ul borur emdiyu oʻrtar jonni dogʻi hasratim, Shu’la gardungʻa chekar har lahza soʻzi furqatim, Gar desam hamrah boray, za’f ichra koʻptur shiddatim, Yoʻq turargʻa toqatu muhliktur onsiz mehnatim, Ne borurgʻa quvvatim bor, ne turargʻa toqatim, Bizni bu holatqa sen qilding giriftor, ey koʻngul. Yor chun aylab safar, paymonu ahdin snndurur, Ming alam yuz zaxmliq jonimgʻa har dam yetkurur, Gar desam hamrah boray, tab’ida shiddat bilgurur, Bormasam, hajri balo oʻqi tanimgʻa yogʻdurur, Har birida bir suubatdurki, jonni kuydurur, Bormogʻim yoʻq mumkinu tursam, firoqi oʻlturur, Bora xud olmon, turub ham, chun tirilgum yoʻqturur, Bas vido’ing qildim, andin qolma zinhor, ey koʻngul. Har qayon borsa, rafiqu hamqadamkim boʻlgʻasen, Shodmoni aysh yo ranjuri gʻamkim boʻlgʻasen, Noumid oʻlma, giriftori alamkim boʻlgʻasen, Oʻzni gum qilma, azizu muhtaramkim boʻlgʻasen, Bil gʻanimat, itlaridin necha kamkim boʻlgʻasen Sen boʻlurgʻa mahrami rozi haramkim boʻlgʻasen, Mahrame gar boʻlmasang, xushtur bu hamkim, boʻlgʻasen Itlariga rozdoru sohib, asror, ey koʻngul. Ul musofir xaylini itdek erishsang xoru zor, Ranjdin joning nahifu toshdin jisming figor, Qaysi mavzu’niki manzil aylasa ul shahsuvor, Kecha tong otquncha qilsang posbonliq ixtiyor, Solsang oʻzni ichkari, gar gʻoyib oʻlsa pardador, Qovsa, chiqsang — qovmasa, dargah aro tutsang qaror, Nogahoni gar boʻlub toli’ musoid baxtiyor, Topsang ul oy birla soʻzlashguncha miqdor, ey koʻngul. Hajru furqat anduhidin telbalardek chekma un, Mastlardek soʻz adosin qilma, koʻp aytib uzun, Avlo ulkim, oh oʻtidin qilmasang zohir tutun, Etmasang sargashtalik dasht uzra andoqkim, quyun, Borgohi ayshida bir goʻshada tutsang oʻrun, Jannat oyin bazmigʻa el mast boʻlmastin burun, Iltimosim budururkim, barcha eldin yoshurun, Qilgʻasen miskin Navoiy dardin izhor, ey koʻngul. Tarji’band I To xarobot aromen durdioshom, Mastligʻ birla ishim aysh mudom. Kim agar soqiyi mahvash tutsa May quyoshini, toʻla aylab jom. Meni bu kufr tariqida bilib, Keldilar boshima ahli islom. Qildilar shayxi riyoyigʻa zalil, Beribon savmaa kunjida maqom. Shayxdin yetmadi nofi’ irshod, Xilvat ichra dogʻi yuzlanmadi kom. Rindlar xidmatidin komim bu Ki, fano kasbigʻa qilsam iqdom. Solsa may koʻzgusida orazi aks, Koʻzguni aks ila qilsam oshom. Kuch bila tavba berib maykadadin Chekdilar, zohir etib zulm tamom. Muddate ranju riyozat chektim, Qilib oʻzumga tana’umni harom. Xonaqahda yoshurun boda ichib, Ayladim dayr sari masti xirom. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachaye bodaparast! II Kuydum ul husnn jahonorodin, Uldum ul nuktai ruhafzodin. Ruhuma hol tagʻayyur topti, Koʻrub ul naxli qadi ra’nodin. Boʻldi oshufta dimogʻimgʻa futur, Har dam ul turrai anbarsodin. Jongʻa xunobi halok oʻldi nasib, Ul iki la’li qadah paymodin. Vaslini har nechakim, tuttum umid, Boʻlmadi na’ravu vovaylodin. Toatu taqvo ila boʻlmadi kam Ishq oshubi meni shaydodin. Hushsiz boʻldi koʻngul jilva chogʻi Ul iki orazi mahi siymodin. Dinu imonima ofat yetdi Ul buti ishvagari tarsodin. Zuhd tuttumki, unutqaymen ani, Kecha-kunduz qilibon haq yodin. Emdikim, zuhd ila ochilmadi ish, Chiqibon savmaai taqvodin. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! III Ishqdin koʻnglum erur dard olud, Hajrdin jonim erur gʻam farsud. Ul buti hur sifat shavqidin Boʻldi nobud manga budu nobud. Olam ahli aro maqbul oʻlmoq Ne osigʻ, gar sanga boʻlsam mardud. Kofiri ishq oʻlubon, dayr sari Ayladim azmu bu erdi behbud. Bogʻlabon rust belimga zunnor, Ayladim mast but ollinda sujud. Boda, ey mugʻbachakim, dayr ichra Budurur bazmim aro emdi surud. Charx emasturki, ul oy ishqidin Chiqibon evruladur boshima dud. Vasling iqbolini taqvo yoʻlidin Tiladim, tutmadi ul chunki vujud. Muni bilgach, yetibon mugʻbacha mast, Boda tuttiyu bu erdi maqsud. Chun shuhud oʻldi muyassar maydin, Yor ham shohid edi, ham mashhud. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! IV Menki, mugʻ dayri aro erdim shod, Xotirim dagʻdagʻalardin ozod. Dayr piri karamidin xushnud, Mugʻbacha ishvalarigʻa mu’tod. Kim, sanga bu kelishu ketmakdin Ayshu ishrat xud emas erdi murod. Sayr boʻldi bari olamda ishim, Ayogʻim ostida tay boʻldi bilod. Har tariq ahli sari yuz qoʻydum, Bas, parishonvashu oshufta nihod. Oqibat buyla parishonligʻda, May bila mugʻbachani aylab yod. Bu tana’umlar aro xotirima Tushti andishai mabda’yu muod. Ma’rifat erdi gʻaraz xilqatinga, Manga koʻnglum bu soʻz etkach irshod. Kimgakim, hol dedim, bor ermish Anga ham ushbu alamdin faryod. Har necha sa’yni koʻpraq qildim, Topmadi hech ishim oyini kushod. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! V Oy yuzung bogʻi bahori olam, Araq ul yuzda gul uzra shabnam. Guldek ul chehragʻa qul bogʻda koʻp, Qoshlaringdek yangi oy charxda kam. Ul ogʻiz keldi chu ma’dum, ne kom, Jongʻa andin agar oʻlmasa adam. Zuhdu taqvo elidin koʻp yetti Har dam ul telbaga bedodu sitam. Ul haramdin dedi, men butkadadin, Bir-biriga soʻz ulandi mahkam. Chun chiqishmay orada suhbatimiz, Ul haramgʻa qadam urdi, men ham. Yetar ul yuzga furugʻ ohimdin, Oʻtni andoqki, yoruq aylar dam. Chunki bu dayri fano ichra koʻngul, Olami ishqing aro boʻldi alam. Tuno kun chiqmish edim maykadadin Ki, yoʻluqti manga bir shayxi dajam. Mustami’ past ediyu nukta biyik, Tund oʻlub, urdi haram sari qadam Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! VI Ey buti sarv, qadi gulruxsor, Gʻunchang aytur chogʻi shirin guftor, Mayi gulgun yuzunga shu’la solib, Ul gulungni bu gul aylab gulnor. Orazing koʻngluma ochti yuz gul, Kirpiking bagʻrima tikti ming xor. Xar nafas la’li labing nukta bila Iso e’jozini aylab izhor. Dayr tomi uza to koʻrdum ani, Nola noqus kebi tortib zor-zor. Shayx San’on kebi din tarki qilib, Zuhdu taqvodin etib istigʻfor. Tobi zulfingda kamand ichra shikast, Xoli xattingda tun ichra ayyor. Ul ne tarsoki, Masihogʻa erur Ollida dam ura olmoq dushvor. Gabrki, shol solib egnimga, Boʻlubon hushu xiraddin bezor. Butu tarso qoshida sajda qilib, Kuydurub mushafu bogʻlab zunnor. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! VII Ulki, bor oy kebi ruxsora anga, Boʻlmisham bedilu bechora anga. Koʻyiga bordi koʻngul, to, netkay Yana ul shoʻxi sitamkora anga. Tigʻi hajringdin erur yuz pora, Yuz tuman ming yara har pora anga. Xoraning daf’i uchun boʻldi nasib, Gʻarqaliq bahri fano ora anga. Dardu bechoraligʻ oʻtti haddin, Ya’s zoʻr ayladi yakbora anga. Dudi ohim gʻamidin boʻldi sipehr, Ashk erur kavkabi sayyora anga. Qaysi zaxmini koʻngulning tikayin, Chun adaddin koʻp erur yara anga. Bosh chiqarmon koʻzum ashki suyidin Ki, falakdin yogʻadur xora anga. Topmadi yor sari yoʻl nechakim, Boʻldi sargashta bu ovora anga. Chunki fahm oʻldiki, mutlaq yoʻq emish Juz mayu dayri fano chora anga. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! VIII Yana mugʻ dayrida mastu bebok Kezaram, bosh yalangu xirqam chok. Boda girdobi aro zor tanim, Uyladurkim, tengiz ichra xoshok. Vah, ne koʻlokdur ul bahrgʻakim, Mavjgʻa tushsa, yuyulgʻay aflok. Menki, ul bahr aro jon topmishmen, Zahrdur, ogʻzima olsam taryok. Topmasam jomi mayi nob dame, Dahr aylar meni behad gʻamnok. Tunu kun ul sifat usrukmenkim, Shomdin subhni qilmon idrok. Qoʻrqaram, tashlamagʻay tashqari, gar Charx solsa bu tengizga koʻlok. Buyla may bahrini indurdi ekin, Suda shoxi uza chirmashqan tok. Maykada bahriy dogʻi mast nahang, Xonaqah ichra ne topqay juz xok. Yaqin erdiki, yana savmaada Boʻlgʻamen ranji xumor ichra halok. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachan bodaparast! IX Manga dayr oʻldi chu baytul-ma’mur, Dayr pirigʻa boʻlubmen ma’mur. Qilma, yo rab, anikim, boʻlgʻaymen Ul makonu bu makindin mahjur. Dayr aro men ne sabohu ne maso, Masti mayimen ne saninu ne shuhur. Anglamonkim, iyega gardun soldi Ayshim avzoigʻa bu nav’ futur. Dam-badam tutmoq ila mugʻbacha may Yetkurur erdi zamirimgʻa surur. Emdikim, har yon etib kasbi havo, Boʻlgʻudek koʻrdum oʻzumni maxmur. Chun azalda bu may erdi qasamim, Boda ichmakda erurmen ma’zur. Necha kun dayri fanodin chiqibon, Koʻngul ozurdayu jondur ranjur. Menki, mugʻ dayrida erdim sokin, Bor edi aysh manga nomaqdur. Dayrdin mast chiqib, may tiladim, Kimsadin yetmadi bir jomi huzur. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! X Bu kecha koʻzlarim erdi bexob, Jonima ranji xumor ichra azob. Yor nargislaridek jonda xumor, Tan aro sunbulidek pech ila tob. Dayr eshigida edi bazmi gʻarib, Rindlar barchasi masti mayi nob. Bazmi ma’ni bila daryoyi fano, May tagʻori bu tengizga girdob. Koʻzi tushkach manga ham lutf bila Chorlob oʻlturtub, etib buyla xitob. Tutubon uylaki, garduni sogʻar, Men boʻlub ul may ila mastu xarob. Subhi dam jomi sabuhi tilabon, Ayladim maykada azmigʻa shitob. Dayr piri boʻlubon xoknishin, Lek himmat yoʻlidin arshi janob. Har kishigaki, tutub bir sogʻar, To abad hushi boʻlubon noyob. K-ey xumor ilgida rindi ojiz, Seni maxmurlugʻ etmish betob. Yana mugʻ dayrigʻa kirdim sarmast, May tut, ey mugʻbachai bodaparast! Soqiynoma 1 Soqiyo, tut qadahi shohona, Qatrasi la’l vale yakdona. La’l koni kebn xumdin chiqibon, La’li yakdona oʻzumdin chiqibon. Rangi oʻtda qizigʻan na’l kebi, Tobi shoh afsarida la’l kebi. Ruhgʻa lam’asidin nuru safo, Tobidin hurgʻa yoʻq satru xafo. Jom darxoʻr anga ka’si xurshid, Dema xurshidki, jomi Jamshid. Boʻlsa chun bazmda xud Jamshid zamon, Taxti zarkor uza xurshid makon. Shohlar ollida chovush yangligʻ, Aql aning darkida behush yangligʻ. Tobi’i roy ila hukmi xonlar, Amri ma’muri boʻlub sultonlar. Taxti oliy bu biyik toramdin, Xayli koʻprak bu qalin anjumdin. Tutsa anda chu shafaqgun mayi nob, Jomi miynoyi aro la’li muzob. Ushbu maykim, ani ta’rif ettim, Zikrin aylarda-oʻq oʻzdin kettim. Shah ani Xizr suyidek yutsa, Menga ham durdi jomin tutsa. Bodanoʻsh oʻldi chu hamdastona, Arz qilsam necha soʻz mastona. Q-ey ulus xoni, shahi charx janob, Xotiring bahru kafing misli sahob. Bevafodur falaki buqalamun, Sozu ohangiga yoʻq bir qonun. Yoʻq baqo joh ila shavkatga dogʻi, Yoʻq vafo umr ila davlatqa dogʻi. Shukr angakim, qilibon shoh seni, Qildi har nuktadin ogoh seni. Koʻrki, har shahki, yurub oldi jahon, Barcha bordumu qora yerda nixon. Ham Kayumars ila Hushang qaii, Ikkiga toj ila avrang qani! Qani Jamshidu Faridun oxir, Birini qoʻydimu gardun oxir! Ne Kayoni boru ne Sosoniy, Ne Skandar dogʻi ne Ashkoniy. Qolmadi Rustam ila Som dogʻi, Yazdi jurd oʻttiyu Bahrom dogʻi. Qani xonlar xoni Chingizxon, Oʻkdoy qaniki, erdi qoon. Qani Temur — shahi islompanoh Ki, jahon oldi, chekib xayli sipoh. Jaddu obo sanga avlodi qani, Ogʻa-ini sanga ahfodi qani. To falak bildi taaddi fanini, Qaysidin olmadi oʻz berganini! Kimga berdi quyosh avjida nashas! Kim yana qilmadi tufroqqa past. Kimga bir noʻsh ila yetkurdi bahr, Kim yana tutmadi yuz sogʻari zahr. Yoʻq, bu ish johilu donogʻa borur, Bahs bal Xizru Masihogʻa borur. Chun bu ma’ni bu sifat topti ravo Kim, ne shah qolgʻusi boqiy, ne gado. Tengri yodini unutma bir dam, Oʻzni gʻayridin ovutma bir dam. Rahmatidin dogʻi boʻlma novmid, Gʻazabidin dogʻi vahm et jovid. Mulku kishvar eliga dod ayla, Adl ila ikkisin obod ayla. Tengri yodi chu sanga boʻldi hisor, Dod ila adl ulus birla shior. Chu bular boʻldi, oʻzingni xush tut, Har bahona bila koʻnglungni ovut. Bir nafas ayshdin oʻlma gʻofil Ki, jahon mulki erur behosil. Boʻlmagʻil hech nafas gʻaflat ila, Adl qil, yoʻq esa boʻl ishrat ila. Xar nafas vasfini etmak boʻlmas, Chun oʻtar, gardigʻa yetmak boʻlmas. Chu falak boisi gʻamdur, xush boʻl, Siym poshandiyu sogʻarkash boʻl. Elga sendin chu yetar osoyish Tengridnn ayla tama’ baxshoyish. Ki, qilib lutf etgay hayyi gʻafur Duniyu oxiratingni ma’mur. II Soqiyo, tut manga jomi mayi nob, Jomi may demaki, la’li serob. Rangi yoqut suyidin timsol, Qaysi yoqutki, la’li sayyol. Dami Iso kebi kayfiyat anga, Obi hayvon kebi xosiyat anga. Ki, manga bersang ani, sipqarayin, To dame mast oʻlub oʻzdin borayin. Ki, meni shohi zamon hijroni Uyla qilmishkn, deyolmon oni. Shohi Jam qadr zamon ichra badi’, Har badi’ ishta makon ichra rafi’. «Xamsa» ichraki, anga har bir harf Bahr erur, zimnida yuz durri shigarf. Dostonlarki, nigorish qildim, Aning otigʻa guzorish qildim. Ayladim pand tariqida gʻulu, Yuz tuman foydalardin mamlu. Yed tutmish edi shahzoda barin, Bilib erdi shahi ozoda barin. Onsizin pand anga hojat emas, Aqli kull ollida el pand demas. Qaydakim, boʻlsa xudo yori aning, Poklar ruhi madadkori aning. Kosh ayyomi visolin koʻrsam, Yana bir qatla jamolin koʻrsam. III Soqiyo bodai mastona ketur, Dayrdin bodaparastona ketur. Uyla maykim, chu koʻrub bodaparast, Ichkucha atridin oʻlgʻay sarmast. Nash’ai baxsh uylaki ohangi «Iroq», Talx ul nav’ki, xunobi firoq. Mutribo, sen dogʻi ohange tuz Lahnida rangi Husayni koʻrguz. Ham Husayni soʻzidin rangi gʻarib, Ham gʻaribi damidin bayti ajib. Soz aylab, meni ham shod aylang, Bir nafas qaygʻudin ozod aylang. Shohlar nodiri atvor ichra, Nuktayu diqqatu ash’or ichra. Qildi chun tengri muloyim ani, Asradik hifzida doim ani. Ruhparvar soʻzi boʻlsun oʻzidek, Ruhgustar oʻzi boʻlsun soʻzidek. IV Soqiyo, tut qadahi molomol, Rangi xunob sirishkimdek ol. Poklar ishqi kebi nash’asi tez, Shoʻxlar husni kebi shoʻrangez. Qatrasi la’l vale rummoni, Qaysn rummon, degil ardistoni. Manga berkim, chu ani qilsam noʻsh, Zoyil oʻlsun xiradu donishu hush. Soʻngra ul koni latofatqa tutay, Qurratul-ayn xilofatqa tutay. Ul dogʻi ichtiku hushxol oʻldik, Gʻamu mehnat anga pomol oʻldik. Tokim ul boda bila topqach kom, Har taraf azm etibon qilsa xirom. Har nekim komi muyassar boʻlsun, Barcha a’dogʻa muzaffar boʻlsun. V Soqiyo boda ketur yoquti, Ruhning quvvati, jonning quti. Ta’m anga sharbati hijron yangligʻ, Lavn anga la’li Badaxshon yangligʻ. Lojuvardi qadah ichra ani sol, Charxi miynoda shafaq ayla xayol. Boqibon qubbatul islom sari, Ichusun ushbu gʻam oshom sari. Ulki Haydar otidur, xulqi hasan, Har nekim qilsa, bari mustahsan. To abad hashmatidin topsun kom, Mulki islomda ahli islom. VI Soqiyo, jomi labo-lab tutqil, Adab asrayu muaddab tutqil. Bodayekim, necha yetkursa tarab, Ortqay tab’igʻa ta’zimu adab. To boqib Marv sari bosh urayin, Boshni koʻk manzaridin oshurayin. Sanjari mulkiga boʻlgʻan voris, Sanjari soniyu balkim solis. Yodi birla tutay oʻzni bir dam, Bu gʻamobod jahonda xurram. Shohi Abulmuhsin, farrux diydor, Umr ila davlatidin barxurdor. VII Soqiyo, bodai gulfom ketur, Mayi gulrang solib, jom ketur. Bodakim, ruh dedi ani hakim, Ruh quti atadi tab’i salim. Xovaron lolasidek oltun jom Kim, anga tushsa bu rohi gulfom. Hay’at ichra guli ra’no boʻlgʻay, Ichsa Shahzoda, muhayyo boʻlgʻay. Jomi to hashr labo-lab boʻlsun, Necha sipqarsa, yana ham toʻlsun. VIII Soqiyo, tut qadahi shavqangez, Su kebi sofiyu oʻt yangligʻ tez. Suyi kavsar suyidek jon afruz, Oʻti doʻzax yolinidek pursoʻz. To ichib, arbada bobin ochayin, Hayrmand arigʻidek kaf sochayin. Noʻsh etay charxning imdodi bila, Nimroʻz ahli shahi yodi bila. Ta’bigʻa barcha nihonlar ma’lum, Garchi may noʻsh va lekin ma’sum. Kishvari Zobil anga arzoni, Rustami Zol taqi darboni. IX Soqiyo, jomi hiloli tutqil, Boda xurshid misoli tutqil. Lavn anga la’li Badaxshon yangligʻ, Lam’ai xurshidi duraxshon yanglig. Qatrasi axtari raxshanda kebi, Chun tomib barqi duraxshonda kebi. Ham oʻshul jomi hiloli bila tut, Boxtar shohi xayoli bila tut. Aqli har ishta raso, tab’i salim Kim, erur naqdi Husayn Ibrohim. Mulk aning adlidin oʻlsun boʻston, Bar hadi kishvarining Hindiston. X Soqiyo, tut mayi farxunda asar, Farrux oyin qilib oltun sogʻar. Ani ichkan kishi tark aylab hush, Nukta surgay, nechakim boʻlsa xamu Kamsuxan elni suxanvar qilgʻay, Har soʻzin uylaki, gavhar qilgʻay. Ichsa, boʻlgʻay shahi farxunda maosh Ilgi zarposhu tili gavharposh. Komi andoqki, keraktur hosil, Shoh iqbolidin oʻlsun yuz yil. XI Soqiyo, jomi diloro xushtur, Ichida rohi guvoro xushtur. Jomi poku mayi nob andin pok, Quyoshu chashmai hayvondin pok. To ani ichgali koʻrguzsa havas, Saltanat bogʻida sarvi navras. Ham aning bazmigʻa loyiq boʻlgʻay, Pok tab’igʻa muvofiq boʻlgʻay. Shahgʻa maqbul dogʻi mulkga zayn, Soʻzi matbu’ oʻzidek ibn Husayn. XII Soqiyo, tut manga gulboʻy qadah, Xalq koʻnglidin alamshoʻy qadah. Uylakim solsa koʻngul uyiga nur, Tiyralikni itirur sham’i surur. To beray, koʻnglum oʻlub gulshanvor, Koʻzga shahzoda yuzidin anvor. Anga bersun, yo rab, to bo abad, Ruh ila Qosim Anvar madad. Chun soʻzi xushtur, oʻzi xushharakot, To abad boʻlsun anga umru hayot. XIII Soqiyo, jomi gʻaribona ketur, Men gʻarib ichsam ani, yona ketur Kim, kelur koʻngluma ul ikki gʻarib Kim, ul ikkini jalo qildi nasib. Ayru shah yangligʻ atodin ham alar, Yuz tuman komravodin ham alar. Ne ekin hollari gʻurbat aro, Boshqa gʻurbatda kelur shiddat aro. Axtari toli’ oʻlub bargashta, Bul-ajab qavm aro sargashta. Oʻzga mulk, oʻzga diyor, oʻzga daman, Oʻzga xalq, oʻzga makon, oʻzga vatan. Tush koʻrarlarmu ekin shohni hech, Vatanu maskanu bunkohni hech. Ikkisi yodi bila bir qoʻsh tut Ki, koʻnguldin manga boʻlmaslar unut. Himmatin kosh baron tutqay shoh, Kelgali ul ikov inshoolloh. XIV Soqiyo, qil toʻla jomi zarkor, Bir gʻazal boshla Faridun osor. Komning bodasi dogʻi rangin, Nazmning nuktasi dogʻi shirin. Nazm adosida muvofiq yasab un, Jomi may nazmi nigorandagʻa sun. Ul ikov yodi bila ichsun qoʻsh, Soʻngra qoru sanga qildirsun noʻsh. Sen dogʻi durdi joming manga tut, Qoʻshdin ul dogʻi bersun sarqut. XV Soqiyo, tut qadahi miynoyi Ki, ulus aqlin etar shaydoyi. Angla miyno qadah ichra mayi nob, Jomi firuzada yoquti muzob. Boʻlsun chun boda uchun bazm aro Sulton Vays ibni Boyqaro. Anga hangomai shavqimni ayt, Dogʻi she’rimdin oʻqugʻil bir bayt. Kim, jahon boʻlgʻucha komin boʻlsun, Aysh bazmida maqoming boʻlsun. Boʻlsun uchmoq aro haqdin magʻfur, Otasi Boyqaro ibn Mansur. XVI Soqiyo, jomi jahonbin olgʻil, Ichiga bodai rangin solgʻil. Jomi Jam hay’atining mazhari oʻl, Balki oyinai Iskandari oʻl. Kishiga qaygʻudin oʻlsa zulmot, Jur’asi boʻlgʻay aning obi hayot. Sa’y qil, Xizr suyi toʻlsun anga, Chun ichar, obi hayot oʻlsun anga. Otoyu ogʻosigʻa hayyi mubin, Ravzai xuld aro bersun taskin. XVII Soqiyo, tut qadahi aqlzado, Kim anga yuz xiradu aql fido. Qatrai qilsa kuhan pir ani noʻsh, Navjuvon oʻlgʻay, etib joʻshu xurush. Tut angakim, erur ish ogohi, Mafxari dudai Mironshohi. Deyki, ey xisravi gardun rif’at, Ne qolur saltanatu ne shavkat. Shahri Xay, mulku hashamni koʻrdung, Sen dogʻi mulku hasham koʻp surdung. Anglading shoxligʻ ahvolini ham, Kuragon taxtiyu iqbolini ham. Barcha shahlargʻa ato oʻringʻasen, Yo jadi komravo oʻrnigʻasen. Sanga oliy boridin martaba ham, Yana koʻprak baridin tajriba ham. Ayta olmon sanga, ey donishvar Kim, bor erdi shah ila har kishvar. Ayt, ul shohi falak joh qani?! Yoʻqsa Bahmonu falon shoh qani?! Lek dermen qani ul koʻzunga nur, Jismnnga quvvatu koʻnglungga surur. Saltanat bogʻida sarvi gulchehr, Makramat avji uza raxshon mehr. Ilm aflokida bir jis mahal, Barcha ashkol oʻlum olida hal. Nazmu nasrigʻa Utorud maftun, Har savol etsa, javobida zabun. Shahligʻu ilmu yigitlik chogʻi, Foniyu soʻfiyu solik dogʻi. Vasfi te’dod ila sondin ortuq, Har nekim, aytsam, andin ortuq. Buyla ofoq ahli nodirasin, Ilmu faqr ahli sharifu sarasin. Koʻrki, afloki taaddi pesha, Charxi badmehr, xilof andisha. Qora tufroqqa nachuk qildi nihon Ki, qorardi manga hajrida jahon. Qani ul mehri jahontob oxir! Qani ul gavhari noyob oxir! Charxdin koʻp kishi koʻrdi bedod, Buyla bedod kishi koʻrmas yod. Har necha davr vafo etgusidur, Anga nettiki, sanga etgusidur. Chun budur davr, necha kun xush boʻl, Bebaqo davrda foniyvash boʻl. Oʻzgalar pandigʻa bergil payvand, Yoʻqsa bastur sanga bu voqia pand. XVIII Soqiyo, may tutu qoʻygʻil soʻzni, Xon qurultoyigʻa yetkur oʻzni. Sof may jom aro gar dilkashdur, Toʻstugʻon ichra qimiz ham xushdur. Ey yirov, sen ham ishingni koʻrguz, Yotoʻgʻon birla ulugʻ yirni tuz. Yotoʻgʻonchiyu yirov tuzgach un, Sen qadah olu toʻquz qotla yukun. Toʻra birla bosh urub tut xongʻa, Sarqutin ber meni besomongʻa. Oʻzni ul sarqut ila mast qilay, Soʻzni xon bazmida payvast qilay. Kim ayo toʻrt ulusqa voris, Faxr etib zotinga ruhi Yofas. Aslu gavhar bila xonlar xoni, Javhari zot ila jonlar joni. Shahgʻa mehmonu, azizu dilband, Ham qarindosh, yana ham farzand. Koʻrki, sen kimsenu qaydin kelasen, Qaysi mulk ichrasenu kim bilasen. Hech shah topmadi bir xon sendek, Bu ulus koʻrmadi mehmon sendek. Budur ummidki, shah davlatidin, Ehtimomiyu biyik himmatidin. Ulcha maqsuding erur, yetkaysen, Komron mulkungga azm etkaysen. Ota taxtida topib istiqlol, Qilgʻasen xasmlaringni pomol. Lek mehmonga kerak uyla maosh, Kim agar mulkiga azm aylasa fosh. Mizbonlargʻa malolat yetkay, Xayr birla el ani yod etkay. Shukrkim, behad erur yaxshiligʻing, Andin ortuq dogʻi yaxshi qiligʻing. Hojat ermas sanga bu yangligʻ pand Kim, sanga pand elidur hojatmand. Ham bu yangligʻkn, shior aylabsen, Xalqnn xulqungga zor aylabsen. Tengri qilsun senga tavfiq rafiq, Ham qilur ishta rafiqing tavfiq. Shahgʻa sensen chu rafiqi joni, Bir-biringizga boʻlung arzoni. XIX Soqiyo, tut qadahi sultoniy, Ichida rohi aning rayhoniy. Kim, ani ichsa gadoyi muhtoj, Boʻlgʻay ollida gado sohibi toj. Masti ollida gar aflok oʻlgʻay Past ul naviki, xoshok oʻlgʻay. Tut angakim, ishi boʻldi tamkin, Oti sulton, oʻzi darvish oyin. Himmati rif’ati aflok sifat, Nafsining pastligʻi xok sifat. Rif’at ahligʻa zabardast kelib, Xokvashlar qoshida past kelib. Chun aning komigʻa yetkay bu qadah, Nash’asidinki, ayon boʻlsa farah. Aytkim, shukrgʻa boʻlgʻil moyil, Tengridin bir nafas oʻlma gʻofil. Kim, seni faqrgʻa moyil qildi, Faqr atvorigʻa qobil qildi. Shoh darveshvash ersa, shahdur, Shohu darvesh ishidin ogahdur. Ulki, bu qoida mumtozi erur, Shohlar shohi Abulgʻozi erur. Qildi bu shohni taqdir sanga, Ham shahu ham ato, ham pir sanga. Atoyu piring erur shohi zamon, Ogʻoyu qardoshu maxduming xon. Ikkisi xidmatidin xushhol oʻl, Tengriga ahliyat bu xidmat bila yoʻl. XX Soqiyo, jomi Kayoniy keltur, Quti arbobi maoniy keltur. Bodai lam’asi andoq ravshan Ki, koʻngul hujrasida qilsa vatan. Necha yoshunsa xayol abkori, Zohir oʻlgʻay barining ruxsori. Qayda ul shohvashi ravshan roy Ki, boʻlub davlat ila bazmoroy. Ani tut xidmatida hurmat ila, Soʻngra arz ayla bu soʻz xidmat ila. K-ey sharaf avjida mehri iqbol, Bogʻi davlat aro farxunda nihol. Shahligʻ Odamgʻacha zotinggʻa nasab, Odam avlodida yoʻq sencha hasab. Tengri onchaki sanga berdi kamol, Ayla loyiq bu kamolinggʻa xisol. Fazl kasbigʻa koʻp oʻlgʻil mashgʻul, Topmasun yoʻl vale ollingda fuzul. Seni haq ayladi chun gavhari pok, Poklar suhbatidin aylama bok. Poklar hodiyi rohing boʻlsun, Qodiri pok panohing boʻlsun. Boda kufri sari boʻlma mudmin, Haqdin oʻldi laqabing chun Mu’min. XXI Soqiyo, bazmda tut jomi visol, Kim kelur yodima ayyomi visol. Oʻtti bir qariki, hijron aromen, Vasl ayyomigʻa armon aromen. Mehribonlar qani, ahbob dogʻi! Hamnishinlar qani, ashob dogʻi! Barcha gʻurbatqa xirom ayladilar, Xuld bogʻini maqom ayladilar. Har biri hajrida koʻp oʻrtandim, Kupga chun chekti firoq oʻrgandim. Birikim qoldi, base koʻp qolsun, Umr komini jahondin olsun. Chun vafoyi bila boʻldi mashhur, Aylasun umri vafo birla zuhur. Koʻngli chun topti vafo ichra safo, Deki, mundoq dedilar ahli vafo. Kim, vafo sogʻaridin olsang kom, Ich, vafo ahlini yod aylab, jom. Andakim, hajr kamiyatin soʻrdum, Bir-iki yor sanga topshurdum. Biri ham yor manga, ham farzand, Jongʻa oromu yurakka payvand. Biri hamsuhbatu, hamdardu rafiq, Tuqqanimdin dogʻi yuz qatla shafiq. Ul biri gulshani umrumda tazarv, Bu biri bogʻi hayotim aro sarv. Ul yigitlar safining zebosi, Bu yigitlik fanining donosi. Ul jahon nodirasi har fanda, Bu qilib har fan elin sharmanda. Ul biri oti chu mazkur boʻlub, Mirzobek ila mashhur boʻlub. Bu biri ismini aylarda xitob, Mir Darvesh debon shayx ila shob. Ham aning furqati kuydurdi meni, Ham muning hasrati oʻlturdi meni. Jongʻa hijronlaridin tushmish pech, Bu ikavning xabarin topmay hech. Sanga zohir esa, paygʻom etgil, Har ne ma’lumdur, e’lom etgil. Xuld aro bor esalar bazmoroy, Voy hijronlaridin, yuz ming voy! Haq seni dahrda boqiy tutsun, Shodligʻ sogʻari soqiy tutsun. Sen qilib noʻsh tiriklik jomin, Mugʻtanam angla hayot ayyomin. Koʻrki, umr elga vafo ayladimu, Charx juz javru jafo ayladimu?! Bilki, olamda ne shah qoldi, ne bek, Shohi magʻfurdegu beklaridek. Qani sultonu shahidu xayli, Barchasin yopti ajalning zayli. Qani Qanbar Aliyu, qani Mazid?! Qani Sultonu, qani Nuri Said?! Har biri oʻzni tutub oliy shon, Biridin qolmadi olamda nishon. Barcha gar ketti, sen oʻlgʻil jovid, To abad umrdin oʻlma novmid. Mayi maqsud ila joming toʻlsun, Tengridin ofiyating xayr oʻlsun. XXII Soqiyo, jomgʻa quy maydin sayl, Mayi xurshidu aning jomi Suhayl. Yoʻq Suhayliki, boʻyar xoroni, Ulki gulrang qilur siymoni. Kim, Suhayli saridur zor koʻngul, Qoʻp tilar suhbatin afgor koʻngul. Topmasam oʻzni visoli birla, Noʻsh etay ani xayoli birla. Ochmasam sham’i jamoli bila koʻz, Ham xayoli bila aytay necha soʻz. K-ey jahon xalqi aro zoti nafis, Zotinga fazlu adab ikki anis. Durri nazming suyi ul nav’ ravon Ki, oqib suftidin obi hayvon. Sensen ulkim, yana yoʻq sen kebi zot, Naqdi ma’ni bila farxunda sifot. Seni qildi falaki gardanda Dahr aro bir garavi arzanda. Sen edingkim, manga damsoz erding, Har nihon nuktada hamroz erding. Zulmlarkim, manga bu charxi dani Qildi, qaydin topay ayturgʻa sani. Kim biri bu edikim, soldi yiroq Seni, bagʻrimgʻa qoʻyub dogʻi firoq. Manga gar dardu gʻam anbuh oʻldi, Qismatim gʻussayu anduh oʻldi. Sen falak mehnatidin shod oʻlgʻil, Dahr bedodidin ozod oʻlgʻil. Olami huzn aro boʻlma gʻamda, Oʻzni xush tut necha kun olamda. Kimki, nazm ichra guharrez oʻldi, Nuktasi mu’jiza angez oʻldi. Lafzi jonbaxshi nafis anfosi, Xosiyat anda oʻluk ehyosi. Sa’diyu Xusravu Salmonu Kamol Kim, edi har biri beshibhu misol. Garchi charx etti barin mutavori, Sen alar oʻrnidadursen bori. Qaysining ma’razidakim, kirding, Jonin olding demayin, jon berding. Har nekim aylading oʻtruda savod, Aylading har birining ruhin shod. Shodligʻ tarkini tutma oxir, Ham bu gʻamingni unutma oxir. Kimki kelsa bu taraf, yod ayla, Tarab oyin soʻz ila shod ayla. XXIII Soqiyo, tut qadahi ruhoso, Mavj suhoni bila gʻamfarso. Kim, kishi aylasa ul sari mayl, Aylagay ruhini soqiygʻa tufayl. To tufayli bila majlis qurayin, Bir necha nukta anga yetkurayin. Aytay, ey nazm elida nodir, Raqaming sihru xayoling sohir. She’r bahri aro gʻavvosi shigarf, Durri maknun soʻzidin har bir harf. Toki surdung varaq uzra xoma, Nazmga tezdurur hangoma. Anvariy boʻlsinu yo Xoqoniy, Foryobiy yo Isfahoniy. Chunki soʻz obi hayotin suzdung, Ruhini barchasining tirguzdung. Madh uslubi edi beravnaq, Bal chiqib erdi arodin mutlaq. Har qasidaki, tuzatti raqaming, Yo savodin raqam etti qalaming. Boʻldi ma’ni yuzidin bir olam, Ul savod anda savodi a’zam. Angakim, xoma guharbor oʻlgʻay, Hayfkim, buxl ila bekor oʻlgʻay. Kam demak soʻzni hunar keldi mudom, Sanga lekin bu erur aybi tamom. XXIV Soqiyo, tut qadahi oyinarang Ki, koʻngul koʻzgusidin ochqay zang. Boda gulrangu qadah oyinafom, Suyu may mazjini fahm etkay kom. Tokim, ul jomi maoniy birla Surayin harf bayoni birla. Ey Bayoniy, bil oʻz ollingda ayon, Nuktakim, aylagum ollingda bayon. Muni anglaki, azalda ma’bud Hech shay qilmagʻanida mavjud. Ruhdin tangʻa xabar yoʻq erdi, Ofarinishdin asar yoʻq erdi. Yetti iqlim ila toʻqquz gardun, Balki bu dabdabai kunfayakun, Boʻlgʻanidin sen eding barcha gʻaraz Kim, yaratilmadi zotinggʻa evaz. Ul amonatki, yeru koʻk bila togʻ Hamligʻa toʻzmadi arz etkan chogʻ. Bu ogʻir yukka sen erding homil, Sirru rozigʻa aminu komil. Mungavu buyla base diqqat aro, Mushkil ahvolu ajab holat aro. Yor sendek nechalar bor edilar, Suhbatimda kechalar bor edilar. Falaku anjum aro solib koʻz, Vasfida koʻp uzalur erdi soʻz. Falaku anjumi bemehru dani, Barchasiz qildi seni, dogʻi meni. Da’vii mugʻtanam oʻzni qilmon, Seni xud gʻayri gʻanimat bilmon. Meni xush tut demak ermas dilkash, Bir nafas bori oʻzungni tut xush. XXV Soqiyo, jom ketur daryovash Ki, zamone boʻlayin daryokash. Ki, tiriklik nafasi pesh ermas, Xizr umri havasi besh ermas. Kim sumurgan nafas ul daryoni, Sochayin yuz durri behamtoni. Bahrkim, qatrasi boʻlgʻay duri pok, Dema dur, la’l — bori otashnok. Otashin la’lni axtar yangligʻ, Uran el jonigʻa axgar yangligʻ. Chekayin motamiyona oshub, Xasta koʻnglumni qilay xorokoʻb. Telbalar tavri alolo aylay, Telba itlar kebi gʻavgʻo aylay. Chekayin oh yurakdinki, sipehr Pardagʻa chirmasun oyinai mehr. Ayb emas, gar bu sifat majnunmen, Koʻrki, kimning gʻamidin mahzunmen. Qani ulkim, falaki dahr navard, To erur sa’y bila davron gard. Bir aningdekni tilab olam aro, Topmadi jinsi bani odam aro. Balki to boʻlgʻusidur davroni, Ham emas topmogʻining imkoni. Ma’ni ahligʻa imomi barhaq, Haqdin islom aro qutbi mutlaq. Tobiyu xayli tariqat ahli, Soliki amri haqiqat ahli. Koʻksining vus’ati yuz ming olam, Koʻnglining onchaki, arshi a’zam. Rutbasi andaki, yuz payki xayol, Ursa yuz ming qadami barqmisol. Rif’ati qat’ida topmay voya, Balki yuz poyasidin bir poya. Vasfida desa xirad fazlu funun, Aql kul vasfi degay sar’u junun. Arsh urfonida bir past maqom, Mast jomi azali orifi Jom. Men kebi zarrani ul yangligʻ mehr, Buyla tufrogʻni ul andoza sipehr. Yuz oʻzum haddicha e’zoz aylab, Vasflar birla sarafroz aylab. Sihr tasnif aro surmay qalami Ki, mening otima chekmay raqami. Xomasin qayda qilib nuktafishon, Qoʻyibon mendin ham anda nishon. Xosligʻ na’tini zotimgʻa chekib, Yerligʻ vasfini otimgʻa chekib. Charx bu mehrin aylab gʻorib, Mehrsizligʻdin ichimni yorib. Sabru toqat nechakim koʻrguzayin, Buyla furqatqa ne yangligʻ tuzayin. Ham magar hushni daf’ aylar jom, Bergay oshubima bir dam orom. XXVI Soqiyo, tut quyubon jomi fano, To koʻraykim, nedur anjomi fano. Ul fano jomini chun sipqarayin, Mast oʻlub, dayri fanogʻa borayin. Rindlar bazmigʻacha kom chekay, Ul xarobot elidin jom chekay. Boʻlubon jomi fanodin bebok, Foniyona qilayin xirqani chok. Ul fano ahli aro bolodast Kim, fano tufrogʻida erdi past. Garchi bor erdi tani xoknishin, Ruhigʻa manzil edi illayin. Foniyi mutlaq, ozoda ham ul, Garmroʻ, soliki aftoda ham ul. Yoʻq fano dayrida oʻzdin xabare, Qolmayin oʻzlukidin ham asare. Manga zohirda atovu ustod, Lek ma’ni aro piri irshod. Men aning bandaligʻigʻa xursand, Ul debon lek rafiqu farzand. Har gʻamekim, yetibon davrondin, Men topib barcha najotin ondin. Daf’ aylab, chu koʻrub menda malol, Mushkili yetsa, dogʻi ul hallol. Laqabi Sayid oʻlub, oti Hasan, Laqabi yangligʻ oti mustahsan. Ani ham charxi muxolif pesha, Gardishi davri xilof andesha. Berdi yoʻl ravzai jannat sari, Men tushub doʻzaxi furqat sari. Soʻgvor oʻlmisham ofoq ichra, Motami charxi koʻhan toq ichra. Kimga bu nav’ kishilar ketgay, Ul qolib, noladin oʻzga netkay. Boʻlmagʻay mehnatu dardimigʻa adad, Boʻlmasa ruhidin ummidn madad. Topa olmon meni oshufta mnzoj Bodadin oʻzga bu dardimgʻa iloj. XXVII Soqiyo, pahlaviy oyin may tut, Pahlaviy lahn ila koʻnglumni ovut. Pahlavonona ketur sogʻari jarf, Quyubon maydin anga bahri shigarf. Berki, tarki xiradu hush qilay, Pahlavon yodi bila noʻsh qilay. Ul tariq ahligʻa shohu sarxayl, Bal tariqatda mute’i har xayl. Mehrvash toram tafrid ichra, Isaviy martaba tajrid ichra. Quvvat ichra anga oʻn pilcha zoʻr, Xokvashligʻ aro yuz onchaki moʻr. Xonida charxvash afrod gʻulu, Barchagʻa havsala andin mamlu. Rizq uchun da’bi gadolargʻa navo, Tutubon barchagʻa lek oʻzni gado. Ne’matobod chu bunyod qilib, Xalqni ne’mati obod qilib. Har gado ilgida bir qursi fatir, Isigʻ ul nav’ki, bir mehri munir. Tavri har fanda kelib mustahsan, Balki har fan aro tab’i yakfan. Fan advorda sehr aylab fosh, Bahri ash’orda xud gavharposh. Quvvat ahligʻa hamovard kelib, Lek dard ahligʻa hamdard kelib. Har bagʻir yarasinnng marhami ul, Qirq yilliq bu gado hamdami ul. Maxfiy asrorda damsoz manga, Har nihon rozda hamroz manga. Bori hamdamlar ichinda fardim, Yorimu, hamnafasu hamdardim. Ani ham charxi taaddi oyin, Mendin oyirdn, qilib qasdima kin Hajrida sabru qarorim yoʻqtur, Gʻamda juz nolai zorim yoʻqtur. Dardu gʻam boisidur hushu xirad, Qani maykim, qilay oʻzni bexud. XXVIII Soqiyo, kel menga tut bodai ishq Kim, erur xilqatim aftodai ishq. Bodakim, ogʻzigʻa har kim olgʻay, Paykari xirmanigʻa oʻt solgʻay. Tokim, ul oʻtqa oʻzumni tashlay, Dardi ishqim oʻtidin soʻz boshlay. Kim, nelar qildi meni zorgʻa ishq, Joni zoru tani bemorgʻa ishq. Koʻnglum oldi buti shoʻxe nogah, Qolmadim ishqida oʻzdin ogah. Ul pariy vasli chu boʻldi matlub, Telbalik qildi koʻngulni magʻlub. Chun junun ishq ila boʻldi damsoz, Asray olgʻaymu kishi koʻnglida roz. Anikim, mahrami asror dedim, Darddin koʻngli xabardor dedim. Chiday olmay qatiq ahvolimdin, Ollida shammai oʻz holimdin. Dedimu, vah, demagay erdim kosh Kim, demas soʻznn oʻzum qildim fosh. Zor jismimgʻa anolar keldi, Telba boshimgʻa balolar keldi. Charx yogʻdurdi manga tigʻi sitam, Balki davron hamu davron eli ham. Kimki, yorim edi tavri ahsan, Boʻldi jonimgʻa qatiqroq dushman. Uzu yot neshi malolat urdi, Yeru koʻk boshima tosh yogʻdurdi. Aqrabo tangʻa urub tigʻi jafo, Koʻzuma ignalar urdi zuafo. Kechibon boshtin ayogʻdin tushtum, Oʻlgali za’f ichida yovushtum. Dardu ranjim haddu gʻoyatdin koʻp, Marazim boʻldi nahoyatdin koʻp. Tanda yuz dardu suubat koʻrdum, Jonda yuz oncha uqubat koʻrdum. To ishim oʻlmak ila tutti qaror, Boʻldi boshimdin atibbogʻa firor. Men boʻlub umr ila jondin novmid, Shah berib vasl ummidigʻa navid. Yana bu soʻz bila jone topibon, Bir dam oʻlmakdin amone topibon. Meni badroʻzgʻa, vah, qaysi visol Kim, xayolimda visol erdi muhol. Mingdin ortuq manga tobi’ bila xayl, Biri imdodima koʻrguzmadi mayl. Ulki, ishqida malolim bu boʻlub, Shiddati hajrida holim bu boʻlub. Demayin bir dogʻekim, bemore, Ishqim oʻti aro kuygan zore. Bir buzugʻ kunjida afgor oʻladur, Dardi hijronim aro zor oʻladur. Boribon shefta koʻnglin soʻrayin, Lutf ila jismigʻa jon yetkurayin. Oʻtti bu zorligʻimgʻa ikki yil, Har zamonin ikki yil chogʻligʻ bil. Emdikim, yuzida xat bosh urmish, Guligʻa sabza sipah kelturmish. Gah-gahe holima parvo aylar, Sa’b holimni tamosho aylar. Lek bilmon anga kimdur ashob, Kim bila har dam ichar bodai nob? Kim bila kunduz ekin behudu mast, Kecha qay bazmda erkin pobast? Kimga bu nav’ balo boʻlsa nasib, Mast xushroqdurur ul zori gʻarib. XXIX Soqiyo, koʻnglum etar boda havas, Lutf qilgʻilki, erurman bekas. Tut gʻarib un bila paymona manga, Koʻrguzub xulqi gʻaribona manga. Yigʻlamoq holima bir dam fan etay, Zoru bekasligima shevan etay. Kim, jahon ichra base sayr ettim, Dayru masjidqa dogʻi koʻp yettim. Gah tushub xayli munojot ichra, Gah qolib ahli xarobot ichra. Qavmi-qavm ichra koʻrub mehnatlar, Xayli-xayl ichra chekib shiddatlar. Yuzlanib shavkatu, johu iqbol, Qismatim boʻldi base mansabu mol. Har ne el qildi talab, men toptim, Barchadin silkib etak, koʻz yoptim. Ulcha men topqali bor erdi havas Kim, topilmadi vafo erdiyu bas. Bir vafo kimgaki, men qildim fosh, Yuz jafo oʻtruda erdi podosh. Koʻz aning yoʻligʻakim, yetkurdum, Koʻzda yuz nesh balosin koʻrdum. Qaysining ollidakim, qoʻydum bosh, Yogʻdi boshimgʻa jafosidin tosh. Kimki madhini dedi necha tilim, Tiladi qilgʻay ani necha tilim. Ulki, avsofi manga oʻldi raqam, Istadi aylamak ilgimni qalam. Koʻrguzub mehr, jafo yetti manga, Jon berib, dardu balo yetti manga. Olam ahlida chu yoʻq ahli vafo, Aylaram men dogʻi jonimgʻa jafo. Chun bir ish mumkin emas olamda, Yoʻq emish jinsi bani odamda. Garchi men dard chekib, gʻussa yutay, Oʻzni ne nav’ ul ish ahli tutay. Da’vii kizb qilib oʻz soʻzuma, Qiladurmen tuhmat oʻz-oʻzuma. Bir vafo ahli agar dahrda yoʻq, Dashtu vodi eliyu shahrda yoʻq. Bu sifat sohibi men basdurmen, Bevafolar kebi ermasdurmen. Avlo uldurki, bu soʻzdin kechsam, May oʻzum tutsam, oʻzum-oʻq ichsam. Yoʻq vafo ahliki, bir jomi vafo, Tutsa, qilmay manga bedodu jafo. Shomi aysh oʻzni oʻzum mast qilay, Subhi mahshargʻacha bexud yiqilay. XXX Soqiyo, doʻstlugʻe koʻrguzgil, Doʻstga ne qadahe yetkuzgil. Kim, kirar doʻstlarim yodimgʻa, Oʻt solur xotiri noshodimgʻa. Chektilar barcha jamol uzra niqob, Uylakim, mehr jamoligʻa sahob. Birisi piri Muammoyi edi Kim, haram bodiyapaymoyi edi. Yana biri nagʻmazani sohibi hol, Ham aning hamqadami Xoja Kamol. Mir Sadr oʻzni tutub ahli vifoq, Lek koʻp erdi badi’nda nifoq. Yor Tanbal edi sofu begʻash, Zoti xush, hayoti xush, nuktasi xush. Yana bir olimi Sabzoriy edi Kim, maoniy durri guftori edi. Har biri oʻz tavrida beshibhu nazir Bordilar barcha — ne aylay tadbir. Boʻlayin yodlari birlan mast, Yana to kimsaga boʻlmay pobast. XXXI Soqiyo, ayla toʻla paymona, Manga tutqil qadahi shukrona. Bodakim, shikvani qilgʻay zoyil, Tilni haq shukriga etkay qoyil. Nutqning garchi shikoyat deri bor, Shukrdin dogʻi hikoyat yeri bor. Kim, agar bordilar andoq ashob, Yana jam’i ham erurlar ahbob. Birisi Mir Atoyi yangligʻ, Biri darvish Fanoyi yangligʻ. Ul biri ilm sipehri uza mehr, Bu biri fazl quyoshigʻa sipehr. Ixtiyor ulki, erur nozuk tab’, Lutf maydoni aro chobuk tab’. Osafiy ulki, ne nazm etsa raqam, Qiymati mulki Sulaymondur kam. Yana bir keldi Binoiyki funun, Kasbida aylamadi man’i junun. Yana bir dardu gʻamim ogohi, Hamdamim, yor ziyoratgohi. Yana bir Mashhadiy — ul dahrda toq, Pok tahriru karimul axloq. Bir shafi’duru ul pok sifot Kim, muammoda chiqarmishdur ot. Birisi shoribi jomi tahqiq, Munisu rahbaru gʻamxoru rafiq. Yana devonai Kotibi, xayol Tushsa, har gʻamgʻa qilur daf’i malol. Yana ham bir nechadurlarki, olloh Lutf ila barchadin oʻlsun ogoh. Oʻzgasin qilmadim andin mazkur, Ki, «Majolis»da erurlar mastur. Gar alar tutti esa dashti adam, Shukr, bu xayl erurlar hamdam. Shukr, ne’matqa chu hamdast boʻlay, Jomi shukrona ichib mast boʻlay. Dardi hijron esa yo sofi visol, Har sabab birla boʻlayin behol. XXXII Soqiyo, bazm ishidin boʻldi farogʻ, Tutqil emdi manga otlanur ayogʻ. Boda gulgunini sol maydongʻa, Meni mastona ketur javlongʻa. To tutay dayri fano jonibi, Yoʻl yoʻlda gah yeng solayin, gohi qoʻl. To fano dayri fazosigʻa kiray, Rindlar bazmi arosigʻa kiray. Barchaning xidmatida yer oʻpayin, Ichurub jomi mugʻona, qoʻpayin. Men dogʻi jom chekib molomol, Aylabon oʻzni alardek xushhol. To boʻlub dayri fano ahli mast, Menu mendek yana yuz bodaparast. Shohlar shohu sarafrozi uchun, Rindlar shohi Abulgʻozi uchun. Ul koʻhan dayr gadoyi boshligʻ, Ya’ni oshufta Navoiy boshligʻ. Masti ohangi navoyi qiloli, Be riyo barcha duoi qiloli. Kim, falak jomigʻa to boʻlgʻay sayr, Jom davrin tilagay zumrai dayr. Umri shaqliq aro boqiy boʻlsun, Shohlar bazmida soqiy boʻlsun. Avji xurshidi maqom oʻlsun anga, Jomi Jamshid mudom oʻlsun anga. Toki insongʻa hayot imkoni Boʻlgʻusi, boʻlsun aning davroni. Ham duogoʻyi aning ahli yaqin, Ham maloyika degaylar omin. Qit’alar Roʻzisin muqaddar qilibtur sa’y bila ortmasida aytur favoyid ul-qibar muqattaotining sarsuxanlari razzoq alal-itloq banda 1 Haq taolo bandasinnng qismatin Chun azal devonida qilmish raqam. Chun aning tagʻ’yirining imkoni yoʻq, Negakim, qilmish oʻzi jafful qalam. Kimki, andin ortuq oʻksuk istagay, Bordur aning jahli ortuq, aqli kam. Tengri ehsonigʻa shod oʻlgʻan, qilur Oʻzni shodu mehnatidin elni ham. Shokir oʻlmay ulki, ozu hirsdin, Doim etgay oʻzni gʻamgin, kimga gʻam. 2 Hazrat risolatning moʻ’jizanamoy barmogʻi ta’rifidakim, qamar shaqiyda yadi bayzo koʻrguzdi Muhammad arabiy barmogʻi ishorat ila Sipehr xonida oy qursin ul sifat oson. Ikki oyirdiki, bir nonni xoni ichra xalil, Aningdek ikki ushatmoq emasturur oson. 3 Shoh bila beklar vasfiyu ta’rifida, agarchi vasfqa sigʻmaslar Bizing shah birla beklar majma’i bor, Agar jolistururlar, yoʻqsa rokib. Uzidur oyu ravshanroy beklar — Qamar davrida andoqkim kavokib. 4 Oʻziga bu mulkdin tekkan balolar toshi ozoriyu bosh olib oʻzga mulkka borurning izhori Bu mulk ichinda yaxshi-yomon ta’ni toshidin, Oncha yetishti bandai bechoragʻa jafo. Kim, shoh mulki bandasigʻa chora qilmasa, Yoʻq chora emdi mulki xudo bandai xudo. 5 Majozdin maksudi haqiqat ekanni izhor qilmoq va suratdin gʻaraz ma’ni ekanin padidor qilmoq Majozdin manga maqsud erur haqiqiy ishq, Nedinki, ahli haqiqatqa bu tariqat erur. Majozdin chu haqiqatqa yoʻl topar oshiq, Qilur majozni nafyi ulki, behaqiqat erur. 6 Majozi ishkdin murodi haqiqat ekanlarning moni’larigʻa moni’ boʻlmoq va nosihlarigʻa nosih Koʻrmasa husni majozi ichra juz haq sun’ini, Oshiqekim, boʻlsa ishq atvori ichra pokboz. Zohido, bu ishqdin man’ aylama oshiqnikim, Gar sen idrok aylasang, ayni haqiqatdur majoz. 7 Burdboru koʻh viqorlarining malakvashligʻin koʻrguzmak va shoʻx ayyor sifatlar shaitonligʻi soʻzin demak Burdboru malakivashqa itoatdur ish, Shoʻx, shayton sifat eshitsa ne soʻz, bosh chekar. Uy aro shayxi zamon amrida ermas sichqon, Teva afsorini uch-toʻrt yashar yosh chekar. 8 Fardligʻ bobidakim, fardning agarchi harfi zavjdur, ammo barisi fardduru bu ma’nini bilgan ahli dard Ey Navoiy, anglakim, xush olamedur fardliq, Gar quyosh vaslin tilarsen, fard boʻl zarrotdin. Ul emastur fardliqkim, juftdin fard oʻlgʻasen, Fard uldurkim, mujarrad boʻlgʻay ul har zotdin. 9 Oʻz nafsi komlaridin kechkanin va nokomligʻ zahru xunobin ichkanin bayon qilur Har ne elga kom erur, kechti Navoiy baridin, Qilmadi nekim, buyurdi nafsi xorijroy anga. Bu jahonda barcha nafsi voyasidin chekti el, Ul jahonning voyasi gar muzd yetmas, voy anga! 10 Yaraqon boʻlgʻanida oʻzining za’faroni ranginu parii xayolining oʻz koʻzida darangin aytur Yaraqon boʻldimu dehqoni qazo, Za’faron ekti yoshim arigʻigʻa. Ul pariy qildi koʻzum sari vatan, Boqmang, ahbob, koʻzum sarigʻigʻa. 11 Ul bobdakim, gʻalat qilur ulki, husn ahlidin vafo tama’ etkayki, jinsi basharda vafo yoʻqtur, to xoʻblargʻa ne yetkay Zamonda husn eliga jon fido qilib, ne nav’ Vafoni men kebi bir benavo tama’ tutqay. Zamona ahlida yoʻqtur vafo — ne yetkay anga Ki, kimsa xoʻblaridin vafo tama’ tutqay. 12 Saxo soʻzikim, saxiygʻa mujibi zabardastlik va soyil ilgiga mujibi zerdastlikdur Kishiki, ilgini ustun tilar, saxo qildik, Qoʻlida zahri halohilu gar Xizr suyidur. Ki, berguchi agar oʻlsun gadoyu olgʻuchi shoh, Berur ilik yuqoriyu olur ilik quyidur. 13 Yomon yomonligʻini qilmasa, yaxshiligʻcha bor va bir yaxshilygʻ qilsa oʻn yaxshi qiliqcha Har kishikim topsa davron ichra johu e’tibor Kim, aning zotida bedodu sitam boʻlgʻay qiligʻ. Yaxshiligʻ gar qilmasa, bori yomonligʻ qilmasa Kim, yomonligʻ qilmasa, qilgʻancha bordur yaxshiligʻ. 14 Qanoat sinuq safolisi jomi jamdin va faqr quruq nonin xotam chekkan nia’mdin yaxshiroq koʻrar muntahi Sinuq safolki, may durdin ichkali topsang, Qabul aylamagil jomi saltanat Jamdin. Ilikka kirsa quruq non, maosh uchun chekma Nashot ne’matining minnatini Hotamdin. 15 Nomai a’molining qoraligʻin derkim, daryo suyi bila oqarmas, magar karam daryosi bila yo afu tigʻi suhulat zadosi bila bayon etar Nomai a’molim ul yangligʻ qoradur jurmdin Kim, nadomat ashkidin ani oritmaq oʻlmagʻay. Balki gar Bahri muhit ichra solib, yillar yusang, Ul qora boʻlgʻay sarosar, lek bu oq oʻlmagʻay. 16 Hamul ma’nidakim qalamni safhai farso debtur va kuziga yorugʻ olamni hamul nomadek qora debtur Nomai ma’siyatim chashmai xurshid ichra Yusalar, koʻrmagay el oʻzga yorugʻluq yuzini. Harfini bir-bir etib sochsa falak javfi aro, Shibhigun qilgʻay har nuqtasi bir yulduzini. 17 Siyosatligʻ hokimning ihtisobida va koʻp qonin toʻkardin qatli behisobida Dovari jam qadri Sulton Ahmad ulkim, mulkdin Har qayon shoh aylasa azm, uldurur qoyim maqom. Chun siyosat birla koʻp toʻkti haromi qonini, Ihtisob aylab toʻkar bu lahza koʻp qonin harom. 18 Uch kishining soʻzi nash’a va ma’nisidin oʻz soʻzida choshni isbot qilmoq va bu ma’nidin mubohot qilmoq Gʻazalda uch kishi tavridur ul nav’ Kim, andin yaxshi yoʻq nazm ehtimoli. Biri mu’jiz bayonligʻ sohiri hind Ki, ishq ahlini oʻrtar soʻzu holi. Biri Iso nafaslik rindi Sheroz, Fano dayrida mastu louboli. Biri qudsi asarlik orifi Jom Ki, jomi Jamdurur singʻan safoli. Navoiy nazmigʻa boqsang, emastur, Bu uchning holidin har bayti xoli. Hamono koʻzgudurkim, aks solmish, Anga uch shoʻx mahvashning jamoli. 19 Oshnoligʻ bobidakim, avvali va oxiri alam va ofat ibtidosidurur va shin va nuni shayn ibtido va intihosi Koʻrubmen ancha gʻamu dard oshnolardin, Chekibmen ancha alardin alam, ano birla. Ki, tushsa jonim ajal sayligʻa, erur xoʻshroq Gʻariqliqki, xalos oʻlmoq oshno birla. 20 Dahr eliga begonavash oshnolar bobidakim, oshnoligʻlaridin begonalar havasdur va yirogʻligʻ multamas Menki, oʻldum dahr eliga oshnoligʻ ranjidin, Qilmagʻaymen oshnoligʻ, gar Masih oʻlsun yano. Oshnolardin, tilarmen, aylasam begonaligʻ, Qayda mumkin boʻlmagʻim begonalarga oshno. 21 Imomning ravzai pur anvori iztihoridur va sham’lari anvorikim, kavkabu sobitot namudori Sekkizinchi imom ravzasida, Kechalar oncha sham’ sobitdur. Ki, degaysenkn, sekkizinchi spehr Sahnida kavkab savobitdur. 22 Siflai dunning buqalamunlugʻidakim, namudori erur gunogun Dur anga na soʻz siflai naxs deb, Qilur turku hindugʻa zohir nifoq. Biaynih aningdekki, sichqay chibin, Oq uzra qorayu qora uzra oq. 23 Hunar ahlikim, hunarlarin koʻrguzmak aybdurur va el aybin yopmoq hunar Erur ahli hunar qoshinda hunar Ayb yopmoq, dogʻi hunar topmoq. Hunarin elning oshkor etmak, Yoʻq esa bari aybini yopmoq. 24 Chehrasi sof yigit bobidakim, safo uchun tarosh qilur va ul mahz kuduratdur Sof chehrang koʻzgu yangligʻ pok edi, To anga poki bila berding tarosh. Koʻzguni goʻyoki suhon aylading, Topqali oshiqlaring koʻngli xarosh. 25 Husn ahlining har uzvining vasfidakim, kulli shayin min az-zarif zarifdin xabar berur Yuzungda chashmai hayvon kebi labing uzra Solur chu soya soching, la’linga yetar voya. Sahob soyasidin ham qachon ibo qilgʻay, Agarchi boʻlsa Masiho quyoshqa hamsoya. 26 Oʻz xilqati devnixodligʻin tavzih qilmoq va gabrlar fisqin oʻz toatigʻa tarjih qilmoq Xilqatimni devlar birla agar qilsam qiyos, Lof boʻlgʻay, gar desamkim, ul hamondur, bu hamon. Toatimni gabrlar fisqigʻa yondashtursalar, Ne bu andin yaxshiroq boʻlgʻay, ne ul mundin yomon. 27 Nazmining baytlarin gʻarib ma’nilar bila gʻaribxona debtur, ya’ni dor ush-shifoki, mujibi shifo boʻlgʻay Nazmim ichra gʻarib ma’nilar Gʻurabo xaylidin nishonadurur. Anda har bayt necha ma’ni ila Bayt emaskim, gʻaribxonadur. 28 Siyahpoʻsh azizning jurjongʻa borgʻanigʻa taajjub qilurkim, anda siyahpoʻsh koʻptur Ne deb Jurjongʻa bordi ul siyahbaxt, Qora toʻn birla solib koʻngliga joʻsh. Ki bor ul pesha ahlidin aningdek, Qayonkim koʻz solurlar, yuz siyahpoʻsh. 29 Ogʻziga kirgan soʻzni aytmoq ma’nidakim, mujibi bee’tiborlikdur balki nigunsorliq Ogʻzinga kirgan takallum rishtasin chekma uzun Kim, bu ishtin sarnigunluq yuzlanib, nuqson kelur. Koʻrki, chun ogʻzigʻa kirgan rishtasigʻa berdi tul, Ankabut ul rishtadin har dam nigunsor osilur. 30 Xatni qirqmaq bila kam boʻlmasin tanbih qilmoq balki ortmasin yurunchqagʻa tashbih qilmoq Xatingki, har necha koʻprak tarosh qilsa, chiqib Jamolu xoʻblugʻung qasrini yiqar koʻprak. Yana ani dema sabzakim, ul yurunchqadurur Ki, necha yaxshiroq oʻrgʻan sayi chiqar koʻprak. 31 Bu qit’a oʻz qit’alari ta’rifidadurkim, bu ham alardin birdur va ta’rif munga ham sodiq kelur Mundoq muqattaotkim, men yigʻmisham, erur Har bir hadiqai xirad aylar uchun farogʻ. Majmuin uyla kishvari anglaki, sathini, Hikmat suyidin aylamisham qit’a-qit’a bogʻ. 32 Ulugʻ zarfda sugʻa solgʻan jolalar ta’rifidakim, bahr ichindagi durlar naziridur va mahrurlar dilnavozi Jolalarkim, muz oʻrnida sudadur, Lutfi qilmish hayot suyini gum. Manga bu lutf ila ayon boʻlmas Falaki obgun aro anjum. 33 Havoning mufrit harorati va oʻtdin ayrilgʻan sharoralardin har birining barqcha sharorati Bir nav’ mufrit oʻldi harorat havodakim, Tebransa yel, tomugʻ oʻtidindur zabonaye. Gar xishtxona xisht ila sovugʻlugʻ etsa kasb, Bas, doshxona dogʻi erur xishtxonaye. 34 Bu dunyoda umrin riyozat bila oʻtkarganning tavba va ul dunyoda jazo talabi Navoiy umrin oʻtkardn mashaqqat birla olamda, Umidi ulki, ul olamda topqay komronligʻlar. Agarchi kofiri muflis masallik topmadi kome Va lekin nafsi chun kofir edi, qildi yomonligʻlar. Gar ul olamda haq fazl etmasayu adl ila soʻrsa, Anga bas boʻldi zoyi’ muncha chekkan notavonligʻlar. 35 Oʻz toati safhasi ta’rifidakim, kofir koʻnglidin qorarok va nopokroqdur va bu jihatdin oʻzi doʻzaxi kofirdin gʻamnokrak Mangaki, safhai toat qoradur, nopok Yuzum kebi ani ohim qora qilibtur chum. Agar sugʻa yusalar yoxud oʻtqa tashlasalar, Sudin origʻligʻu oʻtdin yoruglugʻ oʻlgʻay gum. 36 Majoziy ishq koʻnglin malolgʻa solgʻani va haqikiy ishq orzusida tafakkur bahrida qolgʻani Ey Navoiy, koʻp majoziy ishq ila mash’ufsen, Oʻtkin andin, dogʻi yon, ishqi haqiqiy sari bot. Ikkisidin garchi oshiq oʻlmaki lozim kelur, Bari ul oʻlmakki, boʻlgʻay zimnida yuz ming hayot. 37 Haydar qalandarning bozorni davron urgʻoniki, falak davronida mundoq savdo kishiga dast bermaydur Erur davron urarda Mirhaydar Jahon sargashtasi, gardun misoli. Yopibon egniga qoplon terisi, Tutubtur ilgiga kishti hiloli. 38 Nabavi hadis tarjimasidaki as-suhbatu muassir yaxshi suhbat tilamak avlokim, tushkay muassir Pok rahravlar bila har kimki, boʻldi muxtalit, Shak emasturkim, natija topmas illo poklik. Har necha boʻlsa arigʻsiz chun arigʻligʻ su aro Xilt boʻldi, mumkin ermas qolmogʻ ul nopoklik. 39 Yigitlarga dilbastaligʻ yigitlikda dilpisanddur va qariligʻda bu ish mujibi rishxanddur Kishi yigitlar ila ishqibozligʻ qilsa, Yigitligida erur xoʻbu munda ermas shak. Qarigʻa tavbavu taqvo kerak va gar bu harf Oʻzini yigʻmasa, xushtur saqoligʻa kulmak. Ki, poʻya qilsa nazar solgʻali yigitlarga, Valek jismi aso istasa, koʻzi aynak. 40 Uy ravnaqi muloyim xamzonudindur va roʻzgor turfaligʻi turfagoʻ bonudin Uyda ravnaqdurur, agar kishiga Yaxshi hamxona boʻlsa hamzonu. Zeb ila turfa hargiz oʻlmas uy, Boʻlmasa anda turfa kadbonu. 41 Oʻz parishon koʻngli jam’iyatin mumkin ermasligi va bu jam’iyatni hech kim nishon bermasligi bobida Yuz tuman ming pora koʻnglum diqqati har necha bor, Lekin ermastur ani jam’ aylamak mumkin bu kun. Togʻni qum aylamaklik sa’y ila boʻlgʻay, valek Shishai soat qumining rishtasi boʻlmas tugun. 42 Masnaviy xojai naqshband quddusa surruhu kalomi tarjimasidakim, avval bozgasht xotiri xasta va ba’d az on tavajuhi dili shikasta Xastaniig boshigʻa chu qoʻydi qadam, Piri shikastadile Masiho dam. Bozgasht ayladi chu xasta koʻngul, Neki istar, topar shikasta koʻngul. Koʻnglida chun havo qilur tugʻyon, Umri sham’igʻa yetkurur nuqson. 43 Pahlavon ne’matning sultoniy xonakohda xodimliq tamannosi va osh havosida pishurgan xom savdosi Qilibtur Pahlavon Ne’mat tamanno Ki, beklik xonaqahda qilsa xidmat. Va lekin el soʻzi bukim, kerakmas Munungdek xonaqahda uyla ne’mat. 44 Masnaviy mashoyix kalomi tarjimasidakim, naf’i vujud va bazli mavjud debturlar Vujudung naf’yu mavjudungni bazl et, Chu mavjud oʻldi bu ish, kominga yet. Ki, faqr ichra nimakim yetkurur sud, Erur naf’i vujudu bazli mavjud. 45 Ba’zining neshu jafosidin nola kilgʻani va kelsalar, qova olmasa, muxlisni oʻz qocharigʻa havola qilgʻani Manga yetsa ming zulm neshi falondin, Ilojida holimgʻa hayron qolurmen. Jafo qilgʻali qoʻysa vayronima yuz, Agar qavlay olmon, qocha xud olurmen. 46 Ikki tozi bobidakim, poʻyada bir-birisidin qolishmas erdi oxir biri adam dashtigʻa teztak kildi va biri qoldi Ikki tozi bor erdi biyiklikda Har biri sayd vaqti shershikor. Birisi ittiyu biri qoldi, Itkani sur’at aylabon izhor. Bot yetib, saydni qopar erdi, Bu biri ham anga yeta qopa bor. 47 Birov bobidakim, bu saroyin sotib, fisq asbobi tuzdi va bu fisq asbobi bila ul saroyin buzdi Faloni mardak ar sotti saroyin, Demakim, ul saroyin yaxshi tuzdi. Qilib ikki saroyigʻa ajab ish, Bu birni sottiyu ul birni buzdi. 48 Hazrat nabavii hadisi tarjimasidakim, kun fi-d-dunyo ka-ana-ka gʻarib av obiru sabil Dedi hazrati mufhiz koinot, Anga kim edi huznin oʻksitguchi. Ki, dunyoda boʻlgʻil nechukkim, gʻarib Va yoxud aningdekki, yoʻl oʻtkuchi. 49 Pokbozlarning pok husni va ilohii boʻlmoq bila ruhlarigʻa shoibai oloyish va nafslarigʻa tasavvur osoyish yuqlugʻida Poklar chinu chigil husni aro boʻlgʻan ila, Kimsa oloyish alar jonibigʻa yoʻl bermas. Kim necha rang rayohin uza eskan birla, Yel hariri, qolagay boʻlmagʻi mumkin ermas. 50 Oʻz holining yigitligida fisq bila tabohligʻi va qariliqda sharmandaligʻdin rusiyohligʻi aytur Yigitligimdaki, taqvoyu zuhd vaqti edi, Fujuru fisq bila zoye’ ayladim avqot. Oʻtub yigitlik, uyla menga keldi chun qariligʻ, Maosh odati ma’hud ila kechursam, uyot. Desamki, toat etib, sajdadin koʻtarmay bosh, Boshimga urgʻali loyiq, koʻrunub ul toot. Qazodin ulcha manga keldi, zikri hojat emas, Bilur chu shiddati holimni qoziyul-hojot. Fardlar: Javohiri Mufradah 1 Ulki, haq borinda maqsud istagay har zotdin, Mehr borinda yorugʻlugʻ koʻz tutar zarrotdin. 2 Nabi shar’igʻa topmoq istiqomat Erur solikka mushkilrok karomat. 3 Tama’ etma, koʻp oʻlsa el moli, Koʻrmayin haq xazinasin holi. 4 Yetar chu rizqing, agar xoradur va gar yoqut, Oʻzungga yuklama anduh togʻin, istab qut. 5 Muruvvat barcha bermakdur, yemak yoʻq, Futuvvat barcha qilmoqdur, demak yoʻq. 6 Takalluf erur tangʻa farsudaliq, Aning tarkidur jongʻa osudaliq. 7 Muzavvir makri boʻldi mujibi qayd, Nechukkim, tulku la’bi boisi sayd. 8 Qotiq el jismidin anbarlar olmay naqd emas vosil Ki, togʻni pora-pora qilmayin, la’l oʻlmadi hosil. 9 Koʻk bahridin yana tama’ kom tutmayin Qim, qatra su tomizmas, el ogʻzin qurutmayin. 10 Tindurur boyu jigʻoyni hokimi ravshan zamir, Yorutur obod ila vayronani mehri munir. 11 Ne safo lofiya urar hindui otashdoni, Uy yorutmas koʻsov, oʻn qatla yorutsang oni. 12 Mast mugʻ dayri riyoyi xilvatimdin yaxshiroq, Yoshurun isyoni zohir toatimdin yaxshiroq. 13 Ranjkash boʻlkim, chu tortar chugʻz vayron ichra ranj, Ajdahodin biymi yoʻq, ammo erur ummidi ganj. 14 El ichra, ey hasud, seni qildi haq zalil Kim, nohaq elga zidsenu haq moligʻa baxil. 15 Xoliq oʻlgʻon saxiydin elga boʻldi ikki baxshoyish, Ham ehsonidin oroyish, ham axloqidin osoyish. 16 Yolgʻon demakda tajriba avvalgʻi subh bas, Yolgʻon nafas chu urdi, qorardi hamul nafas. 17 Avliyo poyasigʻa dur yetmak, Topmasa shukru topsa bazl etmak. 18 Bazl hayvonvashlar ilgidin agar istar koʻngul, Uyladurkim, orzu qilgʻay boʻgʻu shoxida gul. 19 Elni xor aylagan tama’ bilgil, Doimo azza manqana’ bilgil. 20 Koʻngulga futur oʻlmayin, roz ochilmas, Sadaf gar butun boʻlsa, gavhar sochilmas. 21 Gʻofil oʻlma, nazardin itsa adu, Sham’ oʻchurganda, yel koʻrinurmu. 22 Yuqar yomonligʻ angakim, kirar yomon el aro, Koʻmur aro ilik urgʻan qilur ilkini qaro. 23 Forigʻ eldur anda bori qondadur, Kim bu davrondadurur, darmondadur. 24 Dunyovu uqbo ikkisi jam’ oʻlmas, ey rafiq, Kimki ikki kema uchini tutsa, boʻlur gʻariq. 25 Ablah ani bilki, olamdin baqo qilgʻay tama’, Ahmoq ulkim, olam ahlidin vafo qilgʻay tama’. 26 Istasangkim, koʻrmagaysen bevafoligʻ, ey rafiq, Qilma olam ahli birla oshnoligʻ, ey rafiq. 27 Jahon arusi uchun, eyki, asru tolpinding, Qachon aning boshidin kechting, ul zamon tinding. 28 Ulki, sanga eldin erur aybgoʻ, Elga dogʻi sendin oʻlur aybjoʻ. 29 Kishi aybing desa, dam urmagʻilkim, ul erur koʻzgu, Chu koʻzgu tiyra boʻldi, oʻzga aybing zohir aylarmu. 30 Kishi aybin yuziga qilma izhor, Taammul ayla oʻz aybinggʻa zinhor. 31 Qotiq koʻnglungdin oqti xalq yoshi, Kim, yomgʻur boisidur joda toshi. 32 Bu kun nasimi firoqi mening sari esti Ki, jonni yelga berib, vasl rishtasin kesti. 33 Qizil toʻnung bila yuz xasta jongʻa ofatsen, Hadisi muxtasar aylay, qizil qiyomatsen. 34 Noz ila avval meni firifta qilding, Emdiki, toptim firib, shifta qilding. 35 Chu sen yoru jahon bir dushmanimdur, Mening uchun jahon turgʻuncha sen tur. 36 Manga emdi goʻshai mehrob ila toat yetar, Ey koʻz, ul mehrob qoshni koʻrmakinm, ofat yetar. 37 Labingni soʻzga to goʻyo qilibsen, Masiho mu’jizin ihyo qilibsen. 38 Andoq koʻrundi sabza arosinda lolalar Kim, sabz xatlar ilgida oltun piyolalar. 39 Yor vaslin toptimu mehr oshkoro qilmadi, Uylakim, hijroni oʻrtar chogʻda parvo qilmadi. 40 Voqif ermas yor, jon bersam buzugʻ koshonada, Shah ne ogah, xasta Majnun oʻlsa bir vayronada. 41 Yuz ochib, yogʻligʻ bila la’lingni maktum aylading, Gul chogʻi gulrang maydin bizni mahrum aylading. 42 Men sinuq, koʻnglum sinuq, sabrim uyi xud yerga past, Bilmagay holim shikastin koʻrmagan muncha shikast. 43 Boʻlgʻanim aqlu havosu umru jondin noumid, Yaxshiroqkim, boʻlsam ul jonu jahondin noumid. 44 Bordingu kelgum deding, ey shoʻxi ra’no kelmading, Angladingkim, kelmasang — oʻlgumdur, ammo kelmading. 45 Koʻrmasam ul oyni, oʻlgudek malolim bordur, Oʻlturur koʻrgach, ajoyib sa’b holim bordur. 46 Koʻnglum aro falakdin yuz xanjari navoib, Holim bilib soʻrarsen, sendin dogʻi ajoyib. 47 Oʻlsam, ey yor itlari, har dam gʻirev gʻam tutung, Yorligʻ zohir qilib, ahvolima motam tutung. 48 Oshiqekim, koʻrgay ul bir qatla har kun yorini, Tengrisiga ayladik yuz qatla shukr izhorini. 49 Ey falak, zulm etkali yoʻqtur meningdek bir kishing, Tut gʻanimatkim, bu dam tushmish mening birla ishing. 50 Ulki, aylarmen gʻami hajrida jon birla vido’, Kosh jondek aylasa bu notavon birla vido’. 51 Ul pariy men telbaga jon yo baloyi jonmudur, Goh muhlik iltifoti vasl yo hijronmudur. 52 Aqlu xushum qolmadi, koʻrgach ul oyni bodanoʻsh, Iztirobimdin hamonokim, toʻkuldi aqlu xush. 53 Uyoqti ersa oy, xurshidi raxshon barkamol oʻlsun, Toʻkulsa gar guli, sarvi sahiga e’tidol oʻlsun. 54 Xush ul kunlarki, bir guldin ichimda xor-xor erdi, Har aqshom itlari tnrnogʻidin koʻksum figor erdi. 55 Agarchi ishq aro boʻldi mubaddal kufr ila dinim, Ne gʻam, chun poklik rasmidurur bu ishta oyinim. 56 Ayogʻing tufrogʻigʻa koʻzlarimdur shishai soat Ki, har soat biri ravshan boʻlurgʻa tuzdilar navbat. 57 Za’fdin berahm yorimgʻa yetib ermish gazand, Shoyad etkay rahm dardimgʻa, chu boʻlmish dardmand. 58 Pok husn ahliki, xushtur zulmi ham, ehsoni ham, Sa’b emish pok elga aning vasli ham, hijroni ham. 59 Boʻlmasang ollimda, yo koʻnglumda boʻl, yo jonda boʻl, Manzilingdur bori, koʻnglung qanda istar — anda boʻl. 60 Tarki ishq ettim vale koʻnglum emastur muttafiq, Gar haqimgʻa yuz tuman bedod etar, uldur muhiq. 61 Chunki soldi ishq koʻyidin meni davron yiroq, Tengdurur ollimda noʻshi vasl ila neshi firoq. 62 Ishq avji quyoshin koʻrkim, tushta boʻlur gʻorib, Ham shomi erur muhlik, ham subhi erur kozib. 63 Agarchi ishq dardidin manga yuz ming uqubatdur, Vale hamdardsizligʻ andin ortugʻroq suubatdur. 64 Emastur, gar meni zoyi qilur hajr intiqomi, hayf Va lekin zoyi’ oʻlmoq shoh sa’yu ehtimomi hayf. 65 Kishikim, yorini har kun koʻrarga oʻrganur ermish, Chu bir kun koʻrmas ermish, benihoyat emganur ermish. 66 Boʻlmagʻandur husnu ishq oyinida, ey sarvi noz, To abad bir yondin istigʻnovu bir yondin niyoz. 67 Ne bilgay hajrni gulshanda bulbul oshiyon aylab, Birov bilgayki, mendek itti, tarki xonumon aylab. 68 Ohdinkim, har biri bir arsai motamcha bor, Uksudi umrum, nedinkim, har biri yuz damcha bor. 69 Bu kun yoʻq kimsa mendek ishq dardi ani zor etkan, Diyoru mulkidin ovoraligʻni ixtiyor etkan. 70 Menki chektim yigʻlamoqlar birla jonondin ilik, Ashk selobn bila oxir yudum jondin ilik. 71 Ham meni ul toza naxli nozparvard oʻlturur, Ham bukim, yoʻq dardini ayturgʻa hamdard, oʻlturur. 72 Andin oʻzga garchi sham’i topmadi kulbamgʻa yoʻl, Mendin oʻzga barchaning sham’i shabistonidur ul. 73 Ul pariykim, ani demishmen yor, Odamligʻdin oʻzga barchasi bor. 74 Manga andin nekim Chin mulkida sham’i tirozidur, Vayo Kashmir aro bir fitna koʻzluk sehr sozidur. 75 Chirmabon ilgiga umdo yogʻligʻ ul qoshi qora, Men qora baxtim bila uryon tanimda yuz yara. 76 Baloyidur, buki mendin hamisha yor judodur, Dame bu dardu balodin xalos emon, ne balodur. 77 Elga boʻlmish ruhparvar bogʻu ruhafzo bahor, Yer hajridin manga, bilmon, xazondur yo bahor. 78 Deding sogʻindim, erur ashkdin yuzung gulgun, Begim uzun yasha, sogʻingʻaning sarigʻ oltun. 79 Netay elning bahorinkim, manga oshubi hijrondur, Koʻzumda sarv oʻqdur, koʻnglum ichra gʻuncha paykondur. 80 Istaram — shoʻxe chiqib, jonimgʻa bedod aylagay, Sabru hushu aqlu imonimni barbod aylagay. 81 Necha boʻlgʻay, ey koʻngul, oshiqliqu aftodaliq, Necha kun ham xushturur forigʻliqu ozodaliq. 82 Ikki koʻzungu labing gʻamidin Men xasta oʻlub-oʻlub tirildim. 83 Oʻq eding, ey tongki, otting jonima vuslat—tuni, Bu jihatdin yoruma dermen seni har subhdam. 84 Belu ogʻzidin, dedilarkim, degil afsonaye, Boshladim filholkim, «Bir bor edi, bir yoʻq edi». 85 Koʻnglum harimi ichra qilur jilva ul pariy, Andoqki, Ka’ba ichra haramning kabutari. 86 Sayl yoʻlida fano dashtida mujgonim emas, Koʻz olochugʻlarining dud yegan ugʻlaridur. Koʻrsatkichlar Tarixiy, Adabiy Va Mifik Shaxslar Koʻrsatkichi Abdulmuhsin — soqiynoma VI, 6. Ayyub — gʻazal 452, 3. Atoyi — soqiynoma XXXI, 5. Ashkoniy—soqiynoma I, 21. Afridun (Faridun)—gʻazal 383, 6; soqiynoma I, 20; XIV, 1. Bahrom — gʻazal 140, 6; soqiynoma I, 22. Bahmon — soqiynoma XVII, 10. Binoiy — soqiynoma XXXI, 9. Boyqaro ibn Mansur — soqiynoma XV, 6. Vomiq — gʻazal 234, 5. Dovud —gʻazal 63, 2; 304, 7. Jabrail (Jibril) — gʻazal 33, 8. Jamshid (Jam) — gʻazal 27, 6; 57, 8; 82, 8; 140, 6, 568, 7, 581, 8; 630, 6, 8; soqiynoma I, 5, 6, 20; XVI, 2; XXXII, 13; qit’a 14, 1. Zardusht— gʻazal 230, 4. Zol — soqiynoma VIII, 6. Zulqarnayn — gʻazal 120, 5. Iskandar (Skandar)—gazal 88, 4; 236, 6; 628, 3; soqiynoma I 21 29 XVI 2 Iso —gʻazal 28, 5; 76, 3; 81, 7; 108, 3; 304, 6; 313, 6, 321, 4; 459, 6; 575, 6; tarji’band VI, 4; soqiynoma II, 3; qit’a 13, 3. Kayon — soqiynoma 1, 21; XX, 1. Kayvon — gʻazal 575, 4 Kamol — soqiynoma XXII, 18. Kayumars — soqiynoma I, 19. Layli (Laylo) — gazal 45, 4; 83, 3; 119, 2, 231, 6; 245, 4; 295, 7; 302, 3: 316, 7; 358, 2; 605, 6; 611, 4. Lutfiy—musaddas 7 band. Majnun —gʻazal 15, 7; 25, 6; 59, 7; 65, I; 74, 5; 83, 3; 90, 2; 91,2; 119,1,2; 120,8; 130,4; 131,2,6; 168,9; 178,4; 179, 7; 184, 3; 187, 5; 191, 2, 3; 212, 4; 217, 4; 233, 3; 234, 6; 245. 4; 273, 5; 288, 5; 316, 7; 318, 5; 324, 1; 325,4; 341, 5; 348, 4; 351, 8; 358, 2; 364, 7; 366, 2; 369, 5; 378, 7; 379, 7; 392, 7; 398, 5: 403, 2; 426, 2; 448, 6; 459, 4; 463, 3; 466, 3; 482, 4; 490, 6; 491, 3; 509, 5; 516, 5; 537, 2; 545, 6; 549, 1; 558, 2; 581, 5; 590, 3; 591, 2; 605, 3, 6; 619 3;625, 7; 634, 1; musaddas 3; fard 40. Mazid — sokiynoma XXI, 7. Maryam —gʻazal 28. 5; 321, 4; 421, 6, 447, 5 Mir Sadr — soqiynoma XXX, 6. Mir Darvesh —soqiynoma XXI, 17. Mironshoh — soqiynomaXVII, 3. Mirzobek — soqiynoma XXI, 16. Muammoyi — soqiynoma XXX, 4. Muhammad— qit’a 2, 1. Namrud — gʻazal 31, 6. Nur Said —soqiynoma XXI, 27. Nuh — gʻazal 326, 6; 462, 2; 463, 5. Orif — qit’a 18, 4. Parvez —gʻazal 134, 7; 167, 2; 203, 4, 6; 392, 7; 467, 6. Pahlavon Ne’mat—qit’a 43, 1. Rasul — gʻazal 293, 6, 338, 6. Rustam — gʻazal 61, 6: soqiynoma I, 22; VII, 6. Ruxulloh (Masix, Iso) gʻazal 6, 4; 11, 4; 33, 8; 57, 6; 63, 2; 94, 2; 103, I, 2, 3, 4, 5, 6, 7; 108, 6; 131, 1; 135, 2; 159, 4; 176, 1; 178, 6. 192, 4; 198, 4; 211, 4; 219, 2, 4: 224, 2; 235, 1; 243. 3; 249, 2; 278, 2; 286, 5: 323, 2; 324, 7; 334, 5; 370, 3, 6; 371, 4; 387, 7; 421, 6; 439, 5; 447, 5; 455, 5; 469, 7; 483, 1; 493, 5; 503, 5; 520, 5, 8; 542, 5; 546, 3; 1 558, 3; 575, 6; 581, 4; 589, 2; 592, 5; 612, 12; 631, 4; 632, 6; 637, 6; 641, 4; tarji’band VI, 8; soqiynoma XII, 4; qit’a 20. 1; 25, 2: 42, 1; fard 37. Salmon — soqiynoma XXII, 18. Sa’diy— soqiynoma XXII, 18. Som — soqiynoma I, 22. Somir — gʻazal 352, 2. Soson — soqiynoma 1,21. Sulaymon — soqiynoma XXXI, 8. Sulton Ahmad — qit’a 17, 1. Sulton Vays ibn Boyqoro—soqiynoma XV, 3. Sulton Husayn — gʻazal 444, 7. Temur — soqiynoma I, 24. Fanoyi — soqiynoma XXXI, 5. Farhod —gʻazal 15, 7; 31, 5; 90, 3; 119, 1, 2; 120, 8; 122, 3; 13), 2; 167, 2; 168, 9; 178, 4; 179, 7; 191, 4; 196, 6; 203, 6 212, 4; 233, 3; 243, 6; 316, 7; 341, 5; 351, 8; 352, 3; 364, 6 369, 5; 391, 4; 398, 5; 403, 2; 426, 2; 448, 6; 467, 6; 481, 5 490, 6; 491, 3; 516, 5; 558, 2; 581, 5; 599, 7; 605, 3; 606, 2 611, 4; 622, 4. Foryobiy — soqiynoma XXIII, 7. Xizr— gʻazal 74. 4: 103. 1. 2, 3, 4, 5, 6, 7; 108, 6; 118, 8; 120, 5; 171, 1; 176, 1; 192, 6; 249, 1; 264, 2; 275, 5; 278, 2; 312, 3; 323, 2; 370, 3; 447, 3; 462, 3; 539, 5; 542, 5; 589, 2, 641, 4; 646, 4 soqiynoma I, 29; XXV, 2; qit’a 12, 1. Xusrav — gʻazal 385, 7. soqiynoma XXII, 18. Xoji Kamol —soqiynoma XXX, 5. Hotam — qit’a 14, 2. Xusayn Ibrohim — soqiynoma IX, 5. Husayniy — soqiynoma III, 5; XI, 5. Xushang — soqiynoma I, 19. Chingizxon — soqiynoma I, 23. Shayx San’on — tarji’band VI, 6. Shirin-gʻazal 45, 4: 105. 5; 119, 2; 196, 6: 231. 6; 295. 7; 316, 7; 352. 3; 383. 5; 563, 6. Shoh Gʻoziy — gʻazal 155, 7; 301, 7; 444, 7; 505, 7; 622, 9; soqiynoma XIX, II; XXXII. 8. Yusuf-gʻazal 65. 3: 91. I; 111. 5; 368, 7; 539, 6: 560, 6. Ya’juj —gʻazal 120, 5. Qambar Ali— soqiynoma XXI, 27. Qorun — gʻazal 31. 6; 184, 6. Qosim Anvar — soqiynoma XII, 4. Habibulo — gazal 280. 5. Xaydar (Mir Haydar) — soqiynoma V, 5; qit’a 37, I. Hasan (Sayid)—soqiynoma V, 5; XXVI, 13. Geografik Nomlar Koʻrsatkichi Adam — gazzl 99. 9: 435, 3; 46?, 4. Ajam — gʻazal 45. 4. Arab — gʻazal 45, 4. Aras — gazal 198. 5; mudammas 6 band. Afranj — gazal 230, 6. Batho— gʻazal 650. 5. Bagʻdod — gʻazal 406. 7. Dajla —gʻazal 90, 6: 198. 5. Jayhun — gazal 90. 6; 635, 4, iusaddas 7. Jom — gʻazal 630, 6; qit’a 18, 4. Jurjon—qit'a 28. I Isfahon (Spaxon) — gʻazal 251.9; soqiynoma XXIII. 7. Iroq- gʻazaq 228, 7: 462. 9; soqiynoma III, 3. Kan’on — gʻazal 91, 1; III, 5. Kashmir — fard 74. Ka’ba —gʻazal 5, 7; 92, 8; 93, 2; 149, 7; 216, 3; 329, 7, 7;402, 9; 435, 4. Madina — gʻalal 650. 4. Marv — soqiynoma VI, 3. Mashhad —soqiynoma XXXI, 11. Musallo— gʻazal 456, 6. Nemruz— soqiynoma VIII, 4. Omu - muxammas 2, 6. Sabzavor — gʻazal 572, 1. Tabriz — gʻazal 251, 9. Torum — gʻazal 406, 7. Ummon —gʻazal 510, I. Utorud — soqiynoma XVII, 14. Firot (Efrot) — gʻazal 635, 4. Xallux —gʻazal 113, 4. Xijoz — gʻazal 209, 7; 228, 7; 251, 9. Xitoy — gʻazal 224, 6. Xuroson — gʻazal 209, 7; 228, 7; 462, 9. Xoʻtan — gazal 604, 10. Chin — fard 74. Chim — gʻazal 143, 1. Sheroz — qit’a 18, 3. Yazd — soqiynoma I, 22. Yaman — gʻazal 604, 3. Yasrib — gʻazal 650, 5. Qof —gʻazal 492, 1, 2. Qulzum — gʻazal 406, 6. Hiri (Hirot)—gʻazal 301, 7; 520, 9; 572, 1. Hindiston — soqiynoma IX, 6. Etnik Nomlar Koʻrsatkichi arab—gʻazal 93, 7; qit’a 2, 1. arman — gʻazal 110, 4. barlos—gazal 406,7; 466, 7. gabr— gʻazal 236, 6; qit’a 26, 2. juhud — gʻazal 263, 6. joʻji— gʻazal 594, 7. loʻli — gʻazal 73, 9; 86, 7; 234, 8; 406, 7. tarso — mustazod 5. tarxon— gʻazal 144, 7; 466, 7. tibat — gʻazal 131, 4. totor — gʻazal 113, 4. turkman — gʻazal 93, 7. turk— gʻazal 100, 2; 110, 4; 243, 9; 594, 7; qit’a 22, 1. xitoy — gʻazal 536, 4. charkas— gʻazal 224, 6. chigʻatoy — gʻazal 93, 7; 594, 7. qiyot — gʻazal 73, 9. qoʻngʻirot— gʻazal 73, 9. hindu — gʻazal 101, 5; 108, 4; 183, 4; 357, 3; 517, 1; 536, 4; 623, 6 ; qit’a 18, 2; 22, 1; fard 11. AvvalgiIII- qism Keyingi |
| № | Eng ko'p o'qilganlar |
|---|---|
| 1 | Gʻazallar, ruboylar [Zahiriddin Muhammad Bobur] 62484 |
| 2 | Yulduzlar mangu yonadi (qissa) [Togʻay Murod] 58307 |
| 3 | Gʻazallar [Nodira] 40527 |
| 4 | Guliston [Sa’diy] 36752 |
| 5 | Hikmatga toʻla olam (gʻazal, ruboiy... [Sa’diy Sheroziy] 23375 |
| 6 | Мусульманские имена (част... [Ibn Mirzakarim al-Karnaki] 23215 |
| 7 | Sobiq (hikoya) [Said Ahmad] 22338 |
| 8 | Yulduzli tunlar (I- qism) [Pirimqul Qodirov] 19610 |
| 9 | Vatanni suymak [Abdulla Avloniy] 18699 |
| 10 | Mehrobdan chayon (I- qism) [Abdulla Qodiriy] 14513 |
Tush.UZ - Tushlar tabiri