Uchinchi minora (hikoya) [Said Ahmad]

Uchinchi minora (hikoya) [Said Ahmad]
Uchinchi minora (hikoya) [Said Ahmad]
Gap-gashtaklarda, toʻyu tomoshalarda Juman bobo hamisha bitta gapni takrorlaydi:
— Meni shoshirmanglar, nevara-chevaralarimni narigi ming yillikka oʻtqazib qoʻyay, ana undan keyin xaydamasanglar ham oʻzim ketaman. Men tengilar ketib boʻldi. Kunim sen mishiqilarga qolib oʻtiripti. Senlar nimani koʻribsanlar, boshlaringdan qandoq savdolar oʻtiptiki, men bilan gaplashasanlar. Bu yil kuzda, xudo xohlasa, toʻqson oltidan hatlab oʻtaman. Hisobchi boʻlsang, bir choʻtga urib koʻr. Har oʻttiz yilga bir yildan qoʻsh, ona qornidaligimga ham bitta tosh tashla. Qancha boʻpti? Barakalla, roppa-rosa yuz boʻpti.
Davrada oʻtirgan vetvrach Kozimboy yonidagi kishiga, barmogʻini chakkasiga tirab, parmaga oʻxshatib burab koʻrsatdi. Juman bobo buni payqab qoldi.
Kozimboy gapni chalgʻitmoqchi boʻldi.
— Oʻn toʻqqizinchi asrning toʻrt yilini koʻripsiz, yigirmanchi asrning toʻqson ikki yilini koʻryapsiz. Bo, yana yigirma birinchi asrni ham koʻrmoqchimisiz? Ibi, insof qane.
— Koʻraman, — dedi Juman bobo. — Ammo sen koʻrmaysan. Mollar orasida yurib molfahm boʻlib ketgansan. Odam bolasining koʻnglida nima bor, bilmay oʻlib ketasan. Shu ichishing, shu chekishing boʻlsa yoshimning ikkidan biriga ham yetmolmaysan. Mard boʻlsang, tur oʻrningdan. Minorai Kalonga dam olmay chiqishga bahs boylashamiz.
— Buxoroga borib nima qilasizlar, ana, Vobkentning minorasi koʻrinib turipti. Shunga chiqa qolinglar, — deyishdi davradagilar kulishib.
Juman bobo gaart oʻrnidan turdi. Uni kalaka qilmoqchi boʻlgan Kozimboy turmadi. Hazillagadim, hazil qildim, deb qoʻlini koʻksiga qoʻyib, uzr soʻragan boʻldi.
Chol qaytib oʻtirmadi. Eshik tomon yurarkan, orqasiga oʻgirildi. Voenkom bilan qoʻlga tushib qolgan kelin ayangga hazil qil, ahmoq, dediyu, chiqib ketdi.
Uning dili ogʻrigan edi. Shunday paytlarda dilini yoradigan bittagina Mutavakkil degan joʻrasi boʻlar edi. U ham ketdi. Endi qayoqqa boradi. Kimga dardini toʻkib solady.
U jimjit koʻchadan borarkan, qadami sekinlashdi. Ilgari bunaqa imillab yurmasdi. Doʻstining oʻlimidan
keyin choʻkib qoldi. Yurganda astarsiz choponining etagi ikki yonida qanotga oʻxshab pirpirardi. Soqoli toʻzgʻib, goh oʻng, gox chap yelkasini siypalardi.
Juman bobo bitta-bitta qadam tashlab borarkan, koʻp narsalarni oʻyladi. U yashagan umridan xijolatlik emasdi. Ammo boyagi gap yurak-bagʻrini oʻrtab yubordi. Odamlarga malol kelmasidan bu dunyodan tezroq ketish kerakka oʻxshaydi, degan gap xayolidan oʻtdi. Qandoq qilsin, dunyoga qachon kelishing, qachon ketishing ixtiyoringda emas ekan.
Juman boboni Buxoroning uchinchi minorasi deb atashardi. Birinchisi ming yil umr koʻrgan Minorai Kalon, ikkinchisi, undan salgina yosh Vobkent minorasi, uchinchisi shofirkonlik shu Juman bobo edi.
U ostona hatlab hovliga kirishi bilan ilgarigidek baland ovoz bilan emas, shikasta bir tovushda, Istamboy, deb xotinini chaqirdi.
Qoʻlida elak bilan Moʻmina momo chiqdi. U yelkasiga tushib qolgan roʻmolini shoshib, boshiga tashladi.
— Joy kilib ber, yotaman, — dedi Juman bobo.
— Zavol paytiga-ya, bo sizga nima boʻldi, Istamboy,tobingiz qochdimi?
Er-xotin bir-birlarini toʻngʻich oʻgʻillarining nomi bilan chaqirishardi. Istamboy oʻn toʻrt sshida olamdan oʻtgan. Ammo nomi ota-ona xotirasida bir umr qolib ketgandi.
Moʻmina momo elakni qoziqqa ilib uyga kirdi. Eriga, ovqat sysizmi, dedi. Chol javob qilmagandai keyin, chirokni oʻchirib, chiqib ketdi.
Juman boboni xayol xali u yoqqa, xali bu yoqqa boshlardi. Alla-pallagacha toʻlgʻonib, uxlolmadi. Narigi ayvonda multfilm koʻrayotgan nevaralarning ovozlariga qulok solib stdi.
Moʻmina momo derazadan qaradi.
— Istamboy, turmaysizmi, shom boʻldi. Obdastaga ob tahorat quyib qoʻydim.
Chol oʻrnidan turib, tashqariga chiqib keldi. Joynamoz poyiga choʻkkaladi. Uzoq namoz oʻqidi. Oʻqib boʻlib xam oʻrnidan turmadi. Xotini Moʻminaga, yetti oʻgʻliga, kudalariga, nevaralariga xudodan umr tiladi. Oʻrnidan turib hovli aylandi. Oʻgʻillariga atab qurilgan peshayvonli uylar oldida bir-bir toʻxtadi. Nevaralarining shovqiniga quloq tutdi. Chexrasi yorishgandek boʻldi. Qoʻyxonaga kirib chiroqni yokdi. Besh kun odin tugʻilgan ikki qoʻzichoqnn koʻtarib erkalatdi. Sovliq bezovtalanib pishqirdi. Chol uni xam siladi. Ularga suv berdi, xatpak tatiladi. Uyga kirib yechinib yotdi. Zum oʻtmay, koʻzp uyquga ketdi.
Tushiga otasi kirshggi. Ariq boʻiida turib unn imlab chaqirarmish. Orqasida turgan onasi, kelma, kelma deb, ishora qilarmish. Tush aylanib, boya otasi turgan joyda Mutavakkil paydo boʻpti. U xam imlab chaqirarmish. Ana undan keyin Istamboy paydo boʻpti. Ota, sizni sogʻindim, qachon kelasiz, deb soʻrarmish. Juman bobo, yaqinda boraman, demoqchi boʻlib ogʻiz juftlarmish, ammo ovozi chiqmasmish. Bir nima daranglab, uygʻotib yubordi. Ochiq qolgan derazadan kirgan mushuk patnisni tushib yuborgan ekan.
Tong yorishib kelardi. Soʻfining bomdod namoziga chakirib, ollohu akbar, ollohu akbar, degan govushi eshitildi.
Juman bobo koʻngil xiralik bilan tahorat olib masjidga chiqib ketdi. Hech kim bilan gaplashmadi. Namozni oʻqib orkasiga qaytdi. «Nima boʻldi, otam chakiryapti, Mutavakkil ham, Istamboy xam chaqiryaiti. Ulganlar kuni bitgan kishini chaqiradi. Nima, kunim bitdimikin?»
Noiushtada er-xotin bir-biriga gapirmay, jimgina shirchoy ichishardi.
Juman bobo boʻshagan kosalarni olib ketayotgan Moʻminaga oʻtir, Istamboy, gapim bor, deb qayta oʻtqazdi.
— Meiga qara, xotip, bu dunyoda ishim bitganga oʻxshaydi. Tadorigingni koʻrib qoʻysang boʻlarmidi. Nimang bor, nimang yoʻq, qarab qoʻy.
Moʻmina momo eridan birott marta bunaqa gap eshitmagandi. Chol oʻlimdan ogʻiz ochmasdi. Nima boʻldi?
— Esingizni yeb koʻyibsiz, Istamboy, nafasingizni issiq qiling, yaxshi gapga ham, yomon gapga ham farishta
omin, deydi.
Chol salmoqlab gap boshladi:
— E, xotin, oʻlmaydigan odam bormi? Xudoning inoyati bilan shuncha yil yashadim. Gapimni boʻlma! Yaxshi-yomon gapirgan boʻlsam, koʻnglingdan chiqarib yubor. Toʻqqiz bacha tugʻib berding, ming rahmat. Bir marta chertmadim. Ogʻzimdan nojoʻya gap chiqmadi. Nimayiki orzu qilgan boʻlsam, hammasiga yetdim. Birovni dilini ogʻritmadim, birovni mahramiga koʻz tashlamadim. Xudoning dargohiga pok imon bilan boraman.
Kampir oʻylanib qoldi. Nimadir demoqchi boʻlib, bir-ikki marta ogʻiz juftladi. Aytolmadi. Chol buni sezib turardi.
— Kandoq gap aytmoqchisan? Tortinma, ayt. Gunohim boʻlsa, tavba qilay...
Moʻmina momo eriga uzoq qarab turdi. Keyin jur'atsizlik bilan gap boshladi:
— Ayt, dedingiz, aytay. Gunohingiz bor, Istamboy. Xudo kechirmaydigan gunohingiz bor.
Chol qoshlarini kerib unga qaradi. Manglay ajinlari qavat-qavat boʻlib ketdi. «Nahot xudo kechirmaydigan gunoh qilgai boʻlsam. Bu kampir nima deb aljiyapti». Shu oʻtirishida cholping xayoli duiyoii ikki aylanib keldi. Yashab oʻtqazgan toʻqson olti yilni bir-bir elakdan oʻtkazdi. Olti yoshidan suruv ketida chang yutib, choʻl kszdi. Kirchillagan qish chillasida, oftob olov purkagan saratonda qoʻylar bilan birga yotib, birga turdi. Otarida tugʻiladigat1 qoʻzilar orasida aqlni lol qoldiradigan «Antiqa», «Sur», «Sheroz» terilarini boshqa choʻnonlarga oʻxshab bekitmadi. Sovxozga topshirdi.
Kampir umrida biriichi marta erining koʻziga tik qaradi:
— Siz toʻqqiz bacha koʻrib... xudodan tilab-tilab olgan bittayi-bitta qizingiz bilan yuz koʻrmas boʻldingiz. Bu gunoh emasmi? Hasan-Husan ttevaralaringiz bu yil sakkizga kiradi. Biroi marta borib koʻrdingizmi? Bacha bechorlar Shofirkonda geroy bobomiz bor, deb maxtanib yurisharmish.
Moʻmina momo toʻqqiz yildirki, erini insofga keltirolmasdi. Hozir mavridi kelib ichidagi dardlarini toʻkib soldi:
— Qizingiz gʻar boʻlmapti, oʻgʻri boʻlmapti, Hamroboyiing duxtariga oʻxshab oʻqishdan qornini doʻppaytirib kelmapti...
Jumai bobo ikki tizzasiga shapillatib urib, oʻrnidan turib ketdi.
Bundan toʻkkiz yil muqaddam Juman bobo toʻshakka yotib qolgan tengdosh doʻsti usta Mutavakkilni koʻrgani bordi. Uning ikki oyogʻi pgol boʻlib, koʻchaga chiqolmay qolgandi. Kievda oʻqiydigan oʻgʻli pochtadan aravacha yuboripti. U borganda aravachada yurigani mashq qilayotgan ekan. Juman bobo aravachani tortib guzarga olib chikdi. Ikkovi choyni ermak qilib, oʻtgan-ketganlardan gaplashib oʻtirishdi. Tengdosh boʻyinsa doʻstlarini eslashdi.
Birin-ketin hammasi ketib boʻlgan. Bu «odam toʻymas» dunyoda tengqurlardan ikkovipsha shoʻppayib kolishipti.
— Jumanboy joʻram. - dedi Mutavakkil. — Sen bilan adashmasam. sakson yetti ypldan bsri joʻrachilik qilaman. Oramizga biron marta boʻlsin sovuqchilik tushmadi. Ginaxonlik qiladigan biron gap aytishmadik. Bizku, ketamiz, ammo orqamizda qoladigan bachalarimiz bir-biridan uzoqlashib ketishmasmikin? Shundoq boʻlmasin desang, kel, qudachilik qilaylik. Qizing Istatnisoni kelin qilay. Uqlim Luqmonboy 6u yil oʻqishni tugatib
keladi. Toʻy qilaylik.
Mutavakkilning oʻgʻli es-hushli yigit boʻlgandi. Kuyoving bormi, desang, bor degulik.
— E, doʻstim oʻnta qizim boʻlsa, oʻptasini ham qoʻlingga topshiraman. Istatniso ta’tilga kelsin, qoʻl-oyogʻini bogʻlab ostonangga tashlab ketganim boʻlsin.
Ikki quda obdon ezilib ganlashishdi. Toʻy rejasini ham tuzib qoʻyishdi. Kechga tomon Juman bobo arava tortib Mutavakkilni uyiga eltib koʻydi.
Mutavakkil shu koʻchaga chiqqancha qaytib chiqmadi. Yotib qoldi. Doʻxtirlar Buxoro shifoxonasiga olib ketishdi. Ikki oyogʻi qorason boʻlgan ekan, kesmasa, aynigan qon tananing boshqa tomonlariga xam oʻtib ketishi mumkin ekan, kesishdi. Toʻrt kundan keyin oldiga odam qoʻypshdi. Juman bobo borganda u koʻkka bokib qimirlamay yotardi. Koʻzini arang ochib uiga karadi. Nimadir demoqchi boʻldi, aytolmadi. Labi sal-pal qimirlagandek boʻldi.
Oradan bir hafta oʻtib uni tuprokka qoʻyishdi.
Mutavakkil u bilan birga uzok ttoʻl bosgan joʻralarining eng soʻnggisi edi. Eidi bu yorugʻ jahonda Juman boboning bir oʻzi koldi.
Bu orada qizi Istatniso doʻxtirlik oʻqishini tugatib, qaytib kelmadi. Birga oʻqigan toshkentlik yigit bilan don olishib qopti. Ota-onalarini, aka-ukalarini yangalarini toʻyga aytib telegramma yuboripti. Juman bobo hech kimni toʻyga yubormadi. Bunday qizim yoʻq. Uni tanimayman, dedi. Moʻmina momo yigʻladi, yalinib yolvordi, boʻlmadi.
Chol esa erta sahardan chiqib ketganicha Jilvon choʻllarida tentirab kunini ksch kilardi. Ba’zan Vardonze qal'asiga borib vayronalar ustida kun botishga karab oʻtirardi. Choʻgʻdek qizarib botayotgan quyosh uning dardlarini ham olovli barkashiga solib botayotgandek boʻlardi.
Buxoroi sharifga tengdosh bu qal'ani Vardon xudotlar davlati tiklagan. Bunda kimlar boʻlmadi, nimalar boʻlmadi? U Qutaybani ham, elakchi Torobiyni ham, jomakor safidlar yetakchisi Muqannani ham, moʻrmalahdek yopirilgan Chingpzxop lashkarlarini ham, toʻp, zambaraklar sudrab kelgan shafqatsiz Frunzeni ham va nihoyat qishloqma-qishloq yurib odam otgan Kuybishevni xam koʻrgan.
Chol har gal Vardonzega kelganda shashtidan tushar, 6u qal'a oldida inson umri bir oniy ekaniga iqror boʻlar, tani sovib, fikri tiniqlashib uyiga qaytardi.
Mutavakkilning tashlab ketganiga, Istatnisoning Toshkentda qolib ketganiga ham toʻqqiz yil boʻldi. Dunyoning toʻxtatib boʻlmas tanshishlariyu yangidan yangi jumboqlari eskisining ustiga kul tortadi. Asta-sekin xiralashib, xotira deb atalmish goʻshaning bir puchmogʻida koʻmilib ketadi. Ammo Juman bobo Mutavakkilni unutolmasdi. Har juma namozdan keyin qabristonga borib, goʻri tepasida qur'on tilovat qilar, va’dasida turolmagan doʻstingni kechir, deb pichirlardi.
Bugun negadir hammayoq jimjit. Har kuni ertalab otasiga salom berib ishga ketadigan oʻgʻillari kun peshindan ogʻdiki, koʻrinishmaydi. Kelinlar burchak-burchakda pichirlashadi. Moʻmipa bugun sigirni ham sogʻmayapti. Ma’rab, hovliii boshiga koʻtaraman deydi. Tovuqlar donsiz qolgan. Pima boʻldi? Tinchlikmi?
Koʻcha yoʻlagidan hassaga tayanib uchta oqsoqol kirdi. Moʻmina ularni ichkariga boshladi. Juman bobo poygakda tiz choʻkib, ularning ogʻziga tikildi. Chollar gapni nimadan boshlashlarini bilmay, sen ayt, sen ayt, degandek bir-birlariga qarashardi. Ular avval ob-havodan, keyin 6u yil kuzning yaxshi kelganidan, hukumat SJKni ta’qiqlab, zap ish qilganidan gapirishdi.
Juman boboning toqati toq:
— Chaynalmasdan ganiraveringlar, nima boʻldi? —dedi tashvishli bir ohangda.
Chollardan biri unga emas, joʻmragidan hovur chiqayotgan choynakka qarab gap boshladi:
— Sizga xudo sabr-toqat bersin. Qandoq qilasiz. Dunyoning ishlari shu ekan. Bir kelmoqning bir ketmogʻi ham bor, deydilar. Istatniso omonatini topshiripti.
Juman boboning boshi egildi, beli bukilib, bukilib, oxiri soqollari tizzasini qordek bosdi.
Butun olam birdan sukutda kolgandek, jimjit. Shunday jimlik choʻkdiki, bandidan uzilgan bargshshg yerga qoʻngani xam eshitildi. Juman boboning badanidagi xar bir moʻy ogʻir zanjir boʻlib uni pastga tortardi...
Bundan bir yil oldin Istatniso bilan Rahmonjonni xarbiy komissariat chaqirib, doʻxtirlar yetishmayapti, deb ularni Afgʻonistonga joʻnatgan edi. Bu gapdan faqat Juman boboning toʻngʻich oʻgʻligina xabardor edi.
Buni na onasiga, na otasiga bildirgan. U oyda bir marta Toshkentga borib, jiyanlaridan xabar olib turardi.
Bugun ertalab Toshksntga ikkita tunuka tobut ksldi. Birida Istatnisoning, yana birida Raxmonjonning jasadi bor edi. Juman boboshshg ikki oʻgʻli shitob bilan Toshkentga joʻnab ketishdi. Qudalar maslaxat bilan ikkoviga yonma-yon goʻr qazitmoqchi boʻlib turishgan ekan. Istatnisoning akalari bunga koʻnishmadi. Singlimizni tugʻilgan yurtiga dafn qilamiz, dedilar. Maslahat bilan Raxmonjon Toshkentda, Istatniso Shofirkonda dafn qilinadigan boʻldi. Bugun peshin namozida Raxmonjonga janoza oʻqildi. Duoi fotixadan keyin Istatnisoning tobuti solingan avtobus Buxoro tomonga yoʻl oldi...
... Chollar yuzlariga fotiha tortib, oʻrinlaridan turishdi. Juman bobo xarchand urinsa xam oʻrnidan turolmadi. Ikki kishi qoʻltigʻidan olib turgʻazib koʻydi.
Koʻp yashagan, koʻpni koʻrgan, baxtu baxtsizliklarni, toʻyu azalarni koʻrgan Juman bobo shu topda oʻzini eplolmay muvozanatini yoʻqotgan edi.
Hovli odamga toʻlib ketgan. Quda-kudagʻaylar, qarindosh-urugʻlar, xamqishloklar koʻcha eshigi oldida jimgina yer chizib oʻtirishardi. Ichkaridan xotin-xalajning aytib yigʻlashi eshitildi. Oqsokollardan biri hovliga kirib, xoy, tobut eshikdan chiqmay, yigʻlab boʻlmaydi, deb ularni tinchitib chikdi. Baribir Moʻmina belini boylab hovlining u boshidan bu boshiga yurib yigʻlardi.
Avtobus kechasi oʻn birlarda keldi.
Allakaydan paydo boʻlgan voenkom tobutni ochishga ruxsat bermadi.
— Tobuti bilan koʻmiladi. Kim ochsa javobgarlikka tortiladi.
Ruxsat boʻlganda ham ochib boʻlmasdi. Ruxlangan qalin tunukani fakat elektr payvand apparatida kesish mumkin edi.
— Voy, musofirlikda oʻqqa uchgan bolam. Temir kafan kiygan bolam.
Moʻminaning bu faryodi odamlarning yurak-bagʻrini oʻrtab yubordi. Hamma baravar uv tortdi.
Istatnisoning Hasan-Husan oʻgʻillari hech qachon kelmagan hovlida, hsch qachon koʻrmagan odamlar orasida hayron qarab turardilar. Ular goʻdak edi. Bir kunda ham otasidan, xam onasidan ajralganini, endi yetim boʻlib qolganlarini hali bilmasdilar. Ularning bolalik ongida ertami, kechmi ular qaytib keladigandek edi. Endi bir umr ota bilan onani qoʻmsab yashashlari-ni, pyudlik va alamli damlarda eng yaqin xamdard kishilari boʻlmasligini idrok qilmasdilar.
Tobutni ichkari uyga olishdi. Moʻmina tobutni quchoqlab faryod urardi.
— Bolaginam, toʻqqiz yil diydoringdai benasib boʻlganim yetmasmidi. Chiq, chiq, bu temir kafandan. Jamalak sochlaringni bir silay. Jonsiz tanangni bagʻrimga bosay.
Kelinlar uni suyab tashqariga olib chiqipdi. U ostonada bel bogʻlab turgan norasta ikki nevarasini bagʻriga bosib faryod urdi.
Juman bobo ayvop daxanida koʻksini xassaga berib qimirlamay oʻtirardi. Uiing oʻgʻillari tobutni buzib ochamiz, deb bolta koʻtarib kelishdi. Voenkom bilan ikki soldat yoʻllarini toʻsib, boltani olib qoʻydi. Bu oqshom xonadonda hech kim uxlamadi. Juman bobo ikki yetim nevarasini toʻniga oʻrab, koʻzlarini yumgancha qimirlamay oʻtirardi, hadeb oʻzini oʻzi qargʻardi.
Yigʻi-sigʻi, dod-faryod bilan Shofirkon tongi yorishdi. Oftobning olovli koʻli Vobksit minorasi peshtoqini sham qilib yoqdi.
Koʻcha eshigi oldiga qoʻyilgan kursilarda keksalar oʻtirishardi. Yosh-yalang qoʻl qovushtirib tik turipti. Kimdir yuvilmagan, kafanlanmagan murdaga janoza lozimmi, deb soʻrab qoldi. Masjid mutavalisi javob qildi:
— Muhorabada qurbon boʻlganlar shahid ketadilar. Ularning jasadlari havo bilan, oftob bilan yuviladi. Buni tayammum dsydilar. Istatniso toʻppa-toʻgʻri bihishtga tushadi. Hur-gʻulmonlarga qoʻgailib ketadi.
Qabristondan qaytayotganlar orasida Juman bobo koʻrinmasdi. Har kimning oʻz gunohi oʻzi bilan. Balki Juman bobo qizini kechirganda, kel, deb eshigini ochganda bunday boʻlmasmidi. Endi Moʻminaning betiga qanday qaraydi? Axir u nimaga bunday boʻlganini biladi-ku! Undan qayoqqa qochib qutuladi?
U qal'a tomon ogʻir yuk orqalagandek bukchayib borardi. Necha yuz yillar oldin qulab kstgan ming yillik daraxtlarning toshga aylangan ildizlariga tirmashib xarobalar tepasiga chikdi. Bu joydan butun voxa kaftda turgandek koʻrinardi.
Oftob oʻchyapti. Koʻm-koʻk osmonda suzib yurgan paxtadek yumshoq bulutlar yonayotgandek lovullardi.
Juman bobo ikki qoʻlini baland koʻtarib, allohga nola qildi:
— E, xudo, muncha qahringga olasan? Nega meni oʻlmaydigan dardga mubtalo qilding?! Ilon-chayonlar chaksa ham oʻlmaydigan, boʻriyu shoqollar daf qilmaydigan, oʻtda yonmas, suvda choʻkmas qilib yaratding. Oʻz bolasini ostonadan quvgan gunohkor bandangman. Dargohingga sigʻinib keldim. Omonatingni ol! Dunyoga toʻymagan norastalar umrini nega menga yulib berasan? Axir men yoshimni yashab boʻldim. Yashayverib zerikib ketdim. Oʻzingdan tilab olgan yolgʻiz qizim u dunyoga mendan dili ogʻrib ketdi. Bunga qandoq chidayman? Tongla mashharda unga qandoq koʻrinaman? Endi ketay, bu yorugʻ jahonda boshqalarga joy boʻshatay.
Koʻm-koʻk osmon jim. Bulutlar jim. Uning iltijolariga na koʻk, na yer javob qilardi.
Olisda harir tuman ortida salkam ming yil yashagan Vobkent minorasi koʻrinib turardi. Goʻyo u:
— Yur, uzoq asrlarga yana birga ketaylik, — deb chorlayotganga oʻxshardi.

Chol qal'adan horgʻin qaytib kelarkai, atrofni qorongʻulik pardasi oʻrab, nildek osmonda birin-ketin yulduzlar koʻz ocha boshlagan edi.
Mualifning boshqa asaralari
1 Alla (hikoya) [Said Ahmad] 2289
2 Azob (hikoya) [Said Ahmad] 1297
3 Azroil oʻtgan yoʻllarda (hikoya) [Said Ahmad] 1189
4 Азоб (ҳикоя) [Said Ahmad] 609
5 Азроил ўтган йўлларда (ҳикоя) [Said Ahmad] 603
6 Алла (ҳикоя) [Said Ahmad] 492
7 Bahor qizlari (hikoya) [Said Ahmad] 895
8 Bahor suvlari (hikoya) [Said Ahmad] 698
9 Begona (hikoya) [Said Ahmad] 1209
10 Bir yuz yetmish soʻmlik xurrak (hikoya) [Said Ahmad] 673
11 Birinchi muhabbat (intermediya) [Said Ahmad] 2077
12 Borsa kelmas darvozasi (hikoya) [Said Ahmad] 1403
13 Bosh ogʻrigʻi (hikoya) [Said Ahmad] 753
14 Boʻston (hikoya) [Said Ahmad] 695
15 Buqalamun bilan uchrashuv (hikoya) [Said Ahmad] 1036
16 Баҳор сувлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 530
17 Баҳор қизлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 464
18 Бегона (ҳикоя) [Said Ahmad] 502
19 Бир юз етмиш сўмлик хуррак (ҳикоя) [Said Ahmad] 566
20 Биринчи муҳаббат (интермедия) [Said Ahmad] 586
21 Борса келмас дарвозаси (ҳикоя) [Said Ahmad] 499
22 Бош оғриғи (ҳикоя) [Said Ahmad] 497
23 Буқаламун билан учрашув (ҳикоя) [Said Ahmad] 477
24 Бўстон (ҳикоя) [Said Ahmad] 486
25 Dum (hikoya) [Said Ahmad] 617
26 Дум (ҳикоя) [Said Ahmad] 431
27 Farmonbibi qalʻasiga shturm. Bolshevikla... [Said Ahmad] 669
28 Фармонбиби қалъасига штурм. Болшевиклар ... [Said Ahmad] 574
29 Gap (hikoya) [Said Ahmad] 548
30 Gugurt (hikoya) [Said Ahmad] 954
31 Gul haqida hikoyalar [Said Ahmad] 2175
32 Гап (ҳикоя) [Said Ahmad] 577
33 Гугурт (ҳикоя) [Said Ahmad] 547
34 Гул ҳақида ҳикоялар [Said Ahmad] 497
35 Iqbol chiroqlari (hikoya) [Said Ahmad] 706
36 Iqror (hikoya) [Said Ahmad] 1600
37 Иқбол чироқлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 462
38 Иқрор (ҳикоя) [Said Ahmad] 441
39 Jajji hikoyalar [Said Ahmad] 753
40 Жажжи ҳикоялар [Said Ahmad] 542
41 Kataysa (hikoya) [Said Ahmad] 630
42 Kechikkan sevgi... (hikoya) [Said Ahmad] 1306
43 Kelinlar qoʻzgʻoloni (komediya) [Said Ahmad] 8370
44 Kiprikda qolgan tong (qissa) [Said Ahmad] 3659
45 Koʻzlaringda oʻt bor edi (hikoya) [Said Ahmad] 635
46 Kuyov (komediya) [Said Ahmad] 1652
47 Катайса (ҳикоя) [Said Ahmad] 491
48 Келинлар қўзғолони (комедия) [Said Ahmad] 829
49 Кечиккан севги... (ҳикоя) [Said Ahmad] 481
50 Киприкда қолган тонг (қисса) [Said Ahmad] 870
51 Куёв (комедия) [Said Ahmad] 559
52 Кўзларингда ўт бор эди (ҳикоя) [Said Ahmad] 434
53 Laylak keldi (hikoya) [Said Ahmad] 768
54 Lochin (hikoya) [Said Ahmad] 1111
55 Лайлак келди (ҳикоя) [Said Ahmad] 502
56 Лочин (ҳикоя) [Said Ahmad] 466
57 Mehribon (hikoya) [Said Ahmad] 715
58 Menga yetib kelmagan xat (hikoya) [Said Ahmad] 813
59 Meni kechiring (intermediya) [Said Ahmad] 1087
60 Mening doʻstim Babbayev! (hikoya) [Said Ahmad] 768
61 Moʻtti (hikoya) [Said Ahmad] 650
62 Muhabbatning tugʻilishi (hikoya) [Said Ahmad] 716
63 Musicha (hikoya) [Said Ahmad] 2157
64 Менга етиб келмаган хат (ҳикоя) [Said Ahmad] 500
65 Мени кечиринг (интермедия) [Said Ahmad] 651
66 Менинг дўстим Баббаев! (ҳикоя) [Said Ahmad] 509
67 Меҳрибон (ҳикоя) [Said Ahmad] 422
68 Мусича (ҳикоя) [Said Ahmad] 496
69 Муҳаббатнинг туғилиши (ҳикоя) [Said Ahmad] 425
70 Мўтти (ҳикоя) [Said Ahmad] 420
71 Nomi yoʻq toʻy (hikoya) [Said Ahmad] 741
72 Номи йўқ тўй (ҳикоя) [Said Ahmad] 544
73 Odam va boʻron (hikoya) [Said Ahmad] 621
74 Oftob oyim (hikoya) [Said Ahmad] 4771
75 Onajonlar (hikoya) [Said Ahmad] 636
76 Oshqovoq, 2 (hikoya) [Said Ahmad] 1324
77 Ot bilan suhbat (hikoya) [Said Ahmad] 2321
78 Одам ва бўрон (ҳикоя) [Said Ahmad] 406
79 Онажонлар (ҳикоя) [Said Ahmad] 466
80 От билан суҳбат (ҳикоя) [Said Ahmad] 463
81 Офтоб ойим (ҳикоя) [Said Ahmad] 483
82 Ошқовоқ, 2 (ҳикоя) [Said Ahmad] 436
83 Paypoq (hikoya) [Said Ahmad] 1162
84 Poyqadam... (hikoya) [Said Ahmad] 758
85 Пайпоқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 510
86 Пойқадам... (ҳикоя) [Said Ahmad] 484
87 Qorakoʻz majnun (hikoya) [Said Ahmad] 8807
88 Қоракўз мажнун (ҳикоя) [Said Ahmad] 546
89 Rahmat, azizlarim! (hikoya) [Said Ahmad] 916
90 Раҳмат, азизларим! (ҳикоя) [Said Ahmad] 466
91 Sagʻana (hikoya) [Said Ahmad] 646
92 Sarob (hikoya) [Said Ahmad] 3202
93 Seni izlab (hikoya) [Said Ahmad] 853
94 Sinovchi ichuvchi (intermediya) [Said Ahmad] 611
95 Sobiq (hikoya) [Said Ahmad] 11898
96 Sobiq oʻgʻri (hikoyalar toʻplami) [Said Ahmad] 1074
97 Sobiq oʻgʻri - Boʻlishi mumkin hikoya [Said Ahmad] 794
98 Sud (hikoya) [Said Ahmad] 653
99 Sumbul (hikoya) [Said Ahmad] 561
100 Suvlar oqib ketdi (hikoya) [Said Ahmad] 656
101 Сароб (ҳикоя) [Said Ahmad] 485
102 Сағана (ҳикоя) [Said Ahmad] 429
103 Сени излаб (ҳикоя) [Said Ahmad] 470
104 Синовчи ичувчи (интермедия) [Said Ahmad] 531
105 Собиқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 694
106 Собиқ ўғри (ҳикоялар тўплами) [Said Ahmad] 474
107 Собиқ ўғри - Бўлиши мумкин ҳикоя [Said Ahmad] 465
108 Сувлар оқиб кетди (ҳикоя) [Said Ahmad] 467
109 Суд (ҳикоя) [Said Ahmad] 455
110 Сумбул (ҳикоя) [Said Ahmad] 407
111 Tabelchi (intermediya) [Said Ahmad] 532
112 Tamom, davomi yoʻq (hikoya) [Said Ahmad] 727
113 Taqdir, taqdir, muncha shafqatsizsan? (h... [Said Ahmad] 0
114 Ta’zim (hikoya) [Said Ahmad] 839
115 Ta’zim (hikoyalar) [Said Ahmad] 2081
116 Togʻ afsonasi (hikoya) [Said Ahmad] 515
117 Toʻlqinlar (hikoya) [Said Ahmad] 581
118 Toʻyboshi (hikoya) [Said Ahmad] 546
119 Turnalar (hikoya) [Said Ahmad] 1052
120 Tut pishigʻi (hikoya) [Said Ahmad] 586
121 Tuynuk (hikoya) [Said Ahmad] 468
122 Табелчи (интермедия) [Said Ahmad] 442
123 Тамом, давоми йўқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 484
124 Таъзим (ҳикоя) [Said Ahmad] 443
125 Таъзим (ҳикоялар) [Said Ahmad] 616
126 Тақдир, тақдир, мунча шафқатсизсан? (ҳикоя) [Said Ahmad] 0
127 Тоғ афсонаси (ҳикоя) [Said Ahmad] 436
128 Туйнук (ҳикоя) [Said Ahmad] 437
129 Турналар (ҳикоя) [Said Ahmad] 461
130 Тут пишиғи (ҳикоя) [Said Ahmad] 424
131 Тўйбоши (ҳикоя) [Said Ahmad] 398
132 Тўлқинлар (ҳикоя) [Said Ahmad] 437
133 Учинчи минора (ҳикоя) [Said Ahmad] 446
134 Xazina (hikoya) [Said Ahmad] 1140
135 Xomtalash (hikoya) [Said Ahmad] 685
136 Xotin (hikoya) [Said Ahmad] 646
137 Xotinboz chumchuq (hikoya) [Said Ahmad] 1102
138 Xurrak (hikoya) [Said Ahmad] 560
139 Хазина (ҳикоя) [Said Ahmad] 535
140 Хомталаш (ҳикоя) [Said Ahmad] 502
141 Хотин (ҳикоя) [Said Ahmad] 462
142 Хотинбоз чумчуқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 447
143 Хуррак (ҳикоя) [Said Ahmad] 478
144 Yoʻgʻon tepa (hikoya) [Said Ahmad] 559
145 Yoʻlda (hikoya) [Said Ahmad] 706
146 Йўлда (ҳикоя) [Said Ahmad] 419
147 Йўғон тепа (ҳикоя) [Said Ahmad] 476
148 Yalpiz hidi (hikoya) [Said Ahmad] 1423
149 Ялпиз ҳиди (ҳикоя) [Said Ahmad] 482
150 Yelim (hikoya) [Said Ahmad] 573
151 Yer uygʻondi (hikoya) [Said Ahmad] 555
152 Елим (ҳикоя) [Said Ahmad] 458
153 Ер уйғонди (ҳикоя) [Said Ahmad] 373
154 Yuk (hikoya) [Said Ahmad] 481
155 Юк (ҳикоя) [Said Ahmad] 463
156 Zumrad (hikoya) [Said Ahmad] 613
157 Зумрад (ҳикоя) [Said Ahmad] 449
158 Oʻn sakkiz yoshing (hikoya) [Said Ahmad] 771
159 Oʻrik domla (hikoya) [Said Ahmad] 947
160 Ўн саккиз ёшинг (ҳикоя) [Said Ahmad] 482
161 Ўрик домла (ҳикоя) [Said Ahmad] 422
162 Gʻildirak (qissa) [Said Ahmad] 848
163 Ғилдирак (қисса) [Said Ahmad] 438
164 Sher (hikoya) [Said Ahmad] 1203
165 Шер (ҳикоя) [Said Ahmad] 468
166 Chevara (hikoya) [Said Ahmad] 545
167 Chiroqni oʻchir (hikoya) [Said Ahmad] 547
168 Chol kuyov bilan kampir kelin (hikoya) [Said Ahmad] 872
169 Choʻl burguti (hikoya) [Said Ahmad] 1706
170 Choʻl oqshomlari (hikoya) [Said Ahmad] 655
171 Chuchvara (hikoya) [Said Ahmad] 626
172 Чевара (ҳикоя) [Said Ahmad] 404
173 Чироқни ўчир (ҳикоя) [Said Ahmad] 435
174 Чол куёв билан кампир келин (ҳикоя) [Said Ahmad] 537
175 Чучвара (ҳикоя) [Said Ahmad] 529
176 Чўл бургути (ҳикоя) [Said Ahmad] 470
177 Чўл оқшомлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 522
Tavsiya qilamiz
Яндекс.Метрика