Қаро кўзум (I- қисм) [Alisher Navoiy]

Ғазаллар

Эй юзунг гулбаргига ошуфтау ҳайрон сабо,
Телбалардек гулшани кўюнгда саргардон сабо.
Қўпмоғи мумкин эмастур, балки тебранмаклиги,
Топмаса жонбахш лаълинг нуктасидан жон сабо.
Сунбули зулфин агар ошуфта қилмайдур, недур,
Ким, шабистонға эсар ҳар дам абирафшон сабо.
Пора-пора жисм аро оҳим нетиб қолғай ниҳон.
Бўлмоқ имкон йўқ хасу хошок аро пинҳон сабо.
Ёрдин келди сабо кеч келмакин айларга фош,
Кўнглум ичра тез қилди шуълаи ҳижрон сабо.
Нотавонлар оҳи ул гул кўйида ҳар субҳидам,
Ўйладурким, гулситон ичра эсар ҳар ён сабо.
Субҳ чун эсти сабо, ичкил қадаҳким, бўлмоғунг
Сену кўп эстургуси бу боғ аро даврон сабо.
Лоларухлар аҳдининг маҳкамлиги мумкин эмас,
Собит ўлмоқ лаҳзаи бир ерда не имкон сабо.
Тонг эмас, солса Навоий оҳи кўюнгда гирев,
Чун гулистон сайрида зоҳир қилур афғон сабо,
* * *

Лаълинг ул ўтки, кўнгул мижмар анго,
Ё кўнгул дуржу лабинг гавҳар анго.
Ғамидин ойру эмонким, тутмиш
Унс бу хотири ғампарвар анго.
Зордур телба кўнгулким, кўрунур
Ҳар дам ул ҳури пари пайкар анго.
Қон кўнгулдин не ажаб турмасаким,
Кирпикинг ҳар дам урар ништар анго,
Ҳажр ўтидин таним ул навъ куяр,
Ким эрур остида кул бистар анго.
Ҳажридин ҳолим эрур андоқким,
Бўлмоғой кўрмагуча бовар анго.
Даҳр хуш гулшан эрур, пайлайким,
Йўқ вафо гулларидин зевар анго.
Жон олурда гами ҳажр, эй соқий,
Чорадур бода била соғар анго.
Юзи васфига Навоий тушмиш,
Барги гулдин ясангиз дафтар анго.
* * *

Ул паривашким, бўлубмен зору саргардон анго,
Ишқидин олам менга ҳайрону мен ҳайрон анго.
Ўқларингдин дам-бадам таскин топар кўнглум ўти,
Бордурур бир қатра сув гўёки ҳар пайкон анго.
Бир диловардур кўнгулким ғам сипоҳи қалбида,
Оҳи новак тоза доғидур қизил қалқон анго.
Новакининг парру пайконида рангин туз эрур,
Ёки кўнглумдин чу паррон ўтти юқмиш қон анго.
Номаи шавқум не навъ ул ойга стгай чунки, мен
Эл отин ўқур ҳасаддин ёзмадим унвон анго.
Хизр хаттингнинг ажаб йўқ сабзу хуррам бўлмоғи,
Лаб-балаб чунким берур сув чашмаи ҳайвон анго.
Эй хушо, муғ кўйиким рифъат била зийнатда бор,
Меҳр анга бир шамсау кўк тоқидур анвон анго.
Истамиш булоул вафо гулдин магарким жоладин,
Бағри қотмиш гунчанинг баским эрур хандон анго».
Қилмамиш жонин фидо жононга етмас дер эмиш,
Эй Навоий, ушбу сўз бирла фидо юз жон анго.
* * *

Менмудурменким сенинг васлинг муяссардур манго.
Бахти гумраҳдин қачон бу қисса бовардур манго.
Ҳақ тонуқтурким, тирикликдин манга сенсан мурод,
Йўқса оламнинг йўқи-бори баробардур манго.
Эй кўнгул, ғаввоси баҳри васл ўлубмеи, не ажаб,
Гар насиб эмди ўшул покиза гавҳардур манго.
Не учун базми висол ичинда ичмай бодаким,
Кўзию оғзи букун бодому шаккардур манго.
Ою хуршидингни йиғ, эй чархи гардун ким бу дам,
Ҳамдам ул ой чеҳралик хуршид пайкардур манго.
Сарвни ўртаб, суманни елга бер, эй боғбон,
Ким букун ҳамсуҳбат ул сарви суманбардур манго.
Қўрқарам ҳирмон саҳобин ёпмағай фаҳм этса чарх
Ким шабистон меҳр шамъидин мунаввардур манго.
Эй Навоий, ҳеч билмонким, топибмен васлини,
Ё магарким жумлаи олам мусаххардур манго.
* * *

Борди раҳм айламай ул кофири худрой манго,
Гар тараҳҳум қилибон қайтмаса, вой манго.
Нечук ўлмайки, борур вақтда ул умри азиз,
Борча била кўрушиб қилмади парвой манго.
Тийрадурменки, паришон бўлубон васл кунин,
Шоми ҳажр айлади ул зулфи сумансой манго,
Масту овора кўнгул иттию раҳм этмади ул,
Бодапаймой демай, бодия паймой манго,
Йўқ сўзим чарх ила, ваҳ, қилди чу шабгир баланд,
Рўзғор этти қаро ҳажридин ул ой манго,
Соқиё, софи тараб аҳли висол ичсунлар,
Ҳажр зиндонида тутсанғ бас эрур лой манго,
Ҳур зоҳидқа, Навоий, икки дунёдау ул
Бути худройи демай, шўхи худорой манго.
* * *

Лабларингдин гарчи қон ютмоқ дамо-дамдур манго,
Гар даме жоми висолинг йиқса, не гамдур манго.
Панд эшитмай, кўруб оии, юз балога учрадим,
Кўзларим чиқсунки, юз мунча сазо камдур манго.
Қофи шавқум шарҳини таҳрир қилдим, ваҳ, не суд,
Ким анга ирсол учуи семурғ маҳрамдур манго.
Ёрким мундоқ ниҳондур кўадпиу мен телбамен,
Ким дегайким, пашша бўлғоп насли одамдур манго.
Қора чирмаб, ёш тўкуб, афғон қилурмен хомадек,
Эткали нолон кўнгул бу навъи мотамдур манго.
Ўзга юзга боқма деб, бир-бир кўзумға бости муҳр,
Ийнак-ийнак ҳар қаро бир нақпга хотамдур манго.
Даҳр аро тушкон ҳаводис ўтидин монеъ эмас,
Кўз ёшимдин гарчи кўз тушкунча бир намдур манго.
Соқиё, жоми жаҳонбин тутки, андин кашф этай,
Ким кўп пш бу коргаҳ вазъида мубҳамдур манго.
Дилбари оллида Мажнун нақди жон сарф этмади,
Эи Навоий, ишқ атвори мусалламдур манго.
* * *

Ҳар гадоким бўрёйи фақр эрур кисват анга,
Салтанат зарбафтидин ҳожат эмас хилъат анга.
Ким фано туфроғиға ётиб қўяр тош узра бош,
Тахт уза эрмас музаҳҳаб муттако ҳожат анга.
Шаҳ юруб олам очар, дарвеш оламдин қочар,
Ҳам ўзунг инсоф бергилким, бу не нисбат анга.
Ҳар не шаҳ мақсудидур — дарвешнинг мардудидур,
Кўр, недур ҳиммат мунга, не навъ эрур ҳолат анга.
Фақр кўйи туфроғин шаҳ мулкига бермас фақир,
Мулк, кўрким, тенг эмас туфроғ ила қиймат анга,
Шаҳ сипаҳ чекса, фақир аҳволиға етмас футур,
Бу вале чеккач нафас, барбод ўлур ҳашмат анга,
Шоҳ эмастур бир нафас осуда дўзах ваҳмидин,
Эй хушо дарвешким, мардуд эрур жаннат анга.
Шаҳға сидқ аҳли дамидин машъали давлат ёрур,
Меҳрдекким субҳ анфоси очар талъат анга.
Шоҳға шаҳлиғ мусалламдур, агар бўлғай мудом,
Шоҳлиғ таркин қилиб, дарвеш ўлур ният анга.
Мумкин эрмас шаҳлар ичра бўйла ниятлиғ, магар
Шоҳи Ғозийким, муяссар бўлди бу давлат анга.
Шоҳлар дарвешшо дарвешлар шоҳикп, бор
Шоҳлиғ сурат анга, дарвешлик сийрат анга,
То шаҳу дарвеш бўлғай айлагил, ё раб, аёп,
Шоҳдин хизмат анга, дарвешдин ҳиммат анга.
Гар Навоий сўз узатти фақрдин эрмас деманг,
Бўлмағунча ҳукм шаҳдин қайда бу журъат анга?
* * *

То сенингдек қотили хунхорае бордур манга,
Биллаҳ, ар ўлмакдин ўзга чорае бордур манга!
Нўши жон ҳар бодаким аҳбоб ила нўш айладинг,
Гарчи ҳаргиз демадинг оворае бордур манга.
Васлинг иқболию мен, ҳайҳот, басдур бу шараф,
Ким йироқдин давлати наззорае бордур манга.
Деб эмиш ҳар кимда бор захме, отай марҳам бир ўқ,
Шукр эрурким, ҳар сари мў ёрае бордур манга.
Борди ул хуршиду ашким оқти, ваҳ, толеъ кўрунг,
Ким не янглиғ ахтари сайёрае бордур манга.
Сабр солдим кўнглима васлинг тилаб, ваҳ, бот келиб
Турфа кўрким, шиша ичра хорае бордур манга.
Дема кўп, эй нафским, дунё арусин ақд қил,
Уйда баъзидек соғин маккорае бордур манга.
Дев уруб ишқи мажозий ичра мажнун айлаган,
Ёва дер, буким парирухсорае бордур манга.
Эн Навоий, куймагимни қилмағайсан манъ, агар
Жон аро билсанг не оташпорае бордур манга.
* * *

Неча кўнглум пора бўлса, раҳм қилмас ёр анга,
Неча бағрим тўлса қон, боқмас даме дилдор анга,
Бир югурук тифл эрур кирпикларим ичинда ёш,
Ким йиқилиб, санчилибтур ҳар тарафдин хор анга,
Номам элтур қуш агар мазмунин айтиб қилса шарҳ,
Сочқай ўт қақнус киби минг чок ўлуб минқор анга.
Лаълинг оллида чекар эл жонини олғач кўзунг,
Баҳ, не шарбатдур лабингким, жон берур бомор анго.
Ақл эви сори инонин бошламоқ, носиҳ не суд,
Телбаким, дашт узра маркабдур бузуқ девор анга.
Тортасен исён юкин, хам қил қадннг тоатғаким,
Юк оғир бўлса, рукуъ ул дам бўлур ночор анга.
Умр ғафлат уйқуси бирла тиларсен кечса, оҳ, -
Кўз юмуб-очқунча кимнинг эътимоди бор анга?
Мен худ ўлдум, эй сабо, кўнглумни кўрманг кўйида,
Чиқма андин, деб насиҳат қилғасен зинҳор анга.
Зор жисмим тушгали ҳажр ўтидин ғам чанггига,
Эй Навоий, ўхшашур ҳам уд анга, ҳам тор анга.
* * *

Гулў гулзор сенинг боғи жамолингға фидо,
Сарйў шамшод доғи тоза ниҳолингға фидо.
Бутубон меҳригияҳ донаси ҳам сочилса,
Оразинт гўлгнани ичра хату холингға фидо.
Йўқ менинг, балки Хизр бирла Масиҳо жони,
Чашмаи нўш аро жонбахш зулолингға фидо.
Янги ой, балки тўлун ой демайин, балки қуёш,
Тўлин ою қуёшинг узра ҳилолингға фидо.
Эй кўнгул, васли хаёлини қилурсен доим,
Ки менинг жону жаҳоним бу хаёлингға фидо.
Тутқунг, эй ринди харобот, манга соғарким,
Руҳ бодингғау эски сафолингга фидо.
Эй Навоий, лабидин нукта сўрарсен, юз жон
Бўйла ширин сўзу жонбахш мақолингга фидо.
* * *

Не наво соз айлагай булбул гулистондин жудо,
Айламас тўти такаллум шаккаристондин жудо.
Ул қуёш ҳажринда, қўрқармен, фалакни ўртагай
Ҳар шарореким бўлур бу ўтлуғ афғондин жудо.
Дема, ҳижронимда чекмайсен фиғону нола кўп,
Жисм айларму фиғон, бўлгон нафас жондин жудо?
Бўлса юз минг жоним ол, эй ҳажр, лекин қилмағил
Ёрни мендин жудо ёхуд мени ондин жудо.
Ҳажр ўлимдин талх эмиш, мундин сўнг, эй гардун, мени
Айлагил жондин жудо, қилғунча жонондин жудо.
Васл аро парвона ўртанди, ҳамоно билдиким,
Қилғудекдур субҳ ани шамъи шабистондин жудо.
Бир иёсиз ит бўлуб эрди Навоий ёрсиз,
Бўлмасун, ё рабки, ҳаргиз банда султондин жудо.
* * *

Беҳи рангидек ўлмиш дарди ҳажрингдин манга сиймо,
Димоғим ичра ҳар бир тухми янглиғ донаи савдо.
Мазаллат туфроғи сориғ юзумда бордур андоқким,
Беҳида гард ўлтургон масалли тук бўлур пайдо.
Оқартиб ишқ бошимни, ниҳон бўлди сарир чеҳрам,
Момуғ ичра беҳини чирмоғон янглиғ киши андо,
Юзумда тийғи ҳажринг захми ҳар сори эрур беважҳ,
Беҳини тийғ илан чун қатъ қилмоқ расм эмас қатьо.
Юзум туфроқдадур ҳар дам қуруғон жисм ранжидин,
Беҳига сарнигунлик шохи заъфидин бўлур гўё.
Бу гулшан ичра беҳбуд истаган доим беҳи янглиғ,
Кийиб пашмина, тоатқа қадин хам асрамоқ авло.
Навоий гар қуёш норанжидин беҳрак кўрар, тонг йўқ,
Боҳиким лутф қилмиш маҳди ульё исматуд дунё.
* * *

Зор жисмимға хадангинг захмидин ортар наво,
Создекким, тешсалар они фузун айлар садо.
Қадди ҳажринда ғамим шамъини ҳар деворга
Ким таябмен сарв андоми била бўлмиш қаро.
Ғунчанг анфоси насими заврақи жон қасдиға
Еткурур ҳардам адам дарёсидин мавжи фано.
Орзуйи васлидин ранжур эрур мунглуғ кўнгул,
Қут учун тазвир ила бемор бўлгондек гадо.
Нега йиғлаб анбарин зулфин кесар ҳижрон туни,
Ўлмагимни англабон гар шамъ тутмайдур азо.
Ҳажр дардин кўнглима кам қилди холинг оқибат,
Доғ эмиш дарди шалойин хастаға охир даво.
Руҳпарвардур Навоий оҳи ул юз шавқидин,
Ул сифатким лолау гул юзидин келгай сабо.
* * *

Эй, санга қомати дилжў раъно,
Тавру тарзинг доғи асру раъно.
Пайкару қаддинга волиҳменким,
Ул бири нозук эрур, бу раъно.
Ул пари учқуси раънолиқдин,
Одами мунча бўлурму раъно.
Қоматинг нозуку тўби нозук,
Сарв раъноу торонғу раъно.
Эй мусулмонлар, ўларменким, эрур
Асру ул сарви суманбў раъно.
Бевафодур бу чаман, кўп бўлманг,
Эй сапидор ила ножу, раъно.
Бил, Навоийки, ғизолингча эмас
Чин гулистонида оҳу раъно.
* * *

Телба кўнглум ёраси ҳадсиз тани урён аро,
Ўйладурким ер тутар девонае вайрон аро.
Буки лаълинг нуктаси ҳар дам ўлукни тиргузур,
Кирди Руҳуллоҳ, магар, ул чашмаи ҳайвон аро.
Лаъл ёзилғон кибидур лаъл аро қилсанг назар,
Кўзки ҳайратдин тикибмен ул лаби хандон аро.
Қатра сув ичра, дегайким, барги гулнинг аксидур,
Қатра қоним рангини ким кўрса ул пайкон аро.
Қоматинг ёдида кўнглум ичра ҳар кескон алиф,
Рост бўлмиш ул алифдекки, ёзилғай жон аро.
Жон фидонг ўлсун ҳабибимким, ҳамоно бор эди
Қасди махлуқот аро инсону сен инсон аро.
Эй Навоий, истасангким ўлмагай эл дарддин,
Дарди ҳолингни дема назм айлабон афғон аро.
* * *

Хилъатин айлабмудур ул шўхи сийминбар қаро
Тун саводи бирла кийгандек маҳн анвар қаро.
Ул пари ҳиндуси мен, мед телбаким, урён таним,
Тифллар тошидин, ийнак, бўлди сартосар қаро.
Ашкдек оқти қаро сув кўздаримдин ҳажрида,
Тонг йўқ идборим чу бўлмишдур манга ахтар қаро.
Қош ўюб ёқсанг қаро бўлғон кўзумнинг мардумин
Холи майгунунгни қилғунча қўюб анбар қаро.
Ишқ рафъ ўлғоч кўнгулга йўқтурур жуз тийралик,
Ул сифатким шуъласи ўчкач бўлур ахгар қаро.
Ғайрдин қилғил замиринг сафҳасин пок, эй фақиҳ,
Тобакай қилмоқ фирибу макр ила дафтар қаро.
Дуди оҳидин қаро эрмас Навоий кулбаси,
Ким қилибтур хонумоим бир пари пайкар қаро.
* * *

Қилур ишқ юз минг бало ошкоро,
Вале борин айлар санго ошкоро»
Бало, кўрки, ағёрга кўргузур ёр
Ниҳон меҳру, бизга жафо ошкоро.
Дедим ишқни ошкор этмай, аммо
Ёшурдум мен, этти қазо ошкоро.
Нетиб мен ниҳон асрайин, айтинг охир,
Тилар бўлса дардим худо ошкоро.
Жунунум бу бўлса, ғамим бўлғусидур
Нечаким ёшурсам, ёно ошкоро.
Қилур юз жафо ошкороу бир ҳам
Вафо қилмас ул бевафо ошкоро.
Едим тийрборони ҳажрингда минг захм
Ки, бўлди не ўқу не ё ошкоро.
Неча бода махфий, чу фош ўлди ишқим,
Тут эмди қадаҳ, соқиё, ошкоро.
Ки то маст ўлуб ишқ рамзида, тортай,
Навоий киби бир наво ошкоро.
* * *

Сориғ оғриқ бўлдум, эй соқий, хазони ҳажр аро,
Қони асфар майки, бор ҳар қатраси бир каҳрабо.
Юзу жисмимдур сориғ барге қуруғон шох уза,
Шоху баргким қуруб сарғарса, ким кўрмиш даво?
Не мараздур буки, бир гулрух шарори ишқидин
Бўлди сориғ лола кўзум оқию доғи қаро.
Суд эмиш кўз тушса асфар жинси сори, ваҳ, қани
Сарвинозимким, сориғ гулбаргидин киймиш қабо.
Сорғориб қолдим ҳаводис кожиға ҳижрон куни,
Бир сориғ қушдекки, кундуз қолғай ол қушлар аро.
Шом ила субҳ ар сориғ оғриғ эмаслар, бас недур,
Тун сочин ёйиб, қуёш йиртиб юзин, тутмоқ азо?
Дард туфроққа ниҳон қилди Навоий жисмини,
Толибон бир шуша олтун, дафн қилғондек гадо.
* * *

Ваҳки, расвомен яна довонаву оқил аро,
Булажаб ҳолим эрур афсона ҳар маҳфил аро.
Музтар эрдим ҳажридин, ёр этгай эрмиш тарки меҳр
Мушкуледур ишқдин ҳар дам манга мушкил аро.
Ақлу сабру ҳуш итиб, кўнглумда қолди доғлар,
Корвон кўчса қолур ўтлар ери маизил аро.
Ўқларинг мужгон киби гирён кўзум атрофида,
Рост бордур ул қамишлиқким бўлур соҳил аро.
Кирпигинг тушкап кўнгул ичра хаёлинг, эй пари,
Гўиё Юсуф нузул этмиш чаҳи Бобил аро.
Куллуғунг догидин ўлсам, истамон озодлик,
Ким бу тамғодур нишоне мудбиру муқбил аро.
Кўюнг-ўқ истар Навоий, нася жаннат — аҳли зуҳд,
Мунча-ўқ бўлғай тафовут олиму жоҳил аро.
* * *

Бас ажабдур гар манга ул дилрабо қилғой вафо,
Кимга умр этти вафоким, ул манга қилғой вафо.
Чун вафосиздур қаро кўзлар санга ҳам, эй кўнгул,
Мумкин эрмастурки ул кўзи қаро қилғой вафо.
Мен жафо тортарға хўй эттимки, йўқ имкониким,
Ул жафожў то қила олғай жафо, қилғой вафо.
Чун менинг дардим паривашлар жафосидин дурур,
Ушбу дардимға магарким ҳам даво қилғой вафо.
Қил вафо ушшоқингга, эй шўхким, ногоҳ агар
Бир пари ишқиға зор ўлсанг, санго қилғой вафо.
Даврнинг ифлосидин май ички, жоҳ аҳлига ҳам
Айламон боварки, бу дайри даво қилғой вафо.
Айтса бўлғай замон нодони, жоно, ониким,
Жон бериб аҳли замондин муддао қилғой вафо.
Ўзга ойлардин вафо нақл этсалар манъ айламон,
Лек инонмоқ ониким, ул бевафо қилғой вафо.
Эй Навоий, кўп вафодин дема сўзким, айби бор,
Фахр ишқ ичра агар бир бенаво қилғой вафо.
* * *

Не хуш бўлғай иковлон маст бўлсоқ васл боғинда,
Қўлум бўлса анинг бўйнидау оғзим қулоғинда.
Дами васл ичра волиҳлиғ била рухсорим эгнида,
Яна бир дам ниёзу ажз ила бошим аёғинда.
Тутуб гоҳи занахдонин мукаррар айласам бот-бот,
Кўруб гуллар очилғон бодадин рухсори боғинда.
Шимиб ютсам гаҳи ҳайвон суйидек завқдин кўргач,
Тарашшух бодадин гул яфроғи янглиғ дудоғинда.
Гаҳи кўз суртаримда, йўқса ҳарён шодлиғ ашким,
Гул узра қатра шабнамлар киби сиймин сақоғинда.
Ғаҳи бехудлуғумдин сесканиб тутсам адаб расми,
Белида чирмашурда шавқнинг ифроти чоғинда.
Не келса тонгла келсун, бир тун усрук ётса ҳам хуштур,
Киши гул чоғи бир гул хирманин тортиб қучоғинда.
Қачон даврон манга бир бўйла ишратни раво кўргай,
Ки ўрганмиш мени ўртарга ҳижрон дарду доғинда.
Навоий, сен киму, ишрат майи, билмасмусен ким, ит
Агар қон ичса ҳам боши керактур ўз ялоғинда.
* * *

Гул керакмастур менга, мажлисда саҳбо бўлмаса,
Найлайин саҳбони бир гул мажлисоро бўлмаса.
Базм аро хуштур қадаҳ кавкаб, вале эрмас тамом,
Мутриби хуш лаҳжаи хуршид сиймо бўлмаса.
Меҳру, моҳу, Муштарию, Зуҳра чун қилди тулуъ,
Ҳеч наҳс ахтар тулуъи анда қатъо бўлмаса.
Мунча бўлса ҳам муяссар жамъ эмас хотир ҳануз,
Токи муғ кўйида бир маҳфуз маъво бўлмаса.
Чун бу ерда ичкаридин руст боғланди эшик,
Одам эрмас ул кишиким, бодапаймо бўлмаса.
Хуштурур бу навъ амният, вале ақшомғача
Гар фалакдин бир хиёнат ошкоро бўлмаса.
Ҳар кишига умрида бу навъ бир кун берса даст,
То абад ғам йўқ агар бўлса яна ё бўлмаса.
Умр базмида нишот асбоби дилкашдур басе,
Гар ҳаводис шаҳнасидин анда яғмо бўлмаса.
Эй Навоий, гар насибингдур абад умри, керак
Хотирингда ёрдин ўзга таманно бўлмаса.
* * *

Косидеким ёрдин бир сўз ривоят айласа,
Истарам сўргон сойи боштин ҳикоят айласа.
Телбалар янглиғ гаҳ ўз ҳолимдадурмен, гоҳ йўқ,
Ул наридин ҳар киши бир сўз ривоят айласа.
Эй кўнгул, оҳингни дерсенким сув айлар тоиши»
Чин эрур, гар кўнглига онинг сироят айласа.
Жонға басдур ҳар нафас бир доғ, невчун бўлмасун,
Қониъ улким, бир дирам ҳар дам кифоят айласа.
Топти Мажнун шуҳрату қолди менинг қиссам ниҳон,
Ким ўлар ҳар ким, фасонамни бидоят айласа.
Ғам сипаҳ қасдимға тортибтур, не бўлди пири дайр,
Бир қадаҳ бирла бу маҳзунни ҳимоят айласа.
Эй Навоий, фақрдин бебаҳрадур, юз ғам етиб,
Соликеким шукр боринда шикоят айласа.
* * *

Кўнглум ўртансун агар ғайрингға парво айласа,
Ҳар кўнгул ҳамким, сенинг шавқунгни пайдо айласа.
Ҳар киши васлин таманно айласам навмид ўлай,
Ҳар киши ҳамким, сеиинг васлинг таманно айласа.
Ўзгалар ҳуснин тамошо айласам чиқсун кўзум,
Ўзга бир кўз ҳамки, ҳуснунгни тамошо айласа.
Ғайр зикрин ошкоро қилса, лол ўлсун тилим,
Қайси бир тил ҳамки, зикринг ошкоро айласа.
Рашкдин жонимға ҳар наргис кўзи бир шуъладур,
Боғ аро ногаҳ хиром ул сарви раъно айласа.
Йўқ, оғиздин нукта айтур маҳзашимдек бўлмағай,
Гар Қуёш ҳар заррасидин бир Масиҳо айласа.
Офият жонинға етти, эй хушо, муғким мсни
Гар қадаҳ бирла харобот ичра расво айласа.
Келтурунг дафъи жунунумга парихон, йўқ табиб,
Ким ул ансабдур пари ҳар кимни шайдо айласа.
Субҳдек бир дамда гардуи қўймағай осорини,
Ногаҳ аҳли сидқ кўнгли меҳрин ифшо айласа.
Даҳр шўхпға, Навоий, сайд бўлма, нечаким
Кун узори узра тун зулфин мутарро айласа.
* * *

Муниси жон деганим офати жон бўлдило,
Жонима бедодидин шева фиғон бўлдило.
Деди кўзунг қониии васлим ила тургузай,
Войки, бағрим доғи ҳажрида қон бўлдило.
Гар юзи май тобидин гул-гул эрур қон ёшим,
Юз уза тим-тим томиб, лоласитон бўлдило.
Кўзу кўнгул қонини ёшурай элдин дедим,
Ҳар биридин юз сари юзда нишон бўлдило.
Зуҳд аро ҳар мушкилимким бор эди, эй фақиҳ,
Жомға май қуйғоч-ўқ, барча аён бўлдило.
Кимки замон аҳлидин айламади ижтиноб,
Бир кун ани ҳам дегунг аҳли замон бўлдило.
Яхшилар ичра ватан тутса Навоий, не тонг,
Кимки ёмонлар била бўлди, ёмон бўлдило.
* * *

Ёр дардим сўрмайип кўнглумни маҳзун қилдило,
Жоним ошубини кам қилмоқдин афзун қилдило.
Бермайин захмин жигар қонига таскин гунае,
Лаъли кулмак бирла ашкимни жигаргун қилдило.
Дафъи савдо истадим лаъли майидин, бир йўли
Ул пари савдозада кўнглумни мажнун қилдило.
Эй кўнгулким, сабр тоғин маскан эттинг оқибат,
Тунд сайли ишқ ул тоғингни ҳомун қилдило.
Бесутунғаким сутун Фарҳод бўлди, қофи ишқ
Ул сутунни Бесутун остидағи «нун» қилдило.
Недур учмоқ жоҳ ила, охир фалак Намруднинг
Осмони тахту жоҳин ганжи Қорун қилдило.
Қатра хайлиқ оразинг васфин Навоий қилгали,
Лутфи табъ абёти назмин дурри макнун қилдило.
* * *

Ўртаса ишқ мени, сўрма сабаб:
Куйса хошок ёлиндин, не ажаб.
Чоклик жон қолур ўту сув аро,
Чун майолуда бўлур ул ики лаб.
Аёғинг туфроғин ўнсам басдур,
Бор аёғингни десам — тарки адаб.
Уйла, дарду ғаминга ўргандим,
Ким унут бўлди манга айшу тараб.
Зулфида зор кўнгул ранжи не тонг,
Хастага кўпроқ ўлур неча тааб.
Биз киму васл муроди, ҳайҳот!
Дарди ноёфт эрур бизга талаб.
Жон топиб зор Навоий қўпқай.
Туфроғи устига сурсанг маркаб.
* * *

Борур ул маст яна ноз айлаб,
Халқ ила арбада оғоз айлаб.
Қатл учун ғамзани жаллод қилиб,
Зулм учун кўзни фусунсоз айлаб.
Ҳар қачонким турубон бода ичиб,
Шуръасин хонабарандоз айлаб.
Жавр учун аҳли вафоким айириб,
Барчасидин мени мумтоз айлаб.
Турфароқ буким, анинг кейнича-ўқ,
Жону кўнглум қуши парвоз айлаб.
Не гунаҳ кўpга назардинки, қазо
То очиб они назарбоз айлаб.
Гарчи ҳолимни Навоий ёшуруб,
Ишқ анга ашкни ғаммоз айлаб,
* * *

Боғингга етмасун ошуб хазондин, ё раб,
Гул била сарвунга осеб замондин, ё раб.
Олди жон лаълингу элга лаби жон бергучилар
Барча кул бўлсун онинг оллида жондин, ё раб.
Дардини баски ниҳон туттум — ўлармен пинҳон,
Воқиф этгил они бу дарди ниҳондин, ё раб.
Ёмон аҳволима кўз солмади ул ой яхши,
Яхши огоҳ қил они бу ямондин, ё раб.
Юз жаҳон зулм жаҳон аҳли манга қилди, мени
Фориғ эт аҳди жаҳон бирла жаҳондин, ё раб.
Берибон кўнглума жамъияти хотир қутқар,
Ҳар неким андин эрур тафриқа, ондин, ё раб.
Кўйида ҳажр фиғонинки Навоий тортар,
Ҳам мени, ҳам они қутқар бу фиғондин, ё раб.
* * *

Жамолин айла улус кўзидин ниҳон, ё раб,
Ниҳон ўтумни анинг кўнглиға аён, ё раб.
Аёғи чунки етар остони туфроғиға,
Бошимни айлагил ул хоки остон, ё раб.
Агарчи эмин эмон бир замон жафосидин,
Чекардин они манга бермагил амон, ё раб.
Демонки лутфини, жаврини доғи мендин ўгун
Биров хаёлиға ўткарма ногаҳон ё раб.
Замон-замон чекибон ишқ ўти шуъласини,
Ёруғ кўнгулни ул ўт бирла ҳар замон, ё раб.
Агарчи айламасанг яхши, яхши кўргузгил
Мени анга нечаким бор эсам ёмон, ё раб.
Навоий оҳини еткур анга, вале қўйма
Анинг жамолида бу дуддин нишон, ё раб.
* * *

Кезармен кўйида йиллар назар ҳолимга солғай деб,
Агар ўлтурса қоним ранги туфроғида қолғай деб,
Кўнгулга юз туман неш урса ҳижрон айламон нола,
Висолинг пўшидин ул захмлар бир кун ўнголғай деб.
Кўнгулга новакинг то кирди беҳад ҳифзин айлармен,
Ки бу шиша ичинда ул дағи ногаҳ ушолғай деб.
Кўнгулни кўйида юз ранж ила меҳнатқа топшурдум,
Ки гар кўрса бу сурат бирла шояд кўнглум олғай деб.
Сиришким қони қилди кўйининг туфроғин оғушта,
Итига шояд ул балчиғ била бир уй ясолғай деб.
Ҳарам васлин тиларсен пўя ур мардона, эй солик,
Қадам оҳиста чекма бағринг ул елмакда толғай деб.
Навоий бенаволиғ бирла доим май ичар, бир кун
Наво нақшини даврон мутриби базмида чолғай деб.
* * *

Сен лабинг сўрғон сойи мен қон ютармен, эй ҳабиб,
Сен май ичгилким, манга хуни жигар бўлмиш насиб.
Дедилар, аҳбоб, дардиға ҳабиб айлар даво,
Ваҳки, мен куйдум, муҳаббатдин эмас вокиф ҳабиб.
Кўюнгга киргач кўнгул қошингға майл айлар, бале,
Гўшаи меҳроб этар пайваста манзилгаҳ ғариб.
Чеҳра сорғорғон сойи отар кўнгулнинг ноласи,
Бор ажаб воқиъ хазон фаслида нолон андалиб.
Ҳошалиллаҳ шарбатимни заҳри қотил бирла эз,
Чун иш ондин ўттиким, келгай Масиҳим, эй табиб.
Неча ул ой меҳридин шайдо кўнгулни овутай,
Телбага ёлғон ҳикоят бирла бергандек фириб.
Майга раҳн ўлмай фано дайрида тасбиҳу ридо,
Нири дайр этмас ҳавола элга зуннору салиб.
Нафсинг этса шўхлуғ чарх эмгагидин қил адаб,
Тифлни андоқки зажр айлар фалақ бирла адиб.
Эй Навоий, зулмидин дерманки, ишқин тарк этай,
То назардин ғойиб ўлди, йўқ яна сабру шикиб.
* * *

Дам-бадам жоми тараб ғайр ила ул моҳ чекиб,
Мен йироқтин боқибон, қон ютубу оҳ чекиб.
Не ғамим ит киби ўлмакдин агар элтур эса,
Бўйнума ин солибон кўйига ул моҳ чекиб.
Ғаразим буки унуттурмоғамен ўзни анга,
Кўйига кирмагим афғон гаҳу бегоҳ чекиб.
Кўнглума ҳажр агар дард ўқи ёғдурса не тонг,
Гар чиқорур эса пайконини дилхоҳ чекиб.
Мен адам йўлига бормон, мени лекин элитур,
Оғзи шавқида кўнгул ўзига ҳамроҳ чекиб.
Мапи асфарки тўкулмиш қуюбон юз ичсам,
Каҳрабони кўрунгуз жилва қилур коҳ чекиб.
Журъасин берса Навоийга эрур ўлгуча бас,
Базми айш ичра тараб соғарни ул шоҳ чекиб.
* * *

Бузди кўнглум кишварин ҳижрон ғами туғён қилиб,
Оҳу ашкимдин бирин сарсар, бирин тўфон қилиб.
Дард уйин қилди бино ишқинг бузуб кўнглум уйин,
Кимса янглиғким, бир уй тузгай, бирин вайрон қилиб.
Танда оҳинг шуъласин, дерлар, ниҳон тут, оҳким,
Бир овуч хошок аро бўлмас чақин пинҳон қилиб...
Ҳажр кўйида яланг жисмимни кўрган соғинур,
Ким мени ўлтургали элтур жунун, урён қилиб.
Хорлар кўнглумдадур сендинки, гардун тузмагай,
Ҳар бирин отсам, бир оҳим ўқиға пайкон қилиб.
Сўрма невчун бедил ўлдунг деб, ўзунг чун ҳажр аро
Кўздин оқиздинг кўнгулни, қатра-қатра қон қилнб.
Шукрини не деб адо айлайки, айлар жилва ёр,
Элни ҳолимға, мени ўз ҳусниға ҳайрон қилиб.
Даҳр элидин жуз жафо мумкин эмас топмоқ киши,
Лек ҳар бирга вафолар ончаким имкон қилиб.
Ёр кўп қилса жафо, кам қил, Навоий, нолаким,
Гулга булбул ўргата олмас вафо, афғон қилиб.
* * *

Чобукум рахш уза ҳижрон йўлида пўя қилиб,
Мен анинг кейнича гоҳи югуруб, гаҳ йиқилиб.
Йиқилиб ёна қўпуб, чунки уруб йўлға қадам.
Ваҳки, юз ништари ҳижрон аёғимға тикилиб.
Тобоним дарду бало хораларидин ўюлуб,
Юрагим ранжу ано хорларидин тешилиб.
Турфа кўргилки, инон тортмай ул шўх даме
Сўнгича бўйла қотиқлиқ била ҳолимни билиб.
Ишқ дардиға жуз ўлмак йўқ эмиш ҳеч илож,
Бош қўюб оллиға онингки бу маънийни билиб.
Истарам ўзни харобот ичида лояъқил,
Ҳуш чун боиси ранж ўлди нетармен осилиб.
Гар Навоийға ёғин ашк эдию раъд — фиғон.
Ҳажр чун кож урубон кўзларига ўт чоқилиб.
* * *

Юз тўшўклук кўнглум ўртарсен жафодин қон қилиб
Халқ куйдурган киби занбур эвин вайрон қилиб.
Жавҳари ишқинг ёшурғач ўртадим кўнглумға доғ,
Ўйлаким қўйғай нишон эл нақдини пинҳон қилиб.
Кўҳи оҳандек ғаминг кўнглумдин олғон не осиғ,
Ким яна жонимға отдинг барчасин пайкон қилиб.
Юз ўлук тиргузди лаълингга етишкан жоми май,
Гўиё бердинг оиинг ҳар қатрасин бир жон қилиб.
Ақлу дин нақдин ўғурлар гўйи ул айёрваш,
Буки беҳуга айлар элпи ҳусниға ҳайрон қилиб.
Бўлубон ҳар шамъга парвона куйма, эй кўнгул,
Ишқ ўтлуғ зулматида ўзни саргардон қилиб.
Эй Навоий, дема лаълин тишлар эл қатлиға ёр,
Балки элга жон бағишлар, бизга қасди жон қилиб.
* * *

Ваҳ, не қотилдур келур ойини зулму кин солиб,
Ошиқ ўлтурмак учун ҳар қошиға юз чин солиб.
Чун ўтуб ишқ аҳлидин ошубу сабру фаҳм ўлуб,
Чун етиб зуҳд аҳлиға торожи ақлу дин солиб.
Ҳар тарафким, гом уруб — юз порсо йўлин уруб,
Ҳар қаёнким, кўз солиб — яғмову қатл ойин солиб.
Эл сориким юзланиб — қиндин чиқариб тийғи кин,
Чун манга маркаб суруб — бошимға тийғи кин солиб,
Бу сориғ рухеора бирла қон ёшимдин ёд қил,
Ичсанг олтун жом ичинда бодайи рангин солиб.
Сенсизин, эй умр, чун мумкин эмас орому сабр,
Борма ҳар дам бизни мундоқ бедилу ғамгин солиб.
Боғи ҳуснунгким гул очти ранг-ранг, эй муғбача,
Гўё ичтинг майға барги лолаву насрин солиб.
Шаръсиз хошок аро хашхошдекдур, эй ҳаким,
Кўкка чиқсанг жайбинг ичра субҳайи Парвин солиб.
Дарду ғам қолиб, Навоий жони чиқти оқибат,
Ҳажр элиндин хонумонин борди ул мискин солиб.
* * *

Ишқ ўти ичра ҳар дам кул бўлурмен ўртаниб.
Гаҳ-гаҳи ҳам телба итлардек чиқармен чурканиб.
Тоблиғ гесусига чирмар мени саргаштани.
Кўрмадук икки қуюн бир тор бирла чирманиб.
Маст бўлсам остонинг бас манга бош қўйгали,
Не ҳадимким, такя қилгаймен тизингни ёстаниб.
Ишқдин кўп маърифат харж айлади Мажнун манга,
Бўлмаса мажнун, қилурму харж, мендин ўрганиб.
Мен киму густох ўнмак илгинг, эй султони ҳусн,
Итларингнинг чун кафи нойин ўпармен айланиб.
Ёрдин бўлмас жудо, жонга бало бўлғай кўнгул,
Қуш балосидекки, айрилмас кичикдин ўрганиб.
Ҳажр аро саргаштамен андоқки, то тутқум қарор
Иш сиқилмоқдур, бори олам бошимга айланиб.
Бевафодур чун жаҳон гулзори, эй кўнглум қуши,
Бўлма бир гул волеҳи, булбулға погоҳ ўтканиб.
Ёрига борса юз иш бўлса, Навоий тарк этиб,
Лек қайтур вақти ҳар соат бир ишга куйманиб.
* * *

Сўзи ҳажринг ичра ҳар дам заъфлиғ жисмим ёниб,
Ўтқа тушган қил масаллик ўртанурмон тўлғониб.
Очқил ўтлуғ оразинг, эй шамъким, парвонадек
Ўртанай бошинг уза бир неча қатла айлониб.
Солғасен оламға ўт, гар гул совуғи тобидин
Ғупчадек гулшанга чиқсанг ҳуллаларга чирмовиб.
Бийм эрурким офаринишдин чиқаргайсен дамор,
Базмдин усрук чиқиб майдонга чопсанг отлониб.
Ёр ила хўй айлаган кўнглум эрур ул най қуш,
Ким кишидин айрпла олмас кичикдин ўргониб.
Қабрим узра қўйғасиз тошеки, заъф айёмида
Ул пари кўйида ётмишмен бошимға ястониб.
Молдин умрунгга осойиш агар етмас, не суд,
Нуҳ умри ҳосил этсанг, ганжи Қорун қозғониб.
Эй, Навоий, тушта гар кўрмак ани мумкин эса,
Барча гар худ сўнгги уйқудур, нетарсен уйғониб?
* * *

Ичсангиз май суйидин ишрат уйин обод этиб,
Журъае ҳам қуйғасиз туфроққа бизни ёд этиб.
Соз этинг аввал ғамимдин нағмаким, барасл эрур,
Уй иморат айламак хоро била бунёд этиб.
То ҳавойимен ул ой ҳажрида андоқким булут,
Тоққа ҳар дам юзланурмен ёш тўкуб, фарёд этиб.
Ваъдайи васл этса ул Ширин санам, ғам тоғини
Қозғамен тирноғларимни тешайи Фарҳод этиб.
Ул қуюндурмен фано даштидаким, бўлдум адам,
Ҳар не боримни бошимдин чуюриб, озод этиб.
Ҳар замон кўнглум қотиқ эрмас дема, эй сиймбар,
Ёшурун қолмас булур ичра ниҳон фўлод этиб.
Воқиф ўлким, даҳр деҳқони сенинг қасдингдадур,
Исмин онинг гул қилиб, отин мунунг шамшод этиб.
Майга тарғиб этмагинг кофийдурур, эй пири дайр,
Мундин ўзга ишни найларсен манга иршод этиб.
Истама лаълин, Навоийким, маразда эмганур
Табъини сиҳҳатлиғ эл шарбат била муътод этиб.
* * *

Хорлар бир гул ғамидинким кўнгулга бутрашиб,
Ҳар бири мужгонининг бир захми ичра ўрнашиб.
Ё раб, андин саъброқ ҳолат бўла олғаймуким,
Икки ҳамдам бир-биридин айрилурда йиғлашиб.
Бу уқубатқа талофий ҳажр дафъ ўлғоч будур
Ким, қучушқойлар алар, бир-бирга ногаҳ учрашиб.
Истағайму ҳури жаннат ёнида кавсар суйин
Кимки ёри бирла бир кун бода ичти ёндашиб.
Сарв қаддим ишқидин кўп тўлғаниб мен кўргали,
Боғ ароким чиқти сарву ишқнечон чирмашиб.
Ўлса ўлдумму дегай, улким севар ёри била
Қолсалар хилват аро, ағёр ҳар ён тарқашиб.
Соқиё, май бирла сол жонимға андоқ шуълаким,
Ранжу меҳнат дуди чиққайлар бошимдан тўлғашиб.
Ғам хазонида тўкармен ашклар, тортиб гирев,
Навбаҳор андоқки ёғқойлар булутлар кукрашиб.
Эй Навоий, бевафо давр аҳлиға индурма бош
Ким, алар қошида бош индурган эл бўйнун қашиб.
* * *

Хуштуртур бир тийра шоми ҳажр ики ёр учрашиб.
Топишиб, бир-бирларин маҳкам қучушуб, йиғлашиб.
Ҳажр дардию фироқ, андуҳиға таскин бўла,
Ўлтуруб улфат била, бир-бирларига ёндашиб.
Фурқат айёмида ҳар бирнинг бошига келганин,
Юз туман ҳамдардлиғлар бирла ҳар дам сўзлашиб.
Гоҳ васл иқболининг ишратларидин шукр деб,
Гаҳ фироқ идборининг шиддатларидин мунграшиб.
Гоҳ икки ришта янглиғким топар бир-бирга тоб,
Иккилик фаҳм ўлмоғудек бир-бирига чирмашиб.
Гаҳ бу чирмонмоғ очилғонда ҳам икки риштадек,
Тоб очилса қайтара ҳам бир-бирига тўлғашиб.
Икки ёндин қўл ҳамойил берк-берк андоқ чекиб,
Ким яна бир-бирдин айрилмас масаллиқ ўрмашиб.
Айни васл ичра иши ўтса шикоят мўжиби,
Икки ёндин рафъ этиб, бир-бирларини алдашиб.
Эй Навоий, бу маҳол андишаға чирмашма кўн,
Журъат айлаб бетаҳоши сўзларинг ҳаддин ошиб.
* * *

Бир ой фироқида ҳар тун бошимға ўт тутошиб,
Қуёшға шуъла етиб, дуди етти кўкдин ошиб.
Чу элтиб икки тарафдин бошин қулоғиға зулф,
Магарки қатлима ҳар бир сенинг била кенгошиб.
Ўзини ҳечча фаҳм айлабон уётқа қолиб,
Ажал фироқинг ила ўлтурур учун ўчошиб.
Қуёш дамин ола олмай, кириб қаро ерга,
Йиқилди, ҳуснда гўё юзунг била талошиб.
Чаманда сарвға ноз айламай ярашмай кўп,
Валек ҳар не қилиб сарвнозима ярошиб.
Фироқ аро не тирикликдурур, хушо ўлган,
Висоли ториға уммед риштаси улошиб.
Навоий улча қазодин эрур, бўйин сунғил,
Ким улки бош чекибон, сўнгра кечгасен қошиб.
* * *

Икки ўтлуғ наргисингким қилдилар бағрим кабоб,
Биридур айни хумор ичинда, бири масти хоб.
Тийғ тортиб, дам олай-олмай етиштинг бошима
Гўиё хуршид янглиғ йўлда кўргуздинг шитоб.
Офариниш баски аҳволимға йиғлар ҳар кеча,
Ашк дарёси эрур гардуну кавкаблар — ҳубоб.
Толпинурмен ашк аро ҳар дамки тишлар лаълини
Ким тенгизга тушса, жон ваҳмидин айлар изтироб.
Ранжу заъфим бўлмиш андоққим, сўра келган улус
Ҳолим айларлар, савол, аммо эшитмаслар жавоб.
Неча тасбиҳинг ҳисоби, зоҳидо, ич бодаким,
Сену мендекларга худ бу коргаҳда не ҳисоб?
Гар карам дарёсининг мавжи будурким, чоғладим,
Қони ўз бўйниға, ким ишратдин этса ижтиноб.
Ич, Навоий, майки фаҳм эттук табиби ишқдин,
Ғуссаву ғам заҳрига тарёк эмиш ёқути ноб.
Хосса базмиким қуёш жомин шафақ роҳи била
Элга тутгай хусрави анжумсипоҳи Жамжаноб.
* * *

Лабингдин хаста жонким бўлди бетоб,
Эмас бетоб, анга эрур шакархоб.
Ёшимдин обрўюм борди, билдим,
Ки равнақсиз қилур олтунни сиймоб.
Дошинг ҳажрида ҳар наълеки кессам,
Келур пайваста, жоно, шакли меҳроб.
Қилич боғи белинг қучқон ҳасаддин,
Кўзумга аждаредур шакли қуллоб.
Кўзум оллиндадур лаълинг хаёли,
Эмас кирпикларим устида хуноб.
Фироқ илги, фиғон, жон риштасидин,
Чиқорур тордин андоқки мизроб.
Фалак бошингга қоплаб ит терисин,
Сен они жаҳлдин деб кишу синжоб.
Ажаб йўқ, одамийлиқни унутсанг,
Ўзунгни бўйла ит чармида асроб.
Навоий, ранж кўрма оғзин истаб,
Ким ул бир жавҳаредур — асру ноёб.
* * *

Ҳаво хуш эрдию илкимда бир қадаҳ майи ноб,
Ичар эдим вале ғамдин қадаҳ-қадаҳ хуноб.
Ки ҳозир эрди ўшул сарви наргиси махмур,
Валек рағмима қилмас эди қадаҳға шитоб.
Манга не заҳраи улким, десамки, бир қадаҳ ич,
Не онсиз ичгали май, не қарору тоқату тоб.
Бу ғусса бирла ичим қон бўлуб нечукки қадаҳ,
Кўзумга ҳар нафас ашк эврулур мисоли ҳубоб.
Чу англадики борур ихтиёр илгимдин,
Кулуб қадаҳ киби лутф айладию қўйди итоб.
Қадаҳни ичтию юз лоба бирла тутти манга,
Ки онинг ичгани-ўқ қилди мени масту хароб.
Чу соқий этти қадаҳ кўзгусида жилваи ҳусн,
Не айб, ошиқи майхора кўнгли бўлса ябоб?
Навоий васл биҳиштида шукр қил бу нафас,
Ки ёна чекмагасен ҳажр дўзахида азоб.
* * *

Дошу юзунгни мунажжим чунки кўрди бениқоб,
Деди: кўрким, қавс буржидин туғубтур офтоб.
Бир лабинг жон олди андоқким, бириси билмади,
Эмдиким билди, ароларида бордур шаккароб.
Гар фалак қошинг била баҳсе ҳилолидин қилур,
Бир деса пайваста, жоно, эшитур икки жавоб.
Гул киби юзунгда тер фард этти ҳушумдин мени,
Гарчи беҳуш элга ҳуш учун муқаввийдур гулоб.
Ким сиришким кўрди, маълум этти ишқим ҳосилин,
Дона бирла ўйлаким эл нақдини айлар ҳисоб.
Гарчи ишқ ўтида кўнглумни ўқунгга шишладинг,
Гарм бўлмаким, ҳануз не сих куймиш, не кабоб.
Не чамандур буки ҳасрат суйию дард ўтидин
Парвариш топмиш қаю бир гулдаким бор обу тоб.
Гар Навоийнинг куюк бағрида қондур, не ажаб,
Хомсўз ўлур ёлин узра тушуб куйган кабоб.
* * *

Баҳор элга айшу манга изтироб,
Кулуб ҳолима барқу йиғлаб саҳоб.
Солиб туфроғ устида бир гул ғами,
Ориғлиқ судек жисмима печу тоб.
Кетиб ғунчадек доғи наргис киби,
Оғиз бирла кўздин манга хўрду хоб.
Эсиб халқ сори насими висол,
Менга ҳажр ўтидин етиб илтиҳоб.
Гули васл агар даҳр боғида йўқ,
Етар қатлима ҳажр хори азоб.
Кўҳан дайр бедоду зулми била,
Дариғоки, ўтди замони шабоб.
Чу йўқ васл, бехудлуғ авлодурур,
Қадаҳ давриға айла соқий шитоб.
Ки ўзни қилай неча соғар чекиб,
Бу дайри хароб ичра масти хароб.
Навоий, десангким замоне тинай,
Замон аҳлидин айлагил ижтиноб.
* * *

Қони сенинг киби оламда дилрабо маҳбуб,
Кўз ила қотилу лаб бирла жонфизо маҳбуб,
Не зулм айласанг аҳбобқа, худо ёринг,
Чу халқ анламамиш сен киби худо маҳбуб.
Хумори дарди била ҳажр меҳнатида манго,
Илож бодадур, ой ҳамдаму даво — маҳбуб.
Ниёз ишқ сори нози ҳусн жонибидур,
Агарчи шоҳ муҳиб бўлсау гадо — маҳбуб.
Мени гадога не ҳол ўлғай, эй мусулмонлар,
Ки солди ишқ бошим узра подшо маҳбуб.
Рафиқлар ўтунгиз дайр кўйидинки, мени
Хароб айлади ман доғи мубтало маҳбуб.
Гар ўлса аҳли муҳаббат Навоий, эй ҳамдам,
Вафо керак анга, қилғон сойи жафо маҳбуб.
* * *

Қон ёшим йўлунгда томмайдур кўзум гирён бўлуб,
Ким аёғингга тушубтур кўз қароси қон бўлуб.
Ғунчадек кўнглум чекар ун ғарқ ўлуб хуноб аро,
Сўз деганда оғзинг икки лаъл аро пинҳон бўлуб.
Сўрса Мажнун ишқ даштида мени, айт, эй рафиқ,
Ким қуюндек итти бу водийда саргардон бўлуб.
Ҳажри кўнглумни бузуб, ғам сели ҳамвор этти, пой,
Ким асар ҳам йўқтур ул маъмурадин вайрон бўлуб.
Тиғи худ ўтти, суубат кўрки, муҳлик ёраси,
Бу замон бошимга қолибтур балойи жон бўлуб.
Ҳар замон оғзинг хаёли санчилур кўнглум аро,
Гўиё бу ғунча они захм этар пайкон бўлуб.
Чарх ушшоқ оҳи ўқидин магар ваҳм эттиким,
Қубба қилди меҳрини ўз ҳайъати қолқон бўлуб.
Ҳашр хуршидига мониъ фикр қилмассен, не суд,
Атласи гардунсаро пардангға шодурвон бўлуб.
Эй Навоий, фоний ўл ёр истасангким, хўб эмас—
Жонни севмаклик баҳона ўртада жонон бўлуб.
* * *

Қотил кўзунгки ўлтурур элни боқиб туруб,
Боқмас манга, кўзум нечаким турса телмуруб.
Ҳар қатла ит киби тушарам ўзга рахнадин,
Ҳар лаҳзаким мени чиқарур кўйидин суруб.
Синғон қадаҳ кибики, оқар ҳар тараф майи,
Қонлар оқиб, чу ғам тоши бошимни синдуруб.
Ҳар бир бўлуб бир ахтари паҳси чу шоми ҳажр,
Чун дуди оҳим учқунини кўкка еткуруб.
Ишқинг бош урса зор танимдин, эмас ажаб,
Ҳошок ичинда шуълани бўлғайму ёшуруб.
Андоқ латифдур таниким, ичса жоми май,
Борур танида қурсоғига тегру билгуруб.
Булбул парини гулки совурди бу боғ аро,
Дай сарсари анинг доғи баргини совуруб.
Даврон элига кимки вафо нўши арз этиб,
Ул ҳам муқобилида жафо неши еткуруб.
Буким қовар жафо била, эй кош, кўйида
Итларга тўъма қилса, Навоийни ўлтуруб.
* * *

Саҳлдур тўби демак, раъно ниҳолингни кўруб,
Ёки жаннат боғи гулзори жамолингни кўруб.
Равзада кавсар қироғинда хаёл эттим Билол,
Юз аро лаб, лаб уза шабранг холингни кўруб.
Соғинур ошиқлиғингга рўбарў келмиш қуёш,
Кўзгуда машшота ҳар соат мисолингнн кўруб.
Сарвдин булбул, не тонг, рам қилса тўбидин малак,
Жилваи қад ҳолатида эътидолингни кўруб.
Наргисинг афсуну гулбаргинг такаллум айлади,
Ақли кул топти фириб, ул макру олингни кўруб.
Элга ишратдур янги ой кўрсалар, лекин манга
Юзланур ошуфталиғ, мушкин ҳилолингни кўруб.
Ўлтурур ҳижрон туни, ўлсам ҳам армон қолмагай,
Тушта ҳам бўлса бир айёми висолингни кўруб.
Неттинг, эй соқийки, ўздин бордим андоқким, зулол
Олиб ичмасдин бурун, жоми зулолингни кўруб.
Судра ул ён, эй Навоий, ўзни муҳлик заъф ила,
Шояд этгай раҳм ул қотил бу ҳолингни кўруб.
* * *

Хаста жоним заъфин англа, кўнглум афғонин кўруб,
Сўрма кўнглум ёрасин, фаҳм эт кўзум қонин кўруб,
Васлида лаъли уза холин кўруб куйган киби,
Ўртанурмен жонда эмди доғи ҳижронин кўруб.
Водийи сабрим доғи хору хасак қилдим гумон,
Кўнглум атрофида ҳар ён нўки пайконин кўруб.
Англадим қилмиш кўзи олғон кўнгул сайдиға қасд,
Ҳар тарафдин чарга тузган хайли мужгонин кўруб,
Еру кўкта истабон найдо эмас Хизру Масиҳ,
Қочтилар гўё дудоғинг оби ҳайвонин кўруб;
Жисм боғида равон шакле тасаввур қилди ақл,
Бўстони ҳусн аро сарви хиромонин кўруб.
Шабнам эрмас наргис ашкидур, недин қон йиғламас,
Кўз юмуб очқунча гулшан умри поёнин кўруб.
Чархдин сидқ аҳли мотам ичрадур, фаҳм айлагил,
Ҳар саҳаргаҳ субҳнинг чоки гирибонин кўруб.
Номасин, ваҳ ким, очиб солмоқ назар мумкин эмас,
Чун Навоий ҳуши зойил бўлди унвонин кўруб.
* * *

Ун чекармен ишқ аро, бир наргиси жоду кўруб,
Боғлағон итдекки, фарёд айлагай, оҳу кўруб.
Ваҳ, нетиб машшотани оллинда кўргайменки, ёр
Аксидин ғайрат қилурмен, оллида кўзгу кўруб.
Оразу холинг хаёл эткач, етишти новакинг,
Қилди ул қуш майл, гўё дона бирла сув кўруб.
Чекти бош хаттинг лабу холинг қошида, ваҳ, не тонг,
Гар мулойим бўлса тўти шаккару ҳинду кўруб.
Лаблари хандон бўлур, кўргач кўзумда йиғламоқ,
Кўзларим йиғлар, лаби жонбахшида кулгу кўруб.
Носиҳо, не навъ майи жомини оғзимдин олай
Ким, ичармен, майда соқий оразин ўтру кўруб.
Гар Навоий муфрит афғон этса, жоно, қилма айб,
Сен ҳалок этган кўнгул сўгида йиғлар ўкуруб.
* * *

Хоки пойи бўлди жони хоксорим қон ютуб,
Ким чиқиб лаълини ўпгай риштаи зулфин тутуб.
Зулфин очқонда занах чоҳига тушгай минг кўнгул,
Қўймаса ул чоҳ уза рухсори шамъин ёрутуб.
Ишқ муҳриқ даштини қатъ айламак душвор эрур,
Кирмасам оҳим ели бирла ҳавосин совутуб.
Куйгали розимену ҳажрига йўқ, ваҳким, мени
Айлади рози иситмоққа ўлумдин қўрқутуб.
Дер эмиш, бир кун келиб кўнгли яросин буткарай,
Келса бутгил, эй кўнгул, бу сўзга худ бўлмас бутуб.
Даҳр бўстонида қилмоқ сайр айлаб ҳою ҳўй
Ҳарза кезмакдур ҳаётинг қушларини ҳуркутуб.
Жоми васлиндинки, элни тиргузурсен, бил яқин,
Ким Навоий ўлғуси хунобаи ҳижрон ютуб.
* * *

Бовужудиким адам бўлдум ғамидин қайғуруб,
Ҳеч оғзининг сўроғин лаълидин топмон сўруб.
Жоики, қат-қат қон бўлубтур доғи ишқинг кетмагай,
Лола баргидек ани бир-бир совурсанг куйдуруб.
Новакинг кўнглумда қилмиш хона, бовар қилмасанг,
Кўксума илгингни келтурким, турубтур билгуруб.
Ишқидур жон пардасида равшан эттим, дўстлар,
Неча куйгаймен ҳарир ичинда ўтни ёшуруб.
Барқдек пўямни айб этманг, саломат аҳликим,
Мундоқ ўтеким тутошибдур манга, бўлмас туруб.
Истама таҳсинки, шокирмен не келса оллима,
Шукр қилмай найлай олурсен қазони ёзғуруб?
Чун Навоий жониға марҳам эрур пайконларинг,
Кош, ёқса марҳами ўқунг ёнимга ўлтуруб.
* * *

Куйди кўнглум шуъла ўтлуғ достонидин тушуб,
Рост ул қушдекки, куйгай ўт фиғонидин тушуб.
Борурам урён тушуб тан захмидин, нолон кўнгул
Ул қаландардекки қолғай, занг ёнидин тушуб.
Кўйидин тушгай йироқ кўнглум эрур оворае,
Ким эрур девона, айру хонумонидин тушуб.
Тийғи бедодинг била борғон шаҳиди ишқнинг
Рустахези даҳр аро ҳар қатра қонидин тушуб.
Ғунчаси рангин бўлуб лаъли майидин, ўйдаким,
Ўт туташқай ошиқи кўнглига, жонидин тушуб.
Руҳи исён туфроғидин авж топмас, ўйлаким,
Бир малак журм айлабон олий маконидин тушуб.
Холи ҳажридин Навоий кўнгли оғрир, негаким,
Оғриғай элнинг қаро доғи ниҳонидин тушуб.
* * *

Ул пари ишқида йўқким мени девона куюб,
Ясағонлар ҳам ўзин оқилу фарзона куюб.
Ишқ ўтидин киши бир қатла куюб бўлса халос,
Чун яна қайтибон ул шуъла сари, ёна куюб.
Ишқ кўксумга чу ўт солди, кўнгул ҳам куйди,
Чуғз ҳам ўртаниб, ул ўтқаки вайрона куюб.
Юзидин ўртанибон талпинур оллида кўнгул,
Шамъ аёғида урунғон киби, парвона куюб.
Ойки сўрдунгки, қачон куйди бузуғ кўнглум уйи,
Оразинг барқи чақилғонда, бу кошона куюб.
Ўртаниб ақлу кўнгул, ишқ чу айлаб туғён,
Андаким барқ тушуб, оқилу фарзона куюб.
Чун Навоий чекиб ул ой ғамидин шуълаи оҳ,
Ошно кул бўлуб ул ўтдину бегона куюб.
* * *

Эл парию ҳурни дегай гумон қилғонча хўб,
Лек эрур ҳури паризодим менинг юз онча хўб.
Давр ичинда фитна ҳам кўп, хўб ҳам беҳад, валек
Бўлмагай мингдин бир ул сарфитнаи давронча хўб.
Кун била тун юз била хаттингча хўб эрмас яқин,
Бўлса бу гулшанда бўлғайлар гулу райҳонча хўб,
Ҳуснига ушшоқ агар менча ҳалок эрмас не айб,
Ким, киши ул юзни кўрмабдур мени ҳайронча хўб.
Ҳуснидин тўнмоғ эмас мумкинки, беҳад хўб эрур,
Кўйғой эрдим, бўлса эрди Юсуфи Канъонча хўб.
Эй кўнгул, Фарҳод Мажнун бўлғай эрди бизча зор
Бўлса эрди Лайлию Ширин бизинг жононча хўб.
Буки тарки ишқ этарлар ваъда ёлғон қилса ёр,
Қилса бўлмас, бўлса ёр ул ваъдаси ёлғонча хўб.
Эй кўнгул, ҳуру пари васфин эшиттим, гўиё
Ҳеч қайси одамилиғда эмас инсонча хўб.
Эй Навоий, кўйининг хори кўзумга гулча бор,
Ким, эрур оллимда кўйи равзаи ризвонча хўб.
* * *

Улки боштин то қадам бор ончаким имкони хўб,
Садъяки бўлғай бириким, халқ дерлар они хўб.
Тўкса қон ул кофир, ўзга хўбни севгил демонг,
Эй мусулмонлар, жаҳонда бир анингдек қони хўб.
Ҳури жаннат шаклидин ҳам дилрабо ҳуснунг латиф,
Хулди ризвондии доғи кўюнг саробўстони хўб.
Жонни жонон истаса, қилмоқ тааллуд хўб эмас,
Найласун жон, улки, бўлғай сен киби жонони хўб.
Ҳусн офатдин эмас холи, бу дамким хўб сен,
Саъй қил, жоноки, ўтсун хўблуқ даврони хўб.
Кўз гуноҳи кўрмакинг эрдики, тўктунг қон ёшин,
Хўб эмас, жоно, тўкулмак бегунаҳлар қони хўб.
Эй Навоий, ғайр рашкидин висоли базмида
Ўйладурменким, кўрунубтур манга ҳижрони хўб.
* * *

Эй, санга юз хўбу лаб хўбу лабингдин кулгу хўб,
Ҳар неким воқиъ бўлур сендин кўзумга асру хўб.
Дединг ул ой васфин, эй ровий, яна сўз демагил,
Хўблардинким сўзунг эрду бу ерга тегру хўб.
Хўблар қул бўлдилар, лекин парилар қочтилар,
Олам ичра одамий бир сенча бор эркинму хўб.
Хўбларни арз қилдим қилмади кўнглум писанд,
Они кўргач ихтиёри қолмайин деди бу хўб.
Васлида жонимға ҳажридин не келганни демон,
Ким фараҳ базмида зикр этмак эмастур қайғу хўб.
Жавру лутфу кибру ноз андин кўнгулга хўб эрур,
Ҳақ азалда зотини анинг яротибдур чу хўб.
Соф қил хотирки, солғай акси ул юз яхшиким,
Кўргузур юзни қачонким равшан ўлди кўзгу хўб.
Эй кўнгул, борсанг ул ой наззорасиға зинҳор
Ашк бирла кўзларингдин ғайрининг нақшин юв хўб.
Хўбларни кўрмаса сенсиз Навоий қилма айб
Ким, кўрунмайдур кўзига кимса сендин айру хўб.
* * *

Оҳким ул онинг бегона бўлди оқибат,
Ҳажридин бехудлуғум афсона бўлди оқибат.
Ақлу дониш лофини урғон кўнгул йиғлай юруй,
Ул париваш ҳажрида девона бўлди оқибат.
Қатра-қатра шодлиғ ашкинки сочтим васлида,
Барча ҳижрон қушлариға дона бўлди оқибат.
Борголи ул ҳусн ганжи ғам бузуғ кўнглумдадур,
Аждаҳо уйи бизинг вайрона бўлди оқибат.
Соқиё, май тутки, ҳажр андуҳидин мен телбани
Фориғ этган соғару паймона бўлди оқибат.
Чекма ун оҳим кўр, эй Мажнунки, Лайли кўп фиғон
Чекти, ўртанган вале парвона бўлди оқибат.
Бутқа гар бош қўймадим кўргилки диним туҳфаси,
Дайр пири оллида журмона бўлди оқибат.
Дединг аввалким Навоий, сени гаҳ-гаҳ тиргузай,
Ҳеч билмонким санга, жоно, на бўлди оқибат.
* * *

Баҳор эл гулга мойил, бағрима юз хор ҳар соат,
Етиб ҳар хоридин кўнглумга минг озор ҳар соат.
Бу ақшом нотавон кўнглумдин, эй аҳбоб, ўлунг воқиф
Ки, ҳолидин борур заъф айлаб ул бемор ҳар соат.
Бўлурмен ўйлаким, кўрган замон вайрон бўлуб кўнгли,
Бошимда йиғлағай ҳам ёру ҳам ағёр ҳар соат.
Эмас вайронада ҳар дам ўлардек ҳолатим, ваҳким,
Турубтур бошима емрулгали девор ҳар соат.
Дамо-дам заъфим андиндурки, мужгонинг хаёлидин
Жароҳатлиғ кўнгулга сончилур бир хор ҳар соат.
Жунунум ҳар дам афзун бўлса, эй ҳуш аҳли, тонг йўқким,
Кўзумга жилва айлар ул пари рухсор ҳар соат.
Майи лаълингға не кайфият эрдиким, насимидин
Бўлурлар масту бехуд юз туман ҳушёр ҳар соат.
Бу базм ичра не амну айшким, ҳар давр аёғинда
Йиқар бир нотавонни гумбази даввор ҳар соат.
Фано дайрида гар май важҳи йўқ, бас хирқау дафтар,
Мени манхонадин судратма, эй хаммор, ҳар соат.
Агар бошимға ёғса тош гардундин, тонг эрмаским
Борурмен ул нари кўйига мажнунвор ҳар соат.
Навоий, то жаҳон аҳлиға сен вобаста, кўнгронма,
Алар жавридин ўлса хотиринг афгор ҳар соат.
* * *

Танимға берди жол ул нахл қомат,
Дема қомат ани, дегил қиёмат.
Вафоға майл қилмас нахли қаддинг,
Ки, топмиш жавр аро кўп истиқомат.
Юз очма, гарчи тутқон кўрса маъзур,
Мени ишқингда арбоби маломат.
Не ғам гар юз менингдек ўлса, ё раб
Ки, бўлсун ул масиҳодам саломат.
Абад умрича бор оллида ўлмак,
Буюрма, эй пасиҳатгў, надомат.
Недур, эй шайх, ушатмоқ соғаримни,
Бутун қил, бор эсанг аҳли каромат.
Навоийни, дединг кўюмдин ўтма,
Саломат бўл, десанг айлай иқомат.
* * *

Тийра кулбамга кириб, жоно, ўлумдин бер нажот,
Зулмат ичра Хизрға ул навъким оби ҳаёт.
Сода кўнглум ичра лаълингнинг хаёли тушгали,
Шишаедурким анинг ичига солмишлар набот.
Оразинг меҳрида оғзингдур гадолиғ қилғоним,
Ҳақ сени хуршид қилмиш, заррае бергил закот.
То кўнгулдин бош чиқармиш ҳар тараф пайконларинг,
Қуш боласидек бўлубтурким, бўлур темурқанот.
Васл умидига тилармен умр, лекин, войким,
Сенсизин кўрсам тирикмен, ўлтурур мени уёт.
Истасангким, ул қуёш чиққач санга қилғай тулуъ,
Эй кўнгул, ғам сели етгач тоғдек тутқил сабот.
Ишқинг ўтин гар, Навоий, десаким айлай рақам,
Сўзидин куяр қалам, қурур қаро, эрир давот.
* * *

Жаҳдим андоқдур етишгайменму деб васлингга бот,
Ким қабул этмон оғир деб чиқса эгнимдин қанот.
Сабр тоғи бирла қилмоқ пўя бўлмас, эй кўнгул,
Ташла ул юкни етишмак истасанг васлига бот.
Шаҳсуворимнинг буроқи пўясидин қолди барқ,
Ким анинг феъли шитоб эрмиш, мунунг расми сабот.
Кўп Масиҳодин дам урма, қил ҳаётингни туфайл —
Ангаким топмиш Масиҳ онинг туфайлидин ҳаёт.
Меҳр юз кўрмай ўчашти пардадин чиққач юзунг,
Олғали қўймас сориғ юзин қаро ёрдин уёт.
Чун юди кўзлар саводин ашк, ёрут юз очиб,
Ким дирамсиз элга бой эл фарздур бермак закот.
Эй Навоий, хоки пойи васфида ширин сўзунг
Бор биайниҳ тўтиё ичинда солғондек набот.
* * *

Эй кўнгул, ёр ўзгалар домига бўлди пойбаст,
Сенга мушкул ҳолату бизга қатиқ иш берди даст.
Васл торин чекти ул, мен доғи чектим, оҳким,
Риштани уздию бўлдум ажз туфроғига паст.
Неча бош қўйдум йўлиға, ваҳки, қилди поймол,
Заъфлиқ жисмимға зулфи торидек солиб шикаст.
Заҳра йўқ, мужиб сўрарға бўлмасун, ё раб, киши
Муфлису ошиқ, севар дилдори — мустағнию маст.
Соқиё, бу ишга бехудлуғдин ўзга йўқ илож,
Мужда муғ кўйиға еткургилки, бўлдум майпараст.
Ғарқ ўлай май баҳри ичра рост ул ғоятқача,
Ким солиб бўзғум аро чеккай ажал қуллоби шаст.
Эй Навоий, журм узри даштида қил пўяким,
Яхши эрмас зуҳд занжириға бўлмоғ пойбаст.
* * *

Ёр бўлмоқ тонг эмас мен зори расво бирла дўст,
Ким пари гоҳи бўлур мажнуни шайдо бирла дўст.
Лаълини севдум, кўзининг қатлидин қайғурмоғум,
Не ғам ўлмактин, киши бўлса Масиҳо бирла дўст.
Бодапаймо зоҳид ўлса душман, эрмастур ғамим,
Менки бўлдум бир ҳарифи бодапаймо бирла дўст.
Зулфи савдоси бу савдои бошинда кўптурур,
Бўлса савдо аҳли, тонг йўқ, аҳли савдо бирла дўст.
Сарв қадлиқ гулжабинлик дўстнинг айвонида
Бўлмоғум не гул била, не сарви раъно бирла дўст.
Ҳажрдин олам қоронғудур вале, ғам йўқ, гаҳе
Жилва қилса ул жамоли оламоро бирла дўст.
Хизр юз меҳр ила тутқон жоми Жамдин яхшироқ,
Титса май дурдини юз торожу яғмо бирла дўст.
Бўлма дунёдўст, гар истар эсанг осудалик,
Лек ҳар не қилсалар, бўл аҳли дунё бирла дўст.
Эй Навоий, неча душман бўлса, ёпма дўстдин,
Чун санга бўлмиштур ул юз минг таманно бирла дўст.
* * *

Войким, душмандек ўлди аҳдидин бегона дўст,
Душманим ўлтурса аҳд эттимки тутмай ёна дўст.
Соғаримда заҳру саҳро узра пўям шиддатин
Билмас улким, бор анга ҳамкосау ҳамхона дўст.
Жон қуши ўртанди севгач ёрнинг ўтлуғ юзин,
Найлагай куймай, чу бўлғай шамъ ила парвона дўст.
Водийи ҳижронда ағёриға ёр ўлдум не тонг,
Гар бўлур ғули биёбоний била девона дўст.
Дўстлуқ жонондин истармен манга олам эли
Душмани жон бўлса бўлсун, бор эса жонона дўст.
Аҳли дин паймоншикандур, қилса бўлмас дўстлуқ,
Бас манга муғ дайрида улким тутар паймона дўст.
Зулфига тушса Навоий холи шавқидин не тонг,
Домдин йўқ чораси ҳар қушки бўлғай донадўст.
* * *

Соқиё, ҳижрон тунидур, бода тут,
Ул қуёш бирла бу шомимни ёрут.
Ҳажридин асру малолатдур манга,
Май била бир лаҳза кўнглумни овут.
Жом даври ламъасин барқ айлаким,
Чиқти мағриб тоғидин мушкин булут.
Ғам туни ҳам тийра, ҳам поёни йўқ
Оҳ ўтин чек, субҳнинг шамъин ёрут.
Ул қуёш ҳажрида андоқким шафақ,
Чарх тийғи зулмидин хуноба ют.
Олам аҳлидин етишмас ғайри захм,
Эй жароҳатлиғ кўнгул, бу сўзга бут.
Бўлди фурқатдин Навоий тийрарўз,
Соқиё, ҳижрон тунидур, бода тут.
* * *

Эй кўнгул, ёр фироқида лаболаб май тут,
Дам-бадам лаъли хаёли била хотирни овут.
Жону кўнглумни бир ўпмоққа тиларсен уномон,
Ортуқ айла ададин, йўқса баҳосин ўксут.
Кўзу кўнглунг домайин боргали бўлмиш тийра,
Васл шамъи била ул тийра ватанларни ёрут.
Ваҳ, неча бизни соғинмоғни унуттунг бир ҳам,
Ё соғинмоқни соғин ёхуд унутмоғни унут.
Кўз фироқингда оқардию сиришки қуруди,
Ёмғури бўлмас, агар айни баёз ўлди булут.
Айласа хотирингға тафриқа қушлари ҳужум,
Зикр ўти доғи риёзат тоши бирла уркут.
Эй Навоий, мени зор айлади бир лўливаш,
Ким ҳам арлот унут бўлди манга, ҳам билгут.
* * *

Навбаҳор ўлдию мен ҳажрида, соқий, май тут,
Токи йиғлай қилибон арбада андоқки булут.
Ҳажрдин абри баҳори кибидур тийра кўзум,
Кўз юмуб очқунча, эй барқи висол, они ёрут.
Сен суманбарсену мен лола киби қон ароким,
Дояи даҳр берибтур манга қону санга — сут.
Ҳажр андуҳида мен, соқий, ул ойдин сўз деб,
Мени бир-икки тўла соғари май бирла овут…
Ики лаълингни ўпай доти баҳо жон берайип,
Гар баҳо ўксук эоа сен доғи иисфип ўксут.
Бода чун боиси нисён эмиш онча ичайин.
Ким, манга ҳар неки жуз ёрдурур бўлсун унут.
Эй Навоий, манга бас ул санами лўливаш,
Бекка қипчоқу оғар, шаҳга қиёту билгут.
* * *

Тутти кўк ферузагун жомини шингарфи булут,
Соқиё, нилуфари жом ичра гулгун бода тут.
Чарх даври чун малолат боисидур, неча кун
Чархдек жому шафақгун май била ўзни овут.
Тонса кундуз кун шиоъидин замиринг тийралиқ,
Кеча бори май қуёшидин замирингни ёрут.
Чун унутқунгдур сен элни, эл сени, бори чекиб
Айш жомин, бу унутмоғларни бир соат унут.
Носиҳо, чун умр ўтар, қўйким, бўлай ишрат била,
Айш таркин ким буюрди, ўктадур бу навъ ўгут.
Гар зулоли васл, эй солик, қилурсен орзу,
Хотирингни орзулар ўтидин аввал совут.
Эй Навоий, чиқти чун рангин булут, рангин май ич,
Ким, сен ўлмай, қилғуси кўп жилва бу рангин булут.
* * *

Вужудум ўртадииг, эй ишқ, эмди тарким тут,
Худой учунки, мени қайда кўрдунг, анда унут.
Кўнгулни васл чароғи била, дединг, ёрутай,
Тутошти чун бизнинг уй, эмди ўзга уйни ёрут.
Чу васл куймак ила ҳосил ўлмади, эй кўз,
Таҳассур ашки била шуълалиқ кўнгулни совут.
Жунуни дафъиға кўнглумни доғ этай дебсен,
Бу доғ саҳлдурур, ҳажр доғидин қўрқут.
Бухори оҳим эрур лойиқ англагил, эй ашк,
Баҳори ҳуснига ногаҳ кераклик бўлса булут.
Не воқиъ ўлса чу тақдирдин эмас хориж,
Бас ўктадур қилуридин кишига бермак ўгут.
Навоиё, бу ўтар олам ичра беш кун қил
Ўзунгни май била машғулу ишқи бирла овут.
* * *

Келгил, эй қурбон кўнгул, ул қоши ё меҳрин унут,
Чун вафодин тортилур, сен ҳам бориб бир гўша тут.
Чунки ул бизни унутмоғни соғинди яхши иш,
Сен доғи, кел, бир нафас они соғинмоғни унут.
Ул қуёш ҳар дам бўлур бир зарра бирла гарм меҳр,
Меҳр шамъин сен доғи бир ўзга ой бирла ёрут.
Ҳайф эрур ҳар шўхи раъно юзига чун пок ишқ,
Шавқ ўтин, кел, сен доғи бу ишвагарлардин совут.
Эй пари, бир телба гар овора бўлдим ғам ема,
Одамийвашлар била нозук мижозингни овут.
Гар кўзум ёшига ул гул мултафит бўлмас, не ғам
Гул булутдин тозадур, сероб эмас гулдин булут.
Даҳр боғида гиёҳи меҳр ҳаргиз бутмади,
Гар десангким кўрмайин бемеҳрлик, бу сўзга бут.
Шаҳди ишқинг заҳр этар гардун, сен ушбу жомдин,
Хоҳ комингни очит, хоҳи мазоқингни чучут.
Тарк қил, сен ҳам Навоийдек ҳавосин, эй кўнгул,
Ёки ҳар дам бир тараф майлин кўруб, хуноба ют.
* * *

Ул малаксиймоки солмиш ҳуснидин оламға ўт,
Қайда қўйғай солмайин жинси бани одамға ўт.
Чарх уза хуршид эмаским, бир қуёш ҳижронидин,
Шуълаи оҳим солибтур бир бийик торамға ўт.
Базм аро қўйманг мени, эй ишрат аҳли, зинҳор
Ким, ғамим барқи солур юз хотири хуррамға ўт.
Ҳар дамим бир ўтлуғ оҳ ўлса, таажжуб қилмангиз:
Ҳажр сўзидин тутошибтур бу иссиғ дамға ўт.
Зулфи соҳирдурки, ўтлуқ орази узра тушуб,
Солмади юз шуъласи ул турраи пурхамға ўт.
Кўкта ул шакли мудавварким, кўрубсен, шуълалиқ,
Тушмиш ул юз ламъасидин наййири аъзамға ўт.
Захмлиғ кўнглум ўтиға марҳам этмас нафъиким
Ёрадин момуққа, момуқдин тушар марҳамға ўт.
Дайр ичинда дурд ичар синғон сафолим рашкидин,
Оташин май ламъасидин тушти жоми Жамға ўт.
Ҳажр сўзидин дегой назминг, Навоий, бўйлаким,
Тутти оламни ажаб гар солмағай оламга ўт.
* * *

Лолазор эрмаски, оҳимдин жаҳонга тушти ўт,
Йўқ шафақким, бир қироқдин осмонга тушти ўт.
Дедилар, эл хонумонин ўртар ул рухсор ўти,
Бу сўз эшиткач мени бехонумонға тушти ўт.
Оразингнинг ламъаси куйдурди сабрим хайлини,
Барқи офат чоқилиб ул корвонга тушти ўт.
Ўқларинг кўнглумга тушгач куйди ҳам кўз, ҳам бадан,
Ким куяр ўлу қуруғ чун найситонға тушти ўт.
Совуруб гул хонумонинму қуюн рангин экин,
Ё фалак бедодидин сарви равонға тушти ўт?
Куйдум ул дамким, юз очдинг халқни куйдургали,
Элга ўт солдинг вале, мен нотавонга тушти ўт.
Эй Навоий, билки оҳи чекмишам беихтиёр,
Десаларким, бешаи Мозандаронга тушти ўт.
* * *

Эй, санга қад рост, лекин турраи таррор каж,
Ким кўрубтур сарв ила сунбулни бу миқдор каж?
Ростларға ростлиғдур иш магар, ул мастнинг
Қоматиким ростдур, лекин анга рафтор каж.
Қиблаи дин оразингдур, куфр тори сунбулунг,
Не ажаб гар қибла туз бўлса, вале зуннор каж.
Ростлар бошини туфроғ айласа рахши не тонг,
Улки қўйди мастлиғдин бош уза дастор каж.
Ишқ аро кўнглунг тузатким, рост солгай акси ёр,
Кўзгу эгри бўлса, солур аксинг рухсор каж.
Эгридин жуз эгрилик ҳаргиз асар бўлмас аён,
Ким солур албатта соя нахли ноҳамвор каж.
Қолибон зулфунг аро топти Навоий жисми тоб,
Найлагай бўлмай таноб ичра узулғон тор каж.
* * *

Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож,
Ким гадойингдур, анга йўқ тахт ила тож эҳтиёж.
Кўзларинг оз журм учун қилса итоб, эрмас ажаб,
Бор муайянким, бўлур беморлар нозикмизож.
Гар санубар тузмамиш сарвинг хилофин кўнглида,
Ел чинор илги била невчун урар юзига кож?
Эйки, кўнглумни бузуб, дерсан, хаёлимни чиқор,
Ҳеч ким вайронадин ганж истамас ҳаргиз хирож.
Сен жафо қилғоч, кўнгул жон бирла тарким туттилар,
Бўлса шаҳ золим, эл ичра зулмга эрмиш ривож.
Ҳажрдин дод истадим, дединг, сабур ўл, войким,
Тоза доғимга ёнар ўт бирла айларсен илож.
Чун фано гарди ёпар, не суд, тахту жоҳингга,
Кўкнинг анжумдин мукаллал атласин қилсанг дувож.
То гадойингдур Навоий тахт ила тож истамас,
Эй, гадойингнинг гадойи барча аҳли тахту тож.
* * *

Ҳусни ортар юзда зулфин анбарафшон айлагач,
Шамъ равшанроқ бўлур торин паришон айлагач.
Юзни гуллардин безабму бизни қурбон айладинг,
Ё юзунгга тегди қонлар бизни қурбон айлагач?
Тийғ ила пайконларинг етти кўнгул бўлғоч хароб,
Сув қуюб тухм эктинг ул кишварни вайрон айлагач.
Қон эмаским ёпти гулгун ҳулла жаннат хозини,
Ишқ мақтулин шаҳид айларда урён айлагач.
Ошкор айлаб юзин кўзумни ҳайрон айлади,
Ёшурун олди кўнгул кўзумни ҳайрон айлагач.
Жонда қўйғоч нақди ишқин қилди кўнглумни ҳалок,
Ўлтурур маҳрамни султон ганж пинҳон айлагач.
Эй Навоий, ишқ агар кўнглунгни мажруҳ этмади,
Бас, недурким қон келур оғзингдан афғон айлагач?!
* * *

Чиқти жон, қошима жонон киргач,
Ким ҳалок ўлғон экин жон киргач.
Келурингга ясадим кўнглум уйин,
Ясалур кулба, чу меҳмон киргач.
Ўзни асрарману кўнглум чекар оҳ,
Ногаҳ ул сарви хиромон киргач.
Оҳдин шуъла етишкандек эрур,
Ўқидин кўнглума пайкон киргач.
Юз жунун шуъласи айлар пайдо,
Ул пари кўнглума пинҳон киргач.
Даҳр уйи ичра иқомат тилама,
Чиқмамоқ анда не имкон, киргач.
Борма кўйига, Навоийки, қочар
Ёр сен телбаи урён киргач.
* * *

Тушкали ул дилрабонинг турраси торида печ,
Турра торидек тушубтур кўнглум атворида печ.
Зулфи тобидин жунунунгнунг юз онча печи бор,
Ким назар солдим: жунунум дафъи тумморида печ.
Ҳажр даштида мени саргаштанинг тўлғонмоғи,
Айлагандектур қуюн жисми намудорида печ.
Лаълингу зулфунг хаёлидин мени — дилхастани
Нотавон жонида андуҳу тани зорида печ.
Соқиё, ул шўхнинг жомин риоят айлагил,
Ким бузулмиш, май чиқиб бошиға, дасторида печ.
Ваҳки, ул кофир асирининг ишида куфрдин,
Печлардур ончаким, йўқ онча зуннорида печ.
Олам аҳлиға не тонг саргашталиғ невчунки бор,
Чарх паргорида давру, давр паргорида печ.
Ростравлар гўша туттиларки, даврон аҳлининг
Бордур атворида печ, андоқки гуфторида печ.
Чун Навоий ёр зулфи васфида кўп чирмашур,
Эл таажжуб қилмасун, кўп этса ашъорида печ.
* * *

Жамолин васф этармен ҳамдамим ул гулъузор ўлғоч,
Қуруқ шох ўйлаким зоҳир қилур гуллар баҳор ўлғоч.
Қошин кўргач ҳасаддин истарам эл кўзи боғланғай,
Нечукким кўз тутарлар эл янги ой ошкор ўлғоч.
Жунун эрмас кийиклар суҳбати дермен манга шояд,
Бир ўқ теккай ғалат ул қоши ё гарми шикор ўлғоч.
Ҳавас ишқ айлаган озода кечгил бу хаёлингдин,
Ки чиқмас бу тикан кўнглунгда ногаҳ устивор ўлғоч.
Дей олмас дард ила иттим вале билгилки, чекмишмен,
Бир оҳе барча олам ғусса дуди бирла тор ўлғоч.
Қилиб манъи жунунум ул пари кўйига юзлангай,
Сўзи ҳашв эрканин фаҳм айлагай беихтиёр ўлғоч.
Қани Ҳотам, қани Қорун, қани Жамшиду Афридун?
Бас эҳсон қил санга гардундин адно эътибор ўлғоч.
Ғурури жаҳл жоми бирла маст ўлмоки, ўлмакдур,
Маозаллаҳ, бу майга чарх давридин хумор ўлғоч.
Навоий шамъдек йиғлаб куюб ҳолимни шарҳ айлай,
Ул ой базмида бир туп рост ошиқларға бор ўлғоч.
* * *

Тўлғади сабрим, қўлин зоҳир қилиб дилдор куч,
Гарчи нозукдур ва лекин бор анга бисёр куч.
Ишқ уйларни йиқар, ошиққа кин қилмоқ нодур,
Мўр хайлига қачон пил айламиш изҳор куч.
Қош агар будур, сенинг ёйингни чекмак саъб эрур,
Кимса илгида чу мақдур эрмас ул миқдор куч.
Кўзларинг бедоди жон бирла кўнгулга тонг эмас,
Не ажаб, дин аҳлига гар кўргузур куффор куч.
Заъф аро ул кўйдин судрар қўлум тортиб рақиб,
Банддин ойирғудекдур қилса ноҳанжор куч.
Соқиё, мен хастадин бадмастлиғ эрмас ажаб,
Кўргузур кўпроқ заиф элга майи хаммор куч.
Ишқ аро андоқ забундурменки, айларлар манга
Ҳам гадо, ҳам шоҳ, куч, ҳам ёру ҳам ағёр куч.
Соғ эканда ҳажр аро куч бирла ўзни асрарам,
Лек май ичканда айлар йиғламоқ бисёр куч.
Куч била ўлтурди ул золим Навоий хастани,
Неча торта олғай охир бир заифи зор куч.
* * *

Баҳор сенсиз ўлубтур манга ажаб дўзах,
Қизил гул анда ўту оқ шукуфалардур ях.
Баҳор сенсиз агар дўзах ўлса тонг эрмас,
Беҳишт ичинда лиқо бўлмаса эрур дўзах.
Хаёли хайли кўзумга келургадур гўё,
Юзумки йўл-йўл ўлубтур сиришкдин рах-рах.
Ғариб келмади ширин лабингга аччиғ сўз,
Эмас ғариб чучук мева бўлса хастаға талх.
Кўнгул фано кучидин зўрбозу истарким,
Вужуд панжасини англамиш бағоят шах.
Навоий эгни ялангдур демангки, бордур анга
Фано ҳасири, бало хораси насиж ила нах.
Магар шаҳ ашҳаби оллинда пайк бўлди сипеҳр,
Ки қилмиш ўн кечалик ойни эгнида почах.
* * *

Мени ишқдин манъ этар сода шайх,
Дема сода шайх, айтким лода шайх.
Май устидаги хасча қилма ҳисоб,
Агар сув уза солса сажжода шайх.
Ёруғлуқ эмас мумкин андинки, бор
Залолат тариқида афтода шайх.
Риё баҳри ичра тамаъ заврақин
Солибтур асодин тутуб хода шайх.
Ёяр доми тазвир эл сайдиға
Қилиб субҳадин дона омода шайх.
Ғазабда сабуъ шаҳват ичра баҳим,
Агарчи эрур одамизода шайх.
Кирар одами сониға қилча нўш,
Фано дайрида бир қадаҳ бода шайх.
Иродаттин ўлгой эдим бандаси,
Агар топсам эрди бир озода шайх.
Эранлардин ўзни тутар гарчи бор,
Ўкуш зебу зийнат билан мода шайх.
Навоий тилар сода юзлук йигит,
Не ғам гар они манъ этар сода шайх.
* * *

Ул париваш ҳурнинг мен телбадек шайдоси чўх,
Не ажаб, гар бўлса олам мулкида ғавғоси чўх.
Эй кўнгул, мумкин эмастур васл, невчунким, эрур
Сабр ҳушум озу онинг нозу истиғноси чўх.
Мен гадо найлаб сочи мушки харидори бўлай,
Ким эрур шаҳлар димоғинда анинг савдоси чўх.
Арманидур гўйиё ул шўх кофир туркмон,
Ким етар дин мулкига кофир кўзи яғмоси чўх.
Дилраболиғнинг либоси чўхасидур гўйиё,
Ким они кийгоч, кўнгул олур қади раъноси чўх.
Қиймати ажносидин чун шадда боғлар ҳафт ранг,
Ҳусни бозори аро зоҳир бўлур колоси чўх.
Соллониб чун жилва айлар, халқни вола қилур,
Ҳам қади раъноси, ҳам андоми руҳ афзоси чўх.
Лаълидин ком истарам, не чора, етса кўнглума
Кирпикининг найзасидин захм ила изоси чўх.
Бас баҳодирваш эрур, лекин мулоиб ҳам эрур,
Ким Навоий кўнглига тушмиш анинг васвоси чўх.
* * *

Мени ҳавосида девона айлади ул шўх,
Жунуну ишқ ила афсона айлади ул шўх.
Пари киби чиқибон ҳушу ақл ғорат этиб,
Ниҳон ўлуб, мени девона айлади ул шўх.
Ушатти шишау, жому қадаҳни базм ичра,
Ўюн тариқини тифлона айлади ул шўх.
Қулоқ солингки, харобот ичра ғавғодур,
Магар азимати майхона айлади ул шўх.
Қадаҳға хирқам этиб раҳн, ваҳки, субҳамни
Қимор айлагали дона айлади ул шўх.
Чу олди ўйноғоли нақди ҳушу сабримни,
Яна топилмадилар — то на айлади ул шўх.
Қилиб Навоий оворани жалойи ватан,
Балоу дардға ҳамхона айлади ул шўх.
* * *

Тонг эмас, гар бўлса ҳар сарви парирухсор шўх,
Лек эрур сарви парирўюм менинг бисёр шўх.
Гар менинг шўхи ситамкорим наривод ўлмаса,
Мумкин эрмас одамий бўлмоғлиғ ул миқдор шўх.
Турмаса қон бу кеча кўксум шикофидин, не тонг,
Ким эрур кўнглумга кирган чобуки айёр шўх.
Ваҳ, не тонг ҳар лаҳза бетоқатлиғимким, дилбарим
Бовужуди ҳусн ҳам ширин эрур, ҳам бор шўх.
То етишгай жонни куйдурган кўнгулга юз бало,
Шукр этарменким, насиб ўлмиш манга дилдор шўх.
Шўхлардин туз қадам қўймоқ чу келмас, воқиф ўл,
Ким ситамгар чобукедур чархи кажрафтор шўх.
Гар десангким, жонға етмай ҳар замон бир жаврдин,
Эй Навоий, нанд эшит, ёр истама бисёр шўх.
* * *

Дилраболар гар кўнгул олмоқдадурлар асру шўх,
Лек дилдорим эрур бу шўхлардин айру шўх.
Шўхлардин баъзи олса жону баъзи берса жон,
Сен қилурсен иккисин, ваҳ, сен киби бўлғайму шўх.
Шўхлуқтин ҳар дам ул тифл айлар ўзга навъ ноз,
Кўнгли истар не қилур хўбеки, бўлса тифлу шўх.
Гаҳ кирар кўздин кўнгулга, гаҳ кўнгулдин жон аро,
Тутмаса ором, тонг йўқ, нозанин, бўлди чу шўх.
Шўхлар ичра бири кўнглум олибдур, войким,
Десалар: «Де қайси шўх олмиш?» Дейолмонким: «Бу шўх!»
Гар намозим саҳв бўлса ҳар дам, эй зоҳид, не тонг
Ким, эрур моҳимки, онинг ўлтурубтур ўтру шўх.
Эй Навоий, бир замон кўнглунг эмас осуда, қош
Кўнглунг олғон бўлмағай эрди бу янглиғ асру шўх.
* * *

Эй жамолинг қошида лол хирад,
Ишқинг ошубиға помол хирад.
Андаким сен қилибон жилваи ҳусн,
Ҳуш ўлуб зойилу бадҳол хирад.
Ишқ масх айлади, гарчи бор эди
Илм ашколиға ҳаллол хирад.
Чиқмади туз йўлидин ишқ аҳли,
Нечаким айлади излол хирад.
Ишққа ақл залил ўлмаса, кўр,
Не қолур, чунки кетар дол хирад.
Ич майи ишқу Навоий, маст ўл,
Келтурур бўлса кўп ашкол хирад.
* * *

Лабинг лаълу хатинг, ай жон, зумуррад,
Бўлурму лаълға ҳарён зумуррад.
Эрур хатти хаёли кўнглунг ичра,
Начукким тош аро пинҳон зумуррад.
Ғам эрмас не учунким ҳусни ортар,
Чиқарса сабзадин бўстон зумуррад.
Зумуррад толмоқ эрди мушкил, эмди
Иликка киргуси осон зумуррад.
Зумуррад қадри бор оз эрса, лекин
Хуш эрмас беҳаду поён зумуррад.
Зумуррад қад юзунг кон бўлди, аммо
Фидо бўлсун анга юз кон зумуррад.
Магар ёқут янглиғдур муфарриҳ,
Ким айлар халқни хандон зумуррад.
Фалак юз неши заҳролуд тортар,
Ки қилмас сабзадин туғён зумуррад!
Навоий, сабза ичра ич майи лаъл,
Ки солмиш боғ аро даврон зумуррад.
* * *

Жилвада ҳусн аҳли ичра кўрмишам бисёр қад,
Қоматингдек зоҳир этган кўрмадим рафтор қад.
Кўйига борурға йўл берди алифдек фол аро
Чунки мен қилдим тафаъул, зоҳир этти ёр қад.
Не санубар қолди ўз ҳолида, не гул боғ аро,
Гул киби юз бирла кўргуздунг санубарвор қад.
Юз кўнгул бирла санубар бедил ўлғай қаддига
Жилва берса зорлар кўнглин олиб дилдор қад.
Суиъ қилки бир алиф чекмиш қадинким, ўхшамас,
Бир анга ҳусн аҳли тортиб машқ учун бисёр қад.
Озими майхонаменким, ногаҳ ул жониб манга
Кўргузуб қилди ниҳон ул маҳваши хуммор қад.
Эй Навоий, ул қуёш васлин гадолиғ қилгали
Зоҳир айлабмен сариғлиқ далқу гардунвор қад.
* * *

Тўш-тўшумдин душману, йўқ дўстдин қатъо умид,
Қилма, ё раб, дўстдин, душманни мендек ноумид.
Ушбу муҳлик варта ичра гарчи элдин қолмамиш
Ҳеч умидим, қатъ қилмон дўстдин аммо умид.
Ўйла гирдоби бало ичра тушубтурменки, бор
Неча дерсен бийм, аммо йўқтурур пайдо умид.
Жон фидо қилдим — мени навмид қилди васлидин,
Лаълидин жон истар элга йўқтурур илло умид.
Соқиё, муҳлик ғамимға шодлиғ имкони йўқ,
Не тутай сендин яна жоми нашотафзо умид.
Ёр васлидин вафо кўз тутмасам, айб этмаким,
Умру давлатдин вафо тутмайдурур доно умид.
Не висолу не умиди васл, ваҳ, ўлмай нетай,
Эй Навоий, кошки ё васл бўлса, ё умид.
* * *

Сену фирдавс ичида кавсару ҳур, эй зоҳид,
Мену майхона аро бодаки тутқай шоҳид.
Телба кўнглум ер ўпар қоши оллинда,
Масте меҳроб аро ул навъики бўлғай сожид.
Эй кўнгул, ҳар неки ишқ аҳлини манъ айлаб эдук.
Кўргач ул ойни бори бизга-ўқ ўлди оид.
Менмену муғбачалар дайр ичинда неткай,
Мундин ўзга киши бутхонада бўлса обид.
Мен гадо масту харобот аро илгимда сафол,
Боқса Жамшид бу иқболима бўлғой ҳосид.
Билса Фарҳод ила Мажнун жазаъ эткайлар эди,
Ишқ бедодидин улча манга бўлди ворид.
Эй Навоий, бу чаман ичра вафо истамаким,
Ул матоъ ўлди бу бозорда беҳад косид.
* * *

Доми зулфу донаи холидин этса ёр сайд,
Йўқ халойиқким, малойик бўлғуси бисёр сайд.
Ул кўзи сайёд агар жон қасди айлар сайдға,
Оллида ўлғай бўлуб жон бирла миннатдор сайд.
Оллоҳ-оллоҳ, не бало ул ҳусн эрур мардумфириб
Ким, ани кўргач бўлур ҳам ёру ҳам ағёр сайд.
Сайдгаҳда қочмас андин сайдким, жон бергали
Секребу ўйнаб, нашоту завқ этар изҳор сайд.
Сайди гулранг олди хирман-хирман ул гул хирмани,
Лолазори даҳр аро ким кўрди бу миқдор сайд.
Хуштур ўлсам итларига туъма, не имкони бор,
Шоҳ фитрокига етмак бир заифи зор сайд.
Ҳар киши нафс итлигидин айласа ўзни халос,
Ваҳш хайлин айлар ул дашт узра Мажнунвор сайд.
Жоми заррин тутки, бўлмас меҳр кўргузмак била,
Кимсага заррин ғизоли чархи кажрафтор сайд.
Эй Навоий, гар десанг минг зулм бирла ўлмайин
Бевафолар макри бирла бўлмағил зинҳор сайд.
* * *

Оразинг муштоқидур бу кўзки бўлмиш дардманд,
Гарчи бордур дардлиғ кўзга ёруғлуқтин газанд.
Дард ўтин ёқти кўзумга ҳажр чун кўрдум юзин,
Куйдурур албатта ҳар доруки бўлғай судманд.
Бу қизорғон кўз аро мардум эмаским эл кўзи,
Тегмасун ҳуснунгға деб ўт узра солибмен сипанд.
Токи ул бемор кўз ошуфтаси бўлмиш кўзум,
Истабон жинсият оғриқ шевасин қилмиш писанд.
Кўзларим лаълиға ҳамранг ўлди ваҳ, не ҳол экин,
Ким бу аччиғ йиғлағон сойи ул айлар нўшханд.
Кўзни бир из туфроғидин равшан этким суд эмас,
Шофиъ кофурий чекиб осмоқ анга мушкин паранд.
Ул қуёш ҳажрида билмонким, Навоий кўзига
Барча олам тийрадур ё боғламишдур чашмбанд.
* * *

Жафода бор ул ой гардунға монанд,
Атоға ўйлаким хислатда фарзанд.
Туготди қон ёшим жисм ичра қонни,
Қиличнинг захми топмас эмди пайванд.
Итинг кўп барча бағримдин тамаъкор,
Не тонг қилсам они парканд-парканд.
Агар мен ошиқу девона эрсам,
Манга носиҳ доғи эрмас хирадманд.
Жаҳон аҳлида мутлақ чун вафо йўқ,
Хуш улким, бўлди бекасликка хурсанд!
Манга даврон оғу берди, анга нўш,
Мен этсам заҳрханд, айлар шакарханд.
Жунун бўлмиш Навоий, айланг озод,
Ки мажнунлуғда тортибдур басе банд.
* * *

Сен ўз хулқингни тузгил, бўлма эл ахлоқидин хурсанд,
Кишига чун киши фарзанди ҳаргиз бўлмади фарзанд.
Замон аҳлидин уз пайванд, агар десанг биров бирла
Қилай пайванд, бори қилмагил ноаҳл ила пайванд.
Кўнгул комини қўй, гар худ менинг девона кўнглумни
Топарсен ўйла юз парканду, сол ҳар итга бир парканд.
Эшитмай халқ пандин, турфаким панд элга ҳам дерсен,
Дила олсанг эшитгил панд, сен ким, элга бермак панд?
Бу фоний дайр аро гар шоҳлиғ истар эсанг, бўлгил
Гадолиғ нониға хурсанду бўлма шаҳға ҳожатманд.
Бўлуб нафсингға тобиъ, банд этарсен тушса душманни,
Санга йўқ нафсдек душман, қила олсанг ани қил банд.
Шакарлаблар табассум қилғонин кўргач кўнгул берма
Ки бедилларни аччиғ йиғлатур охир бу шаккарханд.
Жаҳон лаззотини ширин кўрарсен, лек бандингдур,
Гирифтор ўлма, воқиф бўлки, қайду қанд эрур монанд.
Кўнгулдин жаҳл ранжи дофиъи гар истасанг, бордур
Навоий боғи назми шаккаристонида ул гулқанд.
* * *

Айламас ҳар навъ бўлсам ул бути раъно писанд,
Бўлмағон кўп яхшироқ оламда мендек нописанд.
Умр ўтуб бир хизматим ул ой писанди тушмади,
Ваҳ, не умр эрур, не қилсам айлагай, оё, писанд?!
Ёр агар мушкилписанд ўлмиш, кўрунғ мушкилки, бор
Менда юз мушкил ишу, қилмас бирин аммо писанд.
Ишқида қилдим жаҳондин қатъу жондин ҳам, не суд
Чунки ул жону жаҳоним айламае қатъо писанд.
Эй кўнгул, куйдур тамаъ тухмин, таманна мазраъин
Бу экин невчунки ҳаргиз айламас доно писанд.
Давлати фақр истагил, невчунки, бор ул кўй аро
Сидқ ила киргач агар аълову гар адно писанд.
Чун фано шолини кийдим, атласинг йиғ, эй сипеҳр,
Ким бу бозор ичра эрмас ҳаргиз ул коло писанд.
Соқиё, бер ўтки, кул қилғай вужудим хирманин,
Айламон ҳайвон суйиким, айлагай иҳё писанд.
Бу не ақлу зуҳд бўлған зоҳидо ким, қилмағай, —
Мен киби оламда бир девонайи расво писанд.
Кеч бу боғу гулларидин ҳам, Навоийким, эмас
Аҳли таҳқиқ оллида дунёву мофиҳо писанд.
* * *

Эй орази насрин, сочи сунбул, қади шамшод,
Булбул киби ҳажрингда ишим лолаву фарёд.
Сайд ўлди кўнгул кўзларингга, ваҳ, қутулурму,
Бир қушки, анинг қасдида бўлғай ики сайёд?
Ул мактаб ароким ўқудунг ноз рамузин,
Гўёки вафо ишин унутмиш эди устод.
Ашкимни кўруб тез бўлур кўнгли жафоға,
Оре, итимас, чунки суйи бўлмаса фўлод.
Мингдин бир эмас ўз юраги захмларидин,
Ҳар нечаки тоғ бағрини захм айлади Фарҳод.
Ўлукни киши дафн эта олмас, вало ҳар кун
Юз тиғ қилур дафн, кўзунг бўлгали жаллод.
Гул яфроғи тирноғлар эрур бу чаман ичра,
Булбул пару болини юлуб бергали барбод.
Не айб, Навоий киби девоналиғ этса,
Ҳар одамиким, бўлса анинг ёри паризод.
* * *

Буки ҳар ёндин кўкартибдур юзумни кожи дард,
Жисм уйи тоқини олтун бирла қилдим ложувард.
Май юзунгда гуллар очти, қилма фарёдимни манъ
Булбул афғони не тонг, очилди чун гулшанда вард.
Булъажаблиғлардурур ишқ ичраким, зоҳир қилур,
Меҳрдек ўтлуқ кўнгулдин дай елидек оҳи сард.
Ғам тоши хоки танимдин ҳар сори элтур ғубор
Бошима туфроғ совурмоғдин эмас теграмда гард.
Ул қуёш зулфи хамидин чиқса оҳим тўлғаниб,
Бир қуюн бил ониким, даври эрур гардуннавард.
Эйки, истарсен, ўзунгни фард ул ой ишқида,
Аввал онинг ғайри ёдидин ўзунгни айла фард.
Эй Навоий дардлиғ назмингни аҳли дард билур,
Дардсиз, доғи бўлур, они ўқуғоч, аҳли дард.
* * *

Кўнгулда юз била хаттинг гар ўт солур, гар дуд
Мунаввар ўт тушар ул уйдау муанбар дуд.
Фироқ кулбасида тортарам дамодам оҳ,
Не айб тутса бу вайронани саросар дуд.
Фалак юзундаки ҳар сори дуди оҳимдур,
Фироқ аҳлига бир шоми ҳажр эрур ҳар дуд.
Хатинг қуёш киби юз узра парвариш топти,
Ажаб эмастур агар бўлса шуълапарвар дуд.
Улус қабулию радди била ишим йўқ, лек,
Неча ул ой манга мақбул, мен анга мардуд.
Замона боғи гулу сунбулини исламаким,
Димоғ офатидур шуъла фараз қил, гар дуд.
Навоий оҳидин ул ойни ёшурунг зинҳор,
Ки хўблар тарафи майл айлар аксар дуд.
* * *

Ёп ул юз ойинасин чексам оҳи дард олуд,
Бу важҳдинки, қилур майл хўблар сори дуд.
Жаҳонки, оҳим ила тийрадур, эмас мумкин
Бу шом дафъи юзунг субҳи бўлмайин мавжуд.
Юзунгда ҳар соридин эгма қош эрур ёхуд,
Бут оллида ики ҳиндуға воқиъ ўлди сужуд,
Май ичти деб мени ёзғурманг, эй мусулмонлар,
Ки раҳматидин эмас ноумид габру жуҳуд.
Қадаҳки дайрдин истармен, ушбу кўзгудин,
Билингки, муғбача акси эрур манга мақсуд.
Қоварлар итлари ул кўй аро фиғонимдин,
Не итки кўп улуса эл аро эрур мардуд.
Дедимки, суд қилай жон бериб висоли учун,
Навоиё, чу фироқида умр кечти, не суд?
* * *

Фурқатингдин заъфарон узра тўкармен лолалар,
Лолалар эрмаски, бағримдин эрур парголалар.
Дур тишингдин донаи сабрим қолур бебар десам,
Кулуб айтурким, экиннинг офатидур жолалар.
Барги гул узра ёпишибтур шакар ҳар соридин,
Ё магар лаълинг уза қайнабтурур табхолалар?
Тола-тола най ўқунг кўксумда гўё синдиким,
Теврулубтур нотавон кўнглумда бир-бир толалар.
Фитналик тўққуз фалак гардингда, жоно, турфадур,
Ким кўрубтур бир қуёш давринда мундоқ ҳолалар?
Бордилар аҳбобу мен йиғлармен ўз аҳволима,
Корвондин қолғон ит янглиғки, қилғай нолалар.
Кўҳи ғам бўлди Навоий, лолалар гулгун сиришк,
Тоғ агар будур, бале, ашк ўлғусидур лолалар.
* * *

Эй сабо, шарҳ айла аввал дилситонимдин хабар,
Сўнгра дегил кўнгул отлиғ нотавонимдин хабар.
Чун манга бердинг хабар, лутф айлаб ул ён доғи элт
Хотири мажруҳ ила озурда жонимдин хабар.
Гар булар кўнглига таъсир айламасдек бўлса, айт
Ер юзин ғарқ айлаган ашки равонимдин хабар.
Ва-р мунга ҳам қилмаса парво, дегил афлок элин,
Кеча-кундуз жонга еткурган фиғонимдин хабар.
Қилса истиғно керакким, айлагай албатта раҳм,
Гар десанг жоним аро доғи ниҳонимдин хабар.
Айтким, тутқил хабар мендин йўқ эрса, топмагунг
Олам ичра истабон ному нишонимдин хабар.
Арз қил тадриж илаким шодлиғидин ўлмайин,
Эй Навоий, келса ногаҳ дилситонимдин хабар.
* * *

Қайда топқай телба кўнглум ул қаро кўздин хабар,
Чун жунун ичра қарориб, топмас ул ўздин хабар.
Дайр тоқи ичра усрук бил хабарсиз кофире,
Эйки билмак истадинг ул қош ила кўздин хабар.
Кўйида кўнглумда воқиъ бўлғон ишни, эй рафиқ,
Ҳам магар фаҳм айлагайсен эл аро сўздин хабар.
Фаҳм этармен ашкдин ҳижрон тариқин ўйлаким,
Кеча озғон топса йўл ҳолини юлдуздин хабар.
Ишқи дашти ичра жисмим туфроғин совурди оҳ,
Ҳеч ким бориб вале тутмоди ул туздин хабар.
Водиийи ҳижрон аро мен бекас иттим, сўрмади
Ҳеч ёре ул тараф бориб, бу ёлғуздин хабар.
Топмадим бурқаъда ул юздин хабар, гар пардада,
Эй Навоий, ёр топти мен киби юздин хабар.
* * *

Икки зулфунг телба кўнглумга қоронғу кечалар,
Заъфдин бехудлуғум уйқу анго бу кечалар.
То гирифтор ўлди зулфунг домиға кўнглум қуши,
Тўлғаниб жисмим, кўзумдин ўчмиш уйқу кечалар.
Қайда бўлсун уйқуким, оқизмиш уйқу хайлини,
Тинмайин оққон сиришким қонидин сув кечалар.
Ҳар не навъ бўлса ўтар кундуз иши, лекин бўлур
Ҳажр дардидин хароб аҳволим асру кечалар.
Тийра шомим шиддатин кўргилки, чарху субҳдин
Ҳолима гаҳ йиғлағудур, гоҳ кулгу кечалар.
Субҳдек соф истасанг кўнглунгни, андин чархдек
Тийралик чиркини сиймин ашк ила юв кечалар.
Эй Навоий, ҳашр янглиғ истар ўлсанг субҳи васл,
Тонгғача ашк ахтарин тўкмай бўлурму кечалар.
* * *

Барги гул юзинда лаълинг рашкидин хуноблар,
Ғунча кўнгли ичра оғзинг ҳасратидин тоблар.
Сафҳаедур оразим дебоча ишқ авроқиға,
Қон ёшимнинг хатлари шингарф бирла боблар.
Ашким ортилғон учун хам бўлмамиш кирпикларим,
Ким ясабдур кўз хаёлин чеккали қуллоблар.
Ҳажридин кўзларгаким ашк эврулур, ул ашк эмас,
Ким эрур дарду бало дарёсиға гирдоблар.
Айбим этманг бош кўтармайдур дебон хумхонадин,
Қилмайинму сажда топсам бу сифат меҳроблар?
Ҳажр аро икки кўзум ичра белингнинг нақшидур,
Ўткарур тунни хаёл айлаб кеча бехоблар.
Рўзгорин қилди мазлум оҳининг дуди қаро,
Кўрма золим хилватининг кўргасин синжоблар.
Терга ботқон гармрўлардин магар дафъ айламиш,
Ўзлуки чиркин таҳаррукдин ирик мошоблар.
Дўстлар, мискин Навоий тийра шомин ёд этинг,
Ёр ила жоми ҳилолий чексангиз маҳтоблар.
* * *

Не лўливашдур ул қотилки, қон тўкмаккадур яксар,
Қиё боқмоқлари — поки, итик мужгонлари — ништар.
Юзидинким хижилдур гул, паришон ҳар тараф кокул,
Сочиб гулбарг уза сунбул, тўкуб кофур уза анбар.
Югурмакликда ҳар гунбад, ки секрер ул маҳи гулхад,
Гули меҳр олдорир беҳад, уёлур гунбази ахзар.
Чу лаъб асбобини тузди, саломат риштасин узди,
Қамардек ҳола кўргузди узори давридин чамбар.
Либоси нози часпондур, гаҳи туз қадди чавгондур,
Замоне гўйи ғалтондур, зиҳи чобук, зиҳи дилбар.
Бошиға сийм ўлуб паррон, тушуб гирдиға анжумсон,
Тулуъ эткан киби ҳар ён қамар атрофида ахтар.
Тўкуб қон неши ғам бирла, очиб майдон ситам бирла,
Олиб таблу алам бирла кўнгуллар кишварин яксар.
Жунун шамъин қилиб равшан, кўнгулга телбаликдур фан,
Паридек бўлғали парранда ул шўхи пари пайкар.
Навоий бўлди лўливашки, келмиш анга лўли хуш,
Қани бир жоми лўликашки, лўли тутса бир соғар.
Тамаъ қилма фалакдин комким, ханжар қилур ошом
Яиги ой шаклидин ҳар шом ул лўлийи бозигар.
* * *

Йўлида кош мени пора-пора қилғайлар,
Ки халқ ҳолима бир-бир назора қилғайлар.
Бу ҳолатимни кўруб бори ишқ асирлари,
Вафосиз элни севардин канора қилғайлар.
Васиятим буки, кўнглумни кўргач-ўқ аҳбоб,
Тутуб юзини ҳамул лаҳза қора қилгайлар.
Бу дард илаки ўлармен, мараз чу зоҳир эмас,
Табиблар бу балоға не чора қилғайлар?
Тамуғни равза соғинғайлар аҳли ҳашр ул кун,
Ки телба кўнглум ўтин ошкора қилғайлар.
Май ички, англамағайлар бу дайрдин рамзе,
Гар аҳли зуҳд юз ил истихора қилғайлар.
Сабо, дегилки, Навоийға тортсунлар хат,
Аларки аҳли вафони шумора қилғайлар.
* * *

Ё раб, бу не гулдурким, бошига чечак санчар,
Гаҳ эгри қўяр бўркин, гаҳ белга этак санчар.
Кўнглумга чекиб новак, ож айлади пайвандин,
Ҳар заҳмки, ул тешди эл анга сўнгак санчар.
Бошимға ҳавас лаълинг, оламни видоъ эттим,
Чиқса киши мажлисдин, бошиға газак санчар.
Ғам кулбасида, жоно, ул хастаға раҳм этким,
Тебранса бағир оғрир, дам урса юрак санчар.
Қуллоби муҳббаттур саргашта кўнгул ичра,
Чун қуш солиб ул чобук, бошиға гажак санчар.
Ҳар кавкаб учин гардун ниш этти шу онидин,
Ғам шоми вафо ақлин ҳар нав керак санчар.
Санчилғон ажал хори, ишқ учраса билгайсен
Ким жонга бало нишин ҳажр ўзгачароқ санчар.
Жисмин чу Навоийнинг пайкони темур қилди,
Билмонки, синон эмди бағриға нетак санчар?
* * *

Чораи кор истабон бечоралиқ кўнглум тилар,
Хонумон таркин қилиб, оворалиқ кўнглум тилар.
Истарам оллингда қилсам саждаву ўпсам лабинг,
Бут парастинг айлабон, майхоралиқ кўнглум тилар.
Бағриму кўксум била кўнглумни қилдинг ёралиқ,
Жонни ҳам бу ҳол бирла ёралиқ кўнглум тилар.
Ошиқ: иши чун саводул-важҳи фид-дорайн эрур
Бу маломат кўйида юз қоралиқ кўнглум тилар.
Қасдима ҳар ёндин ул кўй итларин қўй, эй рақиб,
Ким саломат пардасин юз поралиқ кўнглум тилар.
Тан ғуборин жон юзидин рафъ қил, эй дардким,
Кўзни ул ён гаҳ-гаҳи наззоралиқ кўнглум тилар.
Эй Навоий, кеяаяким кўнглумга тушган дард учун
Чора истармен, вале бечоралиқ кўнглум тилар.
* * *

Телбараб итган кўнгул ёдимға келса гоҳлар,
Йиғлаб, эл кўнгли бузулғудек чекармен оҳлар.
Ўтти хўблар ой киби, йўқтур арода ул қуёш,
Ваҳки, ул бадмеҳрни кўрмон ўтадур моҳлар.
Хўблар зулфу занахдониға бординг, эй кўнгул,
Ҳозир ўл, тундур қаронғу, йўлда бордур чоҳлар.
Гар мусаввир сизса девор узра ул гул хирманин,
Жав-бажав мендин нишон бергуси бир-бир коҳлар.
Эй кўнгул, Фарҳод ила Вомиқ доғи Мажнун қани?
Бўлмағил ғофилки, бир-бир бордилар ҳамроҳлар.
Тўкти қон гулгун либосин кийгач ул хўблар шаҳи,
Қон тўкар эрмиш қизил тўн кийса, бешак, шоҳлар.
Эй баҳори ҳусн, эшитсанг Навоий оҳини
Керак, албатта, хазон елин соғинсанг гоҳлар.
* * *

Онча кўнглумни жунуну ишқ яғмо қилдилар,
Ким мени девонани оламга расво қилдилар.
Халқ баъзи кулди, баъзи ибрат олиб йиғлади,
Ҳар қачон муфрит жунунумни тамошо қилдилар.
Ғамзаси ҳар дамки қон тўкмакка хуни истади,
Кўзлари мен қони тўлғон сори имо қилдилар.
Мен гадо ким, васли ким?! Чун кўрдилар юз тийғ қатл,
Шаҳлар они ким хаёл ичра таманно қилдилар.
Кўйига киргач мени мунглуғ, ҳужум этти рақиб,
Ўйлаким, итлар гадо кўрганда ғавғо қилдилар.
Мен чу асрайолмадим сирримни, найлаб айб этай,
Душманойин дўстлар гар ошкоро қилдилар.
Ваҳ, не зулм эрдики ўзга сори солдинг тийғи зулм,
Ҳар нечаким жон била кўнглум тавалло қилдилар.
Бода ичким, ғуссадин фард ўлдилар ул хайлким,
Бу кўҳан дайр ичра майли жоми саҳбо қилдилар.
Эй Навоий, бергил ўзлук нақдину касб эт фано,
Ким алар суд айладиларким, бу савдо қилдилар.
* * *

Бизга жаҳон боғидин ул сарви гул андом етар,
Ул чу етар сояи сарву майи гулфом етар.
Базм бу навъ ўлди оса нақли ҳадисин демаким,
Ғунча била иаргисидин шаккару бодом етар.
Дин улуси қатли учун куфр эли ҳожат эмас,
Эй фалак, иш гар будур ул офати ислом етар.
Ҳар нафас, эй ишқ, онинг дарди ўтин кўнглума ёқ,
Бўлса бу марҳам чу онинг ранжига ором етар.
Нўши висолинг била аҳбобни қил комраво
Ким, монга дардинг майи хунобасидин ком етар.
Тоғ киби торт қаноат этаги ичра аёғ,
Даври фалакдин сенга бир қурс агар шом етар.
Ўтти кўп айём, Навоийға ишинг фитна эди,
Мунча-ўқ, ўлғай ситам, эй фитнаи айём, етар.
* * *

Кўк бинафшазорини анжум чу наргисзор этар,
Наргисинг бирла бинафшанг ҳажри кўнглум зор этар.
Чун Зуҳал толиъ бўлур холинг хаёли фитнадин,
Жоним ичра юз минг ошуби бало изҳор этар.
Жилва қилғоч Муштари кўзни узоринг ёдидин,
Юз саодат ахтаридин ҳар замон дурбор этар.
Чун чиқар Баҳроми қотил кўзларинг андишаси,
Хаста жонимни қатили ханжари озор этар.
Меҳрдин топмай нишоне сенда ҳам, гардунда ҳам,
Бу мусибат кўзума ёруғ жаҳонни тор этар.
Зуҳра ҳолимга сурудин навҳаға айлаб бадал,
Чангининг сочин ёйиб, дурри сиришк изҳор этар.
Ўлмаким англаб Уторид ҳолима деб марсия,
Шарҳи дардим назмидин ҳар лаҳза юз тумор этар.
Ой ҳалокимга тутуб мотам, кийиб тундин қаро,
Оразин сайли била аҳли азо кирдор этар.
Тийра айлаб бениҳоят кеча умрум шамъини,
Васл субҳи ҳасрати ранжим юз ул миқдор этар.
Ростлиғ улдурки еткач ул қуёш раҳм айлагай,
Улча аҳволимға ҳар тун чархи кажрафтор этар.
Эй Навоий, ишқ дардидин шикоят қилмаким,
Жонингга жавру жафосин ҳар нечаким бор этар.
* * *

Ёрдин ҳижрон чекар ушшоқи зор, эй дўстлар.
Неча тортай ҳажр, чун йўқ менда ёр, эй дўстлар.
Ёр ишқин асрағил пинҳон дебон саъй этмангиз,
Ваҳ, не навъ этгум йўқ ишни ошкор, эй дўстлар.
Ишқ бирла гар бирав лофи вафоу аҳд урар,
Ишвагарлар аҳдиға йўқ эътибор, эй дўстлар.
Айламанг бекаслигимни таън, бир кун бор эди
Менда ҳам бир нозанин чобуксувор, эй дўстлар.
Ёрсиз вайронда қон йиғлармен охир, сиз қилинг
Ёр бирла гашти боғу лолазор, эй дўстлар.
Ёрсиз ифрот ила гар йиғласам, айб этмангиз,
Ким эрур бу иш манга беихтиёр, эй дўстлар.
Дўстлуқ айлаб тутунг гаҳ-гаҳ лаболаб жомким,
Қасди жон қилмиш манга дарди хумор, эй дўстлар.
Май ичингким, даҳр эли ичра кўп истаб топмадуқ
Аҳду паймонида бўлғон устивор, эй дўстлар.
Ёрингиз васлин ғанимат англабон шукр айлангиз
Ким, Навоий ўлди бекасликда зор, эй дўстлар.
* * *

Висол аҳли, сизу, жоми муроду комронлиғлар,
Бизу, ғам кунжию, хуноби ҳажру нотавонлиғлар.
Танимда ҳар тараф қонлиғ яро, гўёки қилди ишқ
Қасосим ҳукминиким, туттилар теграмни қонлиғлар.
Эрур Фарҳоду Мажнун хонумони тоғ ила водий,
Халос этмиш мени ул қайддин бехонумонлиғлар.
Басе диққат эди кўнглумда қилғоч ул пари жилва,
Жунун бирла мубаддал бўлди барча хурдадонлиғлар.
Асар йўқ кўнглида ул шўхнинг ному нишонимдин,
Натижа акс берди бизга беному нишонлиғлар.
Мен ўлдум меҳридин, юз мендек ўлса, йўқ анинг раҳми,
Бўлур эрмиш биравга мунча ҳам номеҳрибонлиғлар.
Кўҳан пире йўлунгда ўлди, бир ҳам боқмадинг, ё раб
Ки, ўткай хайр бирла ғуруру навжувонлиғлар.
Яна зуҳдум тариқин афв қил, эй пири дайр, охир
Ки сендин яхшилиқдур, неча биз қилсак ёмонлиғлар.
Навоийни деб эрмишсенки, мендин ўзгани севмиш,
Кам ўлмас, оллоҳ-оллоҳ, сендин ушбу бадгумонлиғлар.
* * *

Улки солгай шуъла аъзосига ўтлуғ оҳлар,
Қайда билгай куймакин зарбафт кийган шоҳлар.
Бағридин қон томғучи ушшоқ захмин билмагай
Тийғидин қон томғучи бераҳм олий жоҳлар.
Шиддатин Фарҳод қилгай фаҳм йўқ Парвезким,
Дардни хокилар англар, йўқ фалак даргоҳлар.
Жону кўнглум кирдилар ғам даштига гум бўлғали,
Мен ҳам эттим азм, чун азм эттилар ҳамроҳлар.
Бўлсалар огаҳки, бир ғамгинни ҳижрон ўлтурур,
Фикр этар ҳолига ҳижрон дардидин огоҳлар.
Ваҳ, не билгай ҳажр занжирида дилхоҳим недур,
Ҳалқа урғон базм айши даврида дилхоҳлар.
Эй Навоий, шоҳларга чун гадолар фикри йўқ,
Элткил ҳам тенгри даргоҳиға шайаллоҳлар.
* * *

Тилаб юзунгни кўнгул ҳажрдин фароғ истар,
Қоронғу тунда начукким киши чароғ истар.
Биҳишт борида дўзах сори қилур оҳанг,
Ҳабиб кўйи туруб, улки гашти боғ истар.
Салоҳ кўнглакини йиртиб, оҳ ўтин ёрутуб,
Кўнгул фироқим аро кўксум узра доғ истар.
Сочингни ислабон ошуфтамен, зиҳи савдо,
Биравки мушкдин осойиши димоғ истар.
Ҳаёт бодасидии нашъа доғи ҳайф анга,
Ки лабларинг майи даврида ўзни соғ истар.
Бу нақд жаннат ародур, биравки дайр ичида
Май ичса, муғбачалар илгидин аёғ истар.
Қўюнг Навоий бедилни, қилса кўйига азм
Ки, кўнгли итмиш онинг — айламак сўроғ истар.
* * *

Оразинг кўзгусида хат сабзадурким суда бор,
Ё магар зангор су таъсиридин кўзгуда бор.
Ўқларинг пайкон била ҳар ён қуруқ жисмимдадур,
Шохлар узра кўнгуллардекки ул ножуда бор.
Заҳри ҳажрин қилди дафъ ул кўз қароси, ваҳ, бу нав
Қайда бергай хосият позаҳрким оҳуда бор.
Бордурур меҳроб турғоч бутға қилғондек сужуд,
Сажда қилсам қиблаға то қошларинг қоршуда бор.
Зулф аро холинг агар дин қасди айлар, не ажаб,
Мунча кофирлиғ раги, ваҳ, қайси бир ҳиндуда бор?
Ишқ водийсин хатардур илм ила қатъ айламак,
Солик эрсанг ташла маълумингнию осуда бор.
Юзин истарсан, Навоий, қочма зулфи фикридин,
Ким сен истар айшнинг уммиди бу қайғуда бор.
* * *

Ҳар ниёзу ажзким бу жони ношодимда бор,
Ваҳки, юз минг онча ноз ул сарви озодимда бор.
Ваъдаи меҳру вафоға мункир ўлма, эй пари,
Ким неча мажнуну вола мен, вале ёдимда бор.
Ўқидин Мажнуннинг, эй рови, не ҳайрат қилғамен,
Менки юз парвона андоқ меҳнатободимда бор.
Кўнглума кўҳи ғаму мужгонларинг кирмиш валек,
Не ғам ул тоғдин, бу метинларки Фарҳодимда бор.
Кескали ҳушу хирад нахлини билгил аррае;
Ҳар харошеким жунун шарҳида фарёдимда бор.
Дайр пири ўзлукум қайдин кетарди, ваҳ, не тонг,
Гар дуоси ҳар сабуҳи вақти авродимда бор.
Эй Навоий, телбаратмишдур мени ифрот ила,
Баски муфрит одамилиғлар паризодимда бор.
* * *

Борди улким, сендин айрилғай кўнгул то жони бор,
Жаврунгга қўйдум кўнгул, қил ончаким, имкони бор.
Эй Масиҳим, мен қатили ишқмен, тиргуз мени,
Бир нафас, дедим, қабул этким, нафаснинг жони бор.
Новакинг етгач, ики нов очти ашким суйидин,
Гўйи ул новакнинг икки новлиқ пайкони бор.
Хозини жаннат сену учмоғ гуликим бас манга,
Буки ҳар ён тийғининг жисмимда томғон қони бор.
Ёрса кўксумни, фиғон зоҳир қилур жон риштаси,
Кўнглак ўлса чок, узулган торнинг афғони бор.
Жон қуши учқон, туз этти жисм уйин сели фано,
Эй ҳумоюнфол, ўшул чуғзеки, бир вайрони бор.
Шайху бир бодому қон ютмоқки, пири дайрнинг
Нуқл ила майдин фано аҳлиға кўп эҳсони бор.
Даҳр шўхи макриға берма кўнгул, йўл баргин эт,
Сен киби ҳар гўшада невчунки юз меҳмони бор.
Лаъли ҳажрида Навоий қони қайнар демангиз,
Янги майдек руҳидурким, нолаи пинҳони бор.
* * *

Улки, юз мендек жаҳонда волаву шайдоси бор,
Нечаким бордур ниёзим онинг истиғноси бор.
Дам-бадам кўнглум бериб жон нақди истар васлини,
Оллоҳ-оллоҳ, телба кўнглумнинг ажаб савдоси бор.
Кўнглаким қонлиқ туганлар ўрнидин ой-ой эрур —
Ул катондекким, юзида ҳар тараф тамғоси бор.
То ўқунг ёмғир киби келди, кўзум бўлмиш садаф
Бовужуди улки дурдин юз сари дарёси бор.
Жон бериб, дардин олиб кўксумда асрармен, не айб,
Асраса сандуқ аро улким самин колоси бор.
Сўлма эмин чархдин бир дам мураққаъпўш деб,
Ким қуёшдин бу мураққаъ ичра ўтлуғ тоси бор.
Итларинг бўлмиш Навоий кўнгли учун меҳмон,
Бу кеча ул кўй аро, кўрким, ажаб ғавғоси бор.
* * *

Барча хўбларнинг қаду рухсору хатту холи бор,
Лек улким, бизни беҳол айлар, ўзга ҳоли бор.
Юзум олтиндекдурур, бу важҳдинким ҳолиё
Сиймбарлар ул кишинингдурким, онинг моли бор.
Киргали кўнглум аро бир-бир ўқунг бўлмиш таним
Ул қаламдекким, онинг ичида туз-туз ноли бор.
Сунбулунг тушса оёғинг остида, не айбким,
Гул била хуршиднинг остида «лом»у «дол»и бор.
Ул сабабдин, зоҳидо, машғул эмасмен зуҳд ила,
Ким кўнгулнинг мутрибу май бирла кўп ашғоли бор.
Одам ўлмишменки, ишқ аҳли манга авлод эрур,
Йўқса, ёшдин менча кимнинг юз сари атфоли бор?
Гавҳари мақсуд чун вобастаи тавфиқ эрур,
Деса бўлмаским, мунинг саъйи, онинг иҳмоли бор.
Эй Навоий, топмасанг коме лаби жонбахшидин,
Сенинг учун бўлсун онинг ғамзаи қаттоли бор.
* * *

Холу хаттинг хаёлидин, эй сарви гулъузор,
Гоҳи кўзумга хол тушубтур, гаҳи ғубор.
Юзунгда хол сафҳада томғон киби қаро,
Холинг малоҳати туз эрурким қарода бор.
Жонимни ўртаган юзу холингни билмасанг,
Ўт шуъласида айла гумон бир ўчук шарор.
Билмон, кўнгулда холларингнинг хаёлидур,
Ё кирпигинг тиканларин айлабсен устувор.
Ҳар дам кўнгул ҳалоку кўзум тийра бўлмоғин
Билгай бировки, ёри эрур шўху холдор.
Машшотайи қазо безамиш холу хаттини,
Беихтиёрликда манга борму ихтиёр?
Мискин Навоий холи лабинг кўрса жон берур,
Боқсанг не бўлди сурати ҳолига, эй нигор?
* * *

Кирди сиймобий либос ичра яна ул гулъузор,
Ул қуёшдекким, анга мониъ бўлур абри баҳор.
Ул булут янглиғ либос узра сизилғон хатлари
Бор анингдекким, ёғин тушгай булутдин тор-тор.
Бу либоси сиймгун ичра сенинг нозик танинг
Ул кумушдекдурким, ул сиймоб аро тутқай қарор.
Меҳри рухсоринг либоси сиймгундин мутлақо
Ул қуёшдурким, қилур кўзгуда аксин ошкор.
Бўлди сиймобий либосинг ранги, баским айладим
Кўз саҳобидин бошингға ашк сиймобин нисор.
Танни чун сиймоб этар бу чархи ахзар оқибат,
Тўн агар сиймобий ўлсун, гар яшил бир ҳукми бор.
Эй Навоий, кисвати гар обгундур, не ажаб,
Бу яқиндурким, бўлур сув ичра дурри шоҳвор.
* * *

Парим бўлса учуб қочсам улустин то қанотим бор,
Қанотим куйса учмоғдин, югурсам то ҳастим бор.
Чиқиб бу дайрдин Исоға невчун ҳамнафас бўлмай,
Биҳамдиллаҳ, тажарруд бирла ҳимматдин қанотим бор.
Халойиқ суҳбатидин минг ғамим бордурки, муфт ўлғай
Агар минг жон бериб билсамки, бир ғамдин нажотим бор.
Чекиб ағёрдин юз жавру тортиб ёрдин минг ғам,
Не ўзга халқдин ғайрат, не ўзумдин уётим бор.
Кечиб кўздин озай бир хатки, даҳр аҳлига кўз солма,
Бу дамким кўз саводидин қаро, кўздин давотим бор.
Тилар кўнглум қуши анқодин ўтса нори юз водий,
Мунунгдек сайр этарга Қофдин ортуқ саботим бор.
Навоий, билки, шаҳ кўнгли манга қайд ўлмаса, биллаҳ,
Агар кавнайнға хошок чоғлиғ илтифотим бор.
* * *

Ваҳки, майдон азмиға секретти ул чобуксувор,
Кимдурурким, асрагай эмди инони ихтиёр.
Қошу юзунгдин агар ортар жунунум, не ажаб,
Телбаликка ҳам янги ойдур мадад, ҳам навбаҳор.
Чок этинг кўксумки, чиқсун ўтлуғ оҳим шуъласи,
Бир нафас бўлғайки бу андуҳ ўти топқай қарор.
Ақлу фаҳм ошуфтаҳол ўлди йигит жонинг учун,
Ким яна уйдин мунунгдек чиқмагил олифтавор.
Соқиё, чун ичкумиздур оқибат шоми ажал,
Бода тут андин бурунким, бизни ўлтургай хумор.
Бир замонлиғ ҳажр чун минг йилча бор, ўлсам не тонг,
Чунки бўлмас ҳеч кишининг умри минг йил пойдор.
Эй Навоий, шукрким, майдонға ул шаҳ қўйди юз,
Ким йўлида қолмади навмид жони хоксор.
* * *

То бўлди кўнгул ул кўзи усрукка гирифтор,
Эл кўзига соғмен, вале ўз-ўзума бемор.
Тонгдин таним оқшомғача тош захми била реш,
Тундин баданим тонггача тиш захмидин афгор.
Кулбамнинг эмас хиштлари дарзики, очмиш
Ҳолимга фиғон қилғали оғзин дару девор.
Халқ ичра кўнгул ишқини фош айлади оҳим,
Уй ичида ўт бор эканин дуд этар изҳор.
Ул бут ғамидин кофири ишқ ўлғали кўнглум
Жон ришталарин жамъ қилиб боғлади зуннор.
Хуш гулшан эрур даҳр, будур айбики, онда
Пайваста хазон елидин озурдадур ашжор.
Ёр оллида гар бор-йўқ эрса ажаб эрмас,
Ағёр чу бор анда, Навоий санга не бор.
* * *

Ичкали гулранг май наргис масаллик жоми бор,
Савсани тўн бирла улким сарздек андоми бор.
Гулшан ичра сарви раънодек қилиб ҳар ён хиром,
Мавзуъи дилкаш аро май ичкали ороми бор.
Бодаи софи чекиб аҳбоб ила ғофил валек,
Ким йироқтин доғи бир маҳруми хуношоми бор.
Бу жафо аҳли вафони қилди майдек талхком,
Ким қошинда кирса ҳар ноаҳли майдин коми бор.
Мен ютуб хуноба йиллар, эл чекарлар жоми айш,
Чора йўқ улким, азалдин бахти нофаржоми бор.
Чун вафо аҳлиға даврон тутмади жоми мурод,
Ким мурод андин тамаъ айлар, хаёли хоми бор.
Эй Навоий, гар фано дайри сари қилсанг гузар,
Дайр пирининг ямон-яхшига лутфи оми бор.
* * *

Буким, кўнгулнинг ул ойсиз не саъб ҳолати бор,
Ул англагайки, бирав ҳажридин малолати бор.
Қуйики тушмиш анинг зулми тийғидин бошим,
Ҳануз тийғи юзидин магар хижолати бор.
Қулоқ дурию юзи икки ахтар этти қирон,
Ки олам ичра басе фитнаға далолати бор.
Сабо дебон хабар ул гулдин, элни тиргузди,
Масиҳча деса бўлғай анинг рисолати бор.
Кўнгулни зулм ила буздунг, бале бўлур маъмур,
Шаҳеки, мулкида эҳсон билан адолати бор.
Қадаҳ қуёши била равшан айла хотирни,
Чу англасангки, фалак зулмидин залолати бор.
Навоий истамас эл ишқин англағай, буким,
Ўз-ўзи бирла жунун аҳлидек мақолати бор.
* * *

Кофиреким, сен киби рухсори оташноки бор,
Ўт солурдин лашкари ислом аро не боки бор.
Ишқ ўтин кўнглум ёрутмоқ истаса, йўқтур ажиб
Ким, чурук бўлғон сўнгаклардин қуруқ хошоки бор.
Кўнглаким чокин тикарга майл қилдинг, эй рафиқ,
Билмадинг гўёки, кўнглак ичра кўксум чоки бор.
Эйки, дерсен пок ҳуснумдек жамол аҳлида йўқ,
Мен киби ишқ аҳлининг ҳам қайда ишқи поки бор.
Қатра-қатра ашку дафъа-дафъа оҳим дудидин
Ишқ мулкининг ажойиб анжуму афлоки бор.
Сол янги ой заврақиға атласинг, эй чархким,
Оҳдин бу шом ашким баҳрининг кўлоки бор.
Эй Навоий, қўйма бошим шўхлар гўй эткали
Ким, ани осмоққа бўлсун чобуким фитроки бор.
* * *

Кимки олам боғида бир сарви гулрухсори бор,
Боғ сайридин фароғи, сарву гулдин ори бор.
Гул била майни нетар девонаеким, кўнглида
Бир париваш лаълидин май, ҳуснидин гулзори бор.
Гул насиму атридин мумкин эмас топмоқ илож,
Кимки бир гулчеҳра хори ҳажридин озори бор.
Жон етиб оғзимға ўлгум, бир нафас тенгри учун,
'Эй Масиҳим, кел бери, эй муддаи, сен нори бор.
Кўзларингга хори меҳнатдур гул, улким гул чоғи
Гулжабинлар кўзлари янглиғ ики бемори бор.
Дема булбул зулмиға гул боғламиш бел, гўйиё
Чарх зулмидин анинг ҳам боғлагон зуннори бор.
Қолди хуррамлик фалакдин ташқари, кўр, эй рафиқ
Ким, қазо наққошининг не гардиши паргори бор.
Фақр йўлинда оғирроқ юк эрур вобасталиқ,
Эй кўнгул, тарки тааллуқ айлабон ул сори бор.
Эй Навоий, ўзни мақбул истасанг, туфроқ бўл
Ким, эрур мардуд, улким бошида пиндори бор.
* * *

Дўстлар, мен телба аҳволиға йиғланг зор-зор,
Ким солодур гаҳ-гаҳ ўт кўнглумга тушкан хорхор.
Истамас бўлса сабо бир-бир кўнгул жамъ айламак,
Нега зулфунгни паришонлиғдин айлар тор-тор.
Сен қуёш бирла муносибсен ўюнда, хўблар
Икки-икки чунки киргайлар, отошиб ёр-ёр.
Қўрқарамким, бўлмагаи озурда нозук қоматинг,
Эгнинга хуш-хушқи солмиш жаъди анбарбор бор.
Ҳалқа-ҳалқа бўйнума солмиш таноби зулфини,
Журми ишқимға магар ҳукм айлади дилдор дор.
Ишқ эрур андоқ мураббийким, қилур еткач асар,
Булбул ўлғай, очса юз бир сарви гулрухсор — сор.
Эй Навоий, бўлди ул бут кофири оташпараст,
Не ажаб, ваҳ ваҳ, гар урса жонинга зуннор нор.
* * *

Неча тортай васл учун мен зори маҳзун интизор,
Ваҳки, кўздин тўкти селоби жигаргун интизор.
Демаким, ул ойға кўп муштоқсен ё мунтазир,
Иштиёқим бениҳоят, андин афзун интизор.
Эл мушаввашдур сени кўзларда андоқким вуҳуш,
Дашт аро тортар замон Лайлиға Мажнун интизор.
Ё қуёшимни етур бошимға ёхуд жоним ол,
Кўп манга еткурма, эй бемеҳр гардун, интизор.
Эй саҳоби ҳажр, қилма субҳи умрум тийраким,
Ул қуёштин айру тортибмен узун тун интизор.
Бошима бир қатла ет, гар худ эрур ўлтургали,
Ўлди тортардин чу бу зори жигархун интизор.
Ишқ шаҳри мунтазирдурлар Навоий қатлиға,
Ул икига тортқондек тоғу ҳомун интизор.
* * *

Ғунчаи хандон била ҳуснунг гули хуррам баҳор,
Хаттинг андоқ сабзаким, бўлғай анга ҳамдам баҳор.
Юз уза тердин хатинг гар бош чекар, эй гул, не тонг,
Сабзага боисдурур чун бўлди эрса нам баҳор.
Шодлиғдин гулшани васлингда йиғлаб, чексам оҳ,
Ёпма юзким, гулга бўлмас ел-ёғиндин ғам баҳор.
Оразим акси юзунг ойина тушган турфадур,—
Ким кўрубтур ҳам хазон бир ойда бўлғай ҳам баҳор.
Войким, бир гул хазонга солди айшим гулбунин,
Ушбу фасл ичраки топмиш жумлаи олам баҳор.
Барқу сел эрмас, фиғону ашк эрур, буким, ҳар эл
Гул юзунг кўргач тутар ўз ҳолиға мотам баҳор.
Қасди булбул кўнгли қайди бўлмаса, невчун солур
Боғ шўхи сунбули зулфиға печу ҳам баҳор?
Гул эмас, бу боғ торожиға ийнак лаълдин
Айлади овиза меҳри давриға хотам баҳор.
Эй Навоий, чин баҳор эркин бу, ёхуд кўргузур
Боғи хулқидин улусға довари аъзам баҳор.
* * *

Вою юз минг войким, тарки муҳаббат қилди ёр
Билмайин қолдим мену қилмай хабар айрилди ёр.
Борди ўқдек тезу ёдек қоматим ёд этмади,
Ишқ аро гўё менинг эгрилигимни билди ёр.
Чун гадолар бирла шаҳлар қилмас эрмиш ёрлиқ,
Мен гадони кўзга, бас, невчун бурундин илди ёр?
Панд эшитиб, дўстлар, ҳеч ким била ёр ўлмангиз,
Ким менинг бағримни тиғи ҳажр бирла тилди ёр.
Мендин уйрилғон балову дард учунму йиғлайин,
Ё ангаким борибон ағёр ила қотилди ёр?!
Йиғлашиб ғам шомн зоҳир айласунлар дард ўтин,
Кимгаким байтул-ҳазанда шамъдек тонилди ёр.
Эй Навонй, ёр учун тортар эдинг ғурбатда ранж,
Йўлга туш, эмди равонроқким, азимат қилди ёр.
* * *

Ул малоҳат шамъидин мундоқки жисмим ёнадур,
Ҳар бир учқун ғам шабистонида бир парвонадур.
Шоми ҳажрим шарҳин эл афсона қилди, оҳким,
Уйқуга солғон қаро бахтимни бу афсонадур.
Ғайрким, маҳв ўлдиго сенсен бузуғ кўнглум аро,
Чуғз итиб, товус ер тутмиш, ажаб вайронадур.
Кўксум ичраким, ғамингдин нордек бўлди шикоф,
Гўйиё ҳар бир бағир парголаси бир донадур.
Кўйида сўрсанг кўнгулларни унутма, эй сабо,
Менинг оворамниким, ҳам хаста, ҳам девонадур.
Чарх шабгардига гўё нақди умрингдур ғараз,
Тегрангга ҳар тунки икки букрайиб айлонадур.
Сўрма ҳажрингда Навоий ёрину сарманзилин,
Ёр анга дардинг, ватан бир кунжи меҳнатхонадур.
* * *

Яна ғариб гуле жонима жафо қиладур,
Яна ажаб тикане кўнглум ичра санчиладур.
Яна бир ўзгача ишқ икки илги зўридин
Бағир била юрагим бир-биридин айриладур.
Қалади, ваҳки, ўтундек сўнгакларимии сипеҳр,
Бу янги ўтқаки тан кулбасида ёқиладур.
Фироқ кожлари бирла, ваҳки, не ўтлар
Булутдек ашкфишон кўзларимга чоқиладур.
Сиришк айлади хокий танимни андоғким,
Қадам қўяй деса, уйқу кўзумга ёйиладур.
Қочар бу телба кўнгул, яна воқиф ўл, эй ақл
Ки толпинур кўпу кўксум шикофи очиладур.
Ғариб қисса эрур ишқким, туганмади ҳеч,
Агарчи бўлғали олам биноси айтиладур.
Навоий, аҳли жунун қайди ёр зулфи эмиш,
Хирад танобини уз, банд агар бу силсиладур.
* * *

Холи ҳижронида кўнглум дарди беандозадур,
Доғдин боргач қаро ташвиши анинг тозадур.
Тушта Юсуф ҳайъатин кўрдум ҳабибим ёдидин,
Гўйи ул қолаб, бу руҳи маҳз учун андозадур.
Захмим оғзи бутмасидин уйқум ўчмиш, эй рафиқ,
Гўйиё бу ўзга уйқу келтирур хамёзадур.
Ғамзаси жаллодида ҳолин кўнгулнинг билмадим,
Эй сабо, тенгри учун кўйида не овозадур?
Лаъли васфин ёзмишам жон сафҳасидин дафтаре,
Ҳар тараф жон риштаси бирла анга шерозадур.
Захмидин қон кўп оқиб ёхуд жунундиндур, буким,
Ул пари кўйида ҳар дам телба кўнглум озадур.
Итлари қут этсун ўлтургач Навоий қонини,
Барча гар ҳар қатра бир жаннат гулиға ғозадур.
Воқиф ўлким, бешайи жаҳл ичра жисминг ҳужраси,
Нафс сайёди ҳаво сайдин тутарга козадур.
* * *

Қошинг авжи малоҳатнинг янги туққан ҳилолидур,
Қадинг нахли латофат боғининг наврас ниҳолидур.
Фидо жоним қадинг нахлиғаким, гарчи эрур наврас,
Бале андому раъноликда ҳадди эътидолидур.
Назокат гулшанида тоза гулбун қоматинг шибҳи,
Онинг табъида музмар ғунча йўқ оғзинг мисолидур.
Чучук лафзинг Масиҳонинг туфулиятдағи нутқи,
Белинг жонбахшлиқта кўнглига кирган хаёлидур.
Не тонг, кўнглум агар мажруҳ ўлуб, қон борса захмидин
Ки узган ғунчадек бир тифлвашнинг поймолидур.
Юру, эй Хизрким, ҳайвон суйидур заҳр агар ичсам,
Бу дамким, жоним ул шўх итлари сингон сафолидур.
Хало мавжуд эмас сув зарфидин чиққач ҳаво тўлди,
Ҳавои ишқдин мамлудур ўздин кимки холидур.
Навоий ашкидек ул шўх агар типмас, ажаб эрмас,
Қилурлар пўя ёшлар то югурмак эҳтимолидур.
Фано дайрин тилармен мен, вале учмоғни зоҳидким,
Менинг комим — қадаҳ дурди, анинг кавсар зулолидур.
* * *

Оразинг кўзгусиму тер касратидин судадур?
Ёхуд ул ораз суйининг аксиму кўзгудадур?
Дема айни ноздин ул кўз очилмайдурки, бор
Кофиреким, мастлиқ ифротидин уйқудадур.
Топмоғим ўзни маҳол ўлмиш фироқинг шомиким,
Таб ародур хаста жисму тоб ул гисудадур.
Сен урарсен новаку кўксум шикофидин кўнгул
Кўргали келмиш, хато қилмаки, хуш қопудадур.
Сажда қилмоқ не тафовут Каъба ёхуд бутгаким,
Қоши меҳроби қаён қилсам сужуд ўтрудадур.
Ўлмагимдин зулфунгга гўё паришонлиғ етиб,
Мотам аҳлидек қуйи солиб бошин қайғудадур.
Нуҳ умрию Сулаймон мулкига йўқтур бақо,
Ич, Навоий, бодаким, олам ғами беҳудадур.
* * *

Оташин гул баргидин хилъатки жононимдадур,
Хилъат эрмас, ул бир ўтдурким, менинг жонимдадур.
Оташин лаъледурурким, анда музмар бўлди жон,
Оташин гул баргидин хилъатки жононимдадур.
Жон қуши хунобидин тутмиш малоҳат нахли ранг,
Ё либоси лолагун сарви хиромонимдадур.
Қатл биймидур, тараҳҳумнинг доғи уммеди бор,
Бу либоси олким ул номусулмонимдадур.
Васл шоми куймаган парвона шояд қолмагай,
Бу шафақгун ҳуллаким, шамъи шабистонимдадур.
Тутмасун гул суҳбатидин сарв ўзин кўп сарфароз,
Эй сабоким, ул тўни гулгун менинг ёнимдадур.
Соқиё, гулранг май солиб, кетур паймонаким,
Зуҳд биймидин халал фақр ичра паймонимдадур.
Эй Навоий, истама жон булбулин ҳар гулдаким,
Ул тўни гулгун, лаби гулбарги хандонимдадур.
* * *

Юз туман меҳнат ўти андуҳлиғ жонимдадур,
То ҳаводин сарзаниш сарви хиромонимдадур.
Ҳожатим будур, худоёким, каромат қилғасен,
Нотавон жонимға ҳар заҳматки жононимдадур.
Дард менда сендин ортуқ бўлса, жоно, не ажаб,
Ким сенинг жисмингдадур, захмат менинг жонимдадур.
Сўрдум оғзи таъми талх эрмиш, ажаб йўқ, ўлмагим,
Менки бу янглиғ ачиғ таъм оби ҳайвонимдадур.
Эй Масиҳо, субҳи айшим тийра бўлмиш, гўйиё,
Заррае бетоблиғ хуршиди тобонимдадур.
Даҳр боғи ичра барбод ўлмагон гул чиқмади,
Йўқ ажаб, гар елдин осибе гулистонимдадур.
Эй Навоий, сўрмадинг дерсен малул ўлғанда ёр,
Соғинурсен гўйиёким бахт фармонимдадур.
* * *

Лўливашимдин айруки, қабримда лоладур,
Ул ўйнағон киби ёғоч узра пиёладур.
Гулзор арому лўли этар лаъб тўлғаниб,
Ё гул киби узорида мушкин кулоладур?
Ул турфа чеҳра доиранинг чамбари аро,
Хуршид даврасида анингдекки ҳоладур.
Таблу нафир маъракаси ичра демангиз
Ким, ишқида улус иши фарёду ноладур.
Борму ўюн ҳароратидин чеҳрасида тер,
Е равза гулистонида ҳар сори жоладур.
Гулшанда ғупчадур демаким, чарх чирмағон,
Булбул ғизоси ҳар сори қонлиғ иаволадур.
Пинҳону ошкор Навоийдин ўлмоғи
Гоҳе жафо қилиб, яна гоҳе уёладур.
* * *

Ўн саккиз минг олам ошуби агар бошиндадур,
Не ажаб, чун сарвинозим ўн сакиз ёшиндадур.
Деса бўлғайким, яна ҳам ўн саккиз йил ҳусни бор,
Ўн саккиз ёшинда мунча фитнаким бошиндадур.
Ўн саккиз йил дема, юз саксон йил ўлса, ўлдурур
Ҳусн шоҳи, ул балоларким кўзу қошиндадур.
Ҳайрат этмон ҳусни нақшидаки, ҳар ҳайратки бор,
Барчаси эзид таоло сунъи наққошиндадур.
Тан анга сийму ичинда тош музмар кўнглидин,
Ақлға юз ҳайрат ул ойнинг ичу тошиндадур.
Май кетур, эй муғки, юз ҳайрат аро қолмиш Масиҳ,
Булъажабларким, бу эски дайр хуффошиндадур.
То Навоий тўкти ул ой фурқатидин баҳри ашк,
Ҳар қачон боқсанг, қуёш акси анинг ёшиндадур.
* * *

Шон берур элга агарчи лабидин қон томадур,
Ваҳ, дема қон томадур, балки чучук жон томадур.
Ноз ўқи бирла кўзум мардумин этдинг манфуҳ,
Ашки гулгун дема захмидин анинг қон томадур.
Ваҳ, ярам ичра не қондур буки, девона кўнгул
Тонса таскин турадур, айласа афғон томадур.
Гўиё фитна саҳобидин эрур сели бало,
Рахшидин қатраки, жавлон аро ҳар ён томадур.
Томчидек ашким эмас, кўнглум ўти дафъи учун
Гаҳ бадан кулбасини қилгали вайрон томадур.
Ваҳки, гул шамъин ўчурмаклик учундур гар худ
Қатра ўрниға булутдин дурри ғалтон томадур.
Лаъли васфида Навоий сўзидин оби ҳаёт
Қилса пайдо оқадур, айласа пинҳон томадур.
* * *

То дайр ичинда муғбачалардин нишонадур,
Эй пири дайр, бошиму — бу остонадур.
Ўздин бориб фиғоним эмас тонгки, дайр аро,
Ҳар сори боқса замзамаи бехудонадур.
Гаҳ пири дайр боис эрур, гоҳ муғбача,
Йўқ-йўқки, бода комиму ул — баҳонадур.
Дайр ичра йўқ сафол ила олтун қадаҳда фарқ,
Шоҳу гадо тенг ўлди ажаб корхонадур.
Асрори ваҳдат иста харобот пиридин
Ким, шайх ваъзу панди фусуну фасонадур.
Гар кўнглум ичра соқию май ўрт солмамиш,
Ҳар лаҳза оҳидин бу не ўтлуқ забонадур.
Ул умр бир замонлиғ эрур истама вафо,
Афғонки ул ҳам уйлаки аҳли замонадур.
Кўздин сочилди ашку кўнгул ўти берди бар,
Ул навъ ўт чиқарди ажаб тавр донадур.
Оташгаҳ этти куфр эли, кўнглум уйини, магар,
Ким умр ўтти ўчмай ул ўт анда ёнадур.
Истар Навоий ўзни маю ишқдин халос,
Мониъ валек соқию жоми муғонадур.
* * *

Войки, бағрим яна ҳажр ўқидин ёрадур,
Ҳар нафас ул ёрадин жон ўзидин борадур.
Жонима офат лаби, ҳажри бало, оҳким,
Бахтима бир ҳукми бор лаълу гар хорадур.
Дард сипеҳри таним тўзғану ўтган ўқунг,
Ламъаи пайкон била собиту сайёрадур.
Кўйида топмоқ сени мумкин эмас, эй кўнгул,
Анда чу сен телбадек юз туман оворадур.
Чарх арусиға йўқ ғайри ямонлиқ шиор,
Ақдиға майл этмаким, шоҳиди бадкорадур.
Вўсмаси қавси қузаҳ, ғозаси гулгун шафақ,
Зулфу юзи туну кун, кўрки, не маккорадур.
Ишқ ажаб дард эмиш, дардгадур чора сабр,
Ваҳки, Навоий басе ошиқи бечорадур.
* * *

Ул қуёшким, кўнглум ичра ҳажрининг озоридур,
Жоним олса ҳам, кўнгул жон бирла миннатдоридур.
Найлаб ул қотилдин ўлғаймен халос, эй ишқким,
Жоним афгори, таним бемори, кўнглум зоридур.
Ҳажр ўқи пайкони захмин мен киби билмас киши
Ким, ичим боштин-аёқ ул нешнинг афгоридур.
Ҳажр аро жонинг олай дер, кўр не бўлғай жавриким,
Бу манга ул шўхдин меҳру вафо изҳоридур.
Қоф агар юздур ададда, Қоф тоғи меҳнатин
Шиддати аъдодининг юздин бири миқдоридур.
Телба кўнглум истаса Фарҳоду Мажнун сиҳҳатин,
Оқил эл рагми анга ҳушу хирад осоридур.
Кир харобот ичра, эй зоҳид, тилар бўлсанг биҳишт
Ким, майи кавсар зулоли кулбаи хамморидур.
Не ажаб гулшан эрур давронки, дуди оҳдин
Сунбулию ашк қони сайлидин гулзоридур.
Гар Навоийдек сўзунг фаҳм этмадим, эй порсо,
Афв қил, бир дам хаёлим боданўшум соридур.
* * *

Лабки хандон қилибон қошу кўзин ўйнотадур,
Ўйнай-ўйнай мени бечорани қон йиғлотадур.
Кўргач ул ойни, яқиндурки фиғонлар қилғай,
Лек бехудлуғ ила кўнглум ўзин тўхтотадур.
Тортмоқ мумкин эмас ўқини кўнглумдинким,
Яна ўқ ҳар нафас онинг ёнига ўрнотадур.
Бахтим уйғонмас, агарчи фазаъим дард аҳлин
Ўлум уйқусиға боргонлар эса уйғотадур.
Кўзум ашкин бу жиҳатдин деса бўлғай хуноб
Ким, бу сув оқса, боғир ҳам анга қонин қотадур.
Сабру ором сипоҳин нечаким йиғсам, ишқ
Гаҳ ани синдирадур, гоҳ муни бутротадур.
Ғарази буки, ҳабибимға қул ўлғай Юсуф,
Ҳусн бозорида ҳар нечаки ўзин сотадур.
Ўхшамайдур менинг оллимда, агарчи деҳқон
Сарви гулрўюма сарву гулини ўхшотадур.
Ишқ они келтирадур хаста Навоий тарафи,
Новаки ғамзани ул шўх қаёнким отадур.
* * *

Ул ўтлуғ чеҳрага зарбафт хилъат не ярошибдур
Магар хилъатқа ул юз ламъасидин ўт тутошибдур.
Фалакнинг боргоҳиға кўмоч ўлмиш қуёш жирми,
Анга оҳим сутундек дуди мундоқким улошибдур.
Малойик қушлари ғам шоми қўзғолмоқ тонг эрмаским,
Етибдур кўкка юз оҳим хаданги, балки ошибдур.
Бало дашти аро юз минг ўлуктур онда қотил ишқ,
Хирад мағлуб хайли бирла гўёким савошибдур.
Лабингдин жон топай деб, кўп талашти ҳажр аро кўнглум,
Ўлар ҳолатда ул бемордекким жон талошибдур.
Қадаҳқа бода тарёқини қуй тошқунча, эй соқий,
Ким ғам заҳри била жомим тўлубтур, балки тошибдур.
Навоий гар лаби ёди била қон ютди, жон тутди,
Табибо билки, бу шарбат анга беҳад ярошибдур.
* * *

Ул малаксиймо париким, халқ анинг ҳайронидур,
Жонлар ошуби, вале ошуфта жоним жонидур.
Тифл авроқ ичра бир-бир барги гул тергон киби,
Номаи ҳижрон аро тим-тим сиришким қонидир.
Кўрса жон захмида қонлиғ марҳамин айлар гумон,
Ким бузулғон кўнглум ўтидин қизиқ пайконидур.
Юзунгга май гуллари юз фитна қилди гўиё,
Фитна ҳар гулким очар юзунг анинг бўстонидур.
Бормудур кўнглумда кесган ҳам алиф ҳам наълу доғ,
Ё бу миръот ичра солғон акси ҳуснунг онидур.
Даҳр торожи қилур урён чаман раъноларин,
Елдин ун чекмас йиғочларким, чаман афғонидур.
Эй Навоий, билки тонг отқунча йиғлар ҳар кеча,
Чархдек ҳар кимки бир бадмеҳр саргардонидур.
* * *

Гулни найлай, хотир ул рухсори гулгун соридур,
Қўй гул афшонни, кўнгул боғи ҳумоюн соридур.
Чекти қатлим тийғини гардуну мен ҳам оҳ ўқин,
Оҳким, қатлимга оҳим доғи гардун соридур.
Кўзларинг девона кўнглим жонибин тутти, не тонг,
Ишқ даштида кийиклар хайли Мажнун соридур.
Момасин кўргоч недин кўзу кўнгулга бўлди рашк,
Ким агар ул бўлса хат сори, бу мазмун соридур.
Эл қадинг зикрин қилурда оқса ёшим тонг эмас,
Тифли софий табъ майли сўзда мавзун соридур.
Подшоҳеким, қаноат махзанин истар, эрур
Бир гадодекким, хаёли ганжи Қорун соридур.
Эй Навоий, иста маъни оламиким, келди дун,
Ҳар кишиким майли ушбу дунёи дун соридур.
* * *

Айтмон кўзу кўнгул матлуби кўюнг боғидур,
Бу бирига хори, ул бирга ғараз туфроғидур.
Қоши ҳажринда янги ой шаклидин фурқат туни,
Кўнглум афгор эткали гўё фалак тирноғидур.
Сарвига тортиб қабо, чўккон қуёшқа соябон,
Чобукум бўйида ширдоғ, бошида қалпоғидур.
Демаким, бўлдунг қарию, ўтти даври ишқким,
То тириктурмен манга ишқу муҳаббат чоғидур.
Пилгурур парвонанинг болида ҳумрат бирла хол,
Ўйлаким кўнглумда ҳасрат қони, фурқат доғидур.
Даҳр гулзори аро ҳасрат елидин ҳар тараф
Томди булбул кўнгли қони, дема гул яфроғидур.
Эй Навоий, кўнглум олиб итларига ташласа
Кўнгул онинг барча мақсудум кўнгул олмоғидур.
* * *

Кема оғзи демаким, ишқингда кўксум чокидур,
Баҳр мавжи йўқки, ашким селининг кўлокидур.
Сувда эрмас меҳр акси, балки дарё жониға
Солғон ўтлар хаста жоним оҳи оташнокидур.
Хас омас гирдоб ароким, бошинга эврулгали
Сув уза саргашта ошиқ жисмининг хошокидур.
Ваҳки, ул киштида дарёкаш, манга худ йўқ ҳаёт
Эл дегандинким фалоннинг кофири бебокидур.
Ул балиғ тутмоққа солиб шасту, онинг рашкидин
Сувдин айрилғон балиғ янглиғ кўнгул тодокидур.
Кўрма фақр аҳли сиришки баҳрида ҳар ён ҳубоб,
Ким фано кавкаблари, балким бало афлокидур.
Эй Навоий, кема тийри кўксум ичра ҳажр ўқи,
Кема оғзи гўиё ишқида кўксум чокидур.
* * *

Жонда ишқинг бўлғуси, то танда жон бўлғусидур,
Танда жондек жон аро ишқинг ниҳон бўлғусидур.
То тирикдурмен ичига жола тушкан ғунчадек,
Хаста кўнглум дурри ишқингға макон бўлғусидур.
Дарду ишқинг доғи ул соатки ўлсам, жон аро
Жоннинг икки нуқтаси янглиғ нишон бўлғусидур.
Қилди ашкимни шафақгун ҳажр бепоён туни,
Ҳулласин чек тонгнинг, эй гардунки, қон бўлғусидур.
Ул Масиҳ анфоси жонбахшу лаби ҳайвон суйи,
Оллоҳ-оллоҳ, неча жоним нотавон бўлғусидур.
Меҳр шамъи дудидин қиссамни ёз, эй чархким,
Зийнати авроқинг ушбу достон бўлғусидур.
Ўқидин кўнглунг қачонға тегру захм ўлғай демаиг,
То бу қуш бўлғусидур, ул ошён бўлғусидур.
Гул қулоғин чун оғир қилмиш кириб шабнам суйи,
Неча, эй булбул, ишинг доим фиғон бўлғусидур?
Эй Навоий, кўкка тегру дарди оҳимдин шиканж
Еткали ул ойға гўё нардбон бўлғусидур.
* * *

Ҳаёт боғида то сарву лола бўлғусидур,
Менинг мумидди ҳаётим пиёла бўлғусидур.
Суроҳий ўлғусидур манга сиймтан маҳбуб,
Бошида қил анга мушкин кулола бўлғусидур.
Ҳаёт гулшани муғ кулбасию муғбачанинг
Юзию қадди манга сарву лола бўлғусидур.
Не айб, базмим ичинда ҳазин фиғонки, суруд,
Ангаки қон ютар, албатта, нола бўлғусидур.
Қадаҳки ҳолима қон йиғлар, эмди оҳимдин
Сиришки қатраси гулранг жола бўлғусидур.
Дединг, фано недурур, мухтасар дейин ўлмак
Ки шарҳини тиласанг, юз рисола бўлғусидур.
Қачон май ичра юзунг акси тушса, эй соқий,
Пиёла даври ўшул ойға ҳола бўлғусидур.
Навоий, истама кавсар майини зуҳд била,
Ки бода ичкучи элга ҳавола бўлғусидур.
* * *

Ву тийраи қотилки, оти ҳажр тунидур,
Оҳим тутунидур дема, доғим тутунидур.
Жисм ичра юзунг ҳажрида минг дард хаданги,
Гўёки кўнгул оташкадасининг ўтунидур.
Сўнгакдин эмас риштаи жисмимда бўғунлар,
Ул торда ранжим ададининг тугунидур.
Ул шўх симоъ ичра учурмоққа кўнгулдин
Ҳушу, хираду сабрни офат қуюнидур.
Уйқу кетурур сув уни, лек уйқуни олғон
Элнинг кўзидин сайли сиришкимнинг унидур.
Ўннай-ўйнай тўкса ул ой қоним, эмас тонг
Ким, барча булар чархи мулоиб ўюнидур.
Юз пора бошимни ити рад қилди, Навоий
Билмаски, сўнгакларда борининг бутунидур.
* * *

Юзи гулчеҳра соқийнинг тараб ҳукмиға туғродур,
Юзинда май гули ул ёрлиғ узра оли тамғодур.
Лаби лаъли ҳалокимен, агарчи жонфизолиғда
Масиҳо бирла ул гўё ўлук бирла Масиҳодур.
Дамим дуди хирад аҳлин қилур ҳар лаҳза савдойи,
Димоғимда, кўрунг, ул зулф мушкидин не савдодур.
Синонин кўксума то тикти ул чобук, бу хам қаддим
Ҳамоно ғам сипоҳи қалбида ул ўқ учун ёдур.
Лабинг акси кўзум шўробаси баҳрида гўёким
Чучук сувдурки, атрофида онинг талх дарёдур.
Жаҳонни чун кўзумга ҳажр шоми айламиш тийра,
Не суд андин мангаким, васл субҳи оламородур.
Бошим қуш ошиёни, тан жунун торожидин урён,
Не тонг, ёшлар югурмак ҳар тарафдинким, тамошодур.
Фидоси нақди исломимки, муғ дайридаги соқий,
Улус қонин тўкардин ваҳм қилмас, гарчи тарсодур.
Навоий дайр пири гўйиским шаҳр шайхига
Фано жоми ичурдиким, харобот ичра ғавғодур.
* * *

Ҳарорат жонима ул оташин лаъл ахгариндиндур,
Аига таскин ҳам ул юз равзасининг кавсариндиндур.
Сочингнинг тийра шомидин юзунг субҳида йўл топмоқ
Баногўшунгдағи дурри шабафрўз ахтариндиндур.
Таҳуро бодаси дерлар эрур жонбахшу руҳ афзо,
Магарким чошни ул майға лаълинг соғариндиндур.
Шабистон субҳи давлатдин ёруғроқ бўлса тонг эрмас,
Ки партав анда ул рухсор шамъи анвариндиндур.
Юзунг очқоч шамими лутфи олам ичра бутротдинг,
Магар бу атр ул ўт узра холинг анбариндиндур.
Баҳор айёмини беш кун ғапимат англа, эй булбул,
Ким унча сўзу тобинг оташин гул мажмариндиндур.
Навоий, қилмағил бас назм бирла дурфишонлиғким,
Маоний бикрига зевар ҳадисинг гавҳариндиндур.
* * *

Лаълинг оё не ажаб рангиндур,
Сўзи онинг не бало шириндур.
Хам қошинг тақвию тоатқа бало,
Ҳам кўзунг офати ақлу диндур.
Ҳулла ичра баданингким кўринур,
Гўиё гулбарг аро насриндур.
Қатлу тиргузмоқ эрур ойининг,
Оллоҳ-оллоҳ, санга не ойиндур.
Соқиё, ҳажрида тутқил манга май,
Ким, бу сувдин ўтума таскиндур.
Маю васл аҳлики бу давр ичра,
Бизга хуноби жигар таъйиндур.
Ҳажринг айёми Навоий тинмас,
Бир кўрунуб анга кўнглин тиндур.
* * *

Лаъли шавқидин кўзу кўнглумда ашку оҳдур,
Ё зулоли хизр ила анфоси Руҳуллоҳдур.
Кўп шарарлиқ дуди оҳим бирла чиққон жонга боқ,
Ким минг ўтлуғ корвонга бир гадо ҳамроҳдур.
Баски бошни ерга урғон ун била уйғондилар,
Саргузаштимдин кеча ҳамсоялар огоҳдур.
Ул зақанда бўлса ҳар бир қатра хай кавкаб не тонг,
Ким қуёшнинг чашмаси ёнида бўлғон чоҳдур.
Дўстлар, мумкин эмас бўлмоқ муяссар васликим,
Мен онча дилхоз, эмон, улким манга дилхоҳдур.
То тирикдур, шаҳға кўпроқтур гадодин дарди сар,
Чун ўлум вақти етар — тенгдур гадо, гар шоҳдур.
Дайр пири оллида қилсам гадолиғ, айб эмас,
Эй Навоий, билки файз аҳлига шайаллоҳдур.
* * *

Парвона қаноти ароким доғ ила қондур,
Ҳажр ўтию ғам ёрасидин икки нишондур.
Сориғ, қизил алвон била хилъатларинг, эй гул,
Раънолиғ эрур, улки либосингда аёндур.
Ул кўз қароси ҳайъати мажруҳ кўнгулда,
Ҳижрон ўтидин ики янги доғи ниҳондур.
Кўнглумники парголалар этти ғами ҳажринг,
Лола варақидек борида доғ ила қондур.
Лаълингдин агар қатраи қон қилса тарашшух,
Туфроққа томизмаки, онинг туфроғи жондур.
Бу гулшан аро бўйи вафо етмади гулдин
Булбулғаки, минг навҳа била даъб фиғондур.
Шавқ ўтиға ёнмоққа ўзин урди Навоий,
Қовдунг келу лутф айлабон ул телбани ёндур.
* * *

Юзунг равшан, энгинг ҳам равшан, эй ҳур,
Аларнинг шаънидин нуран ало нур.
Ики қотил кўзунг беморименким,
Эрурлар айни усруклукда махмур.
Чу бўлди жаври май миқдор, дерлар:
Кеч андин, ваҳ, манга бу иш не мақдур.
Анинг ҳуснича ишқим тутти шуҳрат,
Ки бўлди шамъича парвона машҳур.
Нетонг бийм ўлса ишқингдин кўнгулга,
Ки бор ўтдин ҳаросон табъи маҳрур.
Хирадқа бизни тарғиб этма, эй шайх,
Бу ишдин тут жунун аҳлини маъзур.
Висол эт элга қисм, эй чарх, баским,
Навоий маҳвашидин бўлди маҳжур.
* * *

Товушким уй тошидин келса, дермен бағри тошимдур,
Эшикдин соя киргач, соғинурменким қуёшимдур.
Ичинда тоғнинг қон тошида юз минг бало тоши,
Онинг тошу ичи мутлақ дегайсен ичу тошимдур.
Эмастур гарду гўн ул шўх майдонида, гўёким
Бири фарсуда жисмимдур, бир саргашта бошимдур.
Сиришкимни жигар парголаси бил доғи кўз нури,
Кўнгул сиррини, ваҳким, зоҳир этган ушбу ёшимдур.
Демай паст ўлди афғоним елидин нахли айшимким,
Бу нахлим арраеи муҳлик фиғон ичра харошимдур.
Урармен ерга бошимни ғамингдин жон талошурда,
Фироқинг хайли бирла ул урушум, бу талошимдур.
Ёмон ҳолимга ҳайрат қилманг, эй Фарҳод ила Мажнун,
Букун сиз меҳмонсизким, тараб бирла маошимдур.
Фалак қасри билан кун муттақосидин деманг сўзким,
Фано дайри маконим, фақр туфроғи фирошимдур.
Дедимким: «Тушта меҳроб ичра кўрдум кофири масте»,
Деди: «Кўргил Навоий, кўз очибким, кўзу қошимдур».
* * *

Кеча бадмаст ўлғонимдин инфиолим бордур,
Майни эмди оғзима олмас хаёлим бордур.
Улки дер май ич уяттин билмагай ўз ҳолини,
Билсаким базм аҳли оллинда не ҳолим бордур.
Демаким май дафъ этар, гар етса ҳар дам юз малол,
Ким ичарда они ҳар дам юз малолим бордур.
Ёр тавбам билса гарчи май берур, бермай мажол,
Ёлбориб узр айтқумдур, то мажолим бордур.
Риндлар тавбамни синдирмоққа бу тақриб омас,
Бода нафъидинки ҳар дам қилу қолим бордур.
Зуҳду истиғному яхши, йўқса исёну ниоз?
Шаҳр шайхидин бу янглиғ бир саволим бордур.
Эй Навоий, мен худ оттим тавба, лекин, нетгамен,
Ким ажаб майхораи беиътидолим бордур.
* * *

Қатлима тийғ ўлгаликим чарх иши озордур,
Мавжи ашким аксидин пўлоди жавҳардордур.
Кўк тегирмон тоши айландурмоқ истар бошима
Дема ою кун бошим узра буким сайёрдур.
Ишқ даштида қуюн эрмаски, мен девонага
Дашт аро саргашталик хаттин сизар паргордур.
Дард тоғида чоқинлар дема, де ўтлуғ каманд,
Ким солурда бўйнума чарх илгидин такрордур.
Раҳм қил, гардунки, бир дилхастадин мақдур эмас,
Чекмаги гар меҳнату бедод бу миқдордур.
Мунча дарду ғуссадин махлас топар ер истасанг,
Эй Навоий, билки, ул ер кулбайи хаммордур.
Эй хушо хумхонаким, қилғонни анда тарки ҳуш,
Кўк хумидин ҳар неким келгай, фароғи бордур.
* * *

Сариғ либос аро ул нўшлабки хандондур,
Эрур Масиҳки, хуршид ичинда пинҳондур.
Либосу жисм ила ул гулъузор кўргузди
Хазон ичида баҳореки, ақл ҳайрондур.
Либоси ўт киби асфар, тани ҳаёт суйи,
Ажойиб ўтки, аросинда оби ҳайвондур.
Ўшул дур орзусидинки, зарварақ киймиш,
Юзумнинг олтунида дурри ашк ғалтондур.
Фироқ даштидаги лолалар сариғ бутмиш,
Магарки доғлари барча доғи ҳижрондур.
Юз ул этакдин агар олмасам, не тонгки, сомон
Чу каҳрабоға етар, қўймоғи не имкондур?
Сариғ юзумдек этиб субҳ ўзин соғиндиким,
Совуғ нафас била меҳрин ёшурмоқ осондур.
Навоийга берур эл панду, ул муни дерким,
Сариғ либоси фалон шўхнинг не часпондур?
* * *

Барги най тўн ичида нол киби бели ниҳондур,
Қалами фўта қамиш бандидек устида аёндур.
Айладим тарҳ вафо касрини кўксум уза, кўрким,
Наъллар тарҳида айвонларидин ерда нишондур.
Зулфи ҳижронида мундоғки таним ҳар сори санчар,
Рагларим жисм аро қатлимға магар неча йилондур.
Чуғз вайрона аро англади гўёки ўлармен,
Мотамимга иши ҳар лаҳза гарибона фиғондур.
Ўқунг оғзида қизил тус эмас, кўнглум ароким,
Тонг эмас, оғзи қизил бўлса, қизо чун анга қондур.
Ҳуллаи тоат этар дўзах ўтин дафъ, йўқ эрса,
Ул ҳароратқа не дафъ, кафанинг гарчи катондур.
Воизеким, ўзи қилмас амалу элга берур панд,
Гар эмас уйқуда, бас, мунчаки дер, не ҳазаёндур.
Хас киби тушти Навоий май уза, ғам нета олғай,
Хоссаким, анга ҳубоб уйи киби дориламондур.
* * *

Ложувардий қошинг узра зарварақ тобоимудур,
Ё магар кўк тоқи узра анжуми рахшонмудур.
Зулфиму оҳим елидин совурур оламға мушк,
Ё сабо таҳрикидин сунбул абирафшонмудур.
Хайчакон оразмудур, ё ҳусни банди зулф аро,
Юз асир ўлғон кўнгуллар ҳолиға гирёнмудур.
Зарварақдин шуълалардур ҳар тараф рухсориға,
Ё ул ўтлуғ юзда ҳарён бир кўнгул сўзонмудур.
Ҳажр золим шоми кавкабдинму гирсидур манга
Ё анинг субҳи ғариб аҳволима хандонмудур.
Эйки майли жаннат этмассен менинг кўнглум киби,
Нотавон кўнглунг биров кўйида саргардонмудур.
Бўлди қадди ё Навоийнинг юзи чун зарварақ,
Ложувардий қошинг узра зарварақ тобонмудур.
* * *

Сочбоғингдин чиққон, оё, сунбули пурчинмудур?
Ё терисин солғон икки афъийи мушкинмудур?
Иффатингдиндурмуким меъжар юзига тушти чин.
Ёхуд анда зеб учун машшота солғон чинмудур?
Нўшханд этганда лаълингдин кўрунмишму тишинг,
Англамон, ёхуд асал ичра ёзилғон «син»мудур?
Сунбулин кўргач, кўзум бўлди қаронғу, эй сабо,
Сочи мундоғ тийра ёхуд сочбоғи эпкинмудур?
Чиқса ақлингдин аруси даҳр, бергил нақди жон,
Демагилким, хунбаҳодур ушбу ё кобинмудур?
Даҳр золин гар десам Фарҳодкуш, айб этмангиз,
Гар эмас Фарҳодкуш, охир денгиз, Ширинмудур?
Шавқ ўти топқоч сукун дерсенки, ишқи таркин эт,
Эй Навоий, бир нафас бу шуълага таскинмудур?
* * *

Ғаминг ўқики кўнгуллар уйин нишона қилур,
Менинг чу хоки таним ичра етти, хона қилур.
Лабинг баҳонасиз эл қонини тўкар ҳар дам,
Манга чу етти иш, албатта бир баҳона қилур.
Кўнгул берурда фусунлуғ кўзига билмас эдим,
Ки эл ичинда мени оқибат фасона қилур.
Кўнгулда жавҳари пайкониники йиғмиш жон,
Ажаб эмаски, бу вайронани хазона қилур.
Десаки меҳр гиёҳин кўкартайин, гардун
Замона аҳли вафо кўз ёшини дона қилур.
Ҳалок доми ёяр субҳхез қушлар учун,
Саҳар елики чаман сунбулини шона қилур.
Насиб булбул учун хори ғамдурур, ул ҳам
Навоий нағмаси бирла магар тарона қилур.
* * *

Жоним ороми учун қосидки, жонондин келур,
Гўйи жонпарвар насиме обиҳайвондин келур.
Нома қосид илгидин, қосид ҳабибим оллидин,
Муждаи жон елдину ел моҳи Канъондин келур.
Ваъдаи васлики жонондин келур ҳижрон куни,
Тиндурур кўнглумни сўз янглиғким ул жондин келур.
Гавҳаридекдурки чиқмиш хомасининг нўкидин,
Нома узра шодлиғ ашкимки мужгондин келур.
Шодлиғдин жон нисор этсам не тонгким, бу хабар
Ҳам кўнгулдин, филмасал, ҳам кўнглум олғондин келур.
Ваҳки, мазмунидур аҳли дард саргардонлиги,
Ҳар бало мактубиким, бу чархи гардондин келур.
Деб эмиш номамға қилмайдур Навоий жон нисор,
Анда жон бўлса қачон бу навъ иш ондин келур.
* * *

Шаҳсуворим ҳар қачон жавлон қилур,
Маҳв ўлуб билмон ўзумни ҳақ билур.
Анга ҳар кўзким тушар, кирпиклари
Хаста кўнглумда тикандек санчилур.
Очилур кўнглум саманди сайрадин,
Ғунча янглиғким сабодин очилур.
Айрилур гўё қуёшдин бир шиҳоб,
Оти наълидин ҳар ўтким айрилур.
Оҳ тортарда магар жон печ урур,
Ўқ отарда ҳар қачонким қайрилур.
Тавсани гардунни маркаб қилмаким,
Ер била рокибни охир тенг қилур.
Тез этар тийғинг Навоий ишқини,
Гарчи ўт ўчар, агар сув сочилур.
* * *

Кўк ғазоли чунки кофур узра мушкафшон бўлур,
Кавкабафшон кўзларимдин ул қуёш пинҳон бўлур.
Мунграйиб андоқ синуқ кўнглум бузулурким, сипеҳр
Булъажаб ҳолимга юз минг кўз била ҳайрон бўлур.
Гаҳ юруб, гаҳ ўлтуруб, бир лаҳза тутмасмен қарор,
Ғусса бандидин бари олам манга зиндон бўлур.
Гаҳ кўнгул ўти урар кўксум шигофидин алам,
Гаҳ бағир парголаси кўз йўлидин ғалтон бўлур.
Ўлтирур уй сақфиға оҳим тафидин қатралар,
Ё менинг ҳолимгадурким тому тош гирён бўлур.
Эйки, истарсен саломат ишқ кўйин сўрмагил,
Ким бу йўлга ҳар кишиким тушти саргардон бўлур.
Истаганга дўст комин истабон куймак не тонг,
Гар тутун сунбул, ўтун ашжору ўт райҳон бўлур.
Ични урён қилки, тошинг зеби манъи фақр эмас,
Фақр эмастур гар ичинг мамлу, тошинг урён бўлур.
Эй Навоий, ишқ манъин элга иршод айладинг,
Оллоҳ-оллоҳ, бу не макру ҳийлау дастон бўлур.
* * *

Ҳар қачонким кемага ул ой сафар рахтин солур,
Мавжлуқ дарё киби ошуфта кўнглум қўзғолур.
Йиғлама, эй кўз, недин соҳилға чиқмас кема деб,
Ким ёшинг дарёсидур ҳар сориким эл кўз солур.
Титрабон сиймобдек кўнглум, етар жон оғзима,
Тунд ел таҳрикидин ҳар дамки дарё чайқолур.
Сабр кўнглумда, кўнгул ул ойда, ул ой кемада,
Ваҳки, боруб, телмуруб кўз, мунграйиб жоним қолур.
Дам тутулғондин ўлар элдек етибмен ўлгали,
Сурмасун деб кемасин баским нафаслар асролур.
Кирма савдо баҳрида оламдин истаб судким,
Сийм нақди тушса, лекин умр нақди сийғолур.
Ғарқ этар баҳри фано ғам заврақин, эй пири дайр,
Илгига чунким Навоий бода киштисин олур.
* * *

Жафо қилур бари гулчеҳралар, вафо қилакўр,
Вафо ҳар элга қилурсен, вале манга қилакўр.
Не телбаники муқайяд тиларсен, эй гардун,
Анинг салосили зулфиға мубтало қилакўр.
Десанг ҳижобни олганлар, эй кўз оллингдан,
Не гард онинг йўлидин қўпса, тўтиё қилакўр.
Тажалло истасанг ул юздин ўртабон жисминг,
Кули била кўнгул ойинасин жило қилакўр.
Умиди васл ила кўюнгга борди хаста кўнгул,
Йигитлигинг ҳаққи, ул ҳожатин раво қилакўр.
Бийик нишиман эрур, эй кўнгул, висол авжи,
Талаб қаноти била ул тараф ҳаво қилакўр.
Навоиё, чу аламсиз мурод мумкин эмас,
Десангки, васл топай, ҳажр ўтиға ёқилакўр.
* * *

Фурқат ичра шарбати лаълинг висоли кам бўлур,
Гарчи дерлар талх дарёда чучук сув ҳам бўлур.
Зулфу рухсоринг ғами не тонг бузуғ кўнглум аро,
Аждаҳо гар бўлса вайрон ичра, махзан ҳам бўлур.
Кўксума отсанг бир ўқ, от ёна бир ёниндаким
Ул дағи кўнглумни шод айлар, бу ҳам маҳкам бўлур,
Ул пари ишқин малойикдин ёшурсам не ажаб,
Дарди йўқлар дард аҳлиға қачон маҳрам бўлур?
Оҳу ашкимдин шикоят кўп қилур ҳамсон ким,
Дуд равзандин кирар уйнинг биноси нам бўлур.
Гар эгилса қоматим ишқинг юкидин, қилма айб,
Ким, сипеҳр узра бу оғир юкни қўйсанг хам бўлур.
Олам аҳлидин ким ул ойни Навоий танлади,
Билмадиким ишқидин овораи олам бўлур.
* * *

Кеча куймак расмини парвона мендин ўрганур,
Шамъ куйдурмак ишида маҳвашимға ўтканур.
Ул пари ҳажринда мен девона чексам ўтлуқ оҳ,
Эй малак, гар бўлмасанг воқиф, қанотинг чурканур.
Анжум эрмас, қатралар кўк сақфида айлар аён,
Дуди оҳимким, фалак тоқиға ҳар тун чирманур.
Салтанат тахти уза ётқон уюмас рашкдин,
Кўрса бошимники, ҳар тун остонинг ястанур.
Бахтим уйқудин кўз очмас, йўқса чун чексам фиғон,
Сўнгги уйқу масти бўлғонлар ул ундин уйғонур.
Ўз-ўзумга тўлғанурмен, қадду зулфин ёд этиб,
Сарвға гулшанда сунбул шохи чунким тўлғанур.
Деввашлардин қочиб тутти Навоий бодия
Бу жиҳатдин теграсига дашт ваҳши айланур.
* * *

Хатинг ичра лаби хандон кўрунур,
Хизр ила чашмаи ҳайвон кўрунур,
Ишқ дашти аро ғамзанг ўқидин
Кўз етар ергача чопкон кўрунур,
Бил жунун бодиясида менмен,
Қайда бир телбаи урён кўрунур.
Лола буткон киби қон ёшимдин,
Тоғу водий бори яксон кўрунур.
Гарчи ишқ ичра басе мушкил бор,
Васл уммедидин осон кўрунур.
Кўзум ўлди яна гўё ошиқ,
Баски бир чеҳраға ҳайрон кўрунур.
Лофи зуҳд урма, Навоий, ҳар дам,
Ки анинг аксари ялғон кўрунур.
* * *

Кўзум ёшики, юрак қонига тутош кўрунур,
Берур қонимға тонутлуқ, агарчи ёш кўрунур.
Лабини сўрғали ақлим жунунға бўлди бадал,
Май ичса тез ўлур эл, соғда гар ёвош кўрунур.
Шикаста кўнглума оз ғам бўлубтурур куллий,—
Кесак қаноти синуқ қуш кўзига тош кўрунур.
Не кунки юзини кўрсам, тушумга кирса, не тонг —
Қуёшқа боқсаю кўз юмса ҳам қуёш кўрунур.
Не руд оқиздинг улус қонидинки, тегрангда
Назарға сой тотидек неча боқса, бош кўрунур.
Муғ эшигин туррадек ёп юзингғаким, гардун,
Қуёш синони чекиб таврида савош кўрунур.
Навоийнинг бу намози не навъ экин, ё раб,
Ки сажда вақти кўзига ул эгма қош кўрунур.
* * *

Савсаний тўн бирла ул қад савсани озод эрур,
Ё бинафша баргидии зеб айлагаи шамшод эрур.
Оллоҳ-оллоҳ, билмон ул қадннки, савсан баргидин
Зеблик шамшод эрур ё савсани озод эрур?
Ваҳ, не сарведурки, то хилъат кийибтур савсаний,
Чок ўлуб гул хилъати, булбул иши фарёд эрур.
Савсану сарве агар йўқтур, дамимдин боғ аро
Ўртанибон сарву савсан ҳулласи барбод эрур.
Айни иффатдин ўшул покиза гавҳар жисмида,
Хилъат эрмаским, бинафш этган киби пўлод эрур.
Шоми ғам кўнглум узору ҳулласин ёд айлабон,
Меҳр ўти ҳар ён бинафш этган булутдин шод эрур.
Қозгали ғам Бесутун тоғин Наврий илгида,
Ваҳки, савсан барги эрмас, тешаи Фарҳод эрур.
Юз тили бўлса, дам урмоқ шарт эмас озодадин,
Эй кўнгул, савсан тилидин бизга бу иршод эрур.
* * *

Маркаб эрмаским сабо майдонда гард ангез эрур,
Рокиб эрмас, барги гулдурким сабодин тез эрур.
Ташлади ҳарён улус жонини саргардон қилиб
Гирдбоди фнтна гўёким ғуборангез эрур.
Наъл эмас равшан ҳилоли эл кўзин ёрутғали,
Пўяда ҳар сори шабрангига дастовез эрур.
Рокибу маркаб юзу аъзосидин терму оқар,
Ё булут дурбор ўлуб хуршид анжумрез эрур.
Бодаи гулгун кетурким, шоми ҳижрон мен киби,
Юз туман Фарҳодни паст айлаган Шабдез зрур.
Ошиқиб терлаб иложимға етиштинг, эй Масиҳ,
Не ажаб гар шарбати лаълинг гулобомез эрур.
Гар яна маст отлониб кўнглакча жавлон қилмади,
Бас қулоқ сол шаҳр сориким не рустохез эрур.
Ҳийла ожизлиғдин айлар ошиқ, англа, эй кўнгул,
Ким, забунроқ ишқ аро Фарҳоддин Парвез эрур.
Эй Навоий, ёр агар майхорадур юз қатла шукр
Ким, эмассен порсоу хаста, не парҳез эрур.
* * *

Лолагун тўн ичра, ё раб, ул ғазоли Чин эрур
Ё кўзумнунг мардуми қон ёш ила рангин эрур.
Билмон, оёким, шафақ ичра эрур заррин ғазол,
Лолагун тўн ичра ёхуд ул ғазоли Чин эрур.
Айламиш гулдаста банди сунъ тўну жисмини,
Санъатиким, арғувон барги аро насрин эрур.
Қадмудур бу ё эрур шингарф ила ёзгон алиф,
Белму ё тореки, лаъл пчра анга таскин эрур.
Кўнглум ичра солди ул тўн акс ёхуд бўлди қон,
Халқ кўнглин қон этарга, ваҳ, бу не ойин эрур?
Бир қадаҳ гулгун май, эй соқий, тўла тутким, кўнгул
Ул бути гулгун қабо бедодидин ғамгин эрур.
Эй Навоий, қатл учун гар худ қизил тўн кийди ёр,
Басдур ул тўн ранги, не муҳтожи қатлу кин эрур.
Дема тоғу лола даҳр ичра — ажал қоплони бил,
Ким кийиклар қонидин бошдин аёғ рангин эрур.
* * *

Белию оғзи кўрар-кўрмаста чун пинҳон эрур,
Бас муни қучмоқ, они ўпмоқ қачон имкон эрур.
Мен доғи дей белину оғзинки кўрдум, кўрмадтим
Йўқ, таманноларни топқон-топмоғон яксон эрур.
Бевафолар қадду мужгонини кўп қилманг хаёл,
Ким бири юз ўқдурур, бу бир итик пайкон эрур.
Ишвагарлар лаблари қасдиға жондин кетмангиз,
Негаким ўз қасди жони қилғон эл нодон эрур.
Туну кун деб истаманг ҳар лаҳза зулфу юзларин,
Ким бу бир доми бало, ул шуълаи ҳижрон эрур.
Нўш эмастур даҳр базмида, газакким пешдур,
Май демаким, соғари ҳижрон ичинда қон эрур.
Эй Навоий, бу ғариб ишларга таклиф айладинг,
Бизгадур бисёр мушкул, гар санга осон эрур.
* * *

Оразинг ҳуснин фузун қилғон ҳилолий қош эрур,
Ёхуд ул ой шамъини ёрутғали минқош эрур.
Кўз ёшим дурри ятимин маҳрами ишқ айламон,
Ҳар нечаким пок гавҳардур ва лекин ёш эрур.
Онча ёғдурди бало тошип танимға ишқким,
Юз минг эл ишқ аҳли гар кўксига урса тош эрур
Хўблар лаъли хаёлотин биширмактур ишим,
Шуълалиқ кўнтлум бу соғарларга гўё дош эрур.
Қолди аввал тоғ аро Фарҳоду Мажнун дашт аро,
Ишқ йўлинда манга икки ажаб йўлдош эрур.
Ул Масиҳ анфос тарсо сайдидур кўнглум қуши
Ким, малак дайри равоқи кунжида хуффош эрур.
Чун оғиз очти Навоий кўнгли ҳар ён захмидин,
Не ажаб гар ёшурун дарди эл ичра фош эрур.
* * *

Боштин-аёғ яланг таним узраким, тоза доғ эрур,
Ҳуснунгға қилғали назар ҳар бири бир қароғ эрур.
Ишқ гадолари дегай кўнглак эрур мураққаъйим,
Тоза тугап нишонидин ҳар сори баски доғ эрур.
Захмларим фатиласи жон ўтидин туташқали
Тийра кўнгулға дарду ғам базми учун чароғ эрур.
Кўҳи балодурур таним, чашмаси кўзки, қон тўкар,
Тонг йўқ агар бу тоғ уза қон оқизур булоғ эрур.
Хурдасидин ичинда ўт ғунча эмаски боғ аро,
Ҳар сори ишқинг ўтидин бир қизиғон думоғ эрур.
Зоҳиду учмоғу томуғ бийми била уммидиким,
Аҳли фаноға мосиваллоҳ ғамидин фароғ эрур.
Дайрда кўр Навоийни муғбачалар ғамидаким,
Эгнида чок хирқаву илгида бир аёғ эрур.
* * *

Кундуз ул хуршиди рахшондин кўзумда ёш эрур,
Кеча ҳолим зулфи савдоси била чирмош эрур.
Олмағон дин нақди бирла йиқмағон меҳроб йўқ,
Эй мусулмонлар, не кофир кўз, муфаттин қош эрур?!
Чок кўксумдин ичимга солиб ул ой кўнглидек,
Асрарамким, ҳам ул-ўқ бошимға урғон тош эрур.
Раҳм эмас, бераҳмлиқдур сурмасаиг бошимға рахш,
Ким бу кўп қатла онинг помоли бўлғон бош эрур.
Ишқи сиррин неча кўнглум ичра пинҳон асрасам,
Ҳам кўнгул ўти забона чеккач элга фош эрур.
Қайси гул базмики сувға, йўқса елға бермади,
Бу чаманда то булут саққо, сабо фаррош эрур.
Масжид ичра истаманг зуҳду риё аҳли аро,
Ким Навоий дайр ичинда дохили авбош эрур.
* * *

Ҳар қаён боқсам кўзумга ул қуёшдин нур эрур,
Ҳар сори қилсам назар ул ой манга манзур эрур.
Чун масал бўлди сочинг зулм ичра, ёшурмоқ, не суд,
Мушк исин ёшурса бўлмас, бу масал машҳур эрур.
Телбарармен то ани кўрмон, ажойибдур буким,
Ул пари девона кўзидин доғи мастур эрур.
Чун мудом ирнинг майи қошиндадур кофур кўзунг,
Недин эркинким, даме усрун, даме махмур эрур.
Дилраболар доғи жонига сафҳасида гўйиё
Дард эли ишқим учун муҳр айлагон маншур эрур.
Пар уруб бошингга тутма авжким, ҳар неча мўр, —
Ким қанотлангай, қачон учмоқ анга мақдур эрур?
Гар Навоий сиймбарлар васлни истаб кўрса ранж,
Йўқ ажаб, невчунки хом этган тамаъ ранжур эрур.
* * *

Ҳар лабинг ўлганни тиргузмакда, жоно, жон эрур,
Бу жиҳатдин бир-бириси бирла жоножон эрур.
Жоним андоқ тўлди жонондинки, бўлмас фаҳмким,
Жон эрур жонон эмас, ё жон эмас, жонон эрур.
Бўлса жонон, бордурур жон ҳам, чу жонон қилди азм
Жон кетиб жонон била, жондин манга ҳижрон эрур.
Жон манга жонон учундур, йўқки, жонон жон учун,
Умр жононсиз қотиқ, жонсиз вале осон эрур.
Борса жон, жонон йитар, гар борса жонон, жон кетар,
Кимсага жонону жонсиз умр не имкон эрур?
Хуштурур жону жаҳон жонон била, жонон агар —
Бўлмаса, жон ўйлаким, ўлмак жаҳон зиндон эрур.
Жоним ол, эй ҳажру, жононсиз манга ранж истама,
Чунки жононсиз Навоий жонидин ранжон эрур.
* * *

Йўқ ажаб, лаълингдин ар бехудлуғум ойин эрур,
Чунки усрукрак бўлур ҳар майки, лаб ширин эрур.
Раз қизи то пардадорлик айлагай талбис учун,
Шиша меъжардур ангаву мавжи онинг чин эрур.
Қон ёшим таъсиридин сориғ юзумнинг сафҳаси
Коғазедурким, ҳино суйи билан рангин эрур.
Муҳлик ўтумни дамингдин тез қилма, эй Масиҳ,
Ким бу ўтқа мотам ашки суйидин таскин эрур.
Ул пари ишқида ашким лаҳв тухмидур деманг,
Ким малак тасбиҳига бу донадин тазйин эрур.
Олмайин ердин қадам сайри мақомот айламак,
Чанг пиридин бу базм аҳлиға хуш талқин эрур.
Сизу васл, эй ишқ аҳликим, Навоий жониға
Андуҳи ҳижрон азал девонидин таъйин эрур.
* * *

То хаёлинг гаҳ кўнгул, гаҳ кўз аро меҳмон эрур,
Кўз била кўнглум аросинда ҳасаддин қон эрур.
Кўнглума пайконларингдин қатра-қатра сув эмас,
Ҳолима кўздек биайниҳ ул доғи гирён эрур.
Ғарқамен ашк ичраким, ишқинг танимни ўртамас,
Йўқса ўт ким кўрдиким, хошок аро пинҳон эрур?
Ҳажр ўқидинким эрур бағрим аро юз минг тўшук,
Ҳар тўшук бир кўздурурким, ҳолима ҳайрон эрур.
Ҳусн майдонида ул кўз чобукедурким, анга
Холи мушкин гўю зулфуиг анбарин чавгон эрур.
Даҳр бўстонида бош чеккан ниҳол атрофида
Шох эмас, новак дегил, яфроғ эмас, пайкон эрур.
Тийғ ила душвор айлабсен Навоий қатлини,
Чеҳрадин бурқаъни олғилким, басе осон эрур.
* * *

Ул пари кўнгли учун руҳим асиру зор эрур,
Булъажаб тоши қанотсиз қушға бадрафтор эрур.
Ҳар кеча қон бирла жисмим сафҳайи тақвимдек,
Гўйи анжум тирноғидин сарбасар афгор эрур.
Кофири мастедур ул кўзким, каманди зулф анга
Ешибон ёнида қўйғон риштаи зуннор эрур.
Бахти уйқусидин афғонлар чекарди гўиё
Ҳар кеча кўз юммай анжум то саҳар бедор эрур.
Янгла кўнглум васл ТОПТИ, раҳм қил, эй ой, ким,
Тунд елдин янги бутган ёраға озор эрур.
Қатлима ул кўз саводи ҳайъатидин бағриға
Бир қаро тош боғлағон қон қилғучи хунхор эрур.
Ўқусам номангни нечу тоблиғ бехуд таним
Гўиёким номани чирмаб юборган тор эрур.
Чун қуёшдек ерга киргунг, не асиғ, гар юз қуёш
Маснадинг тоқида ҳар ён шамсайи девор эрур.
Тиргузуб, дебсен Навоий жониға миннат қўяй,
Гар сен ўлтурсангки, ул жон бирла миннатдор эрур.
* * *

Боғ атри чу насими гулу шамдод берур,
Ернинг гул юзу шамшод қадин ёд берур.
Борса Парвез бори ҳашмати елга не ажаб,
Жони ширинни чекиб оҳки, Фарҳод берур.
Жилва қилди қаддингу наргису гул бўлди тонуқ,
Анга қуллуқ хатиким савсани озод берур.
Кўрмағон бўлса юзунг мусҳафини тифли чаман,
Нега гул дафтари авроқини барбод берур.
Эй ажал, сун бўюн ул ғамзағаким, бош чекмас
Ҳар не таълимки шогирдға устод берур.
Қилма бедод бурунроққи кетургайлар юз,
Ангаким зулмкаш эл чекса фиғон дод берур.
Тийғи девона Навоийни не ғам қатл этса,
Чун анга жон яна ул ҳури паризод берур.
* * *

Телба кўнглум, ваҳки, ҳар соат биров сори борур,
Манъ қилдим эрса бағрим оғригудек ёлборур.
Қўйдум эрса келтурур мунглуғ бошимға юз бало,
Қўймасам жонға зарар етгудек ўзидин борур.
Қўймасам бу, қўйсам ул, бўлса юз жоним фидо.
Ул кишигаким ҳазин жонимни андин қутқорур.
Ақл васвосини қўйсам авло улким, мен доғи
Бошим олиб кетгамен ҳар сориким, ул бошқорур.
Соқиё, бир навъ мен лабташна, йўқким оғзима,
Ҳар ярам оғзиға қуйсанг бир қадаҳни сипқорур.
Икки юзлук бўлмаким, бу боғнинг раъно гули
Гар қизорур бир юзи, лекин яна бир сорғорур.
Қўлда пинҳон ўт киби топмас Навоий кўнглини,
Ҳар нечаким ишқ кул қилғон вужудин ахтарур.
* * *

Хаста кўнглум азм этар ул сориким жонон борур,
Дам-бадам жоним чиқар, гўё бу ҳам ул ён борур.
Кўнглум ичра тўқтамас лаълинг хаёли бир замон,
Не ажаб ўлсам, бу захмимдин чу ҳар дам қон борур.
Ондаким сенсиз етар бешак фиғоним, эй қуёш,
Мен бора олмон, нетай ул ердаким афғон борур.
Қоматинг жон қасди этса, кирпигингдур раҳнамой,
Ҳар қаён ўқ борса, онинг оллида пайкон борур.
Ёд этарлар водийи ишқ аҳли Мажнун сайрини,
Бехабар ҳар ён қуюндекким бу саргардон борур.
Йўлдин охир сурма, султонмен дебон дарвешни,
Ёд эт ул йўлдинки, ҳам дарвешу ҳам султон борур,
Ҳажридин андоқ заиф ўлмиш Навоий, эй пари,
Ким қаёнким борса сендек халқдин пинҳон борур.
* * *

Хаста кўнглум ўртанур гўё севар жоним борур,
Йиғлағум келур, магар гулбарги хандоним борур.
Ул қуёш ҳажриндаким жонимни ўртар ғам туни,
Шамъ янглиғ, не ажаб, гар дурри ғалтоним борур.
Нил ила ҳар ён алиф кўксумга қозғон, ваҳ, не суд,
Ким алифдек қад била сарви хиромоним борур.
Эврулуб бошиға, рухсоридин ўртан, эй кўнгул,
Куйгуча ҳажринда чун шамъи шабистоним борур.
Мен худ ўлгум, шукрим, ул ҳам бора олгуси йўқ,
Тиғи ҳажри захмидин бу навъким қоним борур.
Ғозий ўлдумким, ажал бўғзумни буққайким, недин,
Мен қолиб маҳжур, анга ҳар лаҳза афғоним борур?
Не намоз ўлғайки, ўзни кўргузуб жамъ ичра жамъ,
Юз паришонлиғ сари табъи паришоним борур.
Эй Навоий, шуълалиқ жонинг овучлаб, бошла йўл,
Кечқурун чун отланиб ул маст меҳмоним борур.
* * *

Оҳим ғамингда гумбази ахзарни куйдурур,
Ҳар учқуни фалакда бир ахтарни куйдурур.
Оташкада ўтида самандар топар ҳаёт,
Кўнглум ўти валек самандарни куйдурур.
То қоматингға не учун ўхшатти боғбон,
Оҳим самуми сарву санавбарни куйдурур.
Бир ўтдурур танимдаким, анинг ҳарорати
Кўнглакни кул қилур, доғи бистарни куйдурур.
Дерларки, оғиз ўт деса куймас, вале бу оҳ
Чун сабт бўлса, хомау дафтарни куйдурур.
Лаълинг хаёли кўнглума ўт солди, ваҳ, кўрунг,
Не тез эрур бу бодаки, соғарни куйдурур.
Соқий, ғам ичра ўлди Навоий — пиёла тут
Ким, ғуссалардин ушбу ўт аксарни куйдурур.
* * *

Тиргузур ҳар дам рақибларнию мени ўлтурур,
Ўт ёқиб эл жониға менинг ичимни куйдурур.
Кўнглум аҳволин сабодин сўрдум эрса дедиким:
«Телбалардек бир пари кўйида саргардон юрур».
Ул қуёш юзига боққон сойи ортар кўз ёшим,
Меҳр тобидин агарчи ҳар неким, ўлдур қурур.
Қон ёшим ранги ёшурди хотами лаъл оғзини,
Ўйнамоқда ёшлар андоқким узукни ёшурур.
Сенки йўқсен моҳрухлар жилва айларлар валек,
Кеча ишнор қурт нури мсҳр чиққоч билгурур.
Ул қуёш ҳижронида ҳар тун ики мунглуғ кўзум
Тонгға тегру субҳидам йўлиға боқиб телмурур.
Тузлук айлаб шамъдек ваҳ билмадимким бу не ҳол
Меҳнат ўти гул очар, ёш қатраси бар келтурур.
Булъажаблиғлар баҳори ишқ аро кўрким, мени
Гаҳ булутдек йиғлатур, гоҳи чоқиндек кулдурур.
Зуҳд оҳангин Навоий ҳар нечаким соз этар,
Бир наво бирла муғанний ёна йўлдин озғурур.
* * *

Ҳуреки, менинг жонима офат стилибтур,
Тўбо киби қад бирла қиёмат етилибтур.
Ушшоқ кўзидин дуру гавҳар оқизурга
Бир баҳри жафо, кони малоҳат етилибтур.
Лаълинг майиким, сўрғали девона бўлубмен,
Ширин кўринур, лек бағоят етилибтур.
Ишқинг чаманида не тараб шохики эктим,
Ҳар бириси бир пахли надомат етилибтур.
Юз заррача саргашталигим бўлса, не тонгким,
Юз меҳрдин ул шўх зиёдат етилибтур.
Бу боғ аро қолмайдур ажал елидин озод
Ҳар гулгаки, савсан киби қомат етилибтур.
Ҳижрон ғамидин ваҳм эту шукр айла, Навоий,
Бу лаҳзаки васлиға саломат етилибтур.
* * *

Ёр бордию кўнглумда анинг нози қолибтур,
Андоғки қулоғим тўла овози қолибтур.
Кўз хонасини қилди барандохта бу ашк,
Кўз борди, вале хонабарандози қолибтур..
Кўнглум қуши то сунбулунгуз домиға тушти,
Булбул киби ҳар гул сори парвози қолибтур.
Ул қуш сафар айлаб, не тараб гулбунин очқай,
Ким боғ аро бир сарви сарафрози қолибтур.
Мен ишқ рамузин демай ўлдум, назар этким,
Фарҳод ила Мажнуннинг ўкуш, рози қолибтур.
Тақлид қилиб кўнглума ишқ аҳли чекар, оҳ,
Ул иттию эл ичра саровози қолибтур.
Ҳижрону висолин кўпу оз дема Навоий,
Юз шукр деким, кўпи бориб, ози қолибтур.
* * *

Кўзунг не бало қаро бўлуптур,
Ким жонга қаро бало бўлуптур.
Мажмуъи давони дард қилди,
Дардингки, манга даво бўлуптур.
Ишқ ичра анинг фидоси юз жон,
Ҳар жонки санга фидо бўлуптур.
Бегона бўлуптур ошнодин,
Бегонага ошно бўлуптур.
То қилди юзунг ҳавоси жоним,
Юз сори анга ҳаво бўлуптур.
Бақо топар улки, бўлди фоний,
Раҳравга бақо фано бўлуптур.
То тузди Навоий ояти ишқ,
Ишқ аҳли аро наво бўлуптур.
* * *

Яна ҳамдамим шуълаи ғам бўлубтур,
Ғамим шуъласи жонға ҳамдам бўлубтур.
Кўнгул пардаси устида доғи ишқинг,
Бу туғро уза нақши хотам бўлубтур.
Қилиб хоки кўюнгни балчиқ сиришким,
Туташқон яланг танға марҳам бўлубтур.
Нетиб куймайинким ғаминг ковкови
Етибтур, кўнгул уйи барҳам бўлубтур.
Тўлибтур кўнгул ишқинг ўтидин андоқ,
Ки кўп ўқ доғи ўққа маҳкам бўлубтур.
Тутуб бир қадаҳ англат, эй дайри пири,
Ки бу коргаҳ сирри мубҳам бўлубтур.
Навоийға раҳм айлагил, эй париваш
Ким, ул телба расвои олам бўлубтур.
* * *

Истасам бўса лабидин, жон тилар жонон эваз,
Кўнгли бирла деса жонон оздурур юз жон эваз.
Лаълин оғзимға оло олмон, аёги туфроғин,
Топсам этмон макс агар жон истаса жонон эваз.
Пойбўси ҳам эмас ҳаддим, аёғи туфроғи,
Гар муяссар бўлса жон бермоқ бўлур осон эваз.
Итларининг хоки пойин кўргали ҳам розимен,
Гар тилар олдик қарору ҳушу хонумон эваз.
Васл гар бўлмас муяссар, юз туман жону жаҳон,
Гар берилса ўтруда бермоқ эмас имкон эваз.
Соқиё, тут лаългун май баҳридин заврақ била
Ким эрур бир журъасиға нақди баҳру кон эваз.
Эй Навоий, ишқ таркин айлагил, невчунки мен
Васл учун жон бердиму бўлди манга ҳижрон эваз.
* * *

Эй қуёш васфин демактин моҳи рухсоринг ғараз,
Оби ҳайвон зикридин лаъди шакарборинг ғараз.
Улки, дебтурлар бадан бўстонида руҳи равон,
Аҳли маъни оллида қад бирла рафторинг ғараз.
Жилвагар кавсар зулолида қуёшнинг ламъаси,
Кўзгу ичра чеҳра аксидин намудоринг ғараз..
Сайл мавжидин рақиби хонапардозинг мурод,
Абр сайридин саданди барқкирдоринг ғараз.
Эй кўнгул, Фарҳед тоғи бирла метин захмидин,
Дарду меҳнат шиддатидин жисми афгоринг ғараз.
Ул қуёшқа, эй фалак, ҳар заррани зор этмашим,
Зарраи мақсуд йўқ жуз бизга озоринг ғараз.
Эй Навоий, умр бобида вафосизлик сўзи
Ким бўлур мазкур, эрур шўхи жафокоринг ғараз.
* * *

Ичиб ул шўх гулгул қилди лаъли ноб ила ораз.
Мени маҳзун нечукким дам-бадам хуноб ила ораз.
Магар симоби ашким қилгали шингарфгун ул шўх
Килур шингарфдин гулгуна юб симоб ила ораз.
Ҳам ул кун меҳри иқболимни шоми ғам ниҳон қилди,
Ким ул гул қилди пинҳон сунбули сероб ила ораз.
Қуёшнинг партави бирла агар ул юзни тенг тутса,
Эрур андоқки тенг тутқай қуёш маҳтоб ила ораз.
Магар занжири зулфунг шомида мотам насибимдур,
Ки ҳар соат харош айлармен ул қуллоб ила ораз.
Қоши бирла ишорат саждага айлар хуш ул давлат,
Ки айлаб сажда равшан қилсам ул меҳроб ила ораз.
Дема қиш совуғ оҳимдин дурурким чекти ул чобук
Қоши устида кпш бўркин ёпиб синжоб ила ораз.
Талаб йўлинда юз қўй ҳар эшик туфроғига, яъни
Бир аҳли дил оёғига етур ҳар боб ила ораз.
Навоий орази сорғорди ғам еб бехуд ўлмоғдин,
Нечук сорғормагай бу навъ хўрду хоб ила ораз.
* * *

Эй, латофатда санга лолау насрин ораз,
Бизга онинг ғамидин қон била рангин ораз.
Мени ул кўйида бехуд кўруб эл дер: ўлмиш
Қўйибон оллида туфроққа мискин ораз.
Найлайин ул қадду ораз ғамидин боғниким,
Анда йўқ сарв сифат қадду гул ойин ораз...
Ҳар бири таврида ул оразу лаби ўлтурадур,
Ким басе тузлуқ эрур ул лабу ширин — ораз.
Янги гулбарглари ҳошиясидин бўлмиш,
Оразинг оллида золи анга пурчин ораз.
Демаким, боғда елдин тўкулубтур гулким,
Хўблар қўйди ул ой йўлида чандин ораз.
Чун Навоий кўрубон ёр юзин, жон берди,
Ғамза таъриз этибон, айлади таҳсин ораз.
* * *

Гар будур қомати раъно била зебо ораз,
Сарв бўй чекмасу очмас гули раъно ораз.
Оразин сабзага ҳар гулшан аро суртормен,
Санго то сабзаи тар айлади пайдо ораз.
Тоқатим йўқ ики ўт бирла мени ўртарга,
Оташин лаъл манга айла аён ё ораз.
Парда ёпқилки хатинг айлади беҳол мени,
Мен худ ўлдум қила олмасқа тамошо ораз.
Оразимни бир аёқ бирла қизорт, эй соқий,
Неча суртай аёғингга мени расво ораз.
Ойга гулгуча магар суртти машшотаи чарх,
Ё санга майдин эрур гул киби ҳумро ораз.
Эй Навоий, тиласанг давлати боқий топмоқ,
Олмагин дайри фано йўлидин асло ораз.
* * *

Эмас ғамимни ёзар хатқа зарфишон коғаз,
Ки шуъла чекти тамимдин битир замон коғаз.
Сипеҳр даври бу сарташта оҳидин бўлмиш,
Магар бу оҳ тутун бўлмиш, осмон — коғаз.
Тирилмишам битигингдин қилурда муҳр магар,
Лабингга тегдию келтурди туҳфа жон коғаз.
Узору лаъли лабинг васфини қачон ёздим,
Окиб кўзум ёши гулранг бўлди қон коғаз.
Очилди хаста кўнгул руқъасин ярамға ёпиб,
Ёруғ бўлур эмиш уй бўлса тобадон коғаз.
Ёзар фаришта қуёш сафҳасиға васфингни,
Магарким, ул фалаки топмас обдон коғаз.
Кўнгул шитофига коғаз аро эрур марҳам,
Ғамим сўрарга рақам қилса дилситон коғаз.
Кўнгул саҳифасин асра хутур баҳридин,
Ки сувга зойиъ ўлур тушса ногаҳон коғаз.
Хумор дафъиға қуллуқ хатин тилар соқий,
Навоиё, дема ҳужжат кетур равон коғаз.
* * *

Юзунг фироқида ҳар оҳ ўтинки чектим тез,
Ул ўт шароралари бўлди ҳар тараф гулрез,
Қазо мусаввири гуё ҳал этти лаъли ранг,
Лабинг ақиқини айлар' маҳалда рангомез.
Лабинг малоҳати ғавғо қўпорди оламдин,
Шакарни бўйла киши қайда кўрди шўрангез.
Итингки, шерзабундур, анга топа олмон
Десам, кўрай ани бошимдин ўзга дастовез.
Чу келди хасталиғим сўрғали қадаҳ нўшум,
Кетур пиёлаки, ўлсам ҳам айламон парҳез.
Десанг замона ситезини ҳар замон кўрмай,
Замонни хуш тут-у қилма замона бирла ситез.
Гули сабоҳ юзин кўрмагайсен, эй булбул,
Бу гулшан ичра Навеийдек ўлмасанг шабхез.
* * *

Шаҳсуворим тавсани айларму оё пўя тез,
Ё қуёш турки фалак рахшин қилибтур гармхез.
Ул шиҳоб эрмаски майдони аро гўй ўлгали,
Саъд кавкаблар тушар ерга қилиб кўктин гурез.
Гардлиғ чавгон хамида ахтар ўлғой ўйлаким,
Гўйи ғабғаб даврида чавгон зулфи мушкбез.
Маркаби тер қатраси бирлаки ҳарён сочилур,
Бир саҳоби дурфишондур ер юзига қатрарез.
Гўйи чавгон зарбидин тутмоқ била ҳар дам ҳаво
Бим эрурким шишаи гардунни қилғой рез-рез.
Соқиё, май берки, бу даврон аро гўй урди ул
Ким, фалак чавгони бирла қилмади мардум ситез.
Гўй учун инди кавокиб гардидин ер тутти авж,
Эй Навоий, воқиф ўл гўёки бўлди рустахез.
* * *

Бизга жонон васли улдурким, жамолин кўргабиз.
Парда рухсоридин очиб, зулфу холин кўргабиз.
Бўлса майдон озими, йўлида туфроғ ўлғабиз,
Қолса гулгашти чаман, раъно ниҳолин кўргабиз.
Тнйрборони бало ёғдурса жонлар қасдига,
Коваки мужгон била мушкин ҳилолин кўргабиз.
Кўзга барҳам жилва бер базми висолин, эй сипеҳр,
Ваҳ, неча кўз оллида хайли хаёлин кўргабиз.
Кўзгу ул юз жилвагоҳидур дебон қилдиқ назар,
Йўқ бу маъни бирлаким ул юз мисолин кўргабиз.
Васли базми айши чун элга насиб ўлди зарур,
Ким балият чоҳининг ранжу малолин кўргабиз.
Йўқ ҳазин кўнглумдин ўзга ёрдин бекому баҳр,
Неча ушшоқ ичра онинг инфиолин кўргабиз.
Ичсалар ком аҳли софи айшу биз қолсак тирик,
Дайр аро майхонанинг сингон сафолин кўргабиз.
Эн Навоий, заррага хуршид васлидин дема,
Мунча баским жилвада гоҳи жамолин кўргабиз.
* * *

Ўтинг, ишрат аҳлики, биз зорларбиз,
Туман минг балоға гирифторларбиз.
Кўнгулни қилиб юз яра ишқ ўқи,
Тараҳҳум қилингким, дилафгорларбиз.
Тиларбиз шифо бир Масиҳо нафасдин,
Ки бу кўҳна дайр ичра беморларбиз.
Ёрутқой дебон кўзни бир саъд кавкаб,
Ҳар ақшом тонг отқунча бедорларбиз.
Сабукруҳ соқий, фано жоми тутқил,
Ки ўзлук юкидин гаронборларбиз.
Муяссар эса дўстнинг васли бир дам,
Бериб икки олам, харидорларбиз.
Навоий каби ичгали ишқ жомин,
Харобот кўйида хумморларбиз.
* * *

Эй висол аҳли, менинг ҳолим кўруб, раҳм айлангиз,
Ёр зулми гаҳ-гаҳи етса, шикоят қилмангиз.
Эй ибодат хайли, пандим берғуча тенгри учун,
Ерга раҳму манға сабру таҳаммул истангиз.
Ақлу, сабру, зуҳду, тақво, жонима қилманг ғулу,
Чиқти маст ул шўх, турмай эмди ҳар ён бутрангиз.
Кўзу кўнғлумдин эди ранжим, они кўр айладим,
Бўлса бу девона пайдо, солиб ўтқа ўртангиз.
Мен фано даштида туфроғ ўлсам, эй аҳли ниёз,
Ишларим достонларин олмоққа талқин асрангиз.
Эгма қаддим хам бўлуб турмоқ учун, эй шўхлар,
Яхшидур чолокликлар бирла секриб ўйнангиз.
Бир париваш ишқидин мискин Навоийдур билинг,
Дашт аро ошуфтау мажнунсифатлиқ кўрсангиз.
* * *

Ул пари кўйида мен девонани банд айлангиз,
Банд-бандим зулфи занжириға пайванд айлангиз.
Халқ тарки ишқ айларга мени дилхастани,
Ўлтуруб олам элига мужиби панд айлангиз.
Телба кўнглум топсангиз, эй ёр кўйи итлари,
Тўш-тўшидин тишлабон, парканд-парканд айлангиз.
Бодаи ишқ асру маст этмиш мени, эй дўстлар,
Жомима афюн эзиб бир дам хирадманд айлангиз.
Йиғласам аччиғ малул ўлмоқ недур, эй хўблар,
Ҳазл учун гоҳи боқиб, сиз ҳам шакарханд айлангиз.
Ишқ баҳрида дури васл истасанг, эй аҳли дард,
Кўнглунгуз ул нақд ёди бирла хурсанд айлангиз.
Қилсангиз тасвир Лайли ҳуснин ул ойдек сизинг,
Лек Мажнунни Навоий бирла монанд айлангиз.
* * *

Нозанинлар, бенаволарга тараҳҳум айлангиз,
Лутф агар йўқтур, ғазаб бирла такаллум айлангиз.
Гаҳ бийик, гаҳ паст гирён кўрсангиз ушшоқни,
Фош кулмассиз, ниҳон боре табассум айлангиз.
Ҳажр зулмидин қотиқ ҳолимни, эй жоду кўнгул,
Билдингиз, ёр оллида бориб тазаллум айлангиз.
Эй балоу дард, ўтлар худ солибсиз жонима,
Лек сиз ҳам гаҳ-гаҳ ул ўттин таваҳҳум айлангиз.
Қон агар ютсам қарориб ахтарим, эй хатту хол,
Сиз майи лаъли била боре танаъум айлангиз.
Биз фано туфроғи бўлдуқ дайр аро, эй аҳли зуҳд,
Хонақаҳ саҳнида сиз баҳси тақаддум айлангиз.
Эй муғаннийлар, Навоий маст эди — кеч уйғонур.
Они уйғотмоққа бир дилкаш тараннум айлангиз.
* * *

Туфроғимдин кошки жисме мураттаб қилсангиз,
Сир ит ўлса кўйида руҳиға қолаб қилсангиз.
Етмагай чобуксуворим гардиға, эй аҳли ишқ,
Меҳрни рокиб қилиб, гардунни маркаб қилсангиз.
Подапўшум базми ғавғосидин, эй жону кўнгул,
Самъига етмас неча фарёду «ё раб» қилсангиз.
Олами ишқ узра бас лойиқдурур, эй дарду, шавқ,
Дуди оҳимни сипеҳр, ашкимни кавкаб қилсангиз.
Маркаби наълин мужалло қилғучилар зеб учун,
Оразимға суртунг ул дамким, музаҳҳаб қилсангиз.
Ғайри нўшонўш азал соқийсидин келмас хитоб,
Бизни, бас, май журмидин бўлмас мухотаб қилсангиз.
То Навоий, қисмат ўлғон майни ичмас чора йўқ,
Дўстлар, авло буким жомин лаболаб қилсангиз.
* * *

Истаганлар, бизни саҳрои балода истангиз,
Водийи ҳижрон ила дашти фанода истангиз.
Вомиқу, Фарҳоду Мажнундеклар ул водий аро
Бўлсалар пайдо, мени ҳам ул арода истангиз.
Юз аларнинг ишқича дарду, балоу ғуссага
Толиб ол бошига қолган можарода истангиз.
Эйки, истарсиз саводул важҳ фиддорайндин,
Бохабар бўлмоқ мени юзи қарода истангиз.
Кўнглум ул зулф ичрадур, зинҳор ишқим шарҳини
Истаманг мен телбада, ул мубталода истангиз.
Нуқта янглиғким, вафо узра қилур котиб рақам,
Ишқ ўтининг доғини аҳли вафода истангиз.
Оғзи шавқидин Навоий итти, они истар эл
Ё адам даштида, ё мулки фанода истангиз.
* * *

Бир париваш волиҳи бўлдум, мени мажнун денгиз,
Шоми ҳажрим тули савдосини рўзафзун денгиз.
Дуди оҳимдин шарарлар бўлса кўнглум ўтидин,
Олами ишқ ичра они анжуми гардун денгиз.
Сўрса кўнглум ҳолини ишқ аҳли лаҳни назм ила,
Они расво айлади бир қомати мавзун денгиз.
Ранжи ишқимни денгиз Фарҳоду Мажнун бирла тенг,
Дард ила ҳажрим бисотин тоғ ила ҳомун денгиз.
Бир юзи гулгун ғамидин юз туган кўнглумдадур,
Хорхоримнинг иложи бодаи гулгун денгиз.
Дўстлар, ишқ аҳли ғавғосин тафаҳҳус қилса ёр,
Дарди ҳажринг шиддатидин ўлди бир маҳзун денгиз.
Май тўла айлаб Навоийға тутунг, эй аҳли базм,
Ичмаса, ғам ерга арзимас бу даҳри дун денгиз.
* * *

Замоне гарчи ёдим қилмас ул номеҳрибон ҳаргиз,
Фиғонким, ёди чиқмас хотиримдин бир замон ҳаргиз.
Оти оғзим аро мазкур ўлармен, оҳким, бўлмай
Отим оғзиға бир мазкур ўлурға комрон ҳаргиз.
Кўнгул то водий ишқиға тушти, қилмади бир ҳам
Ватанни ёд ул овораи бехонумон ҳаргиз.
Лабидинким кўзум ёши жаҳонни лаългун қилди,
Бағир жузвидин айру топмади бир қатра қон ҳаргиз.
Ити фарёдини ёқманг мангаким хўйидин умре,
Улуғроқ тинмадим, не навъ чеккаймен фиғон ҳаргиз.
Ёриб кўксум жунун таъвизидек жон пардасин очма,
Ки фош ўлмайдур ул қонлиғ неча доғи ниҳон ҳаргиз.
Ғаму андуҳ яъжужиға ҳар девор саддедур,
Фано майхонасидек топмадуқ дорул-амон ҳаргиз.
Бу дамни тут ғаниматким, келур дамдин асар йўқтур,
Не дамким ўтти, худ андин киши топмас нишон ҳаргиз.
Қирон қилдинг, Навоий, назм ароким илтифот этмас,
Сўзунгдин ўзга сўзга хисрави соҳибқирон ҳаргиз.
* * *

Кўюнг борида қилмон жаннатға гузар ҳаргиз,
Қаддинг қошида солмон тўбиға назар ҳаргиз.
Ўқунгга кўнгул мойил, мужиб недур, эй қотил,
Ким ўтганидин бўлмас кўнглумга хабар ҳаргиз.
Бу жисми низор ичра кўнглумни гумон қилманг,
Шохеки қурур, анда ким кўрди самар ҳаргиз?
Лаълингда малоҳатдин жон комидадур лаззат,
Бу таъм қачон бергай туз бирла шакар ҳаргиз.
Кўнглиға фиғонимдин раҳм ўлмаса, эй булбул,
Гул ғунчасиға борму нолангдин асар ҳаргиз.
Нил ўлса сенинг хасминг, десангки зарар топмай
Бир нашшаға оламда еткурма зарар ҳаргиз.
Махлас тиласанг ғамдин даҳр ичра Навоийдек,
Қўймагасен илгингдин соғарни магар ҳаргиз.
* * *

Не ғам хумор қилди эса қасди жонимиз,
Бордур чу кунжи майкада дорул-амонимиз.
Муғ кулбасики, тенгри анга бермасун завол,
Бор хулду салсабил даме армуғонимиз.
Кел бир дам, эй ҳариф, харобот сориким,
Май важҳидур бу хирқа била жилсонимиз.
Ул шўх биздин айруки айши ниҳон қилур,
Биллаҳ, бу навъ йўқ эди андин гумонимиз.
Эй ақл, қўй фасонаки бир вақт бор эди,
Ҳар поя минбар уза мулки дарсхонимиз.
Тутмадуқ ихтиёр ила майхона шаръин,
Қисмат ҳукми била чевурди инонимиз.
Май ичмасанг, Навоий, зиёндур дебон, не суд,
Йўқтур ўз илгимизда чу суду зиёнимиз.
* * *

Бормаким, бир дам ўзумни била олмон сенсиз,
Келки, бир лаҳза таҳаммул қила олмон сенсиз.
Чиқма кўнглумдин, ўлар вақтким ул ғурбатда,
Жону тан кишваридин айрила олмон сенсиз.
Бода базмида нашотим тиласанг, соқий бўл
Ки, майи кавсар ичиб, очила олмон сенсиз.
Майи ишқинг била бехудмен, агар ҳуш манга
Истасанг, кел бериким, ойила олмон сенсиз.
Гулу булбулдек отим сенсиз эмас эл тилида,
Шукрким, сўзда доғи айтила олмон сенсиз.
Не ғам оворалиғим, жоним аро чун сенсен,
Истаган элга доғи топила олмон сенсиз.
Чун Навоий сени кўрмай нафасе билмас ўзин,
Бормаким, бир дам ўзумни била олмон сенсиз.
* * *

Навбаҳор айёми бўлмиш, мен диёру ёрсиз,
Булбул ўлғондек хазон фасли гулу гулзорсиз.
Гоҳ сарв узра, гаҳи гул узра булбул нағмасоз,
Ваҳки, менмен гунгу лол ул сарви гулрухсорсиз.
Тонг эмастур, гар диёру ёрсиз озурдамен,
Ким эмас булбул гулу гулзорсиз озорсиз.
Равза ашжори ўтундур, гуллари жонимға ўт
Мумкин ўлса анда бўлмоғлиғ даме дилдорсиз.
Май чу бердинг, зулф ила банд эт мени, эй муғбача,
Ким хуш эрмас муғ била ичмак қадаҳ зуннорсиз.
Топмадуқ гулранг жоми бехумор, эй боғбон,
Ваҳки, бу гулшан аро гул бутмас эрмиш хорсиз.
Аҳли зуҳд ичра Навоий топмади мақсадқа йўл,
Вақтингизни хуш тутунг, эй жамъким, хумморсиз.
* * *

Жамоатеки, жунун манъини манга қиласиз,
Тош отибон не учун телбаларга қотиласиз?
Кетинг, кўнгул била жонким, видоъингиз қилдим,
Фироқ агар будурур эрта кунни кеч қиласиз.
Фироқ кунидур, эй кўзлар, эмди қон йиғланг,
Билурмусизки, бу кун не кишидин айриласиз?
Кўзум ҳақини биҳил килдим, эй жавоҳири ашк,
Ки бори ҳам анинг-ўқ мақдамига сочиласиз.
Фироқ пешлари, ваҳки, яна раҳм этмай,
Нафас-нафас нега мажруҳ ичимга сончиласиз?
Кўнгул фасоналари, сизни, ваҳ, нетуб яшурай,
Бу навъким, юз уза қоп ёш ила ёзиласиз.
Навоий ҳажрға қолди, қилинг висолда шукр
Жамоатеки, севар ёрингиз била биласиз.
* * *

Тенгри бермиш ул пари пайкарга андоқ тор оғиз,
Ким киши билмаски, анда йўқмудур ё бор оғиз.
Игнаси бирла Масиҳ оғзин тикиб, урмас нафас,
Жон берурга очса ул шўхи шакар гуфтор оғиз.
Ғунчалар хандон эмас гулшандаким, ҳар соридин,
Очти гулрўюм дуосин қилғалн, гулзор оғиз.
Турфа кўрким, сўз била ҳам ўлтурур, ҳам тиргузур,
Чун очар муҳлик сўз айтурға масиҳовор оғиз.
Оразинг даври эрур хуршид давридин нишон,
Қанда меҳр ичра кўрунгай нуқтаи паргор оғиз.
Оғзима еткур қулоқ, билким, сенинг зикрингдурур,
Ул замонким жон берурда тебратур бемор оғиз.
Соқиё, ратли гарон бирла мени сероб қил,
Ким қурубтур ташналаблиғдин манга бисёр оғиз.
Эйки кўнглунг сиррин, истарсенки, пинҳон асрасанг,
Даҳр боғи ичра очма ғунчадек зинҳор оғиз.
* * *

Сарв ким кўрди онинг устида моҳи дилнавоз,
Ой қачон қилди тулуъ — остида онинг сарвиноз.
Маъни аҳлида бу суврат зоҳир ўлди ҳар қачон
Ким, шабистон ичра қилди жилва ул шамъи тироз.
Не ғаробатлар экин ул ойдаким, ҳар дам қолур
Ҳуснининг сар диққати кашфида ҳайрон аҳли роз.
Беадад нози била беҳад ниёзим шарҳида,
Дафтаре ёзиб, отин қўймоқ бўлур «Нозу Ниёз».
То хаёлинг кўздадур, кўз уйи гўё Каъбадур,
Ким туруб атрофидин кирпикларим айлар намоз.
Деманг ул шўхи бало усрук етишти, қил ҳазар,
Ваҳ, нетайким, бу балодин айлайолмон эҳтироз.
Эй Навоий, қалбу жон нақдин магар пок ўйнадинг,
Ул муқомир шевағаким бўлди отинг покбоз.
* * *

Жилваму қилди сариғ бўркин кийиб ул сарвиноз,
Ёки чекти шуъла ахзар жисм ила шамъи тироз?
Куйса мажнун кўнглум ул юз ламъасидин, тонг эмас,
Не учунким айламас девона ўтдин иҳтироз.
Улки эрмас ишқи поку сажда айлар кўрса ҳусн,
Ўйладурким айлагай фосиқ таҳоратсиз намоз.
Рози ишқинг дерга пайконинг эрур кўнглумга тил,
Лол тил бирла қилур эрмиш такаллум аҳли роз.
Секритиб чиқти яна майдон сари ул турк маст,
То яна қайси кўнгул мулкига қилгай турктоз.
Ишқ агар комилдурур, ошиқ қилур маъшуқни,
Йўқса, невчун айлади Маҳмудқа қуллуқ Аёз?
Ҳар мақом ичраки бўлсанг ойру бўлма ёрдин,
Эй Навоий, ҳожат эрмас қилмоқ оҳанги Ҳижоз.
* * *

Эй сабо, жоним ҳалокин айла жононимға арз,
Йўқки жисми нотавон аҳволин эт жонимға арз.
Оҳ дудин, ашк қонин, нола маддин айлагил
Зулфи сунбул, юзи гул, сарви хиромонимға арз.
Куфри зулфи, дину имонимни барбод айлабон,
Қилғонин жон қасди этгил номусулмонимға арз.
Баъдаи васлиға етмай ўлганимни, эй рафиқ,
Қилғасен ҳар ерда кўрсанг аҳди ёлғонимға арз.
Ошиқ ўлтурмакка чиқмиш маст, ишқим сўзин,
Эй рақиб, этсанг не ул бебоки нодонимға арз.
Васл шавқи ғолибу мен гунгменким, айламак
Ҳожат эрмас кошифи асрори пинҳонимға арз.
Эй Навоий, ҳажр зиндонида жоннинг хавфи бор,
Қилғосен топсанг маҳал албатта султонимға арз.
* * *

Ўзга бўлди ёру меҳри менда боқийдур ҳануз,
Нотавон кўнглумда ул ой иштиёқидур ҳануз.
Гарчи ўзга ёр истар хотирим, бордур валек
Жон анга манзил, кўнгул онинг висоқидур ҳануз.
Ғайр ишқи кўнглум эвинда нечук қилғай нузул,
Ким хаёли маскани кўзум равоқидур ҳануз.
Ишқ ила май таркин, эй носиҳ, не навъ айлай қабул,
Ким кўнгулга орзу ул турфа соқийдур ҳануз.
Фурқат ўти дофин доғ ўртамакдур демаким,
Ўртаган жоним ул ой доғи фироқидур ҳануз.
Чарх ёлғуз қилмади Фарҳод қонин лолазор,
Лола қонин тўккучи онинг нифоқидур ҳануз.
Эй Навоий, гарчи мени меҳрсиз дер эрди ёр,
Ўзга бўлди ёру меҳри менда боқийдур ҳануз.
* * *

Ғамида кўнглум эрур ишқ мубталоси ҳануз,
Бошимда бордурур ул сарвқад ҳавоси ҳануз.
Юзунг фироқида ҳар бир кўзум менинг бир доғ
Қуюбтурур, вале тушмайдурур қароси ҳануз.
Фақиҳ қилди дуо: «Ишқдин қутулгил» деб,
Қабул қурбида эрмас эмиш дуоси ҳануз.
Нечук тамаъ қилайин меҳр ила вафосинким,
Ҳақир жонима дархўрд эмас жафоси ҳануз.
Ҳалок ўқи кўзунг урмиш кўнгулга, топмаки, бор,
Ёнида кирпигу қошингдин ўқу ёси ҳануз.
Ҳалокинг ўлғали жон кўз қарорди, ваҳ, юз очиб,
Қародин они чиқаргилки, бор азоси ҳануз.
Сипеҳр зулмидин ул навъ мотамийдур субҳ,
Ки умрлар ўтубон чок, эрур либоси ҳануз.
Навоий жон берур, ул муддаийни маҳрам этар,
Бу ишча юз минг эмастур анинг сазоси ҳануз.
* * *

Ёр этти меҳр таркию мен бормен ҳануз,
Ишқи салосилиға гирифтормен ҳануз.
Ҳажрим туники йилча эди бу умид ила,
Ким келгасен, йўлунг уза бедормен ҳануз.
Келгач, кўнгул яроси ёвушти ўпгалгали,
Бир лаҳза бормағилки, дилфигормен ҳануз.
Бозори ҳусн даврида ҳар неча хайли хат,
Қилди ғулу валек харидормен ҳануз.
Эй шайхи сода, зуҳдума ҳар кун инонмаким,
Тунлар муқими кулбаи хаммормен ҳануз.
Мен ўлгали кўп эрдию итлар фиғонидин,
Қилдинг гумонки, кўюнг аро бормен ҳануз.
Айлаб фалакни жом сумурдум, Навоиё,
Нўш тут бу базм ичиндаки, ҳушёрмен ҳануз,
* * *

Йўқ ҳадим қўймоққа анинг рахши туйноғиға юз,
Басдурур, гар сурта олсам йўли туфроғиға юз.
Тўнунгга юз сурта гар олмон, чаманда ҳар шажар
Ўхшаса қаддингға, суртай барча яфроғиға юз.
Рахшининг доғиға мумкин бўлмаса юз суртарим,
Суртайин жисмимда ишқи ўтининг доғиға юз.
Кўйига йўл топмасам, дўзах сари борғанча бор,
Кому осойиш учун қўймоқ Эрам боғиға юз.
Дўстлар, қатлимға андоқ келди ул султони ҳусн
Ким, салотин қўймағайлар қатл учун ёғиға юз.
Ишқдин Фарҳод ила Мажнунча мен қўймоқ била
Гаҳ жунун даштиға гому гаҳ бало тоғиға юз.
Эй Навоий, васл осон эрдию ҳижрон қотиғ,
Кўрки, осонлиқ тилаб, қўйдум қатиқроғиға юз.
* * *

Эй, ўлукни тиргузур чоғда суруб дурбор лафз,
Дам-бадам зоҳир қилиб лутфунг Масиҳ осор лафз,
Қаддинг ул нахлики, бори гавҳари алфоз эрур,
Оллоҳ-Оллоҳ, не қад раънову гавҳарбор лафз.
Лаъли ҳар лафзида маъни кўптурур, йўқ тифлдек,
Бир адое маъни айларда дегай бисёр лафз.
Оразинг васфида кўп сўрсам қуёш лафзин, не тонг,
Ажз эса маъни адосида топар такрор лафз.
Ҳажр аро андоқ топибдур ноладин бўғзум хирош
Ким, бўлур дарди дилим айтур замон афгор лафз.
Бемалоҳат хўбким дебо киёр бор уйлаким,
Маъни ўлғай чошнисизлик анга паргор лафз.
Эй Навоий, кўнглунгга берсанг сафо, ёр оллида
Фош ўлур сирринг, не ҳожат айламак изҳор лафз.
* * *

Кўнглум олди ёр, чун юзига боқиб турди кўз,
Ваҳки, олдурди кўнгул, ҳар кимсаким олдурди кўз.
Боқғач ул қотилға, солди бошима тиғ узра тиғ,
Оллоҳ-оллоҳ, не балолар бошима келтурди кўз.
Ҳажр шоми кўз ёшим бошимдин ошти, уйлаким
Су йўлин ҳар сари айлаб рахналар, билгурди кўз.
Оҳ ўтидин айлади зоҳир кўнгул барқи бало,
Нечаким кўнглумга офат ёмғурин ёғдурди кўз.
Кўҳи дард ўлдум мену теграмда сабру хуш элин,
Ёғдуруб ёшини, сайли ашк бирла сурди кўз.
Ҳажр кожидин кўзумга ҳар замон ўт чоқилур,
Бу чоқинларға таним хошокини куйдурди кўз.
Оҳ ўтидин бори қутқарди буким ашким аро,
Су кишиси янглиғ ўз мардумларин ёшурди кўз.
Наҳс юлдуздек кўзи чун тушти, барҳам бўлди базм,
Муҳтасиб майхона аҳли базмиға еткурди кўз.
Эй Навоий, истама мендин кўнгулким, ёғдуруб
Жолаи ашкин, кўнгулнинг шишасин синдурди кўз.
* * *

Ёпилмас гар менга қонлиғ судин кўз,
Сенга лекин очилмас уйқудин кўз.
Юзунг лавҳида важҳуллоҳ аёндур,
Не тонг гар олмасам ул кўзгудин кўз.
Боқа олман юзунг оллимға келса,
Қамашур меҳр кўргач ўтрудин кўз.
Кўзунг эл қони тўккандин ҳасад еб,
Не қонларким тўкар ул қайғудин кўз.
Эмассен ҳолима хандону гирён
Қи, ёшармиш сенга кўп кулгудин кўз.
Қадаҳ чархида май меҳрини, соқий,
Солиб ёрут манга ул ёғдудин кўз.
Навоий маст кўнглин ашк оқизди,
Гум этди охир анинг бехудин кўз.
* * *

Тўкти қонимни — менинг сари чу очти ёр кўз,
Тўкмайин қон найласун ул қотили хунхор кўз.
Кўзу кўнглумдин балоларға йўлуқтум, кошки
Итса бесомон кўнгул, кўр ўлса йиғлаб зор кўз.
Ҳажр тиғи бирла урма ончаким, кўрсун сени,
Ҳар не қилсанг қил, чу топти давлати дийдор кўз.
Ваҳ, нелар бўлғай яна тушса кўзум ул кўзгаким
Ул бири хунрез кўздур, бу бири хунбор кўз.
Кўз учидин ваъдаи васл айлаб имо олди жон,
Гўйиё бози бериб жон олди ул айёр кўз.
Бир юз очиб, чок этиб кўнглумни, кўзунг урди ниш,
Бўлди бу иштин кўнгул мамнуну миннатдор кўз.
Истасангким, сурмаи мақсуд ила кўз ёруғай,
Сурма кун тунларда ҳижрон шоми тут бедор кўз.
Кўзу кўнглунгга десанг ул еткач офат етмасун,
Саъй этиб тўхтат кўнгулни, асрағил зинҳор кўз.
Эй Навоий, тўтиёйи васлға қобил бўлур,
Ғам ема, гар бўлса ҳижрон хоридин афгор кўз.
* * *

Эй юзунг боғи насимида ҳавойи наврўз,
Лаъли тожинг бўлуб ул боғда бўстонафрўз.
Зулфу рухсор ила комимға мени еткурсанг,
Ҳар тунунг қадр ўлубон, ҳар кунунг ўлсун наврўз.
Кўнглум ул луъбат илигида гирифтор ўлмиш,
Қушни ул навъики лаъб аҳли қилур дастомуз.
Дарди ҳажрингда куяр кўнглуму ўз ҳолимға
Кишисизликдин ўзумдурмен ўзумга дилсўз.
Даҳр золиға кўнгул бермаки, Рустамларни
Макр ила айлади ожиз бу ситамгора ажуз.
Кўк жафосидин ўлур хобгаҳинг бўз туфроғ,
Бўлса остингда сипеҳр ашҳаби янглнғ кўк бўз.
Эй Навоий, сену Хусрав била Жомий таври
Санъату рангни қўй, сўзда керак дард ила сўз.
* * *

Манга ул кўзи қора деди чучук чандин сўз,
Не ажаб ани қоракўз десаму ширин сўз.
Лаби юз ваъдани андоқ манга ёлғон қилди
Ки, дей олмас киши юз йилда бир андоқ чин сўз
Ҳажринг афсонасидин сўз дер эсам васл туни,
Топмағай тонгғача тун йилча эса таскин сўз.
Белию лаъли лаби оллида лол ўлди хирад
Ким, эрур бири дақиқу бири бас рангин сўз.
Ҳар фасоҳатки, лабинг қилди, Масиҳо эшитиб,
Жон топиб, келмади оғзи аро жуз таҳсин сўз.
Ҳусни васфида сўзум тутти бари оламни
Муршиди ишқ манга айлагали талқин сўз.
Базми айш ичра Навоий, не ажаб урмаса дам,
Айта олмас чу нишот аҳли аро ғамгин сўз.
* * *

Эмди ғами йўқ, солди чу кўнглум ар минг сўз,
Оҳим ўтидин ўчса ҳамул шамъи дилафрўз.
Кўнглум яросин тикти ва лекин ўқи бирла,
Жонимға алифдек дурур ул новаки дилдўз.
Васли аро, кўрдум, тенг эмиш бўйию сочи,
Тун-кун тенг экан зоҳир ўлур бўлди чу наврўз.
Ишқ айлади расво мени, эмди бошинг ол, кет
Юз хижлат ила, эй, хиради маслаҳатомуз.
Жоним эвида онча ғаминг нақдини йиғдим
Ким, бўлди кўнгул маҳзани бу жони ғамандўз.
Бир субҳ ангаким толеъ ўлур бода қуёши,
Хуш бахти ҳумоюн била хуш толеи феруз.
Дерларки, Навоийму экин дашти фанода,
Чун сарсари ҳижрон совурур бир соридин тўз.
* * *

Кийик чарми заиф эгнимга мажнунлуғ нишони бас,
Жунун тоши синуқ бошим уза қуш ошёни бас
Дамингни асра, эй Исоки, ранжим дафъиға ҳар кун
Ғизо ул ой қиличи захмининг бир қатра қони бас.
Сену ҳайвон суйи, эй Хизр, тутқил тарки жонимким,
Манга ёр оллида ўлмак ҳаёти жовидоний бас.
Шаҳу иззат саририким, агар будур жаҳон жоҳи,
Манга идбор кўйида мазаллат хокдони бас.
Ғанию кўнглида пинҳон дирам фикрию ишқ ўти
Менинг кўнглумда куйдурган неча доғи ниҳоний бас
Санга кавсар суйию лаҳни Довудийки, дайр ичра
Муғанний нағмаси бирла манга жоми муғоний бас.
Ҳаводис дафъиға шаҳ кўк ҳисори узра гар чиқсун
Ки, фақр аҳли учун дайри фано дор-ул-амони бас
Фиғонким, лутфу қаҳриға тафовут йўқни ҳам англаб,
Фано аҳлиға жаврин қилмади бу дайри фоний бас.
Навоийдек ўлар ҳолимда деманг ҳуру жаннатдин,
Сезинг барчаки, бу овораға бир кўрмак ани бас.
* * *

Хўбларға менг ул ойнинг тоза қуллуқ доғи бас,
Кўзларига сурма кўйининг қаро туфроғи бас.
Бесутун сайрини найлайким, манга эгнимдаги
Кўк равоқиға сутун бўлған маломат тоғи бас.
Чун таним зоғу зағанға туъма бўлди, эй сипеҳр,
Юз бало қуллобин олғилким, алар тирноғи бас.
Шоҳу тожу хилъатиким, мен тамошо қилғали
Ўзбагим бошида қалпоқ, эгнида ширдоғи бас.
Гўшайи майхонадин гулшанға борманким, манга
Гул уза насрин — майи гулранг уза куп ёғи, бас.
Ёшинг эллик бўлди, юз қўйғил фано туфроғиға
Ким, шабоб айёми айшу беадаблиғ чоғи бас.
Гар Навоий ҳолиға ул шўх боқмас раҳм ила,
Гоҳ ибрат бирла ҳам ул ён назар солмоғи бас.
* * *

Бизга олам боғидин ул сарви гулрухсор бас,
Гоҳ андин жилва, гоҳе давлати дийдор бас.
Ёғлиғин захмимға боғларға не ҳаддим истамак,
Қилса лутф андин муни тикмак учун бир тор бас.
Мен киму зулфунг таманноси, агар куфр истасам,
Итларинг бўйни танобидин манга зуннор бас.
Ҳажр ўтидин синди кўнглум истаман қасринг паноҳ,
Соя бир кўнгли бузулғанға бузуғ девор бас.
Кўзда бир уйқуни кўрсам, уйқуда кўрсам сени,
То ажал уйқуси ушбу давлати дийдор бас.
Воизо, мен осий эрман ҳуру жаннат лойиқи
Муғбача соқий, мақомим кулбайи хаммор бас.
Ўзлугунгдин ўзни салб этсанг ғараз бир гомдур,
Эй Навоий, қилмағил бу шевани зинҳор бас.
* * *

Дайр аро бизга ватан сарманзили хаммор бас,
Қибла — бут, сарриштаи фақру фано — зуннор бас.
Дам-бадам бир муғбача лаъли лаби ҳижронидин,
Лаългун соғар қадаҳдек, дидаи хунбор бас.
Девсийратлардин, эй гардун, мени оғритмаким,
Юз аларча оғритурға ул парий рухсор бас.
Ёр зулм этган сайи ағёр сўрмоқ зулм эрур,
Ваҳки, шояд қилмағай ҳаргиз жафосин ёр бас.
Жоми минойини соқий гар бас этмас, бок эмас,
Гарчи жаврин қилмағай бу тоқи мннокор бас.
Чархдин не келса, хуш бўлким, сенинг кўнглунг учунг
Айламас даврини ҳаргиз гунбади даввор бас.
Эй Навоий, риштаи давронға чеккил дуррн назм
Ким, замон авроқиға сендин сўз-ўқ осор бас.
* * *

Йўқ манга ҳад айламак бошингға эврулмак ҳавас,
Итларики бошиға эврулмак муяссар бўлса бас.
Чун ҳаддим йўқ эткали жавру жафосин илтимос,
Қайда мумкнн айламак меҳру вафосин мултамас.
Эй Масиҳим, чун ўлармен — бир васият айлагум,
Халқдин махфий қулоқ оғзимға қўйғил бир нафас.
Кечалар ҳажрингда фарёдим ўтар афлокдин,
Маҳвашим, фарёдким, бўлмас манга фарёдрас.
Гулмудур қўйғон қафас устида, эй булбул, санга
Ёхуд афғонинг ўтидинму туташибтур қафас.
Гулшани ишқ ила олийшон эрурким, анда бор
Сидра шохи бирла тўби бир-ики хошоку хас
Гар Навоий ёрнинг васлин таманно қилса бор,
Уйлаким, бўлғай гадо кўнглида шоҳ ўлмоқ ҳавас.
* * *

Йўқ дамеким, фурқати жонимға бедод айламас,
Ғайрни шод эткали кўнглумни ношод айламас.
Ўлмакимни билмайин гўё дер эрмиш ул парий
Ким, неча тундурким, ул девона фарёд айламас.
Улча бағримға қилур ғам нишидин ҳижрон ғами,
Тоғнинг бағриға метин бирла Фарҳод айламас.
Солди кўнглум ўтиға пайконларин ҳижрон, ажаб
Ким, манинг қатлимға боштин тиғи пўлод айламас.
Қайси бир дамдурки солмон сабр авроқиға кўз
Ким, борин оҳим ели бир дамда барбод айламас.
Бевафолар рағмиға севдим парини, эй кўнгул
Ким, вафо изҳори жинси одамизод айламас.
Оқибат чун айрулуқдур, ул киши айлар ғалат,
Ким висол ичра ўзин ҳижронға муътод айламас.
Муғбача қурбони бўлсак йўқ ажабким, пири дайр
Бизга ойини фанодин ўзга иршод айламас.
Эй Навоий, бўлма анинг ёдидин ғофил даме,
Сен ким ўлдунг дегаликим, ул мени ёд айламас.
* * *

Ҳар ниёз этсам аён, жуз ноз ойин айламас,
Неча аччиғ йиғласам, бир лабни ширин айламас.
Истаса ҳар кимни ўлтурмак учун жаллоди даҳр,
Ваҳки, мендин ўзгани ул ғамза таъйин айламас.
Кимгаким бир оразу рухсору хатту зулфнинг
Шавқи бўлса, хотири майли раёҳин айламас.
Жилваким қонлиғ кўнгулда айлар ул қад бирла юз,
Соҳати гулзор аро шамшоду насрин айламас.
Ашк ўткунча юзумдин қаҳрабо ранги тутар,
Суни ҳаргиз заъфарон бу навъ рангин айламас.
Ваҳ, не ҳолатдурки, ул ҳусн айласа ҳар кимни шод,
Ишқ мендин ўзгани бу ишда ғамгин айламас.
Эй Навоий, сўз деким, давронни гардундек қазо
Жуз бу дурри кавкаб ойин бирла тазйин айламас.
* * *

Ҳар неча куйсам ул ой кўнглумни пайдо айламас,
Айласа ҳам ўлсам ани ошкоро айламас,
Ишвасидин илтифот аҳволима зоҳир бўлур,
Зорлиғ кўргузсам андоқ ишва пайдо айламас.
Жонға бир куймоқчадур ҳар кимга парво қилмоғи,
Яна юз ўлмакчаким қатлимға парво айламас.
Шўхлуғлар бирла сабрим хирманиға ўт солур,
Ҳусн ила ёлғуз мени-бедилни шайдо айламас.
Қайда юзлансам жунун ҳангомасидур халқ аро,
Ул чу етти кўз учи бирла тамошо айламас.
Айламас то ҳусни бир сендекни олам офати,
Ишқ бир мендекни ҳам оламда расво айламас.
Мен аёғи туфроғиға нақди жон айлай нисор,
Не ишимким, ул қабул айлар ани ё айламас.
Нақди исломим олиб бир журъа тут, эй муғбача,
Бўл равонким ҳеч кофир буйла савдо айламас.
Муддатедурким, Навоийдур аёғинг туфроғи,
Пойбўсунг гар топар, ортуқ таманно айламас.
* * *

Ҳолима ёр тараҳҳум қилмас,
Йиғласам зор, табассум қилмас.
Кўнглума ваҳм эрур ҳижрондин,
Қатлдин ҳеч таваҳҳум қилмас.
Ғунча оғзинг сўзида қайси замон
Ким, ҳазин кўнглум ўзин гум қилмас.
Жаврларким қилур ул ой манга,
Етти афлок аро анжум қилмас.
Қайси бир зулмки қилмас ул шўх,
Гарчи бу зор тазаллум қилмас.
Юз калом эл била айтур ҳар дам,
Бизга бир нукта такаллум қилмас.
Эй Навоий, қия боқти демаким,
Кўнглума ёр тараҳҳум қилмас.
* * *

Ғамингдин, эй парий, девоиа бўлмас,
Кишиким ҳуш топқоч, ёна бўлмас.
Жамолинг шамъиға кўнглум қушидек
Малойик хайли ҳам парвона бўлмас.
Анга йўқ ишқ бирла ошнолиқ
Ки, ақлу ҳуштин бегона бўлмас.
Кишига васл иқболи не мумкин,
Агар ҳижрон аро мардона бўлмас.
Керакмас май, агар худ жон бағишлар,
Манга соқий агар жонона бўлмас.
Хирад муғ дайри сари истамангким,
Бу йўлда оқилу фарзона бўлмас.
Навоийға бузуқ, булбулға гулшан
Ки, ҳузну айш эли ҳамхона бўлмас.
* * *

Даме эрмаски, лаълингдин кўнгул юз лахт қон эрмас,
Дағи ҳар лахт қон ёшим била кўздин равон эрмас.
Юзунг меҳри ичинда кўз солиб оғзингни кўрмасмен,
Агарчи зарра хуршид оллида кўздин ниҳон эрмас.
Ушалған ҳар сўнгак жисмимда гўё каъбатайнедур,
Ниҳоний дағи зоид нуқтасидурким аён эрмас.
Эрур дардимға таскин бу кеча лекин тўшук кўксум,
Ажаб гар новаки кўнглумга киргандин нишон эрмас.
Мени ўлтургали ғамзанг ўқи умредурур, лекин
Тириг лаълинг хаёли бирламен, жисмимда жон эрмас.
Лаҳад кунжин ватан айлаб тиниптур умридин Мажнун,
Не бўлса, мен кеби оворайи бехонумон эрмас.
Бу давр ичра қачон жоми фароғе етгай, эй соқий,
Чу бир дам дарду меҳнат заҳри чекмакдин амон эрмас,
Агарчи қон ютар булбул, вале не ғам анга чунким
Навола ғунчадин айрую гулдин ўзга хон эрмас.
Навоий ўлди, гар парвона куйди, булбул ун чекти,
Булар гар яхшидурлар, ишқ аро ул ҳам ёмон эрмас.
* * *

Эй кўнгул, ҳолимға ул ой раҳм қилғудек эмас,
Зорлиғ бирла ишим андин очилғудек эмас.
Ишқида расволиғим ул навъ бўлди фошким,
Зуҳду исмат пардаси бирла ёпилғудек эмас.
Жоми ишқидин кўнгул ул навъ эрур масти хароб
Ким, қиёмат базмиға тегру айирғудек эмас.
Уйла ишқи даштида мажнун кўнгул оворадур
Ким, парийлар истаган бирла топилғудек эмас.
Соқиё, лаълинг майидин гар иложе қилмасанг,
Бу хуморим лаъли май бирла ёзилғудек эмас.
Дард ўтин қилған ҳавас аввал кўнгулни ўртадик
Ким, ул ўт ҳар хом кўнглига ёқилғудек эмас.
Эй Навоий, ул парийвашдин вафо кўз тутмағил
Ким, жунун аҳлини асло кўзга илғудек эмас.
* * *

Лабингдин айру бағир лахт-лахт қонму эмас,
Бу қон назар йўлидин дам-бадам равонму эмас.
Юзунгни пардада десам, парий, тонгирғомоғил,
Мениму қилмади мажнун, ўзи ниҳонму эмас.
Жаҳону жон ҳазар этса, не айб ғамзангдин,
Балойи жонму эмас, офати жаҳонму эмас.
Кўнгулга кўйунг аро раҳм невчун айламадинг,
Ғариб телбаму ё зори нотавонму эмас.
Не айб, лаъли лабинг ҳасратида жон берсам,
Ҳаёт чашмаси ё умри жовидонму эмас.
Қадаҳни яхши тўла айламайсен, эй соқий,
Хумор меҳнатидин ҳолатим ёмонму эмас.
Қадам Навоий маҳзун бошиға қўймас ёр,
Ғубори раҳму эмас, хоки остонму эмас.
* * *

Дам-бадам лаълинг хаёлидин ичим қонму эмас,
Қатра-қатра кўз йўлидин юзга ғалтонму эмас?!
Гаҳ ўлуб, гоҳе тирилсам, тонг эмас, ваҳ, ғамзаси
Қотил эрмастурму ё нўши лаби жонму эмас?!
Не ажаб, ишқ офатидин чиқса жон тан мулкидин,
Шаҳ на золимму эмас, ё мулк вайронму эмас?!
Новаки зулм урмоғингдин тонмағил, эй қоши ё,
Танда захм эрмасму, ё кўнглумда пайконму эмас?!
Телба кўнглумни дема кўп вола эрмас ишқ аро,
Шуҳрайи офоқ, ё расвойи давронму эмас?!
Даҳр шўхиға кўнгул гар бермадим, айб этмангиз,
Ишваси чинму эмас, ё аҳди ёлғонму эмас?!
Дашт аро кўрсанг Навоийни эмас мажнун дема
Тошму урмас кўксига, ё жисми урёнму эмас?!
* * *

Сунбулин Лайло очиптур, ел абиросо эмас,
Доғини Мажнун қонатмиш, лолайи ҳамро эмас.
Настаран кўзгусида бир сари мен, бир сари ёр
Чеҳра аксин кўргузуптурбиз гули раъно эмас.
Гулни ўхшатқан учун ёримға гўё боғ аро,
Музтариб кўнглум қушидур, булбули шайдо эмас.
Сунбул устидин насим эскач, нигорим туррасин
Ёд қилдимким, димоғ ошуфтадур, савдо эмас.
Наргис олтун жомининг оллида кофурий ҳарир
Пардайи жонимдурур марҳун, қадаҳполо эмас.
Дема, афғонимда булбул ноласидек йўқ нишот,
Бу ҳам андуҳзо эмас, гар ул нишотафзо эмас.
Гулни сарв узра хаёл эттим кўнгул бўстонида,
Рост айтай: сарви гулрўюм кеби зебо эмас.
Бўлмангиз мағрури ҳусн, эй шўхларким, боғ аро
Сиз кеби билтурғи гуллардин бири пайдо эмас
Манга гулрух соқию булбулға гул тутти қадаҳ,
Маст эрур ул ҳам Навоийдек, вале расво эмас.
* * *

Бизга ишқ андуҳидин иш зорлиғларму эмас,
Ҳоли ҳажр ошубидин душворлиғларму эмас.
Ғунчадек юз пора кўнглум ҳоли бир гул ҳажридин,
Хорлиғларму эмас, афгорлиғларму эмас.
Тонг эмас ҳижрон саҳобин десалар ёғдурди қон,
Кўзларим даъби кеча хунборлиғларму эмас.
Эй ажал, ҳижронда ўлмакдин мени қўрқитмағил,
Иш манга бу сўзда миннатдорлиғларму эмас.
Эмин ўлма, меҳр кўргузган била, афлокдин
Ким, бу кажравлар иши ғаддорлиғларму эмас.
Маҳвашеким покрав ошиқни қилғай баҳравар,
Ҳуснидин ойини бархурдорлиғларму эмас.
Эй Навоий, ёр кўйи итларининг ҳолинга
Кеча тутмоқ қопмоғидин ёрлиғларму эмас.
* * *

Кимгаким бўлса насиб ул офати жондек анис,
Бебаҳо бўлғай қошинда моҳи Канъондек анис.
Қайда бу гулшанда унс ўлғай мангаким, истарам
Орази гул, қомати сарви хиромондек анис.
Кофиреким нақди диним олдию ёшурди юз,
Топмоғум юз саъй ила ул номусулмондек анис.
Унс тутқоч, ваъдаи васл эттию қилди хилоф,
Ҳеч кимга бўлмасун ул аҳди ёлғондек анис.
Ул пари мен телба бирла унс агар тутмас, не тонг,
Дашт аро Мажнунға бас ғули биёбондек анис.
Не ажаб даврон аро ошуб тушмак ҳар замон,
Менки истар бўлсам ул ошуби даврондек анис.
Қилғай инсоният ар кўз мардумиға тутса унс,
Эй Навоий, яхшидур инсонға инсондек анис.
* * *

Менинг жунунума гар ул парий эрур боис,
Ҳалокима қад ила пайкари эрур боис.
Дема недин куясенким, анинг юзу лабидин
Бу ишга шуъла била аҳгари эрур боис.
Кўнгул қуши туну кун мулки бохтар сари
Ҳаво қилурға маҳи ховарий эрур боис.
Мангаки, ғамзасидин ўлмишам, ҳаёти абад
Хаёлиға лаби жонпарвари эрур боис.
Чаманда булбул этар шавқ нуктасин такрор
Ки, гул варақларининг дафтари эрур боис.
Ул ой фироқида ашким оқарға шому саҳар,
Тулуъи Зуҳра била Муштарий эрур боис.
Кўнгулни чоку бағирни шикоф истарима
Анинг қиличи била ханжари эрур боис.
Ҳамеша дайр ичида бўлмоғимға муғбачалар
Карашмасию фано соғари эрур боис.
Навоий ўлмасиға озими Ироқу Ҳижоз
Магар назоҳати мулки Ҳирий эрур боис.
* * *

Жон етиб оғзимға топмон дарди ҳижрондин халос,
Жонни ҳижрондин халос эт ё мени жондин халос.
Андоқ очти сунбулин гул узра елким, бўлмағай
Бир кўнгул оламда ул зулфи паришондин халос.
Дема, нолангдин ўчар ҳар шом элдин уйқуким,
Туннинг ул бошида эл эрмас бу афғондин халос.
Гарчи ер топтинг кўнгулда ваҳм эт оҳу ашкдин
Ким, кириб вайронға бўлмас кимса тўфондин халос.
Ёғса мажнун кўнглум узра шўхлар дарди не тонг,
Телба атфол ичра бўлмас сангборондин халос.
Истамас бир-бирни сенсиз жону тан, тенгри учун
Ким ани мундин халос этгил, муни андин халос.
Ҳажр уйи ичра қоболмиш ёр ҳажридин кўнгул,
Ваҳ, қачон бўлғай бизинг тутқун бу зиндондин халос.
Жом давридин халос ўлмоқни зинҳор истама,
Эйки, бўлмоқ истадинг андуҳи даврондин халос.
Банди зулфунгдин Навоийни халос этқил десам,
Дерки, бўлмас, бўлмағунча ҳукм султондин, халос.
* * *

Гар манга бор эрса ул дилдори зебо бирла унс,
Ул муҳиқдур, тутмаса мен зори шайдо бирла унс.
Олам аҳли муттафиқдурлар мени ўлтургали,
То тутубмен ул жамоли оламоро бирла унс.
Лаъли маънусумдурур, ўлтурса ўлтурсун кўзи,
Не ғами жаллоддин тутқай Масиҳо бирла унс.
Мен киму ул хўблар шоҳи била улфат, магар
Ваҳш тутқай дашт аро Мажнуни шайдо бирла унс.
Тўлғаниб зулфунг бу мажнунға не саркашлик қилур,
Чунки савдо аҳлиға бор аҳли савдо бирла унс.
Эй мусулмонлар, чу бир кофир асиримен, не тонг,
Бор эса кўнглумга зуннору чалипо бирла унс.
Сарви нозим кийгали сариқ, қизил бўлмиш манга
Ҳам гули раъно била, ҳам сарви зебо бирла унс.
Гар десанг дунёда ҳар дам юз балият кўрмайин,
Эй кўнгул, зинҳор тутма аҳли дунё бирла унс.
Эй Навоий, гар десанг соқийлиғ этсун муғбача,
Тут кириб муғ дайри ичра жоми саҳбо бирла унс.
* * *

Не ажаб гар бор эсам девонавашлиғ бирла хуш
Ким, кўнгул олған парийрўйум эрур девонаваш.
Манъ этарсиз ҳуши йўқ кўнглумга лаъли бодасин,
Айтинг, эй ҳуш аҳли, келгайму бу сўз усрукка хуш.
Софи васли бўлмаса гар барча заҳри ҳажридур,
Соқиё, бир журъа тутким, олди жонимни аташ.
Солди кўнглумни ғами ҳижрон гудози ичра ёр,
Гўйиёким ишқ аро ул қалбда бор эрди ғаш.
Ваҳ, не янглиғ соғ ўлай мен телба бу ҳолатдаким,
Ул парий ҳам бордурур девонаваш, ҳам журъакаш.
Шайх бошиға бало эркандурур дасторким,
Ишқ асрорин эшитмакликка мониъ бўлди фаш.
Демаким, бир яхши сўз бирла Навоий жонини
Олсам, ул бўлғайму розий яхши сўзга не кенгаш.
* * *

Оҳким, ул шўх эрур ҳам моҳваш, ҳам шоҳваш,
Балки ҳам қулдур анга юз шоҳваш, минг моҳваш.
Гар қуёш эрмас юзунг, невчун нишотим мазранн
Тобидин айлаб қуруқ, рангимни қилди коҳваш.
Кўнглум олиб будурур мақсуд ангаким ўртагай,
Буким ўзни дилситоним кўргузур дилхоҳваш.
Васл аро ўзни хаёл айлаб нишотим бордур,
Сойил андоқким ясағай ўзни аҳли жоҳваш.
Эй қуёш, оҳим не тонг оламға солса рустахез,
Ҳар дамим гардунға чунким шуъла тортар оҳваш.
Ўздин огаҳ эрмон, огоҳе керак сарвақтима,
То ул огаҳ давлатидин бўлғамен огоҳваш.
Эй Навоий, гар ҳидоят етса йўлға киргамен,
Гарчи муғ дайрида ҳоло бор эсам гумроҳваш.
* * *

Тун ҳам кечу йўл дағи йироқ, сен дағи сархаш,
Ўлтурки даме ўлтурали, эй бути маҳваш.
Йиллар чекибон ҳажр даме васлингга еттук,
Сен дағи даме зорларинг кўнглини тут хаш.
Манзил дағи амну кўнгул асҳобдин эмин,
Май дағи эрур беғашу руҳ андин етиб ғаш.
Маълум эмас тонгла ким ўлғусию ким йўқ,
Тинсун қадамингда нафаси неча балокаш.
Ҳайҳот бу хилватда киши бўлса ўлармен,
Ғайр ўтса хаёлимға қилур мени мушавваш.
Бир нақш бу янглиғ менга кўргузмади гардун,
Чеҳрамни қилиб қон ила юз навъ мунаққаш.
Қилмади Навоийға бу иқболни рўзи,
Улким варақи қисмат уза бўлди рақамкаш.
* * *

Не абрашдурки, секритмиш яна майдонға ул маҳваш,
Қизил, оқ гул била елдин магар халқ ўлди ул абраш.
Жаҳон майдонида то шўх чобуклар қилур жавлон,
Киши кўрмайдур андоқ абраш узра ул сифат маҳваш.
Эмас абраш, сипеҳредур шафақдин кўргузуб анжум,
Қуёштурки анга рокиб, тонг эрмас гар эрур саркаш.
Нечук ўлмай ул абраш узра ул маҳвашни кўргачким,
Ҳамул абраш эрур саркаш, ҳамул маҳваш эрур сархуш.
Мени мажнун йиқилсам кўргач-ўқ, ҳайрат ери эрмас
Ки, ақли кулга ҳар соат эрур наззорасидин ғаш.
Парийваш рахш уза сархуш парий жавлон қилур, нетсун
Жунун жомиға қилмай бодаполо аҳли тақво фаш.
Қуюн янглиғ эгарса абрашин ул шўх, дам урман
Навоийдек, нединким ушбу сўз бор асру кўп чирмаш.
* * *

Улки бизни зору ани асру зебо айламиш,
Ани нопарвою бизни ношикебо айламиш.
Ишқида ҳар кимки содиқроқ, жафоси саъброқ,
Аҳли ҳусн ичра ул ой хуш расм пайдо айламиш.
Дайр аро юз муғбача таълим олурға қўйди юз,
То лабинг эҳёйи анфоси Масиҳо айламиш.
Гар итингнинг пойбўсин топмаса кўнглум, не тонг,
Не учунким, ҳаддидин ортуқ таманно айламиш.
Ишқ аро ўлмай нетайким, кўк мени айлаб гадо,
Ҳусни иқболи менинг моҳимни мирзо айламиш.
Тоғ аро Фарҳоду дашт ичра солиб Мажнунни ишқ,
Кимни мендек жумлаи оламда расво айламиш.
Йиғламиш гоҳи кавокибдин кулуб, гаҳ субҳдин,
Чархким, ҳолимни ғам шоми тамошо айламиш.
Жон бериб, даврон элидин истаманг меҳру вафо
Ким, басе топмиш зиён, ҳар ким бу савдо айламиш.
Гар Навоий, кўнгли мулки бўлса вайрон, айб эмас,
Турктози ишқи ул кишварки яғмо айламиш.
* * *

Сурма биланму ул ой кўзни қора айламиш,
Йўқса Хўтан жайрани мушк ичида ағнамиш.
Кўйида мен заъфдин уйлаки, ҳар ён мени
Ит демайин, балки мўр туъма учун судрамиш.
Ғамзанг ўқи касрати кўнглум арому экин,
Йўқса бу қуш парларин ҳажринг ўти чуркамиш.
Ҳуллайи зарбафтдин қилдиму ул ой сепеч,
Йўқса шуоий хатин бошқа қуёш чирмамиш.
Олам аро бир киши телбарамай қолмағай,
Буйлаки еткач насим зулфунг аро бутрамиш.
Водийи ҳажр ичраким бўлди сўнгак аҳли ишқ,
Будур ўтунким, ани ғам сипаҳи ўртамиш.
Ламъайи рухсор ила ўртади ушшоқини,
Ғайрати ҳусни магар зорларин тергамиш.
Тегмаса базмингда май, басдурур ул су манга
Ким, сен ичар жомни сучи олиб ёйқамиш.
Найлагамен боғламай муғбача зуннорини
Ким, бу куҳан дайр аро Исо ани боғламиш.
Меҳру вафо айбидин покдур абнойи даҳр,
Пок назардурким ул сари назар солмамиш.
Тутти Навоий азиз кўйида ул тошниким,
Гоҳ ани бошиға, гоҳ бошин анга ястамиш.
* * *

Донаи холи Донаи холи лабинг кўнглум қушин ром айламиш
Ким, ани тутқанда жоним риштасин дом айламиш
Анбарин хаттингғаким, андин келур бўйи вафо,
Жон фидо гарчи умидим субҳини шом айламиш.
Лабларингдин руҳпарвар нутқ зоҳирдур магар,
Руҳ қудси оби ҳайвои ичра ором айламиш.
Ҳумрат этмиш ошкор ул усруку хунхора кўз,
Қон ила мамзуж май гўёки ошом айламиш.
Сарву гулга боғ аро дерменки айлай жон фидо,
Токи жоним қасди бир сарви гуландом айламиш.
Чиқти, ваҳ, усрук яна ул кофири бебокким,
Ҳар қачон чиққонда қатли аҳли ислом айламиш.
Дайрни қилмиш кўзумга гулситон, эй муғбача,
Ул майи гулгунки рухсорингни гулфом айламиш.
Ком вақти тарки дунё айлаган топмиш ҳаёт,
Йўқса етканда ажал худкому ноком айламиш.
Қани расвое Навоийдек агарчи ани ишқ,
Некном элдиндурур деб, буйла бадном айламиш.
* * *

Менмудурменким қуёш кулбамни равшан айламиш,
Оби ҳайвон зулматободимни гулшан айламиш.
Юз фалакча топса рифъат байти вайроним, не тонг,
Юз қуёш чунким бу вайронимни маскан айламиш.
Кўз тегурманг, эй париларким, кўзум сарчашмасин,
Ул парию ҳури ризвон рашки маъман айламиш.
Мундин ўтмас дўстлуқ гардуни душман шевадин
Ким, ўзин душманларим қасдиға душман айламиш.
Меҳрни билмас эди номеҳрибоним, шукр эрур,
Гар бу фан таълим анга даврони пурфан айламиш.
Шеван эрди қисматим ҳижрон тунидин гўйиё
Ким, қора киймиш менинг рашкимга, шеван айламиш,
Эй кўнгул, фарёд ила рам берма, гар вайронима,
Чуғз янглиғ тойири давлат нишиман айламиш.
Бахти жовид ушбу бўлғайким кўзум суртарга чарх,
Итларининг йўли туфроғин муайян айламиш.
Эй Навоий, йўқ ажаб, гар чарх ўз давронида
Меҳр бирла бир қорарғон кўзни равшан айламиш.
* * *

Невчун юзида қаҳр ила чин зоҳир айламиш,
Хуршид чашмасида киши мавж кўрмамиш.
Васлинг сўзин эшиткач этар кўнглум изтироб,
Соғинмағил аники, фироқингда тўхтамиш.
Лаълингни истамонки оғиздин чиқарғамен,
Бир хастадекки, жонини оғзинда асрамиш.
Бўлдим ҳалок—чун белига боғлади камар,
Қатлимға гўйиё белин ул шўх боғламиш.
Беморлиғда жон итига қилмишам нисор,
Кўйи сари келибки сўнгакимни судрамиш.
Соқий, кетур қадаҳки, чу ғам айламиш ҳужум,
Бу етмайин кўнгулдин алар барча бутрамиш.
Юз пора кўнглиники Навоий йиғиб эди,
Ул шўх кирмишу яна борини қўзғамиш.
* * *

Меҳр эмас, гардун юзунг ҳижронидин доғ ўртамиш,
Ой эмас, марҳам учун момуқ мудаввар айламиш.
Кўнглум андоқ чок-чок ўлмишки, гўё тўъма деб,
Ҳажр тиғи итларингга бир-бир ани тўғрамиш.
Бисмил этмиш зори кўнглум сайдини қилғоч шикор,
Ул шикор афкан ҳазин кўнглум бу янглиғ овламиш.
Лола рўюм асрамай кўнглумни гар азм айлади,
Ёдгор андин туганлар чок кўнглум асрамиш.
Ер юзин тутқан баҳор айёми эрмас лолазор
Ким, юзунг ҳижронидин гирён кўзум қон йиғламиш.
Дема, соқий илгидин софийму хушдур йўқса дурд?
Ҳар не андин келди, ул хуштурким ани толғамиш.
Гар Навоий ёридек йўқ олам ичра, не ажаб
Ким, кезиб оламни маҳвашлардин ани танламиш.
* * *

Менга эмди сарв ила гул муддаоси қолмамиш,
Сарв бўйлуқ гулжабинларнинг ҳавоси қолмамиш.
Уйла бузмиш меҳнату ғам хайли кўнглум кишварин
Ким, нашот анда сиғинғунча фазоси қолмамиш.
Мен балият ичрамен, эл шод, гўё чархнинг
Эмди дард аҳлиға еткунча балоси қолмамиш.
Ёрким қилмас жафозу жавр эрмас раҳмдин
Ким, манга кўргузмаган жавру жафоси қолмамиш.
Баски ҳар торин бало атфоли уздилар чекиб,
Ваҳки, урён жисм уза меҳнат палоси қолмамиш.
Гул чоғи боғингғаким йўл бермадинг, эй боғбон,
Чинмудур дай бўлғали дерлар сафоси қолмамиш.
Эй Навоий, гар вафоси қолмамиш анинг санга,
Ғам емаким, анга ҳам ҳусни вафоси қолмамиш.
* * *

Илгига мовий катон ул шўх невчун чирмамиш,
Гўйиё кўп тийғи зулм урмоқтин оғриб боғламиш.
Ўлтурурда кош ул ёғлиғ билан-ўқ боғласа
Кўзларимниким, ани илгига ҳоло чирмамиш.
Кўргузур эрди яди байзо урарда тийғи қатл,
Боғламиш чун илгин, эл кўзин қоронғу айламиш.
Англағунча кўнглума юз доғи андуҳ ўртади,
Улки кўргач панжасин боғлиғ, дедим доғ ўртамиш.
Кош жоним риштасидин бўлса эрди ёғлиғи
Ким, ул ойнинг дастбўси давлатиға учрамиш.
Соқиё, майким, анинг илгида ёғлиғ торидек
Дарду ғам хайли бузулған хотиримни қопсамиш.
Ўлтурур илгида гар тийғ ўлса анинг гар ҳарир,
Ҳеч билмонким, Навоий не балоға учрамиш.
* * *

Борғонингдин жон талашмоқ эрди мен маҳзунға иш,
Келдингу жонимни олдинг, ул боришқа бу келиш.
Васл ошиқ жонидур мен жон талашим ҳажр аро
Ҳажр бориб васл еткач, ўлмак эрур турфа иш.
Тийғи то кўксумни ёрди нола қилман заъфдин
Рост андоқким, қўяр афғонни чок ўлған қамиш.
Киймамиш ул сарв гулгун тўнки, тонг эрмас бу ранг,
Нахлким, кўз боғида қон бирла топти парвариш.
Эътидоледур ҳавойий ишқ ароким, хуш кечар
Совуғ оҳим бирла ёзу кўнглум ўти бирла қиш.
Жисмим узра бор янги бутган кўкумтул доғдек
Сўзи ҳажрингдинки урдум ғуссадин ҳар ерга неш.
Кишу синжобин не тонг гар кийса музий бозгун
Ким, чиқармиштур кишиликдин ани синжобу киш.
Туз бул ўқтек гар тиларсен авж, ёким, эгридур,
Давр ҳар бир гўшадин бўғзиға солиптур кериш.
Эй Навоий, ҳар дам ул ой меҳри ортар кўнглума,
Гарчи йиллардурким, ул тарки муҳаббат айламиш.
* * *

Юз бало бошимға ёғдурған дедим афлок эмиш,
Чунки таҳқиқ айладим, ул кофири бебок эмиш.
Ҳусн авжида тулуъ айлаб ёрутған даҳрни,
Мен қуёш соғиндим, ул рухсори оташнок эмиш.
Нотавон жисмимни сайли ашк уза қилдим қиёс,
Олами ишқ ичра дарё узра бир хошок эмиш.
Ғам туни бемеҳр экандин йўқки кўксум чок эрур,
Субҳнинг пироҳани доғи бу ғамдин чок эмиш.
Кўнгулу кўз қонидин ориғ бўлур эрмиш юзи,
Ошиқеким, ҳар ғараздин кўзу кўнгли пок эмиш.
Йўқ шафақ, мазлум қониға қолиб эрди сипеҳр,
Ани юған баҳри ашким мавжидин кўлок эмиш.
Етса муҳлик ғам, тилармен боданўше негаким,
Дофиъи ул заҳрнинг, билдимки, бу тарёк эмиш.
Хурда сочқандин чаман мулкида султон бўлди гул,
Ғунча қонлиғ кўнглига солған гириҳ имсок эмиш.
Эйки дерсенким, менинг ҳуснумму ортуқ ё қуёш,
Соғинурсенким, Навоий буйла беидрок эмиш.
* * *

Мени ишқ ичра деган оқилу фарзона эмиш,
Дегай улким, сўзин эшитсаки, девона эмиш.
Ёпса юз ҳар кеча кўнглум қушидин, тонг йўқким,
Малак ул шамъи жаҳонтобқа парвона эмиш.
Қасри ул ҳусн шаҳининг эрур андоқ олий
Ки, фалак кунгураси қасриға дандона эмиш.
Кўзларим андин эмиш қону рамад айнидаким,
Дурд ҳамкоса мунга, ҳажр анга ҳамхона эмиш.
Захми кўп танда жунунлуқ кўнгул оромидин
Телбалар маскани фаҳм ўлдики, вайрона эмиш.
Жаннату кавсар умиди била ўлдунг, эй шайх,
Билки, нақд ушбу фано дайрида майхона эмиш.
Зуҳд ила эйки Навоийни ўкарсен, кўрдук
Иши усруклук эмиш, ҳамдами паймона эмиш.
* * *

Ҳар парий пайкарга бир девонаеким зор эмиш,
Кунда минг зулм ўлса, бир ҳам раҳм гоҳе бор эмиш.
Қайси мажнуни балокашга парий рухсоридин
То абад зулм узра зулм, озор уза озор эмиш.
Сен бу ойини жафо солдинг ораға, йўқса халқ
Кўрса шиддат лутф бирла, йўқса бархурдор эмиш.
Оллоҳ-оллоҳ. бу не сўз бўлғай мену ҳижрон туни,
Васл субҳи қай қачан беёрларға ёр эмиш.
Ҳажр шоми шиддатидин ишқ таркин ҳар кеча
Жазм этибмен, лек доим субҳ истиғфор эмиш.
Давр жоми бирла таскин топмас эрмиш, соқиё,
Кимниким саргашта қилған бу тўқуз паргор эмиш.
Деб эмишсен: Жонни бергайму Навоий истасам,
Билмагансенким, бу худ жон бирла миннатдор эмиш.
* * *

Ҳуши йўқ кўнглум жунун даштида бир шайдо эмиш
Ким, анинг қошида Мажнун асру-кўп доно эмиш.
Тутти сариғ лолалар рухсори ашким бирла ранг,
Дема, эй раънои гулрухким, гули раъно эмиш.
Ҳар бир оҳим дудининг мадду саводин кўрган эл
Зулфи ҳажринда, соғинғайларки, бир ялдо эмиш.
Телба кўнглум ҳолини билмак таманно айладим,
Йиллар эрмишким, жунун даштида нопайдо эмиш.
Дедим: ислай анбарин зулфунгни ол, бошим эваз,
Дедиким: сен телба бошинда ажаб савдо эмиш.
Эй ғаний, ушшоқдин мустағний ўлдунг, билмадинг
Ким, фано аҳлиға султонлиғдин истиғно эмиш.
Англамас эрдим Навоий ҳолин ул ой кўйида,
Ҳар кеча то субҳ иши фарёду вовайло эмиш.
* * *

Сарви раъно қаддидин раъно қадинг чолок эмиш,
Оташин гулдин гули рухсоринг оташнок эмиш.
Улки айтур кўнглакинг ул гул ғамидин чок эмас,
Англамайдур беғами ғофилки, кўксум чок эмиш.
Базмдин усрук чиқиб тўкти улуснинг қонини,
Аҳли дин, қочингким, ул кофир ажаб бебок эмиш.
Ишқим ўтин шохаи тўби уруб паст истаган,
Билмадинг, ул шох бу ўт оллида хошок эмиш.
Тушта Мажнунни ҳазину зор кўрдум, англадим
Ким, бир ой ҳажридин ул ҳам мен кеби ғамнок эмиш.
Бир қуёш ҳажри мени ҳолимға қўймас заррае,
Демангиз бу ишга боис анжуму афлок эмиш.
Воиз айтур ҳур уммиди бирла ул ой таркин эт,
Эй Навоий, кўрки, ул пургўйи беидрок эмиш.
* * *

Авжи ҳусн узра юзунг хуршиди фарруҳбол эмиш,
Холинг ул ҳиндуи муқбил, кавкаби иқбол эмиш.
Дедим: айтай ҳусни васфи бирла ишқим ҳирқатин,
Билмадимким, тил булар васфин демакта лол эмиш,
Ҳусн хаттин пар чиқариб учмоғи эрмиш сазо,
Ишқ ила дард аҳлидин хўбеки фориғбол эмиш.
Манъи ишқ айлар эдим кўнглумга, кўрдум ҳолини,
Шиддати шавқ изтиробидин басе бадҳол эмиш.
Кўз юмуб очқунча юз қон айлар эрмиш ғамзаси,
Мен ёмон бахтига етканда иши иҳмол эмиш.
Ул париваш сувратин сизғач мусаввир, англадим
Ким, хирадни айлаган девона бу тимсол эмиш.
Хонақаҳ шайхи қошинда қолди кўп мубҳам ишим,
Буйла мушкилларга пири майкада ҳаллол эмиш.
Соқиё, жоми висолинг нўшидин тиргуз мени
Ким, хумори соғари ҳижрон ажаб қаттол эмиш.
Гар Навоий пирларға муршид эрди, киргали
Ишқу савдо кўйига бозичаи атфол эмиш.
* * *

Сени кўргач дер эдим, бир меҳрибоним бор эмиш,
Оллоҳ-Оллоҳ, не бало ботил гумоним бор эмиш.
Оразинг моҳийяту оғзинг сўзин шарҳ айларам,
Ваҳ, не табъи поку зеҳни хурдадоним бор эмиш.
Чок қил кўксумни, эй бадмеҳр, токим билгасен,
Тийғи ҳажрингдин не навъ озурда жоним бор эмиш.
Не ҳаёт эрди, ўлар ҳолимдаким, кўргач мени,
Ноз ила деди ҳануз ул нотавоним бор эмиш.
Жавҳари ишқин олурға халқ махфий нақдидек
Жон ичинда бир неча доғи ниҳоним бор эмиш.
Юз ғамим бор эрди, муғ кўйига киргач бўлди дафъ,
Ваҳки, мен ғофил ажаб дор-ул-амоним бор эмиш.
Дерки, ёлқибмен Навоий унидин, ваҳ, яхшидур
Ким, тиригликдин нишондек бир фиғоним бор эмиш.
* * *

Қадинг ниҳолики боғи ҳаёт тарфини тутмиш,
Магарки Хизру Масиҳо сую ҳавосида бутмиш.
Кўнгулнн гавҳари ишқингки равшан айлади, гардун
Магар бу упни дурри шабчароғ бирла ёрутмиш.
Кўнгулни қон ёшу гоҳи юзум била овутурмен.
Сариғ-қизил била андоқки халқ тифлин овутмиш.
Дедингки, ҳажр аро бер ишқ сўзу тобиға таскин,
Киши тамуғда қачон кўнглининг ўтини совутмиш.
Кўнгулга ҳар неча сабру қарор панди берурмен,
Бирини, войки, бишқармайин, бирини унутмиш.
Умнд нахлини ашким била не тоза қилайким,
Самуми ҳажр ани кул айламиш деманки, қурутмиш.
Навоий, эмгак ила дема тарки ишқим этибдур,
Қачон замири уйи гирдиға бу ишни ёвутмиш.

AvvalgiI- qism Keyingi

№	Mualifning boshqa asaralari
1	Mezon ul-Avzon (Tasvirlar) 1366
2	Sab’ai Sayyor (Tasvirlar) 1023
3	Arba’in [Alisher Navoiy] 1939
4	Арбаин - 40 четверостиший [Alisher Navoiy] 1947
5	Арбаъин [Alisher Navoiy] 752
6	Афоризмы [Alisher Navoiy] 779
7	Badoyi ul-Bidoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 4890
8	Badoyi ul-Bidoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 5634
9	Badoyi ul-Vasat (I- qism) [Alisher Navoiy] 5523
10	Badoyi ul-Vasat (II- qism) [Alisher Navoiy] 2492
11	Badoyi ul-Vasat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1875
12	Бадойиъ ул-Бидоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1006
13	Бадойиъ ул-Бидоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1333
14	Бадойиъ ул-Васат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 906
15	Бадойиъ ул-Васат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 921
16	Бадойиъ ул-Васат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 840
17	Farhod va Shirin (I- qism) [Alisher Navoiy] 1623
18	Farhod va Shirin (II- qism) [Alisher Navoiy] 5794
19	Favoid ul-Kibar (I- qism) [Alisher Navoiy] 3633
20	Favoid ul-Kibar (II- qism) [Alisher Navoiy] 1602
21	Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] 2363
22	Фавоид ул-Кибар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1001
23	Фавоид ул-Кибар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 893
24	Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 838
25	Фарҳод ва Ширин (I- қисм) [Alisher Navoiy] 804
26	Фарҳод ва Ширин (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1214
27	Hayrat ul-Abror (I- qism) [Alisher Navoiy] 11748
28	Hayrat ul-Abror (II- qism) [Alisher Navoiy] 2083
29	Hayrat ul-Abror (III- qism) [Alisher Navoiy] 1960
30	Holoti Pahlavon Muhammad [Alisher Navoiy] 1905
31	Holoti Sayyid Hasan Ardasher [Alisher Navoiy] 1801
32	Ҳайрат ул-Аброр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1073
33	Ҳайрат ул-Аброр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 690
34	Ҳайрат ул-Аброр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 648
35	Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад [Alisher Navoiy] 655
36	Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер [Alisher Navoiy] 801
37	Layli va Majnun (I- qism) [Alisher Navoiy] 1947
38	Layli va Majnun (II- qism) [Alisher Navoiy] 1800
39	Layli va Majnun (III- qism) [Alisher Navoiy] 4638
40	Lison ut-Tayr (I- qism) [Alisher Navoiy] 6495
41	Lison ut-Tayr (II- qism) [Alisher Navoiy] 1020
42	Lison ut-Tayr (III- qism) [Alisher Navoiy] 5974
43	Лайли ва Мажнун (I- қисм) [Alisher Navoiy] 793
44	Лайли ва Мажнун (II- қисм) [Alisher Navoiy] 772
45	Лайли ва Мажнун (III- қисм) [Alisher Navoiy] 964
46	Лисон ут-Тайр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1222
47	Лисон ут-Тайр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 803
48	Лисон ут-Тайр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 775
49	Лисон ут-Тайр (Язык птиц) [Alisher Navoiy] 1548
50	Mahbub ul-Qulub [Alisher Navoiy] 2017
51	Majolis un-Nafois (I- qism) [Alisher Navoiy] 1670
52	Majolis un-Nafois (II- qism) [Alisher Navoiy] 2097
53	Mezon ul-Avzon [Alisher Navoiy] 3599
54	Muhokamat ul-Lugʻatayn [Alisher Navoiy] 7476
55	Munojot [Alisher Navoiy] 7411
56	Munshaot (Munojot) [Alisher Navoiy] 1889
57	Мажолис ун-Нафоис (I- қисм) [Alisher Navoiy] 963
58	Мажолис ун-Нафоис (II- қисм) [Alisher Navoiy] 837
59	Маҳбуб ул-Қулуб [Alisher Navoiy] 920
60	Мезон ул-Авзон [Alisher Navoiy] 974
61	Муножот [Alisher Navoiy] 985
62	Муншаот (Муножот) [Alisher Navoiy] 805
63	Муҳокамат ул-Луғатайн [Alisher Navoiy] 1144
64	Nasoim ul-Muhabbat (I- qism) [Alisher Navoiy] 3964
65	Nasoim ul-Muhabbat (II- qism) [Alisher Navoiy] 1811
66	Nasoim ul-Muhabbat (III- qism) [Alisher Navoiy] 1945
67	Navodir un-Nihoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 2339
68	Navodir un-Nihoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 1756
69	Navodir un-Nihoya (III- qism) [Alisher Navoiy] 1179
70	Navodir ush-Shabob (I- qism) [Alisher Navoiy] 2391
71	Navodir ush-Shabob (II- qism) [Alisher Navoiy] 1560
72	Navodir ush-Shabob (III- qism) [Alisher Navoiy] 1796
73	Nazm ul-Javohir [Alisher Navoiy] 4822
74	Наводир ун-Ниҳоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 953
75	Наводир ун-Ниҳоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 963
76	Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy] 841
77	Наводир уш-Шабоб (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1021
78	Наводир уш-Шабоб (II- қисм) [Alisher Navoiy] 755
79	Наводир уш-Шабоб (III- қисм) [Alisher Navoiy] 867
80	Назм ул-Жавоҳир [Alisher Navoiy] 771
81	Насоим ул-Муҳаббат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1267
82	Насоим ул-Муҳаббат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1123
83	Насоим ул-Муҳаббат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1074
84	Притчи [Alisher Navoiy] 931
85	Qaro koʻzum (I- qism) [Alisher Navoiy] 2497
86	Qaro koʻzum (II- qism) [Alisher Navoiy] 2271
87	Qaro koʻzum (III- qism) [Alisher Navoiy] 1990
88	Қаро кўзум (II- қисм) [Alisher Navoiy] 894
89	Қаро кўзум (III- қисм) [Alisher Navoiy] 882
90	Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy] 1257
91	Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy] 661
92	Sabai Sayyor [Alisher Navoiy] 10071
93	Saddi Iskandariy (I- qism) [Alisher Navoiy] 1497
94	Saddi Iskandariy (II- qism) [Alisher Navoiy] 1723
95	Saddi Iskandariy (III- qism) [Alisher Navoiy] 2893
96	Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy] 2573
97	Сабъаи Сайёр [Alisher Navoiy] 1684
98	Садди Искандарий (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1352
99	Садди Искандарий (II- қисм) [Alisher Navoiy] 994
100	Садди Искандарий (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1549
101	Сирож ул-Муслимин [Alisher Navoiy] 774
102	Tarixi anbiyo va hukamo [Alisher Navoiy] 3486
103	Tarixi muluki ajam [Alisher Navoiy] 2821
104	Тарихи анбиё ва ҳукамо [Alisher Navoiy] 877
105	Тарихи мулуки ажам [Alisher Navoiy] 842
106	Vaqfiya [Alisher Navoiy] 3243
107	Вақфия [Alisher Navoiy] 799
108	Xamsat ul-Mutahayyirin [Alisher Navoiy] 2257
109	Xамсат ул-Мутаҳаййирин [Alisher Navoiy] 853
110	Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] 9103
111	Gʻaroyib us-Sigʻar (II- qism) [Alisher Navoiy] 2740
112	Gʻaroyib us-Sigʻar (III- qism) [Alisher Navoiy] 4046
113	Ғаройиб ус-Сиғар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1501
114	Ғаройиб ус-Сиғар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 807
115	Ғаройиб ус-Сиғар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1142

№	Eng ko'p o'qilganlar
1	Gʻazallar, ruboylar [Zahiriddin Muhammad Bobur] 62484
2	Yulduzlar mangu yonadi (qissa) [Togʻay Murod] 58307
3	Gʻazallar [Nodira] 40527
4	Guliston [Sa’diy] 36752
5	Hikmatga toʻla olam (gʻazal, ruboiy... [Sa’diy Sheroziy] 23375
6	Мусульманские имена (част... [Ibn Mirzakarim al-Karnaki] 23215
7	Sobiq (hikoya) [Said Ahmad] 22338
8	Yulduzli tunlar (I- qism) [Pirimqul Qodirov] 19610
9	Vatanni suymak [Abdulla Avloniy] 18699
10	Mehrobdan chayon (I- qism) [Abdulla Qodiriy] 14513