Хотинбоз чумчуқ (ҳикоя) [Said Ahmad]

Хотинбоз чумчуқ (ҳикоя) [Said Ahmad]
Хотинбоз чумчуқ (ҳикоя) [Said Ahmad]
Бир журналда «Хотинбоз чумчуқ» деган ҳикоя босилди.
Ҳикояда нималар дейилганини бу ёққа қўйиб, уни ким ёзганидан гаплашайлик.
Чойхоначи Алимат бува ували-жували чол. Неваралари шундай кўпки, номларини адаштириб Солини Вали, Валини Соли деб янглишиб юради. Алимат бува невараларига қайси эртакни айтса, буни айтгансиз, деб жанжал қилишади. У ўйлаб, ичидан тўқиб эртак айтадиган бўлиб қолган. Айниқса эртакка тўймайдиган битта Кенжавой деган невараси ҳам бор. Чой устида хам, ош устида ҳам:
— Бува, давай, эртак айтиб беринг, — деб ҳархаша қилаверади.
Чол дунёдаги жамики эртакларни айтиб бўлган. Янгисини тўқиб чарчаган. У охири ўйлаб-ўйлаб эртак тўқиди, яъни:
— Бир бор экан, бир йўқ экан, битта чумчуқ бор экан...
Орадан анча вақт ўтиб, нима ҳам бўлди-ю, бир журналда ўша «Чумчуқ» лоп этиб чиқиб қолди. Чол мундоқ қараса, ўзи тўқиган эртак ҳикоя бўлиб чиқибди. Ҳикоячанинг тепасига Кенжа Алиматов, деб ёзиб қўйипти. Кенжа — Алимат отанинг ўша зумраша невараси, энди ўн тўрт ёшга кирган. Самовардагилар «Хотинбоз чумчуқ»ни роса чўзғилаб ўқиб чиқишди.
Ҳай, бу ҳам ўтди. «Хотинбоз чумчуқ» одамларнинг эсидан ҳам чиқиб кетди. Аммо орадан бир ой ўтар-ўтмас газетада «Хотинбоз чумчуқ» сарлавҳаси остида мақола чиқди. Газета қўлма-қўл бўлиб кетди. Ўқиган ҳам ўқиди, ўқимаган ҳам ўқиди. Мақола шундай бошланарди:
«Ёзувчи Кенжа Алимат ўзининг «Хотинбоз чумчуқ» асари орқали орамиздаги хотинбозларни сатира ўти билан куйдиришга уринган ва уни муваффақиятли ҳал қила олган.
Асарда ёзувчининг катта ҳаёт тажрибаси борлиги яққол сезилиб турибди. Унинг кўзи ўткир, фикри тиниқ. Айниқса тили ўйноқ ва жозибадор. Табиат манзараларини жуда уста рассомдек нозиклик билан чизади.
Автор ҳаётни ўз кўзи билан кўради. Ундаи маълум даражада фалсафий хулосалар ҳам чиқаза олади. Ҳаёт тажрибаси, классикларни қунт билан ўрганиши, ўзидан олдин шу мавзуга қўл урган етук авторларнинг асарларидан ижодий фойдаланиши автор маҳоратига ўз таъсирини ўтказган.
Айниқса, асар охиридаги хотинбоз чумчуқнинг бошқа чумчуқлар орасида фош бўлиб, ўз хотини томонидан ушлаб олиниш картинаси ниҳоятда ёрқин, ўқувчининг у ёки бу эсида қоладиган даражада аниқ тасвирланиши муваффақиятни таъминлаган... Ўқувчи хотинбоз чумчуқнинг прообразини кўз олдига келтириб туради. Ундан жирканади, нафратланади, ғазабланади, в. б.
Хотинбоз чумчуқ Кант айтгандек, мен бор — олам бор, деб ўйлайди.
Автор чумчуқ қиёфасини яратишда новаторлик йўлидан боради. Персонажини индивидуаллаштиради. Характер яратади. Мисолларга мурожаат қиламиз:
«Унинг иккита қаноти бор, бир тумшуқ, иккинчи оёғи мавжуд».
Қаранг! Нақадар тиниқ, аниқ, ажойиб, ноёб портрет.
Кенжа Алимат чумчуқ ини орқали салбий чумчуқларнинг хусусий мулкчилигини аламли сатрларда фош қилади.
...Кекса тол поялари орасида ўзига хос хашаклардан ҳаромхўрлик билан йиғилган уя...
Юқоридаги мисоллар автор маҳоратини белгиловчи омиллар сифатида бизни қувонтиради. Яна мисол...
«Хотинбоз чумчуқ гулзор олдида бир оёғида ромашка ушлаб, тумшуғи билан унинг баргларини битталаб юляпти:
— «Келади, келмайди, келади...»
Ана гулзор томондан олифта патли сатанг чумчуқ пайдо бўлди.
Хотинбоз чумчуқнинг юраги ўйнади. Шошиб унинг истиқболига чиқди».
Бундай тасвирлар асарда кўп.
Аммо асар бир қатор камчиликлардан ҳам холи эмас.
Айниқса композитсион тарқоқлик сезилади. (Чумчуқлар ҳар ёққа тарқаб учиб юришади.)
Хотинбоз чумчуқнинг чирқиллаши жибилажибоннинг сайрашини эслатиб қўйяпти. Сатанг чумчуқ Қарқуноқнинг худди ўзгинаси.
Асар сюжети кўпроқ очеркни эслатади.
Автор бундан буён чумчуқлар орасида кўпроқ бўлса, уларнинг ҳаётини ўрганса, тили, одатларини қунт билан кузатса, фақат ютади, яна ижод чўққиларига парвоз қилади.
Умуман олганда «Хотинбоз чумчуқ» кенг китобхон оммасининг ўсиб бораётган дидини, талабларани қондира оладиган ажойиб сермазмун асардир.
Биз талантли Кенжа Алиматдан ариқ бўйларидан совун ўғирлайдиган Зағизғон, узумларимизни чўқиб кетадиган Чуғурчиқ, гилосларимизни еб қўядиган Тутхўрак сингари паррандалар ҳақида полотнолар кутишга ҳақлидирмиз...»

Ана шу мақола босилиб чиққан куни эртакчи чол Алимат буванинг зумраша невараси, яъни «ҳаётдан фалсафий хулосалар чиқариб оладиган ёзувчи Кенжа Алимат» томда ўз тенги болалар билан каптар қувиб юрарди.
Mualifning boshqa asaralari
1 Alla (hikoya) [Said Ahmad] 2728
2 Azob (hikoya) [Said Ahmad] 1599
3 Azroil oʻtgan yoʻllarda (hikoya) [Said Ahmad] 1383
4 Азоб (ҳикоя) [Said Ahmad] 732
5 Азроил ўтган йўлларда (ҳикоя) [Said Ahmad] 718
6 Алла (ҳикоя) [Said Ahmad] 572
7 Bahor qizlari (hikoya) [Said Ahmad] 1026
8 Bahor suvlari (hikoya) [Said Ahmad] 802
9 Begona (hikoya) [Said Ahmad] 1513
10 Bir yuz yetmish soʻmlik xurrak (hikoya) [Said Ahmad] 796
11 Birinchi muhabbat (intermediya) [Said Ahmad] 2277
12 Borsa kelmas darvozasi (hikoya) [Said Ahmad] 1703
13 Bosh ogʻrigʻi (hikoya) [Said Ahmad] 861
14 Boʻston (hikoya) [Said Ahmad] 827
15 Buqalamun bilan uchrashuv (hikoya) [Said Ahmad] 1222
16 Баҳор сувлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 602
17 Баҳор қизлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 550
18 Бегона (ҳикоя) [Said Ahmad] 596
19 Бир юз етмиш сўмлик хуррак (ҳикоя) [Said Ahmad] 640
20 Биринчи муҳаббат (интермедия) [Said Ahmad] 721
21 Борса келмас дарвозаси (ҳикоя) [Said Ahmad] 590
22 Бош оғриғи (ҳикоя) [Said Ahmad] 598
23 Буқаламун билан учрашув (ҳикоя) [Said Ahmad] 555
24 Бўстон (ҳикоя) [Said Ahmad] 577
25 Dum (hikoya) [Said Ahmad] 792
26 Дум (ҳикоя) [Said Ahmad] 507
27 Farmonbibi qalʻasiga shturm. Bolshevikla... [Said Ahmad] 751
28 Фармонбиби қалъасига штурм. Болшевиклар ... [Said Ahmad] 667
29 Gap (hikoya) [Said Ahmad] 637
30 Gugurt (hikoya) [Said Ahmad] 1114
31 Gul haqida hikoyalar [Said Ahmad] 2401
32 Гап (ҳикоя) [Said Ahmad] 660
33 Гугурт (ҳикоя) [Said Ahmad] 646
34 Гул ҳақида ҳикоялар [Said Ahmad] 600
35 Iqbol chiroqlari (hikoya) [Said Ahmad] 788
36 Iqror (hikoya) [Said Ahmad] 2140
37 Иқбол чироқлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 539
38 Иқрор (ҳикоя) [Said Ahmad] 529
39 Jajji hikoyalar [Said Ahmad] 1005
40 Жажжи ҳикоялар [Said Ahmad] 657
41 Kataysa (hikoya) [Said Ahmad] 737
42 Kechikkan sevgi... (hikoya) [Said Ahmad] 1565
43 Kelinlar qoʻzgʻoloni (komediya) [Said Ahmad] 8633
44 Kiprikda qolgan tong (qissa) [Said Ahmad] 3839
45 Koʻzlaringda oʻt bor edi (hikoya) [Said Ahmad] 739
46 Kuyov (komediya) [Said Ahmad] 1885
47 Катайса (ҳикоя) [Said Ahmad] 572
48 Келинлар қўзғолони (комедия) [Said Ahmad] 1181
49 Кечиккан севги... (ҳикоя) [Said Ahmad] 575
50 Киприкда қолган тонг (қисса) [Said Ahmad] 979
51 Куёв (комедия) [Said Ahmad] 683
52 Кўзларингда ўт бор эди (ҳикоя) [Said Ahmad] 502
53 Laylak keldi (hikoya) [Said Ahmad] 867
54 Lochin (hikoya) [Said Ahmad] 1218
55 Лайлак келди (ҳикоя) [Said Ahmad] 598
56 Лочин (ҳикоя) [Said Ahmad] 564
57 Mehribon (hikoya) [Said Ahmad] 887
58 Menga yetib kelmagan xat (hikoya) [Said Ahmad] 983
59 Meni kechiring (intermediya) [Said Ahmad] 1357
60 Mening doʻstim Babbayev! (hikoya) [Said Ahmad] 969
61 Moʻtti (hikoya) [Said Ahmad] 748
62 Muhabbatning tugʻilishi (hikoya) [Said Ahmad] 930
63 Musicha (hikoya) [Said Ahmad] 2464
64 Менга етиб келмаган хат (ҳикоя) [Said Ahmad] 584
65 Мени кечиринг (интермедия) [Said Ahmad] 754
66 Менинг дўстим Баббаев! (ҳикоя) [Said Ahmad] 607
67 Меҳрибон (ҳикоя) [Said Ahmad] 495
68 Мусича (ҳикоя) [Said Ahmad] 600
69 Муҳаббатнинг туғилиши (ҳикоя) [Said Ahmad] 529
70 Мўтти (ҳикоя) [Said Ahmad] 495
71 Nomi yoʻq toʻy (hikoya) [Said Ahmad] 912
72 Номи йўқ тўй (ҳикоя) [Said Ahmad] 633
73 Odam va boʻron (hikoya) [Said Ahmad] 708
74 Oftob oyim (hikoya) [Said Ahmad] 5040
75 Onajonlar (hikoya) [Said Ahmad] 802
76 Oshqovoq, 2 (hikoya) [Said Ahmad] 1486
77 Ot bilan suhbat (hikoya) [Said Ahmad] 2546
78 Одам ва бўрон (ҳикоя) [Said Ahmad] 489
79 Онажонлар (ҳикоя) [Said Ahmad] 566
80 От билан суҳбат (ҳикоя) [Said Ahmad] 545
81 Офтоб ойим (ҳикоя) [Said Ahmad] 560
82 Ошқовоқ, 2 (ҳикоя) [Said Ahmad] 512
83 Paypoq (hikoya) [Said Ahmad] 1280
84 Poyqadam... (hikoya) [Said Ahmad] 859
85 Пайпоқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 585
86 Пойқадам... (ҳикоя) [Said Ahmad] 563
87 Qorakoʻz majnun (hikoya) [Said Ahmad] 15539
88 Қоракўз мажнун (ҳикоя) [Said Ahmad] 725
89 Rahmat, azizlarim! (hikoya) [Said Ahmad] 1032
90 Раҳмат, азизларим! (ҳикоя) [Said Ahmad] 529
91 Sagʻana (hikoya) [Said Ahmad] 753
92 Sarob (hikoya) [Said Ahmad] 3642
93 Seni izlab (hikoya) [Said Ahmad] 1056
94 Sinovchi ichuvchi (intermediya) [Said Ahmad] 695
95 Sobiq (hikoya) [Said Ahmad] 26338
96 Sobiq oʻgʻri (hikoyalar toʻplami) [Said Ahmad] 1330
97 Sobiq oʻgʻri - Boʻlishi mumkin hikoya [Said Ahmad] 996
98 Sud (hikoya) [Said Ahmad] 753
99 Sumbul (hikoya) [Said Ahmad] 667
100 Suvlar oqib ketdi (hikoya) [Said Ahmad] 762
101 Сароб (ҳикоя) [Said Ahmad] 617
102 Сағана (ҳикоя) [Said Ahmad] 505
103 Сени излаб (ҳикоя) [Said Ahmad] 543
104 Синовчи ичувчи (интермедия) [Said Ahmad] 606
105 Собиқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 1043
106 Собиқ ўғри (ҳикоялар тўплами) [Said Ahmad] 606
107 Собиқ ўғри - Бўлиши мумкин ҳикоя [Said Ahmad] 541
108 Сувлар оқиб кетди (ҳикоя) [Said Ahmad] 545
109 Суд (ҳикоя) [Said Ahmad] 536
110 Сумбул (ҳикоя) [Said Ahmad] 485
111 Tabelchi (intermediya) [Said Ahmad] 632
112 Tamom, davomi yoʻq (hikoya) [Said Ahmad] 823
113 Taqdir, taqdir, muncha shafqatsizsan? (h... [Said Ahmad] 0
114 Ta’zim (hikoya) [Said Ahmad] 1250
115 Ta’zim (hikoyalar) [Said Ahmad] 2502
116 Togʻ afsonasi (hikoya) [Said Ahmad] 652
117 Toʻlqinlar (hikoya) [Said Ahmad] 684
118 Toʻyboshi (hikoya) [Said Ahmad] 636
119 Turnalar (hikoya) [Said Ahmad] 1245
120 Tut pishigʻi (hikoya) [Said Ahmad] 675
121 Tuynuk (hikoya) [Said Ahmad] 536
122 Табелчи (интермедия) [Said Ahmad] 501
123 Тамом, давоми йўқ (ҳикоя) [Said Ahmad] 565
124 Таъзим (ҳикоя) [Said Ahmad] 509
125 Таъзим (ҳикоялар) [Said Ahmad] 707
126 Тақдир, тақдир, мунча шафқатсизсан? (ҳикоя) [Said Ahmad] 0
127 Тоғ афсонаси (ҳикоя) [Said Ahmad] 495
128 Туйнук (ҳикоя) [Said Ahmad] 516
129 Турналар (ҳикоя) [Said Ahmad] 558
130 Тут пишиғи (ҳикоя) [Said Ahmad] 530
131 Тўйбоши (ҳикоя) [Said Ahmad] 474
132 Тўлқинлар (ҳикоя) [Said Ahmad] 518
133 Uchinchi minora (hikoya) [Said Ahmad] 1165
134 Учинчи минора (ҳикоя) [Said Ahmad] 516
135 Xazina (hikoya) [Said Ahmad] 1899
136 Xomtalash (hikoya) [Said Ahmad] 770
137 Xotin (hikoya) [Said Ahmad] 723
138 Xotinboz chumchuq (hikoya) [Said Ahmad] 1301
139 Xurrak (hikoya) [Said Ahmad] 658
140 Хазина (ҳикоя) [Said Ahmad] 667
141 Хомталаш (ҳикоя) [Said Ahmad] 595
142 Хотин (ҳикоя) [Said Ahmad] 526
143 Хуррак (ҳикоя) [Said Ahmad] 562
144 Yoʻgʻon tepa (hikoya) [Said Ahmad] 660
145 Yoʻlda (hikoya) [Said Ahmad] 821
146 Йўлда (ҳикоя) [Said Ahmad] 493
147 Йўғон тепа (ҳикоя) [Said Ahmad] 532
148 Yalpiz hidi (hikoya) [Said Ahmad] 1539
149 Ялпиз ҳиди (ҳикоя) [Said Ahmad] 551
150 Yelim (hikoya) [Said Ahmad] 661
151 Yer uygʻondi (hikoya) [Said Ahmad] 641
152 Елим (ҳикоя) [Said Ahmad] 529
153 Ер уйғонди (ҳикоя) [Said Ahmad] 465
154 Yuk (hikoya) [Said Ahmad] 559
155 Юк (ҳикоя) [Said Ahmad] 530
156 Zumrad (hikoya) [Said Ahmad] 708
157 Зумрад (ҳикоя) [Said Ahmad] 526
158 Oʻn sakkiz yoshing (hikoya) [Said Ahmad] 936
159 Oʻrik domla (hikoya) [Said Ahmad] 1098
160 Ўн саккиз ёшинг (ҳикоя) [Said Ahmad] 576
161 Ўрик домла (ҳикоя) [Said Ahmad] 476
162 Gʻildirak (qissa) [Said Ahmad] 1074
163 Ғилдирак (қисса) [Said Ahmad] 538
164 Sher (hikoya) [Said Ahmad] 1439
165 Шер (ҳикоя) [Said Ahmad] 548
166 Chevara (hikoya) [Said Ahmad] 645
167 Chiroqni oʻchir (hikoya) [Said Ahmad] 630
168 Chol kuyov bilan kampir kelin (hikoya) [Said Ahmad] 1051
169 Choʻl burguti (hikoya) [Said Ahmad] 2013
170 Choʻl oqshomlari (hikoya) [Said Ahmad] 743
171 Chuchvara (hikoya) [Said Ahmad] 754
172 Чевара (ҳикоя) [Said Ahmad] 486
173 Чироқни ўчир (ҳикоя) [Said Ahmad] 514
174 Чол куёв билан кампир келин (ҳикоя) [Said Ahmad] 677
175 Чучвара (ҳикоя) [Said Ahmad] 619
176 Чўл бургути (ҳикоя) [Said Ahmad] 558
177 Чўл оқшомлари (ҳикоя) [Said Ahmad] 604
Tavsiya qilamiz
. Яндекс.Метрика