Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy]

Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy]
Risolai tiyr andoxtan [Alisher Navoiy]
Risolai Tiyr Andoxtan[1]
Bismillohir-Rahmonir-Rahim
Alhamdu lillohi rabbil olamin vas-salavot-ussallam alo rasulihi Muhammadi va olihi ajmain[2].
«Har kim tark qilsa tiyrandozliqni oʻgrigʻondin soʻng bas tark qilmish boʻlgʻay mening sunnatimni, ul mendin emas».
Ammo xabarda andoq keltirurkim, chun Hazrati Odam Safiy[3] (salavotu lillohi alayhi) dunyoga kelgondin soʻng Xudoyi taolo aning gunohin bagʻishladi. Ersa Jabroil[4] (alayhissalom)ga amr boʻldikim, Odamgʻa dexqonchilikni oʻgrotgil. Jabroil (a. s.) kelib aydi: – Yo Odam, Xudoyi taolo sanga aydi, andin soʻng amr qildikim, dehqonchiliq qilsun. Chun Odam (a s) bu paygʻomni eshitti, ersa qabul qildi. Va Jabroil (a. s.) urugʻ olib keldi va Odam (a. s.) sochti va yerni mola qildi. Qazogʻa qargʻalar kelib, ekkan bugʻdoyni kovlab olib yeya boshladi. Odam (a. s.) andoq koʻrub, munojot qilib aydikim: – Ilohi, mening, ekkanimni zoye’ qilmagil. Bas, Xudoyi taolo Jabroil (a. s.) din Odami Safiygʻa bir yoy va necha oʻq yibordi. Chun Odamgʻa oʻq otmoqni oʻgrotti. Andin sung buyurdikim, Odam bu oʻqni qargʻalar sari otgil. Bas, Odam (a. s.) otti va xato qildi. Jabroil tabassum qilib aytdi: – Yana bir oʻq otgʻil. Bu kezikda otgan urdi. Jabroil (a. s.) shodmon boʻldi. Odam (a. s.) soʻrdikim: – Ey Jabroil, avval otqonimda nega tabassum kilding va soʻng otqonimda nega shodmon buldung? Jabroil (a. s.) aydi: – Ul tabassum aning uchun qildim va soʻng shodmon boʻldumkim, agar avvalgʻi oʻqung qargʻalargʻa tegsa erdi farzandlaring ilgidin qiyomatqacha hech nimarsa xalos boʻlmagʻay erdi. Va yana bilgilkim, oʻq otmoq Xudoyi taoloning lutfi erur va Odami Safiyning moʻ’jizasidur. Bilgilkim, oʻq otmoqliqning savobi bisyordur. Ammo andoq bayon qiloli to sizga ma’lum boʻlgʻay.
Xabarda andoq keltirurkim, Paygʻambar (a.s.) oʻq otmoqning fazilatin bisyor etti. Ersa sahobalar (rizvon allohi taolo alayhim ajmain) taajjub qilib soʻrdilarkim: – Yo Rasululloh, tiyrandozliqning savobi ne miqdordur? Rasululloh (s. a. v.) buyurdikim: – Agar tiyrandozliqni biyik savobin aytsam xalq kasbu tijoratidin qolgʻaylar. Va oʻq otmoqdin oʻzga ish qilmagʻaylar. Ammo bir soat oʻq otmoq savobi bilan ellik yilgʻi toatning savobi barobar turur. Va Rasul (a. s.) aydikim: – Har moʻ’minkim, nishonagʻa oʻq otsa Xudoyi taolo anga behishtiylar savobin bergay va agar nishonga tegsa, behishtning eshikin anga ochib, hurni anga aqd qilgʻay.
Andoq rivoyat qilurkim, Pangʻambar (a. s.) sahobalar birla bir kun borur erdilar. Sa’di Vaqqos[5] farzandlarigʻa oʻq otmoq oʻgrotur erdi. Hazrati Paygʻambar (a. s.) zamone nishonagohga boqib turdilar. Bayakbor bir yigit paydo boʻldi, ilgida oʻq va yoy. Bu yigit kelib bir oʻq otti, ersa Paygʻambar (a. s.) base shodmon boʻldi. Andin soʻng sahobalar (r. a. a.) soʻrdilarkim: – Yo Paygʻambari Xudo, ne sababqa shodmon boʻldingiz?
Paygʻambar (a. s.) aydilarkim: – Ul sababdin shodmon boʻldum: ul yigit kelur erdi – gʻarqi gunoh erdi. Chun oʻq otti, ersa barcha gunohlaridan pok boʻldi va gunohlari toʻkuldi.
Xabarda andoqdururkim, Paygʻambar (a. s.) buyurdi, har yernikim, masjid qilur boʻlsalar qirq yil burun faxr qilur ermishkim, meni masjid qiladurlar. Va har yerdakim, oʻq otar boʻlsalar sakson yil burun faxr va mubohot qilur ermishkim, meni nishonagoh qilib, bir kun oʻq otganlar.
Amir ul-moʻ’minin Ali[6] (karamallohu vajhuhi) goho oʻq keltirur erdi, bosh va oyogʻlarni yolang qilib, durud aytur erdi. Bir kun Sa’di Vaqqos oʻq otar erdikim, Jabroil (a. s.) keldi va Hazrati Paygʻambar a. s.) Sa’di Vaqqos birla turub erdilar, Paygʻambar (a. s.) aydilar: – Ey Sa’di Vaqqos, mening uchun bir oʻq otqil. Va Jabroil (a. s.) aydi: – Yo Rasululloh, Sa’di Vaqqosgʻa aytgʻil mening uchun ham bir oʻq otsun. Chun Vaqqos bu ikki oʻqni otmoqdin soʻng Paygʻambar (a. s.) aydi: Bir oʻq Xudoyi taoloning nomi uchun otqil. Sa’di Vaqqos yana bir oʻq otti. Andin soʻng sahobalar (r. a. a.) borib, nishonagohdin oʻqlarni kelturdilar. Ammo ul oʻqkim, Xudoyi subhonahu taolo oti uchun otib erdilar, topmadilar. Jabroil (a. s.) kelib aydi: – yo Muhammad, Xudoyi taolo aydikim, ul oʻqni topmasunlar, aning uchunkim, ul behishtda Sa’di Vaqqosqa yer olib anda turdi.
Manquldurkim, Shayx Shafiqi Balxiy[7] (r. t. a.) naz’ holinda qoʻpub oʻq-yoy kelturub, bir necha oʻq otti, ersa yoronlari koʻrub shodmon boʻldilarkim, Shayxning ahvoli yaxshidur. Shayx (q. s.) aydikim: – Ey yoronlar, bilinglarkim, mening holim oxir boʻlubtur. Ammo andoq xayol qildimkim, bir toat qilayin va hech toat bu mahalda oʻq otmoqdin behrok koʻrmadim. Bilgilkim, oʻq otmoq savobi koʻp va mas’alasi bisyordur. Ammo muxtasar qilduk. Bo ehtirom anjomid, ba itmom rasid in nusxai sharif dar dasti bandai zaif Fatxulloh al-kotib.



↑ Alisher Navoiyga nisbat berilgan (Qarang: Bertel's Ye. E-Navoi. M.; L., 1948; Semenov A. A. Navoiy qoʻlyozmalari tavsifi. Toshkent, 1940) bu gʻoyat kichik asar ashtarxoniylardan Abdulazizxon (1645 – 1680) kitobxonasiga mansub bir majmua tarkibida mavjud, deyiladi. Ushbu satrlar muallifining Urfon Otajon bilan hammualliflikda yozgan maqolasida risolaning mazmun va mohiyati yoritilar ekan, uning Navoiy qalamiga mansubligi haqida ba’zi dalil va mulohazalar bildiriladi (Qarang: «Tafakkur» jurnali. 1995 y. 3/4-son. 120 – 124-betlar).

↑ Tarj. a.: Butun olimlarning parvardigoriga hamdu sanolar boʻlsin, Ollohning rasuli va uning oila a’zolariga duoi salomlar boʻlsin!

↑ Odam – Olloh yaratgan birinchi inson. «Abulbashar» kunyasi, «Safiulloh» (Ollohning sof quli) laqabi. Xalqda Odam Ota deb yuritiladi. Bu yerda Odam jannatdan quvilgach,. Olloh unga dehqonchilik qilishni, bugʻdoy ekishni buyurgani haqida soʻz ketadi.

↑ Jabroil – Olloh bilan paygʻambar oʻrtasidagn vositachi, vahiy keltiruvchi toʻrt farishtaning biri. Uning «Ruh ul-amin» laqabi bor.

↑ Sa’di Vaqqos – Muhammad paygʻambar sahobalaridan biri.

↑ Amir al-moʻ’minin – Aln ibn Abu Tolnb (661 yilda qatl qilingan). Islomda «Xulafo ar-roshidin» (toʻgʻri yoʻldan boruvchi xalifalar), xalq orasida «choryorlar» deb ataluvchi toʻrt xalifaning toʻrtinchisi, Muhammad paygʻambarning kuyovi va amakivachchasi. Islomdagi ikki asosiy oqimdan biri «shia» (arabcha «guruh» demakdir)ni Ali tashkil qilgan. «Amir al-moʻ’minin» Hazrat Alining laqabidir. Navoiy Hazrat Alining «Nasr ul-laoliy» (nasriy gavharlar) nomli asarida jam’langan hikmatlarining har birini bir ruboiyda talqin qilgan (268 ta) va asariga «Nazm ul-javohir» (nazmiy-she’rlar javharlar) deb nom bergan. Adabiyotda Ali ajoyib sarkarda va jasur shaxs sifatida ta’rif qilinadi.

↑ Shafiqi Balxiy – mashhur shayxlardan. Fariduddin Attor Ibrohim Adham tariqatini olgan edi, deb yozadi («Tazkirat ul-avliyo», 232-6.). Shafiqi Balxiy 174/790 – 791 yilda. Movarounnahrda dunyodan oʻtgan.
Mualifning boshqa asaralari
1 Mezon ul-Avzon (Tasvirlar) 1612
2 Sab’ai Sayyor (Tasvirlar) 1226
3 Arba’in [Alisher Navoiy] 2258
4 Арбаин - 40 четверостиший [Alisher Navoiy] 3045
5 Арбаъин [Alisher Navoiy] 920
6 Афоризмы [Alisher Navoiy] 1000
7 Badoyi ul-Bidoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 6474
8 Badoyi ul-Bidoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 7182
9 Badoyi ul-Vasat (I- qism) [Alisher Navoiy] 7293
10 Badoyi ul-Vasat (II- qism) [Alisher Navoiy] 3072
11 Badoyi ul-Vasat (III- qism) [Alisher Navoiy] 2532
12 Бадойиъ ул-Бидоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1258
13 Бадойиъ ул-Бидоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1550
14 Бадойиъ ул-Васат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1128
15 Бадойиъ ул-Васат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1123
16 Бадойиъ ул-Васат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1135
17 Farhod va Shirin (I- qism) [Alisher Navoiy] 2097
18 Farhod va Shirin (II- qism) [Alisher Navoiy] 7268
19 Favoid ul-Kibar (I- qism) [Alisher Navoiy] 4592
20 Favoid ul-Kibar (II- qism) [Alisher Navoiy] 2090
21 Favoid ul-Kibar (III- qism) [Alisher Navoiy] 2838
22 Фавоид ул-Кибар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1211
23 Фавоид ул-Кибар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1085
24 Фавоид ул-Кибар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 999
25 Фарҳод ва Ширин (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1007
26 Фарҳод ва Ширин (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1471
27 Hayrat ul-Abror (I- qism) [Alisher Navoiy] 15137
28 Hayrat ul-Abror (II- qism) [Alisher Navoiy] 2872
29 Hayrat ul-Abror (III- qism) [Alisher Navoiy] 2701
30 Holoti Pahlavon Muhammad [Alisher Navoiy] 2167
31 Holoti Sayyid Hasan Ardasher [Alisher Navoiy] 2150
32 Ҳайрат ул-Аброр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1243
33 Ҳайрат ул-Аброр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 803
34 Ҳайрат ул-Аброр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 775
35 Ҳолоти Паҳлавон Муҳаммад [Alisher Navoiy] 812
36 Ҳолоти Саййид Ҳасан Ардашер [Alisher Navoiy] 966
37 Layli va Majnun (I- qism) [Alisher Navoiy] 2292
38 Layli va Majnun (II- qism) [Alisher Navoiy] 2104
39 Layli va Majnun (III- qism) [Alisher Navoiy] 5391
40 Lison ut-Tayr (I- qism) [Alisher Navoiy] 7466
41 Lison ut-Tayr (II- qism) [Alisher Navoiy] 1219
42 Lison ut-Tayr (III- qism) [Alisher Navoiy] 6304
43 Лайли ва Мажнун (I- қисм) [Alisher Navoiy] 940
44 Лайли ва Мажнун (II- қисм) [Alisher Navoiy] 919
45 Лайли ва Мажнун (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1109
46 Лисон ут-Тайр (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1397
47 Лисон ут-Тайр (II- қисм) [Alisher Navoiy] 927
48 Лисон ут-Тайр (III- қисм) [Alisher Navoiy] 898
49 Лисон ут-Тайр (Язык птиц) [Alisher Navoiy] 1838
50 Mahbub ul-Qulub [Alisher Navoiy] 2351
51 Majolis un-Nafois (I- qism) [Alisher Navoiy] 1983
52 Majolis un-Nafois (II- qism) [Alisher Navoiy] 2346
53 Mezon ul-Avzon [Alisher Navoiy] 3952
54 Muhokamat ul-Lugʻatayn [Alisher Navoiy] 10810
55 Munojot [Alisher Navoiy] 8384
56 Munshaot (Munojot) [Alisher Navoiy] 2148
57 Мажолис ун-Нафоис (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1105
58 Мажолис ун-Нафоис (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1001
59 Маҳбуб ул-Қулуб [Alisher Navoiy] 1056
60 Мезон ул-Авзон [Alisher Navoiy] 1143
61 Муножот [Alisher Navoiy] 1201
62 Муншаот (Муножот) [Alisher Navoiy] 1040
63 Муҳокамат ул-Луғатайн [Alisher Navoiy] 1311
64 Nasoim ul-Muhabbat (I- qism) [Alisher Navoiy] 4553
65 Nasoim ul-Muhabbat (II- qism) [Alisher Navoiy] 2134
66 Nasoim ul-Muhabbat (III- qism) [Alisher Navoiy] 2206
67 Navodir un-Nihoya (I- qism) [Alisher Navoiy] 2652
68 Navodir un-Nihoya (II- qism) [Alisher Navoiy] 2155
69 Navodir un-Nihoya (III- qism) [Alisher Navoiy] 1425
70 Navodir ush-Shabob (I- qism) [Alisher Navoiy] 2764
71 Navodir ush-Shabob (II- qism) [Alisher Navoiy] 2209
72 Navodir ush-Shabob (III- qism) [Alisher Navoiy] 2325
73 Nazm ul-Javohir [Alisher Navoiy] 5480
74 Наводир ун-Ниҳоя (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1131
75 Наводир ун-Ниҳоя (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1113
76 Наводир ун-Ниҳоя (III- қисм) [Alisher Navoiy] 989
77 Наводир уш-Шабоб (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1300
78 Наводир уш-Шабоб (II- қисм) [Alisher Navoiy] 924
79 Наводир уш-Шабоб (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1036
80 Назм ул-Жавоҳир [Alisher Navoiy] 906
81 Насоим ул-Муҳаббат (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1430
82 Насоим ул-Муҳаббат (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1288
83 Насоим ул-Муҳаббат (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1214
84 Притчи [Alisher Navoiy] 1081
85 Qaro koʻzum (I- qism) [Alisher Navoiy] 3450
86 Qaro koʻzum (II- qism) [Alisher Navoiy] 3303
87 Qaro koʻzum (III- qism) [Alisher Navoiy] 2606
88 Қаро кўзум (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1113
89 Қаро кўзум (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1024
90 Қаро кўзум (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1099
91 Рисолаи тийр андохтан [Alisher Navoiy] 784
92 Sabai Sayyor [Alisher Navoiy] 11197
93 Saddi Iskandariy (I- qism) [Alisher Navoiy] 1860
94 Saddi Iskandariy (II- qism) [Alisher Navoiy] 2274
95 Saddi Iskandariy (III- qism) [Alisher Navoiy] 3624
96 Siroj ul-Muslimin [Alisher Navoiy] 2823
97 Сабъаи Сайёр [Alisher Navoiy] 1945
98 Садди Искандарий (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1522
99 Садди Искандарий (II- қисм) [Alisher Navoiy] 1152
100 Садди Искандарий (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1757
101 Сирож ул-Муслимин [Alisher Navoiy] 882
102 Tarixi anbiyo va hukamo [Alisher Navoiy] 3893
103 Tarixi muluki ajam [Alisher Navoiy] 3383
104 Тарихи анбиё ва ҳукамо [Alisher Navoiy] 982
105 Тарихи мулуки ажам [Alisher Navoiy] 952
106 Vaqfiya [Alisher Navoiy] 3441
107 Вақфия [Alisher Navoiy] 938
108 Xamsat ul-Mutahayyirin [Alisher Navoiy] 2737
109 Xамсат ул-Мутаҳаййирин [Alisher Navoiy] 1020
110 Gʻaroyib us-Sigʻar (I- qism) [Alisher Navoiy] 12178
111 Gʻaroyib us-Sigʻar (II- qism) [Alisher Navoiy] 3852
112 Gʻaroyib us-Sigʻar (III- qism) [Alisher Navoiy] 5092
113 Ғаройиб ус-Сиғар (I- қисм) [Alisher Navoiy] 1785
114 Ғаройиб ус-Сиғар (II- қисм) [Alisher Navoiy] 999
115 Ғаройиб ус-Сиғар (III- қисм) [Alisher Navoiy] 1315
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика